Tài liệu Kiểm sát thi hành án treo theo luật thi hành án hình sự việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH TRẦN THỊ HUỆ KIỂM SÁT THI HÀNH ÁN TREO THEO LUẬT THI HÀNH ÁN HÌNH SỰ VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ P HỒ CHÍ MINH-THÁNG 6/2022 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH KIỂM SÁT THI HÀNH ÁN TREO THEO LUẬT THI HÀNH ÁN HÌNH SỰ VIỆT NAM Chuyên ngành: LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ Mã số: 8380104 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. VÕ THỊ KIM OANH Học viên: TRẦN THỊ HUỆ Lớp: Cao học Luật Hình sự và Tố tụng hình sự Khóa: 29 Thành phố Hồ Chí Minh, Tháng 6 – 2022 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi xin chân thành cảm ơn! Tác giả luận văn Trần Thị Huệ CHỮ VIẾT TẮT THAHS : Thi hành án hình sự BLHS : Bộ luật hình sự TTHS : Tố tụng hình sự BLTTHS : Bộ luật tố tụng hình sự VKS : Viện kiểm sát VKSND : Viện kiểm sát nhân dân UBND : Ủy ban nhân dân TAND : Tòa án nhân dân TANDTC : Tòa án nhân dân tối cao VKSNDTC : Viện kiểm sát nhân dân tối cao UBTVQH : Ủy ban thường vụ Quốc hội MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................ 1 CHƢƠNG 1: NHẬN THỨC CHUNG VỀ KIỂM SÁT THI HÀNH ÁN TREO.......................................................................................................................... 5 1.1. Khái niệm chung về kiểm sát thi hành án treo ..................................... 5 1.2. Đặc điểm, ý nghĩa kiểm sát thi hành án treo ........................................ 8 1.3. Nội dung kiểm sát việc thi hành án treo theo Luật Thi hành án hình sự ............................................................................................................................... 11 1.4. Sơ lƣợc hình thành và phát triển quy định về kiểm sát thi hành án treo ............................................................................................................................ 18 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1............................................................................. 26 CHƢƠNG 2: QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT THỰC ĐỊNH VỀ KIỂM SÁT THI HÀNH ÁN TREO VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG ................................. 27 2.1. Quy định của pháp luật thực định về kiểm sát thi hành án treo ...... 27 2.1.1. Kiểm sát việc Tòa án ra quyết định thi hành án treo hoặc ủy thác ra quyết định thi hành án treo ........................................................................................ 27 2.1.2. Kiểm sát việc thi hành án treo .............................................................. 33 2.1.3. Kiểm sát việc thực hiện quy định của pháp luật về lao động, học tập của người được hưởng án treo và rút ngắn thời gian thử thách ................................ 43 2.1.4. Kiểm sát biện pháp xử lý vi phạm đối với người được hưởng án treo 51 2.1.5. Kiểm sát việc cấp giấy chứng nhận chấp hành xong thời gian thử thách hoặc giải quyết trường hợp người được hưởng án treo chết ..................................... 55 2.2. Thực tiễn kiểm sát thi hành án treo .................................................... 56 2.2.1. Kết quả đạt được .................................................................................. 56 2.2.2. Nguyên nhân đạt được kết quả............................................................. 58 2.2.3. Hạn chế, thiếu sót ................................................................................. 61 2.2.4. Nguyên nhân của những tồn tại ........................................................... 63 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2............................................................................. 65 CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ KIỂM SÁT THI HÀNH ÁN TREO .................................................................................................... 66 3.1. Nhu cầu nâng cao hiệu quả kiểm sát thi hành án treo ...................... 66 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả công tác kiểm sát thi hành án treo..... 69 3.2.1. Hoàn thiện pháp luật Thi hành án hình sự ........................................... 69 3.2.2. Giải pháp khác ..................................................................................... 73 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3............................................................................. 81 KẾT LUẬN ................................................................................................... 82 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Nghị quyết số 02/2018/NQ-HĐTP ngày 15/5/2018 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao có định nghĩa về án treo: “Án treo là một biện pháp miễn chấp hành hình phạt tù có điều kiện”. Điều đó có nghĩa là người được hưởng án treo là người phạm tội phải chịu hình phạt tù có thời hạn nhưng được miễn việc chấp hành hình phạt tù tại trại giam, không cần phải cách ly người phạm tội ra khỏi cộng đồng để giáo dục. Chế định án treo trong pháp luật hình sự Việt Nam thể hiện tính nhân đạo của nhà nước ta đối với người phạm tội. Chế định này có ý nghĩa rất lớn trong việc giáo dục người phạm tội cũng như trong việc đấu tranh, phòng ngừa tội phạm, giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa. Thi hành án treo là việc thực thi bản án phạt tù nhưng cho hưởng án treo trên thực tế. Việc thi hành án treo được thực hiện bởi các cơ quan, người có thẩm quyền theo luật định. Để đảm bảo cho hoạt động thi hành án được thực thi một cách có hiệu quả trên thực tế, luật quy định cho Viện kiểm sát thực hiện nhiệm vụ kiểm sát hoạt động này. Đây là một trong những nhiệm vụ của Viện kiểm sát khi thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp được quy định trong Hiến pháp và các bộ luật, luật. Kiểm sát thi hành án treo là một nhánh trong công tác kiểm sát thi hành án hình sự. Nhưng so với công tác kiểm sát thi hành án phạt tù thì công tác kiểm sát thi hành án treo có phần lỏng lẻo hơn, vấn đề kiểm sát thi hành án treo chưa thật sự được nhận thức và quan tâm đúng mức. Hơn nữa, quy định của pháp luật về chế định án treo còn nhiều bất cập nên dẫn đến hoạt động kiểm sát việc thi hành án treo trên thực tế còn rất hình thức, qua loa, chưa thật sự hiệu quả. Luật thi hành án hình sự 2019 được Quốc hội thông qua ngày 14/6/2019 và có hiệu lực vào 01/01/2020 có sửa đổi một số nội dung của Luật thi hành án hình sự 2010. Sự thay đổi này có ý nghĩa quan trọng đối với công tác kiểm sát thi hành án treo của Viện kiểm sát. Việc nghiên cứu chuyên sâu hoạt động kiểm sát thi hành án treo để tìm hiểu nguyên nhân của sự không hiệu quả trong công tác này từ đó tìm ra giải pháp để nâng cao hiệu quả trong công tác kiểm sát thi hành án, đảm bảo hoạt động thi hành án đúng theo pháp luật. Vì lẽ đó, tác giả lựa chọn đề tài “Kiểm sát thi hành án treo theo Luật Thi hành án hình sự Việt Nam” để nghiên cứu trong khuôn khổ để tài luận văn thạc sỹ luật học. 2 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Án treo và chức năng kiểm sát của Viện kiểm sát là những đề tài không còn xa lạ đối với chúng ta. Hai đề tài này có nội dung rất phong phú, được các nhà lập pháp, các cơ quan bảo vệ pháp luật và các nhà nghiên cứu khoa học quan tâm ở nhiều góc độ khác nhau. Ngoài các giáo trình luật học còn có rất nhiều các sách chuyên khảo, luận văn, tạp chí nói về các vấn đề này như: - Trương Đức Thuận (2003), Án treo và nâng cao hiệu quả áp dụng án treo trong xét xử của Tòa án quân sự, Luận văn thạc sỹ, Trường đại học luật TP.HCM. - Nguyễn Thị Hồng Hạnh (2004), Án treo và thi hành án treo tại Thành phố Hồ Chí Minh – Một số vấn đề lý luận và thực tiễn, Luận văn thạc sỹ, Trường đại học luật TP.HCM. - Trần Kim Huệ (2007), Kiểm sát các hoạt động điều tra vụ án hình sự, Luận văn tốt nghiệp, Trường đại học luật TP.HCM. - Triệu Ngọc Nhi (2007), Hoàn thiện chức năng của Viện kiểm sát trong tố tụng hình sự theo định hướng của cải cách tư pháp, Luận văn thạc sỹ, Trường đại học luật TP.HCM. - Huỳnh Văn Út (2013), Án treo trong pháp luật hình sự Việt Nam, Luận văn thạc sỹ, Trường đại học luật TP. HCM. - Nguyễn Thị Riêng (2019), Thi hành án treo theo luật Thi hành án hình sự Việt Nam, Luận văn thạc sỹ, Trường đại học Luật TP.HCM. - Nguyễn Ngọc Anh, Công Phương Vũ, Nguyễn Thị Thu Phương (2010), Bình luận luật thi hành án hình sự năm 2010, NXB Chính trị quốc gia – sự thật. - Nguyễn Ngọc Hòa (2017), Bình luận khoa học Bộ luật hình sự năm 2015, NXB Tư pháp, Hà Nội. - Trần Văn Nam (2017), Viện kiểm sát nhân dân quá trình hình thành, phát triển và đổi mới theo yêu cầu cải cách tư pháp ở Việt Nam, sách chuyên khảo, NXB Trẻ, TP.HCM. - Phan Trung Hiền, Trần Văn Trung (2019), “Những bất cập và kiến nghị hoàn thiện chế định án treo”, Tạp chí kiểm sát, số 57, Tr. 21- 28. 3 - Mã Văn Hùng (2019), “Những vướng mắc, bất cập trong thực hiện luật Thi hành án hình sự 2010”, Kiểm sát online, ngày 01/6/2019. Ở các công trình nghiên cứu, bài viết trên có đề cập đến án treo và chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp của Viện kiểm sát ở nhiều khía cạnh, góc độ khác nhau nhưng chưa có công trình nghiên cứu nào chuyên sâu về chức năng kiểm sát thi hành án treo của Viện kiểm sát. Vì vậy, việc nghiên cứu chức năng này của Viện kiểm sát là cần thiết và không bị trùng lặp với các công trình nghiên cứu, bài viết đã nêu trên. 3. Mục đích nghiên cứu đề tài Khi chọn đề tài này, học viên muốn nghiên cứu một cách có hệ thống những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến công tác kiểm sát thi hành án treo của Viện kiểm sát, từ đó đưa ra những kiến nghị để hoàn thiện quy định của pháp luật liên quan đến công tác kiểm sát thi hành án treo và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của công tác này. 4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài và phƣơng pháp nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của đề tài Về nội dung nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu những khía cạnh pháp lý liên quan đến hoạt động kiểm sát của Viện kiểm sát nhân dân trong việc tổ chức thi hành án treo. Về thời gian: Tác giả nghiên cứu trên cơ sở khảo sát thực tế, thu thập số liệu, tài liệu thực tiễn công tác kiểm sát thi hành án treo của Viện kiểm sát nhân dân huyện Củ Chi, Tp.Hồ Chí Minh từ năm 2017 đến 2021. Phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa MácLênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng và Nhà nước về xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam. Sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử và phương pháp nghiên cứu cụ thể như phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh, khảo sát thực tiễn và các khoa học pháp lý khác. 5. Các vấn đề dự kiến cần giải quyết Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương: 4 Chương 1. Nhận thức chung về kiểm sát thi hành án treo Chương 2. Quy định của pháp luật thực định về kiểm sát thi hành án treo và thực tiễn áp dụng Chương 3. Giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm sát thi hành án treo 5 CHƢƠNG 1 NHẬN THỨC CHUNG VỀ KIỂM SÁT THI HÀNH ÁN TREO 1.1. Khái niệm chung về kiểm sát thi hành án treo Theo từ điển Tiếng Việt thì “kiểm sát” có nghĩa là “kiểm tra và giám sát”1 Theo từ điển Luật học 1999 thì “kiểm sát” là “hoạt động của hệ thống các cơ quan Viện kiểm sát là một trong bốn hệ thống các cơ quan Nhà nước được xác lập trong Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”2. Kiểm sát còn được hiểu là một trong những chức năng cơ bản của một hệ thống cơ quan Nhà nước, đó là hệ thống Viện kiểm sát nhân dân các cấp. Hiến pháp năm 1959, lần đầu tiên đã xuất hiện khái niệm về cơ quan kiểm sát. Theo Hiến pháp năm 1959 và Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân 1960, VKSND các cấp được tổ chức thành một hệ thống thống nhất, độc lập với cơ quan xét xử và cơ quan hành chính, chịu sự lãnh đạo thống nhất của VKSND tối cao và chịu sự giám sát của Quốc hội. Sau đó, Hiến pháp năm 1980, Hiến pháp 1992 và Hiến pháp 2013 tiếp tục có những quy định đổi mới về tổ chức và hoạt động của hệ thống VKSND các cấp. Trước Hiến pháp 2013 và Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân 2014 thì nguyên tắc tổ chức và hoạt động của VKSND tuân theo hai nguyên tắc cơ bản là Nguyên tắc độc lập: VKSND các cấp độc lập, không lệ thuộc vào bất cứ cơ quan Nhà nước nào ở địa phương và Nguyên tắc tập trung thống nhất: Các cơ quan VKSND từ Trung ương đến địa phương được tổ chức tập trung theo ngành dọc, đặt dưới sự lãnh đạo thống nhất của Viện trưởng VKSND tối cao. Khi Hiến pháp 2013 ra đời và sau đó là Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân 2014 thì nguyên tắc tổ chức và hoạt động của VKSND có một số thay đổi. Nguyên tắc tập trung thống nhất được giữ nguyên, nguyên tắc độc lập được thay thế bằng nguyên tắc Kết hợp vai trò lãnh đạo của Viện trưởng và Ủy ban kiểm sát. Nguyên tắc này để đảm bảo mở rộng dân chủ, phát huy trí tuệ của tập thể, khắc phục những hạn chế của nguyên tắc tập trung. Có thể thấy được các nhà lập pháp đã có cái nhìn khác về ngành kiểm sát, kiểm sát không chỉ cần tập trung mà cần phải có dân chủ, tập trung – dân chủ phải được đi đôi với nhau. Về chức năng cũng có sự thay đổi, ban đầu, 1 Từ điển tiếng việt (2000), Nxb Đà Nẵng, Đà Nẵng, Tr36. 2 Từ điển Luật học (1999), Nxb Từ điển bách khoa, Hà Nội, Tr.259. 6 VKSND chỉ thực hiện chức năng Kiểm sát tuân theo pháp luật, đến Hiến pháp năm 1980 bổ sung thêm chức năng thực hành quyền công tố. Như vậy, VKSND có hai chức năng cơ bản là: Chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật và chức năng thực hành quyền công tố. Đến nay, chức năng của VKS đã được thay đổi theo hướng nâng cao chức năng thực hành quyền công tố và thu hẹp chức năng kiểm sát kiểm sát việc tuân theo pháp luật, cụ thể khoản 1 Điều 107 Hiến pháp 2013 quy định: “Viện kiểm sát nhân dân thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp”3. So với trước đây, chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật của VKS đã thu hẹp thành chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp. Khái niệm kiểm sát ở đây gắn với chức năng thứ hai của VKSND các cấp. Như vậy, có thể khái quát khái niệm kiểm sát như sau: Kiểm sát là khái niệm chỉ chức năng của VKSND các cấp trong kiểm tra, giám sát việc tuân theo pháp luật của các cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền trong quá trình thực hiện các hoạt động tư pháp theo quy định của pháp luật. Theo Từ điển Luật học 2006 thì “kiểm sát hoạt động tư pháp là kiểm tra, giám sát, xem xét theo dõi việc tuân theo pháp luật đối với hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án, giam giữ cải tạo của các cơ quan tiến hành tố tụng và giải quyết các hành vi phạm pháp, kiện tụng trong nhân dân nhằm bảo đảm cho pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất”4. Kiểm sát hoạt động tư pháp trong tố tụng hình sự là chức năng hiến định của VKS, có nội dung là giám sát các hoạt động của các cơ quan tư pháp và các cơ quan được giao nhiệm vụ thực hiện một số hoạt động tư pháp trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự, nhằm bảo đảm cho pháp luật tố tụng hình sự được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất. Kiểm sát hoạt động tư pháp là hoạt động mang tính quyền lực Nhà nước, đảm bảo việc tuân theo pháp luật trong quá trình hoạt động tư pháp của các chủ thể. Luật tổ chức VKSND năm 2014 quy định: “Kiểm sát hoạt động tư pháp là hoạt động của VKSND để kiểm sát tính hợp pháp của các hành vi, quyết định của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động tư pháp, được thực hiện ngay từ khi tiếp 3 4 Khoản 1 Điều 107 Hiến pháp 2013. Từ điển Luật học (2006), Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội, Tr.24. 7 nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và trong suốt quá trình giải quyết vụ án hình sự; trong việc giải quyết vụ án hành chính, vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động; việc thi hành án, việc giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp; các hoạt động tư pháp khác theo quy định của pháp luật”5. Kiểm sát thi hành án treo là một hoạt động của kiểm sát hoạt động tư pháp trong tố tụng hình sự - một bộ phận trong những khâu công tác thực hiện chức năng của VKSND. Cho đến nay vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau về định nghĩa như thế nào về kiểm sát thi hành án treo và cũng chưa khái niệm thế nào là kiểm sát thi hành án treo theo Luật tố tụng hình sự Việt Nam. Tác giả xin nêu một số ý kiến về kiểm sát thi hành án treo như sau: Quan điểm thứ nhất: “Kiểm sát thi hành án treo là việc Viện kiểm sát sử dụng quyền hạn theo quy định của pháp luật kiểm sát việc tuân theo pháp luật của cơ quan có thẩm quyền, người có thẩm quyền, người có trách nhiệm thi hành án treo nhằm đảm bảo việc thi hành đúng pháp luật, mọi vi phạm được khắc phục, loại bỏ”6. Quan điểm thứ 2: “Kiểm sát thi hành án treo là hoạt động mang tính quyền lực Nhà nước, trong đó Viện kiểm sát nhân dân căn cứ vào quy định của pháp luật để ban hành các văn bản cá biệt (văn bản áp dụng pháp luật) đối với các đối tượng thi hành án treo, các cơ quan có thẩm quyền trong công tác thi hành án treo nhằm đảm bảo hoạt động thi hành án này tuân thủ đúng quy định của pháp luật”7. Theo ý kiến của tác giả thì hai quan điểm trên chưa khái quát hết toàn bộ nội dung hoạt động thi hành án treo theo luật Thi hành án hình sự Việt Nam, bởi vì mục đích của kiểm sát thi hành án treo là nhằm phát hiện kịp thời, đầy đủ, chính xác những vi phạm pháp luật trong việc thi hành án treo. Đó là kiểm sát việc thi hành án treo đối với những đối tượng được hưởng án treo có quyết định của cơ quan và người có thẩm quyền ký không? Các quyết định đó còn hiệu lực hay hết hiệu lực, có 5 Khoản 1 Điều 4 Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân 2014. 6 Trường đào tạo bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm sát tại TP.Hồ Chí Minh (2018), Tập bài giảng Kỹ năng kiểm sát thi hành án treo, cải tạo không giam giữ, các hình phạt bổ sung và các biện pháp tư pháp, Tr.22. 7 Luận văn thạc sĩ của Trần Thị Thục Anh (2016), Kiểm sát thi hành án treo và cải tạo không giam giữ theo quy định của pháp luật từ thực tiễn Thành phố Hà Nội, Học viện Khoa học xã hội, Tr.14. 8 đảm bảo đầy đủ tính căn cứ và hợp pháp không? Các quyền và nghĩa vụ của người được hưởng án treo có được giải thích hay không được giải thích; Hoạt động giám sát, giáo dục người được hưởng án treo của cơ quan thi hành án hình sự có thẩm quyền có đúng theo quy định không?... Qua đó tìm ra những nguyên nhân, điều kiện dẫn đến vi phạm pháp luật và sử dụng các thao tác nghiệp vụ đã được quy định để ban hành kiến nghị hoặc kháng nghị đối với các cơ quan và người có trách nhiệm vi phạm. Đề xuất việc khởi tố và yêu cầu khởi tố tội xâm phạm hoạt động tư pháp đối với người phạm tội là cán bộ, công chức làm công tác tư pháp trong việc thi hành án treo nhằm khắc phục, hạn chế và loại trừ các vi phạm pháp luật trong việc thi hành án treo, đảm bảo các quyền và lợi ích của người hưởng án treo được tôn trọng và bảo vệ. Trên cơ sở phân tích như trên có thể rút ra khái niệm kiểm sát thi hành án treo theo Luật thi hành án hình sự Việt Nam là hoạt động kiểm tra, giám sát tính có căn cứ trong các quyết định thi hành án của cơ quan, người có thẩm quyền và sự tuân thủ pháp luật của cơ quan thực thi việc thi hành án treo nhằm đảm bảo pháp luật được chấp hành đầy đủ, thống nhất; đảm bảo các quyền và lợi ích hợp pháp của người được hưởng án treo được pháp luật tôn trọng và bảo vệ. 1.2. Đặc điểm, ý nghĩa kiểm sát thi hành án treo Đặc điểm kiểm sát thi hành án treo Kiểm sát thi hành án treo là hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong việc thi hành án treo của cơ quan có thẩm quyền, người có thẩm quyền, người có trách nhiệm thi hành án treo theo quy định của pháp luật thi hành án hình sự từ khi Tòa án tuyên án cho đến khi bản án được chấp hành xong hoặc người phải thi hành án chết. Hoạt động này của VKSND được tiến hành công khai theo đúng trình tự, thủ tục của Luật THAHS và các văn bản hướng dẫn. Chủ thể của hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong việc thi hành án treo là VKSND và có sự phối hợp với các chủ thể khác có liên quan theo quy định của Luật THAHS, Luật Tổ chức VKSND. Quá trình kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong việc thi hành án treo, Viện trưởng, Phó viện trưởng, Kiểm sát viên chỉ được áp dụng các biện pháp và phương tiện theo quy định của pháp luật và theo chức năng, quyền hạn của VKSND và Kiểm sát viên. 9 Hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong việc thi hành án treo được thực hiện xuyên suốt trong quá trình chấp hành án của người được hưởng án treo, từ khi bản án, quyết định được thi hành theo quy định tại Điều 2 Luật THAHS8 cho đến khi chấm dứt việc thi hành án hình sự. Mục đích của kiểm sát thi hành án treo là nhằm phát hiện kịp thời những vi phạm pháp luật của cơ quan, người có thẩm quyền, trách nhiệm trong việc thi hành án treo, trên cơ sở đó đề ra những biện pháp nhằm tiến tới loại trừ, hạn chế và khắc phục hành vi vi phạm pháp luật trong việc thi hành án treo một cách kịp thời và có hiệu quả. Là công tác giữ vai trò và vị trí quan trọng đảm bảo bản án được thi hành trên thực tế, đảm bảo việc thi hành án treo có căn cứ, đúng thẩm quyền và thời hạn, đảm bảo các quyền và lợi ích hợp pháp của người hưởng án treo không bị pháp luật tước bỏ được tôn trọng và bảo vệ. Kịp thời phát hiện và xử lý oan, sai khi kiểm sát việc thi hành án treo, VKS có trách nhiệm tiếp nhận và xử lý kịp thời khiếu nại, tố cáo các trường hợp có oan sai hoặc chuyển đến cơ quan có trách nhiệm giải quyết theo thẩm quyền. Ý nghĩa của kiểm sát thi hành án treo Từ khái niệm ở trên, chúng ta rút ra được ý nghĩa của việc kiểm sát thi hành án treo. Viện kiểm sát nhân dân kiểm sát thi hành án treo nhằm đảm bảo việc thi hành án treo đúng quy định của pháp luật, mọi vi phạm được khắc phục, loại bỏ: Đảm bảo hoạt động thi hành án treo được thực hiện theo đúng quy định của pháp luật: Hoạt động thi hành án treo được bắt đầu bằng việc Tòa án tuyên án cho đến khi chấm dứt bằng việc người phạm tội đã chấp hành xong bản án treo hoặc 8 Điều 2 Luật Thi hành án hình sự 2019, Bản án, quyết định được thi hành bao gồm: 1.Bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật và đã có quyết định thi hành; 2. Bản án, quyết định của Tòa án được thi hành ngay theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự hoặc kể từ ngày bản án có hiệu lực pháp luật theo quy định của Bộ luật Hình sự. 3. Quyết định của Tòa án tiếp nhận người đang chấp hành án phạt tù ở nước ngoài về Việt Nam chấp hành án và đã có quyết định thi hành; quyết định của Tòa án chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù tại Việt Nam cho nước ngoài. 4. Bản án, quyết định về áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh, giáo dục tại trường giáo dưỡng; buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu, buộc thực hiện một số biện pháp nhằm khắc phục, ngăn chặn hậu quả tiếp tục xảy ra đối với pháp nhân thương mại thuộc thẩm quyền của cơ quan thi hành án hình sự. 10 người phạm tội chết trong quá trình chấp hành án. Quá trình thi hành án treo trải qua rất nhiều giai đoạn như: xác định điều kiện để được hưởng án treo, quyết định đưa bản án treo ra thi hành, hình phạt bổ sung đối với người được hưởng án treo (nếu có), quá trình thi hành án treo trên thực tế của người được hưởng án treo và kết thúc việc chấp hành án treo. Mỗi giai đoạn sẽ có những chủ thể nhất định có thẩm quyền thực hiện. Những chủ thể này sẽ nhân danh Nhà nước, sử dụng quyền lực Nhà nước ở một phạm vi nhất định để thực hiện hoạt động thi hành án đối với người chấp hành án. Giữa những giai đoạn sẽ có sự chuyển tiếp trách nhiệm từ chủ thể này sang chủ thể khác. Những giai đoạn này thường dễ xảy ra vi phạm vì nhiều yếu tố khách quan, chủ quan từ các chủ thể. Hơn nữa, án treo là một chế định thể hiện sự nhân đạo của Nhà nước ta nên việc áp dụng pháp luật đối với án treo thường lỏng lẻo hơn so với án tù... Do đó, Viện kiểm sát nhân dân cần phải thường xuyên kiểm tra, giám sát việc tuân thủ pháp luật của các chủ thể có thẩm quyền trong thi hành án treo để đảm bảo hoạt động thi hành án treo được thực hiện theo đúng quy định của pháp luật. Đảm bảo quyền con người và các quyền, lợi ích hợp pháp khác của người được hưởng án treo được tôn trọng và bảo vệ: Án treo là một chế định thể hiện sự nhân đạo của Nhà nước ta với mục đích khuyến khích người bị kết án với sự giúp đỡ của xã hội, tự lao động cải tạo để trở thành người có ích cho xã hội. Án treo đánh vào tâm lý chung của mỗi người phạm tội là luôn muốn hòa nhập trong cộng đồng, không muốn bị cách ly với xã hội. So với việc phải ở trong tù để chấp hành án thì người phạm tội mong muốn được cải tạo ở bên ngoài xã hội hơn. Nên khi được hưởng sự khoan hồng này của pháp luật họ sẽ có động lực để phấn đấu cải tạo tốt hơn. Chế định này, bản chất của nó là muốn hạn chế tối đa việc xâm phạm quyền con người, các quyền, lợi ích hợp pháp khác của con người như quyền tự do thân thể, tự do cư trú... mà vẫn đảm bảo hiệu quả giáo dục. Tuy nhiên, nếu quá trình thi hành án treo có xảy vi phạm thì hậu quả của nó ít nhiều sẽ xâm phạm đến các quyền và lợi ích hợp pháp của người được hưởng án treo. Do đó, việc kiểm sát thi hành án treo sẽ giúp việc thi hành án treo được thực hiện theo đúng quy định của pháp luật, từ đó sẽ gián tiếp đảm bảo quyền con người và các quyền, lợi ích hợp pháp khác của người được hưởng án treo được tôn trọng và bảo vệ. Bản án của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật phải được thi hành nghiêm chỉnh: Bản án Tòa án đã tuyên mà không được đem ra thi hành trên thực tế thì cũng 11 không có ý nghĩa, không thể hiện được quyền lực của Nhà nước. Do đó, khâu đưa bản án ra thi hành là một khâu rất quan trọng. Trên cơ sở bản án của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật, Thi hành án sẽ thực hiện các hoạt động, biện pháp, cách thức khác nhau nhằm đảm bảo những nội dung trong bản án được thực hiện trên thực tế theo đúng quy định của pháp luật từ đó tạo được tính răn đe, giáo dục trong xã hội. Viện kiểm sát kiểm sát hoạt động thi hành án treo để đảm bảo quyền lực Nhà nước được thể hiện rõ ràng; đảm bảo việc thi hành án treo được thực hiện đúng thời gian, nghiêm chỉnh, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người được hưởng án treo. Đảm bảo mọi vi phạm pháp luật trong hoạt động kiểm sát thi hành án treo phải được phát hiện, xử lý kịp thời, nghiêm minh: Hoạt động thi hành án treo bao gồm rất nhiều giai đoạn với sự tham gia của rất nhiều chủ thể. Quá trình thi hành án treo diễn ra trong một khoảng thời gian dài nên việc xảy ra vi phạm là điều không thể tránh khỏi. Việc thường xuyên kiểm tra, giám sát sẽ giúp Viện kiểm sát nhanh chóng phát hiện các sai phạm của các chủ thể có thẩm quyền trong thi hành án treo, kịp thời yêu cầu các chủ thể đó xử lý, khắc phục những vi phạm không để các vi phạm trở nên nghiêm trọng, xâm hại đến các lợi ích mà Nhà nước bảo vệ. Khi phát hiện ra vi phạm của các chủ thể có thẩm quyền trong thi hành án treo, Viện kiểm sát nhân dân có quyền kiến nghị, kháng nghị, yêu cầu các cơ quan, cá nhân có thẩm quyền khắc phục ngay những vi phạm đó và báo cáo kết quả giải quyết cho Viện kiểm sát. Nếu các cơ quan, chủ thể đó không kịp thời khác phục vi phạm, để vi phạm trở nên nghiêm trọng thì Viện kiểm sát có quyền đề nghị khởi tố hình sự đối chủ thể gây ra vi phạm. Đảm bảo mọi vi phạm pháp luật đều được phát hiện, xử lý kịp thời, nghiêm minh, không bỏ lọt vi phạm nào. Đảm bảo pháp luật được tôn trọng và nghiêm chỉnh thực hiện. 1.3. Nội dung kiểm sát việc thi hành án treo theo luật Thi hành án hình sự Hoạt động thi hành án treo có nhiều nội dung như: Hoạt động kiểm tra, giám sát tính có căn cứ và hợp pháp trong các quyết định thi hành án hoặc quyết định ủy thác thi hành án; hoạt động kiểm sát việc thi hành án treo; hoạt động kiểm sát việc rút ngắn thời gian thử thách của án treo; hoạt động kiểm sát việc xử lý vi phạm đối với người được hưởng án treo. Đây là những nội dung chính của công tác kiểm sát thi hành án treo. 12 Thi hành án treo là hoạt động đưa bản án Tòa án tuyên phạt tù nhưng cho hưởng án treo ra thi hành trên thực tế. Chế định án treo trong pháp luật hình sự Việt Nam là một chế định thể hiện tính nhân đạo của Nhà nước ta, thể hiện tính khoan hồng của pháp luật đối với người phạm tội, có ý nghĩa quan trọng trong đấu tranh, phòng ngừa tội phạm, giữ gìn an ninh chính trị - trật tự an toàn xã hội, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ sự bình yên cho xã hội. Do đó, mục đích của thi hành án treo đảm bảo người được hưởng án treo nghiêm túc chấp hành án, sớm trở về làm công dân có ích xã hội. Vừa đảm bảo tính nhân đạo nhưng vẫn đảm bảo được tính răn đe, giáo dục đối với người phạm tội và tính phòng ngừa đối với toàn xã hội. Tạo ra hành lang pháp lý để người hưởng án treo sinh hoạt và hòa nhập với cộng đồng. Để đảm bảo cho hoạt động thi hành án treo đúng pháp luật, VKS kiểm sát chặt chẽ những nội dung sau: + Kiểm sát đối tượng chấp hành án có đúng là người được tuyên hưởng án treo trong bản án hay không? Bản án có thể có nhiều đồng phạm, có người phạm tội phải chấp hành án phạt tù nhưng có người phạm tội được tuyên hưởng án treo nên cần phải kiểm tra kỹ đối tượng được hưởng án treo. Hơn nữa, tại địa phương sẽ có những người tên tuổi gần giống nhau, nên phải kiểm tra chặt chẽ tên tuổi của người được hưởng án treo để tránh nhầm lẫn đối tượng trong quá trình giám sát, giáo dục. + Kiểm sát thẩm quyền ra quyết định thi hành án treo có đúng không? Theo quy định của pháp luật TTHS Việt Nam thẩm quyền ra quyết định thi hành án thuộc về Chánh án Tòa án đã xét xử sơ thẩm, Chánh án này có thể ủy thác cho Chánh án tòa án cùng cấp khác ra quyết định ủy thác hoặc ủy quyền cho Phó chánh án. Như vậy, Thẩm quyền ra quyết định thi hành án chỉ thuộc về Chánh án. + Kiểm sát về thời hạn ra quyết định thi hành án Theo quy định của pháp luật TTHS Việt Nam thì thời hạn ra quyết định thi hành án là 07 ngày kể từ ngày bản án, quyết định sơ thẩm có hiệu lực pháp luật hoặc kể từ ngày nhận được bản án, quyết định phúc thẩm, quyết định giám đốc thẩm, quyết định tái thẩm. + Kiểm sát về thời gian gửi quyết định thi hành án treo Theo quy định của pháp luật THAHS Việt Nam thì trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày ra quyết định thi hành án treo, Tòa án đã ra quyết định thi hành 13 án phải gửi quyết định thi hành án đến các cơ quan, cá nhân có liên quan để thi hành án. + Kiểm sát việc gửi quyết định thi hành án đã đủ chưa? Theo quy định của pháp luật THAHS Việt Nam thì Tòa án sau khi ra quyết định thi hành án phải gửi quyết định thi hành án cho người được hưởng án treo hoặc người đại diện trong trường hợp người được hưởng án treo là người dưới 18 tuổi; VKS cùng cấp; Cơ quan thi hành án hình sự Công án cấp huyện nơi Ủy ban nhân dân cấp xã được giao giám sát, giáo dục người được hưởng án treo; Cơ quan thi hành án hình sự cấp quân khu nơi người được hưởng án treo làm việc; Ủy ban nhân dân cấp xã, đơn vị quân đội được giao giám sát, giáo dục người được hưởng án treo; Sở tư pháp nơi Tòa án đã ra quyết định thi hành án có trụ sở. Như vậy, quyết định thi hành án không chỉ gửi cho người có trách nhiệm tổ chức thi hành án, người phải thi hành án mà còn phải gửi cho các cơ quan có thẩm quyền kiểm sát, quản lý. + Kiểm sát quyết định ủy thác thi hành án Kiểm sát về thẩm quyền ra quyết định thi hành án; Kiểm sát thủ tục ra quyết định thi hành án có đúng không? Đã thu hồi quyết định thi hành án cũ trước khi ủy thác chưa? Ủy thác có đúng thẩm quyền, đúng thời hạn hay không? Gửi đến đầy đủ các cơ quan, cá nhân có liên quan chưa? + Kiểm sát về nội dung quyết định thi hành án treo. Quyết định thi hành án treo phải thể hiện đúng, đủ nội dung quyết định mà bản án Tòa án tuyên cho hưởng án treo, gồm: Bản án, thời hạn thi hành án, đối tượng chấp hành án, Ủy ban nhân dân xã được giao nhiệm vụ giám sát, giáo dục, hình phạt bổ sung (nếu có). + Kiểm sát việc thi hành án treo gồm các nội dung: Kiểm sát việc tổ chức thi hành án của Cơ quan thi hành án hình sự cấp huyện, cấp quân khu gồm các hoạt động: Việc triệu tập người hưởng án treo đến làm việc để ấn định thời gian người hưởng án treo phải có mặt tại Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cứ trú hoặc đơn vị quân đội nơi làm việc để cam kết việc chấp hành án. Trong thời hạn 03 ngày làm việc, kể từ ngày người hưởng án treo nhận được quyết định thi hành án thì họ phải đến Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cứ trú hoặc đơn vị quân đội nơi làm việc để thực hiện cam kết này. Việc lập hồ sơ thi hành án để theo dõi quá trình chấp hành án của người hưởng án treo. Hồ sơ thi hành án phải có đầy 14 đủ các tài liệu thể hiện được quá trình chấp hành án gồm: Bản án đã có hiệu lực pháp luật, Quyết định thi hành án treo, Cam kết của người được hưởng án treo, các tài liệu khác phát sinh trong quá trình thi hành án như: giấy triệu tập, biên bản làm việc, biên bản giao nhận bản án, quyết định....Việc giao hồ sơ thi hành án cho Ủy ban nhân dân cấp xã, đơn vị quân đội được giao giám sát, giáo dục người được hưởng án treo. Trong thời hạn 07 ngày kể từ ngày triệu tập người được hưởng án treo thì Cơ quan thi hành án hình sự cấp huyện, cấp quân khu phải hoàn thành việc lập hồ sơ thi hành án và sao gửi đến Ủy ban nhân dân cấp xã, đơn vị quân đội được giao giám sát, giáo dục người được hưởng án treo. Việc cấp giấy chứng nhận chấp hành xong thời gian thử thách của người hưởng án treo. Trước khi hết thời hạn thử thách 03 ngày, Ủy ban nhân dân cấp xã, đơn vị quân đội được giao giám sát, giáo dục người được hưởng án treo phải bàn giao lại hồ sơ thi hành án cho Cơ quan thi hành án hình sự cấp huyện, cấp quân khu để làm giấy chứng nhận chấp hành xong thời gian thử thách. Việc bàn giao hồ sơ phải đảm bảo đúng thủ tục thep quy định của pháp luật: có biên bản giao nhận, xếp hồ sơ và đánh bút lục đầy đủ. Việc chuyển hồ sơ trong trường hợp người được hưởng án treo thay đổi nơi cư trú, nơi làm việc. Khi người được hưởng án treo thay đổi nơi cư trú, nơi làm việc thì khi đó Cơ quan thi hành án hình sự cấp huyện, cấp quân khu phải làm hồ sơ chuyển giao cho Cơ quan thi hành án hình sự cấp huyện, cấp quân khu nơi người được hưởng án treo đến cư trú, làm việc để quản lý. Kiểm sát việc giám sát, giáo dục của UBND cấp xã, đơn vị quân đội, cơ quan, tổ chức được giao nhiệm vụ giám sát, giáo dục người được hưởng án treo: Việc giao nhận hồ sơ giữa Cơ quan thi hành án hình sự cấp huyện, cấp quân khu và UBND cấp xã, đơn vị quân đội, cơ quan, tổ chức giao nhiệm vụ giám sát, giáo dục người được hưởng án treo phải đảm bảo đúng thời hạn do luật định. Việc bổ sung các tài liệu khác vào hồ sơ thi hành án treo. Thời gian thử thách là một khoản thời gian dài để nhận xét đánh giá việc ăn năn, hối cải và mong muốn trở lại là một công dân tốt cho xã hội của người được hưởng án treo, chứng nhận cho quá trình đó là những bản nhận xét của UBND cấp xã, đơn vị quân đội, cơ quan, tổ chức giao nhiệm vụ giám sát, giáo dục người được hưởng án treo. Do đó, hồ sơ thi hành án treo phải thể hiện đầy đủ, khách quan các bản nhận xét về quá trình chấp hành án của người được hưởng án treo cũng như những vi phạm của người hưởng án treo. Việc khen thưởng cũng như kỷ luật đối với người được hưởng án treo. Việc đề xuất giải quyết khi người chấp hành án treo bỏ trốn. Việc đề xuất rút ngắn thời gian thử