S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
NguyÔn ThÞ Thanh Th¬ng
Më ®Çu
Tõ n¨m häc 2003 – 2004 c¸c em häc sinh líp 2 trªn toµn quèc b¾t ®Çu häc
m«n tiÕng ViÖt theo s¸ch gi¸o khoa TiÕng ViÖt 2 ( tËp mét, tËp hai ) cña Ch¬ng tr×nh
TiÓu häc míi.
S¸ch gi¸o khoa TiÕng ViÖt 2 gåm c¸c bµi häc thuéc 6 ph©n m«n.Trong c¸c
ph©n m«n ®ã, TËp lµm v¨n lµ ph©n m«n cã nhiÒu ®æi míi vÒ néi dung vµ ph¬ng ph¸p
d¹y häc.
Lµ mét gi¸o viªn d¹y nhiÒu n¨m líp 2, khi b¾t tay vµo d¹y ph©n m«n TËp lµm
v¨n cho häc sinh, t«i thÊy rÊt høng thó vµ t«i quyÕt ®Þnh ®i s©u nghiªn cøu ph©n m«n
nµy nh»m gióp c¸c em häc sinh líp 2 häc tèt h¬n m«n TËp lµm v¨n.
Bëi v× chóng ta d¹y cho häc sinh biÕt c¸ch lµm v¨n chÝnh lµ d¹y cho c¸c em
biÕt c¸ch øng xö c¸c t×nh huèng x¶y ra trong cuéc sèng. V× lý do ®ã t«i ®· nghiªn
cøu ®Ò tµi: “Híng dÉn häc sinh líp 2 häc TËp lµm v¨n ”
Chóng t«i thùc sù mong muèn ®îc sù quan t©m cña c¸c cÊp l·nh ®¹o ®Ó viÖc
häc ph©n m«n TËp lµm v¨n cña häc sinh líp 2, ®Æc biÖt lµ cña häc sinh tiÓu häc ®îc
ph¸t triÓn kh«ng ngõng.
Xin tr©n träng c¶m ¬n!
PhÇn I: §Æt vÊn ®Ò
I . Lý do chän ®Ò tµi:
Nh»m n©ng cao chÊt lîng gi¶ng d¹y trong nhµ trêng nãi chung vµ cña bËc
TiÓu häc nãi riªng, hiÖn nay vÊn ®Ò c¶i c¸ch gi¶ng d¹y kh«ng ph¶i lµ mèi quan t©m
cña mét c¸ nh©n nµo, mµ ®ã lµ nhiÖm vô chung cña toµn x· héi.
1
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
NguyÔn ThÞ Thanh Th¬ng
ChÝnh sù ®æi míi ph¬ng ph¸p gi¸o dôc bËc tiÓu häc sÏ gãp phÇn t¹o con ngêi
míi mét c¸ch cã hÖ thèng vµ v÷ng ch¾c.
Trong giai ®o¹n hiÖn nay, xu híng chung cña sù ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc
ë bËc tiÓu häc lµ lµm sao ®Ó gi¸o viªn kh«ng chØ lµ truyÒn thô kiÕn thøc mµ cßn lµ
ngêi tæ chøc, ®Þnh híng cho häc sinh ho¹t ®éng, ®Ó häc sinh huy ®éng vèn hiÓu biÕt
vµ kinh nghiÖm cña b¶n th©n vµo viÖc chiÕm lÜnh tri thøc míi.
Nh chóng ta ®· biÕt TiÕng ViÖt võa lµ m«n häc chÝnh, võa lµ m«n c«ng cô
gióp häc sinh tiÕp thu c¸c m«n häc kh¸c ®îc tèt h¬n. Cho nªn t«i chän cho m×nh ®Ò
tµi: “Híng dÉn häc sinh líp 2 häc TËp lµm v¨n ” v× t«i nhËn thÊy ®èi víi ngêi ViÖt
Nam th× TiÕng ViÖt rÊt quan träng trong cuéc sèng, trong giao tiÕp, trong häc tËp vµ
sinh ho¹t.
C¸c em häc sinh líp 2 vèn sèng cßn Ýt, vèn hiÓu biÕt vÒ TiÕng ViÖt cßn rÊt s¬
sµi, cha ®Þnh râ trong giao tiÕp, viÕt v¨n c©u cßn côt lñn. HoÆc c©u cã thÓ cã ®ñ ý nhng cha cã h×nh ¶nh. C¸c tõ ng÷ ®îc dïng vÒ nghÜa cßn cha râ rµng. ViÖc tr×nh bµy,
diÔn ®¹t ý cña c¸c em cã møc ®é rÊt s¬ lîc, ®Æc biÖt lµ kh¶ n¨ng miªu t¶.
ChÝnh v× muèn ®Ó c¸c em cã kh¶ n¨ng hiÓu TiÕng ViÖt h¬n, biÕt dïng tõ mét
c¸ch phï hîp trong c¸c t×nh huèng (chia vui, chia buån, an ñi, ®Ò nghÞ, xin lçi.) nªn
ngay tõ ®Çu n¨m häc t«i ®· híng vµ cïng c¸c em më réng hiÓu biÕt vÒ TiÕng ViÖt
qua c¸c ph©n m«n trong m«n TiÕng ViÖt, ®Æc biÖt lµ ph©n m«n TËp lµm v¨n.
II. Ph¹m vi ®Ò tµi:
1. Môc ®Ých nghiªn cøu:
Qua ®Ò tµi nµy t«i mong muèn ®îc gãp mét phÇn nhá vµo viÖc rÌn cho häc
sinh ba kü n¨ng chÝnh:
- Sö dông ®óng nghi thøc lêi nãi.
- T¹o lËp v¨n b¶n phôc vô ®êi sèng hµng ngµy.
- Nãi viÕt nh÷ng vÊn ®Ò theo chñ ®iÓm.
D¹y TiÕng ViÖt ë tiÓu häc nãi chung vµ d¹y TËp lµm v¨n nãi riªng kh«ng ph¶i
lµ d¹y lý thuyÕt ng«n ng÷, mµ ®ã lµ viÖc d¹y ho¹t ®éng ng«n ng÷. Bëi thÕ c¸c yÕu tè
cu¶ t×nh huèng giao tiÕp rÊt ®îc quan t©m. NÕu nh trong d¹y c©u, t×nh huèng giao
tiÕp míi chØ ®îc chó ý mét phÇn th× trong d¹y TËp lµm v¨n, t×nh huèng giao tiÕp ®îc
chó ý mét c¸ch toµn diÖn vµ ®Çy ®ñ h¬n, c¸c t×nh huèng hiÖn ra còng cô thÓ vµ râ
2
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
NguyÔn ThÞ Thanh Th¬ng
rµng h¬n. NÕu nh trong d¹y c©u, ta cã thÓ lít nhanh qua nh÷ng t×nh huèng giao tiÕp,
th× ngîc l¹i, trong lµm v¨n kh«ng thÓ kh«ng ®Ò cËp t×nh huèng. Bµi v¨n viÕt ra bao
giê còng híng tíi ®èi tîng ngêi ®äc, ngêi nghe cô thÓ víi nh÷ng néi dung vµ môc
®Ých cô thÓ. Kh«ng thÓ cã mét bµi v¨n viÕt chung chung, kh«ng râ ®èi tîng, kh«ng
râ néi dung vµ môc ®Ých giao tiÕp. NÕu nh trong viÖc d¹y c©u, viÖc ®¸nh gi¸ c©u
®óng, c©u sai ®· võa cÇn ph¶i chó ý ®Õn quy t¾c ng«n ng÷, võa cÇn ph¶i chó ý ®Õn
quy t¾c giao tiÕp, th× ë bËc bµi v¨n, bËc v¨n b¶n l¹i cµng cÇn ph¶i nh thÕ. Lóc nµy,
viÖc ®¸nh gi¸ toµn bé chÊt lîng bµi v¨n viÕt ra lµ ë chç cã sù phï hîp víi giao tiÕp
hay kh«ng, chø kh«ng ph¶i ë mét vµi ®iÓm ®óng sai mang tÝnh chÊt bé phËn trong
tõ, trong c©u. Nh÷ng bµi v¨n cã sù phï hîp cao víi ®èi tîng, néi dung vµ môc ®Ých
giao tiÕp lµ nh÷ng bµi v¨n tèt.
Bëi thÕ, viÖc d¹y TËp lµm v¨n cho häc sinh cÇn ph¶i chó ý tíi viÖc d¹y c¸c em
nãi, viÕt ®óng quy t¾c giao tiÕp, ®óng nghi thøc lêi nãi, nghÜa lµ ph¶i chó ý ®Çy ®ñ
tíi nh÷ng yÕu tè ngoµi ng«n ng÷ nhng l¹i ®Ó l¹i dÊu Ên ®Ëm nÐt trong ng«n ng÷.
2 - §èi tîng nghiªn cøu:
Häc sinh líp 2, ®Æc biÖt lµ häc sinh líp 2A trêng TiÓu häc Kh¬ng Thîng §èng §a – Hµ Néi.
3
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
NguyÔn ThÞ Thanh Th¬ng
Iii. Môc tiªu, ®Æc trng bé m«n:
1. VÞ trÝ cña d¹y häc TËp lµm v¨n
ë tiÓu häc, nhÊt lµ líp 2, TËp lµm v¨n lµ mét trong nh÷ng ph©n m«n cã tÇm
quan träng ®Æc biÖt (ë líp 1 c¸c em cha ®îc häc, lªn líp 2 häc sinh míi b¾t ®Çu ®îc
häc, ®îc lµm quen. )
M«n TËp lµm v¨n gióp häc sinh cã kü n¨ng sö dông TiÕng ViÖt ®îc ph¸t triÓn
tõ thÊp ®Õn cao, tõ luyÖn ®äc cho ®Õn luyÖn nãi, luyÖn viÕt thµnh bµi v¨n theo suy
nghÜ cña tõng c¸ nh©n. TËp cho c¸c em ngay tõ nhá nh÷ng hiÓu biÕt s¬ ®¼ng ®ã còng
chÝnh lµ rÌn cho c¸c em tÝnh tù lËp, tù träng. Con ngêi v¨n ho¸ sÏ h×nh thµnh ë c¸c
em tõ nh÷ng viÖc nhá nhÆt, tëng nh kh«ng quan träng ®ã.
2. NhiÖm vô cña ph©n m«n TËp lµm v¨n:
Lµm v¨n cã nghÜa lµ t¹o lËp v¨n b¶n. NhiÖm vô chÝnh cña ph©n m«n TËp lµm
v¨n lµ rÌn luyÖn cho häc sinh kü n¨ng t¹o lËp v¨n b¶n.ë ®©y thuËt ng÷ “v¨n b¶n ” ®îc dïng ®Ó chØ s¶n phÈm hoµn chØnh cña lêi nãi trong mét hoµn c¶nh giao tiÕp cô
thÓ. §ã kh«ng nhÊt thiÕt lµ mét bµi v¨n gåm nhiÒu c©u; nhiÒu ®o¹n; còng kh«ng
nhÊt thiÕt ph¶i ë d¹ng viÕt; cµng kh«ng ph¶i chØ lµ lo¹i v¨n kÓ chuyÖn hay miªu t¶
theo phong c¸ch nghÖ thuËt. Trong hoµn c¶nh giao tiÕp cô thÓ, s¶n phÈm lêi nãi
hoµn chØnh mµ mét ngêi t¹o lËp ®îc cã thÓ chØ lµ mét c©u chµo, mét lêi c¶m ¬n hay
mét vµi dßng th¨m hái, chóc mõng trªn tÊm thiÕp... §èi víi líp 2, d¹y TËp lµm v¨n
tríc hÕt lµ rÌn luyÖn cho häc sinh c¸c kÜ n¨ng phôc vô häc tËp vµ giao tiÕp h»ng
ngµy, cô thÓ lµ:
* D¹y c¸c nghi thøc lêi nãi tèi thiÓu, nh: chµo hái, tù giíi thiÖu, c¶m ¬n, xin
lçi, nhê cËy, yªu cÇu, kh¼ng ®Þnh, phñ ®Þnh, t¸n thµnh, tõ chèi, chia vui, chia buån...
4
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
NguyÔn ThÞ Thanh Th¬ng
* D¹y mét sè kü n¨ng phôc vô häc tËp vµ ®êi sèng, nh: khai b¶n tù thuËt
ng¾n, viÕt nh÷ng bøc th ng¾n, nhËn vµ gäi ®iÖn tho¹i, ®äc vµ lËp danh s¸ch häc sinh,
tra môc lôc s¸ch, ®äc thêi kho¸ biÓu, ®äc vµ lËp thêi gian biÓu...
* Bíc ®Çu d¹y c¸ch tæ chøc ®o¹n v¨n, bµi v¨n th«ng qua nhiÖm vô kÓ mét sù
viÖc ®¬n gi¶n hoÆc t¶ s¬ lîc vÒ ngêi, vËt xung quanh theo gîi ý b»ng tranh, b»ng c©u
hái.
Bªn c¹nh ®ã, do quan niÖm tiÕp thu v¨n b¶n còng lµ mét lo¹i kü n¨ng vÒ v¨n
b¶n cÇn ®îc rÌn luyÖn, trong c¸c tiÕt TËp lµm v¨n tõ gi÷a häc kú II trë ®i, s¸ch gi¸o
khoa tæ chøc rÌn luyÖn kü n¨ng nghe cho häc sinh th«ng qua h×nh thøc nghe kÓ
chuyÖn - tr¶ lêi c©u hái theo néi dung c©u chuyÖn.
Cuèi cïng, còng nh c¸c ph©n m«n vµ m«n häc kh¸c, ph©n m«n TËp lµm v¨n,
th«ng qua néi dung d¹y häc cña m×nh, cã nhiÖm vô trau dåi cho häc sinh th¸i ®é
øng xö cã v¨n ho¸, tinh thÇn tr¸ch nhiÖm trong c«ng viÖc, båi dìng nh÷ng t×nh c¶m
lµnh m¹nh, tèt ®Ñp cho c¸c em.
3. Néi dung ph©n m«n TËp lµm v¨n ë líp 2:
Néi dung c¸c bµi häc vÒ TËp lµm v¨n ë líp 2 gióp c¸c em häc sinh thùc hµnh
rÌn luyÖn c¸c kü n¨ng nãi, viÕt, nghe, phôc vô cho viÖc häc tËp vµ giao tiÕp h»ng
ngµy, cô thÓ:
* Thùc hµnh vÒ c¸c nghi thøc lêi nãi tèi thiÓu, nh: chµo hái; tù giíi thiÖu; c¶m
¬n; xin lçi; kh¼ng ®Þnh; phñ ®Þnh; mêi, nhê , yªu cÇu, ®Ò nghÞ; chia buån, an ñi; chia
vui, khen ngîi; ng¹c nhiªn, thÝch thó; ®¸p l¹i lêi chµo, lêi tù giíi thiÖu; ®¸p lêi c¶m
¬n; ®¸p lêi xin lçi; ®¸p lêi kh¼ng ®Þnh; ®¸p lêi phñ ®Þnh; ®¸p lêi ®ång ý; ; ®¸p lêi
chia vui; ®¸p lêi khen ngîi; ; ®¸p lêi tõ chèi; ®¸p lêi an ñi.
* Thùc hµnh vÒ mét sè kü n¨ng phôc vô häc tËp vµ ®êi sèng h»ng ngµy, nh:
viÕt b¶n tù thuËt ng¾n, lËp danh s¸ch häc sinh, tra môc lôc s¸ch, ®äc thêi kho¸ biÓu,
nhËn vµ gäi ®iÖn tho¹i, viÕt nh¾n tin, lËp thêi gian biÓu, chÐp néi quy, ®äc sæ liªn
l¹c.
* Thùc hµnh rÌn luyÖn vÒ kü n¨ng diÔn ®¹t (nãi, viÕt ), nh: kÓ vÒ ngêi th©n
trong gia ®×nh, vÒ sù vËt hay sù viÖc ®îc chøng kiÕn; t¶ s¬ lîc vÒ ngêi, vËt xung
quanh theo gîi ý b»ng tranh hoÆc c©u hái...
* Thùc hµnh rÌn luyÖn vÒ kü n¨ng nghe: dùa vµo c©u hái gîi ý ®Ó kÓ l¹i hoÆc
nªu ®îc ý chÝnh cña mÈu chuyÖn ng¾n ®· nghe.
5
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
NguyÔn ThÞ Thanh Th¬ng
Nh vËy, phÇn TËp lµm v¨n trong SGK TiÕng ViÖt 2 kh«ng ph¶i chØ gióp häc
sinh n¾m c¸c nghi thøc tèi thiÓu cu¶ lêi nãi vµ biÕt sö dông c¸c nghi thøc ®ã trong
nh÷ng t×nh huèng kh¸c nhau, nh n¬i c«ng céng, trong trêng häc, ë gia ®×nh víi
nh÷ng ®èi tîng kh¸c nhau, nh b¹n bÌ, thÇy c«, bè mÑ, ngêi xa l¹...mµ cßn lµ viÖc
n¾m c¸c kü n¨ng giao tiÕp th«ng thêng kh¸c; t¹o lËp v¨n b¶n phôc vô ®êi sèng h»ng
ngµy; nãi, viÕt nh÷ng vÊn ®Ò theo chñ ®iÓm quen thuéc.
Trong tõng bµi häc, ®Ó rÌn nh÷ng kü n¨ng trªn, c¸c nh©n tè ngoµi ng«n ng÷
bao giê còng ®îc chó ý.
VÝ dô: ®Ó luyÖn viÖc sö dông ®óng nghi thøc lêi nãi, s¸ch ®· ra mét bµi tËp
nh sau:
Cã mét ngêi l¹ ®Õn nhµ em gâ cöa vµ tù giíi thiÖu: “Chó lµ b¹n bè ch¸u. Chó
®Õn th¨m bè mÑ ch¸u.” Néi dung còng nh môc ®Ých giao tiÕp hiÖn lªn qua c¸ch hái
cña bµi tËp bè mÑ cã nhµ hoÆc bè mÑ kh«ng cã nhµ. Víi nh÷ng yÕu tè ngoµi ng«n
ng÷ nh vËy ®ßi hái häc sinh ph¶i biÕt c©n nh¾c, lùa chän tríc khi nãi nh÷ng tõ ng÷,
nh÷ng kiÓu c©u sao cho phï hîp. ViÖc lùa chän lêi nãi trong tõng t×nh huèng giao
tiÕp nh vËy kh«ng thÓ tuú tiÖn, hay chØ b¶o ®¶m ®óng quy t¾c ng÷ ph¸p cña ng«n
ng÷.
Víi c¸ch biªn so¹n nµy, giê d¹y TËp lµm v¨n trë nªn linh ho¹t h¬n, g¾n víi
cuéc sèng ®êi thêng h¬n vµ còng v× thÕ gióp häc sinh høng thó trong giê häc, dÔ
dµng vît qua nh÷ng lùc c¶n t©m lý vèn thêng xuÊt hiÖn trong nh÷ng giê häc tiÕng
nãi chung, giê häc TËp lµm v¨n nãi riªng.
Do môc ®Ých, nhiÖm vô vµ yªu cÇu cô thÓ cña mçi bµi tËp lµm v¨n mµ viÖc
d¹y TËp lµm v¨n cã tÇm quan träng vµ ý nghÜa to lín. Nã trë thµnh mét trong nh÷ng
môc tiªu quan träng khi d¹y häc ë trêng tiÓu häc.
PhÇn II: §¸nh gi¸ thùc tr¹ng n¨m häc
§Ó cã biÖn ph¸p, ph¬ng ph¸p d¹y häc tèt, chóng ta h·y nh×n l¹i vµ ®¸nh gi¸
thùc tr¹ng n¨m häc.
1. ThuËn lîi:
HiÖn nay ®îc sù quan t©m cña Bé - Së – Phßng Gi¸o dôc vµ ®Æc biÖt lµ trùc
tiÕp Ban gi¸m hiÖu c¸c trêng quan t©m ®Õn ®æi míi ph¬ng ph¸p - ®Çu t cho gi¸o
viªn ®i s©u t×m hiÓu c¸c ph©n m«n míi. MÆt kh¸c viÖc häc tËp cña häc sinh hiÖn giê
6
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
NguyÔn ThÞ Thanh Th¬ng
còng ®îc c¸c bËc phô huynh rÊt quan t©m . Bªn c¹nh ®ã ph©n m«n TËp lµm v¨n lµ
mét ph©n m«n míi l¹ víi häc sinh nªn c¸c em rÊt tß mß, h¸o høc ®îc häc, ®îc t×m
hiÓu. ChÝnh v× vËy, ®ã lµ ®éng lùc thóc ®Èy yªu cÇu mçi gi¸o viªn d¹y líp 2 chó ý
quan t©m ®Õn viÖc d¹y TËp lµm v¨n cho häc sinh.
VÒ néi dung: s¸ch TiÕng ViÖt 2 míi kh¸c víi s¸ch TiÕng ViÖt 2 cò, trong mçi
tiÕt häc, thËm chÝ c¶ mét giai ®o¹n häc tËp chØ d¹y ®¬n ®iÖu mét néi dung (VÝ dô:
§iÒn tõ (nöa ®Çu häc kú I ) Quan s¸t tranh tr¶ lêi c©u hái (nöa cuèi häc kú I ) Tr¶ lêi
c©u hái dùa vµo bµi v¨n (nöa ®Çu häc kú II ) Dïng tõ ®Æt c©u (nöa cuèi häc kú II ),
trong s¸ch TiÕng ViÖt 2 míi, c¸c bµi tËp thiÕt thùc h¬n vÒ néi dung; ®a d¹ng, phong
phó h¬n vÒ kiÓu lo¹i. Trong mét tiÕt häc, c¸c lo¹i bµi tËp ®îc bè trÝ xen kÏ, g¾n kÕt
víi nhau, lµm næi râ thªm chñ ®iÓm.
C¶ n¨m häc cã 35 tuÇn th× häc sinh ®îc häc 31 tiÕt TËp lµm v¨n (Mét tuÇn
häc sinh ®îc häc 1 tiÕt TËp lµm v¨n ) . Trong 4 tuÇn «n tËp gi÷a häc kú I vµ gi÷a
häc kú II, cuèi häc kú I vµ cuèi häc kú II (mçi tuÇn cã 10 tiÕt) còng cã rÊt nhiÒu bµi
tËp thuéc ph©n m«n TËp Lµm V¨n.
2_ Khã kh¨n:
Trong n¨m häc 2005 - 2006 t«i ®îc ph©n c«ng chñ nhiÖm líp 2A cã 41 häc
sinh trong ®ã cã 24 häc sinh nam . C¸c em nãi chung tiÕp thu bµi tèt, hiÓu bµi ngay.
Tuy nhiªn kü n¨ng nghe nãi cña c¸c em kh«ng ®ång ®Òu, cã mét sè em nãi cßn nhá,
kh¶ n¨ng diÔn ®¹t suy nghÜ, diÔn ®¹t bµi häc cßn chËm , yÕu .
MÆt kh¸c, do thùc tÕ häc sinh míi ®îc lµm quen víi ph©n m«n TËp lµm v¨n ë
líp 2 nªn häc sinh cßn nhiÒu bì ngì, cha cã ph¬ng ph¸p häc tËp bé m«n mét c¸ch
khoa häc vµ hîp lý.
VÒ ®å dïng d¹y häc, ph¬ng tiÖn chñ yÕu lµ tranh trong s¸ch gi¸o khoa; h¹n
chÕ, sö dông cha thêng xuyªn c¸c ph¬ng tiÖn hiÖn ®¹i nh m¸y chiÕu h¾t, b¨ng h×nh
lµm cho chÊt lîng giê häc TËp lµm v¨n cha cao.
7
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
NguyÔn ThÞ Thanh Th¬ng
PhÇn III . Qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn ®Ò tµi
A. Ph¬ng ph¸p häc TËp lµm v¨n:
1. Mçi tiÕt häc TËp lµm v¨n trong tuÇn thêng gåm 2, 3 bµi tËp; riªng c¸c tuÇn ¤n tËp
gi÷a häc kú vµ cuèi häc kú, néi dung thùc hµnh vÒ TËp lµm v¨n ®îc r¶i ra trong
nhiÒu tiÕt «n tËp .
ë tõng bµi tËp, híng dÉn häc sinh thùc hiÖn theo hai bíc:
- Bíc 1:
ChuÈn bÞ: X¸c ®Þnh yªu cÇu cña bµi tËp, t×m hiÓu néi dung vµ c¸ch lµm bµi,
suy nghÜ ®Ó t×m tõ, chän ý, diÔn ®¹t c©u v¨n…
-Bíc 2:
Lµm bµi: Thùc hµnh nãi hoÆc viÕt theo yªu cÇu cña bµi tËp; cã thÓ tham kh¶o
c¸c vÝ dô trong s¸ch gi¸o khoa ®Ó nãi, viÕt theo c¸ch cña riªng m×nh.
2.Híng dÉn häc sinh lµm bµi tËp:
- Gióp häc sinh n¾m v÷ng yªu cÇu cña bµi tËp ( b»ng c©u hái, lêi giíi thiÖu,
tranh ¶nh… )
- Gióp häc sinh ch÷a mét phÇn cña bµi tËp lµm mÉu ( mét HS ch÷a mÉu trªn
b¶ng líp hoÆc c¶ líp lµm vµo vë TiÕng ViÖt ) – HS thùc hµnh.
- HS lµm bµi vµo vë TiÕng ViÖt. GV uèn n¾n.
- GV tæ chøc cho HS trao ®æi, nhËn xÕt vÒ kÕt qu¶, rót ra nh÷ng ®iÓm ghi nhí
vÒ tri thøc.
8
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
NguyÔn ThÞ Thanh Th¬ng
3 - §¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc hµnh, luyÖn tËp ë líp, híng dÉn ho¹t ®éng tiÕp nèi (ë
ngoµi líp, sau tiÕt häc. )
- Híng dÉn HS nhËn xÐt kÕt qu¶ cña b¹n, tù ®¸nh gi¸ kÕt qña cña b¶n th©n
trong qu¸ tr×nh luyÖn tËp trªn líp; nªu nhËn xÐt chung, biÓu d¬ng nh÷ng HS thùc
hiÖn tèt.
-Nªu yªu cÇu, híng dÉn HS thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng tiÕp nèi nh»m cñng cè
kÕt qña thùc hµnh luyÖn tËp ë líp (Thùc hµnh giao tiÕp ngoµi líp häc, sö dông kü
n¨ng ®· häc vµo thùc tÕ cuéc sèng… )
4. Quy tr×nh vµ ph¬ng ph¸p d¹y häc ®èi víi mçi bµi TËp lµm v¨n nªn nh sau:
- Híng dÉn HS ®äc kü ®Ò ®Ó n¾m ®îc yªu cÇu cña ®Ò.
- GV gi¶i mÉu (hoÆc HS nªu c¸ch gi¶i mÉu ) råi híng dÉn HS gi¶i tiÕp ®Ò.
Nªn gi¶i miÖng tríc råi sau ®ã cho HS viÕt bµi gi¶i vµo vë. Khi gi¶i miÖng bµi tËp,
cã thÓ cã nhiÒu lêi gi¶i, GV híng dÉn HS th¶o luËn vÒ c¸c lêi gi¶i Êy, x¸c nhËn
nh÷ng lêi gi¶i chÊp nhËn ®îc vµ HS tuú chän mét lêi gi¶i ®Ó viÕt vµo vë.
- Mçi bµi tËp lµm xong ®Òu ®îc ch÷a ngay. Kh«ng ®îi ®Õn cuèi tiÕt míi ch÷a
tÊt c¶ v× nhÞp ®é theo dâi ch÷a bµi cña c¸c em kh«ng ®Òu nhau, c¸c em chËm cã thÓ
kh«ng kÞp ch÷a.
- Khi tÊt c¶ c¸c bµi tËp ®· ®îc ch÷a xong, GV cã lêi nhËn xÐt chung, rót kinh
nghiÖm. Mçi tiÕt TËp lµm v¨n, GV nªn chó ý ®Õn mét sè em giái, mét sè em kÐm cã
tiÕn bé ®Ó cho néi dung nhËn xÐt kh«ng chung chung qu¸. GV kh«ng quªn nhËn xÐt
vÒ nh÷ng yªu cÇu tÝch hîp trong tiÕt häc; kÜ n¨ng nãi, t thÕ ngåi viÕt, cÇm bót, ch÷
viÕt… vµ nhÊt lµ lu ý, nh¾c nhë HS thùc hµnh nh÷ng ®iÒu ®· häc ®îc.
9
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
NguyÔn ThÞ Thanh Th¬ng
B. Thùc hµnh vÒ c¸c nghi thøc lêi nãi tèi thiÓu:
1. T¸c dông cña c¸c nghi thøc lêi nãi tèi thiÓu:
Tríc hÕt GV cÇn cho HS thÊy ®îc sù cÇn thiÕt vµ t¸c dông cña c¸c nghi thøc
lêi nãi tèi thiÓu, VÝ dô:
- Lêi chµo khi míi gÆp nhau còng nh tríc khi chia tay lµ phÐp lÞch sù, thÓ hiÖn
ngêi cã v¨n ho¸ trong tiÕp xóc, khiÕn cho mäi ngêi thÊy th©n mËt, gÇn gòi nhau h¬n.
- ViÖc tù giíi thiÖu mét ®«i ®iÒu cÇn thiÕt vÒ b¶n th©n gióp cho nh÷ng ngêi
míi gÆp nhau lÇn ®Çu thÊy th©n thiÖn, hoµ ®ång h¬n.
- C¶m ¬n vµ xin lçi lµ nh÷ng t×nh huèng giao tiÕp thêng gÆp trong cuéc sèng.
Mét ngêi nµo ®ã (cã thÓ lµ ngêi th©n trong gia ®×nh, cã thÓ lµ thÇy c« hay b¹n bÌ ë
trêng, cã thÓ lµ ngêi hµng xãm l¸ng giÒng hay nh÷ng ngêi xa l¹ ta míi gÆp ) ®· gióp
ta mét ®iÒu g× ®ã (cã thÓ lµ mét lêi khuyªn, mét viÖc lµm, mét vËt tÆng… ) ta ®Òu
ph¶i c¶m ¬n. Ngîc l¹i, ta ph¶i xin lçi khi trãt ®Ó x¶y ra mét ®iÒu g× ®ã g©y hËu qu¶
kh«ng hay cho ngêi kh¸c. VÝ dô mét lêi nãi, mét viÖc lµm dÉu v« t×nh hay khi nãng
n¶y…lµm xóc ph¹m, g©y ¶nh hëng kh«ng tèt ®Õn ngêi kh¸c. §Êy lµ lý do v× sao ta
ph¶i c¶m ¬n hay xin lçi.
- Kh¼ng ®Þnh cã nghÜa lµ thõa nhËn lµ cã, lµ ®óng.
- Phñ ®Þnh cã nghÜa tr¸i ngîc: b¸c bá sù tån t¹i, sù cÇn thiÕt cña mét c¸i g×,
mét ®iÒu g× ®ã.
- Mêi lµ tá ý muèn hay yªu cÇu ngêi kh¸c lµm viÖc g× ®ã mét c¸ch lÞch sù,
tr©n träng.
VÝ dô:
B¹n ®Õn th¨m nhµ. Em më cöa vµ mêi b¹n vµo ch¬i
- Nhê cã nhiÒu nghÜa nhng nghÜa th«ng thêng ë ®©y lµ yªu cÇu ngêi kh¸c lµm
gióp cho mét viÖc g× ®ã.
VÝ dô:
Em thÝch mét bµi h¸t mµ b¹n ®· thuéc. Em nhê b¹n chÐp l¹i cho m×nh.
- Yªu cÇu cã nhiÒu nghÜa nhng nghÜa th«ng thêng ë ®©y lµ nªu ra mét ®iÒu, tá
ý muèn ngêi kh¸c lµm mµ c«ng viÖc ®ã thuéc tr¸ch nhiÖm, kh¶ n¨ng cña ngêi Êy.
- §Ò nghÞ còng cã nhiÒu nghÜa mµ nghÜa th«ng thêng ë ®©y lµ ®a ra ý kiÕn vÒ
mét viÖc nªn lµm hoÆc mét yªu cÇu muèn ngêi kh¸c ph¶i lµm theo.
VÝ dô:
10
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
NguyÔn ThÞ Thanh Th¬ng
B¹n ngåi bªn c¹nh nãi chuyÖn trong giê häc. Em yªu cÇu (hoÆc ®Ò nghÞ ) b¹n
gi÷ trËt tù ®Ó nghe c« gi¸o gi¶ng.
- Chia buån lµ muèn cïng chÞu mét phÇn c¸i buån víi ngêi kh¸c.
- An ñi thêng lµ dïng lêi khuyªn gi¶i ®Ó lµm dÞu nçi ®au khæ buån phiÒn ë
ngêi kh¸c.
- Chia vui: Chia sÎ niÒm vui víi ngêi kh¸c.
- Khen hay chª lµ viÖc biÓu lé nhËn xÐt tèt xÊu cña m×nh ®èi víi mét ngêi,
mét vËt, mét viÖc nµo ®ã. Khen lµ sù ®¸nh gi¸ tèt vÒ ai ®ã, vÒ c¸i g×, viÖc g× …m×nh
thÊy võa ý, hµi lßng.
- Ng¹c nhiªn lµ ph¶n øng rÊt lÊy lµm l¹, c¶m thÊy ®iÒu tríc m¾t, ®iÒu diÔn ra
lµ hoµn toµn bÊt ngê.
- ThÝch thó lµ c¶m gi¸c hµi lßng, vui vÎ, lµ viÖc c¶m thÊy mét ®ßi hái nµo ®ã
cña m×nh ®· ®îc ®¸p øng.
- §ång ý lµ cã cïng ý kiÕn nh ý kiÕn ®· nªu, tøc cïng mét ý kiÕn nh nhau.
2. Khi thùc hµnh vÒ c¸c nghi thøc lêi nãi tèi thiÓu ph¶i chó ý c¶ cö chØ, th¸i ®é,
t×nh c¶m.
* Khi chµo hái hoÆc tù giíi thiÖu: lêi nãi, giäng nãi, vÎ mÆt, ¸nh m¾t, nô cêi…ph¶i tuú tõng ®èi tîng m×nh gÆp gì vµ nh÷ng ®iÒu nµy còng chøa ®ùng néi dung
tiÕp xóc. C¸ch chµo hái, c¸ch xng h« ph¶i phï hîp víi tõng ngêi, tõng hoµn c¶nh cô
thÓ. Lêi chµo hái cÇn tù nhiªn, lÞch sù, cö chØ th©n mËt.
+ Khi chµo hái ngêi trªn (bè, mÑ thÇy ,c«...) em cÇn thÓ hiÖn th¸i ®é nh thÕ
nµo? §Ó thÓ hiÖn th¸i ®é ®ã, em cÇn chó ý g× vÒ: vÎ mÆt, giäng nãi, cö chØ?
+ Khi chµo hái b¹n bÌ, em cÇn thÓ hiÖn th¸i ®é g× ®èi víi b¹n?
VÝ dô:
Chµo b¹n khi gÆp nhau ë trêng: - Chµo b¹n!
HoÆc:
- Chµo cËu!
- Chµo c¸c b¹n!
- Chµo An!
*Lêi c¶m ¬n hay xin lçi khi nãi ph¶i ch©n thµnh, lÞch sù, lÔ phÐp vµ ®i liÒn víi
c¸ch biÓu hiÖn, t×nh c¶m, th¸i ®é cñ¶ m×nh khiÕn mäi ngêi th«ng c¶m, bá qua cho
lçi cña em.
Em nhí x¸c ®Þnh râ ®èi tîng cÇn c¶m ¬n:
+ NÕu lµ b¹n bÌ (cïng løa tuæi ), lêi c¶m ¬n cÇn thÓ hiÖn th¸i ®é ch©n thµnh,
th©n mËt.
11
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
NguyÔn ThÞ Thanh Th¬ng
VÝ dô:
M×nh c¶m ¬n b¹n.
+ NÕu lµ ngêi trªn (cao tuæi h¬n ), lêi c¶m ¬n cÇn thÓ hiÖn th¸i ®é lÔ phÐp,
kÝnh träng.
VÝ dô:
Ch¸u c¶m ¬n b¸c ¹!
+ NÕu lµ ngêi díi (nhá tuæi h¬n ), lêi c¶m ¬n cÇn thÓ hiÖn th¸i ®é ch©n thµnh,
yªu mÕn.
VÝ dô:
ChÞ c¶m ¬n em.
Tríc hÕt ph¶i ®Ó cho ngêi ®îc c¶m ¬n hay xin lçi thÊy ®îc sù ch©n thµnh cña
m×nh. Råi tuú ®èi tîng lµ ngêi th©n hay xa l¹, lµ bÒ trªn hay b¹n bÌ….mµ ta cã cö
chØ, lêi lÏ cho phï hîp.
Tõng cö chØ, nÐt mÆt, giäng nãi...®Òu gãp phÇn béc lé néi dung cña lêi c¶m
¬n hay xin lçi.
Néi dung cña lêi c¶m ¬n hay xin lçi ®Òu cã ba phÇn:
Thø nhÊt lµ c¸c tõ ng÷ biÓu hiÖn nh c¶m ¬n, ch©n thµnh c¶m ¬n, xin lçi,v«
cïng xin lçi... Thø hai lµ ta c¶m ¬n hay xin lçi ai? Thø ba lµ c¶m ¬n hay xin lçi vÒ
®iÒu g×, viÖc g×?
C¸ch diÔn ®¹t lêi c¶m ¬n hay xin lçi còng rÊt phong phó, ®a d¹ng.
VÝ dô:
Em lì bíc, giÉm vµo ch©n b¹n. Em nãi:
Xin lçi b¹n nhÐ!
M×nh xin lçi b¹n.
Xin lçi b¹n, m×nh v« ý qu¸!
* Khi nãi lêi kh¼ng ®Þnh hay phñ ®Þnh, ng÷ ®iÖu cña lêi nãi cã phÇn quan
träng ®èi víi néi dung. CÇn nhÊn giäng ë nh÷ng tõ ng÷ cã nghÜa kh¼ng ®Þnh hay phñ
®Þnh. HS cÇn chó ý: Lêi kh¼ng ®Þnh thêng cã c¸c tõ cã; cßn lêi phñ ®Þnh thêng cã
c¸c tõ hoÆc cÆp tõ kh«ng, kh«ng …®©u, cã...®©u, …®©u cã.
VÝ dô:
MÑ cã mua b¸o kh«ng?
+ Cã, mÑ cã mua b¸o.
HoÆc: + Kh«ng, mÑ kh«ng mua b¸o.
12
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
NguyÔn ThÞ Thanh Th¬ng
Chó ý: C¸c mÉu c©u chØ kh¸c nhau ë nh÷ng tõ in ®Ëm cßn ®Òu nªu ý gièng
nhau nhng ®îc diÔn ®¹t b»ng ba c¸ch kh¸c nhau:
+ … kh«ng...®©u;
+ ...cã ... ®©u;
+ …®©u cã....
*Lêi mêi, nhê, yªu cÇu, ®Ò nghÞ thêng g¾n víi cö chØ, nÐt mÆt, giäng nãi. V×
vËy khi nãi ta cÇn cã cö chØ, giäng ®iÖu cho phï hîp.
VÝ dô:
B¹n ®Õn th¨m nhµ em. Em më cöa vµ mêi b¹n vµo ch¬i:
- Vui qu¸, chµo Mai! Mêi b¹n vµo nhµ ch¬i ( nÕu b¹n míi quen )
HoÆc: - H¶i ®Êy µ, H¶i vµo nhµ ch¬i ®i (nÕu b¹n th©n)
*Khi nãi lêi chia buån, an ñi cÇn bµy tá t×nh th¬ng yªu, sù quan t©m, th«ng
c¶m víi nhau.
Chó ý giäng hái th¨m ph¶i nhÑ nhµng, t×nh c¶m. Khi nãi lêi an uØ víi ngêi
trªn, em cÇn tá th¸i ®é ©n cÇn nhng lÔ phÐp ( thÓ hiÖn qua giäng nãi vµ c¸ch xng h« )
VÝ dô:
Khi c©y hoa do «ng bµ ( trång ) bÞ chÕt. Em nãi:
- Bµ ¬i! Bµ ®õng buån. Ch¸u sÏ cïng bµ trång l¹i c©y kh¸c, bµ nhÐ!
HoÆc: - Bµ ®õng buån, con sÏ nhê bè kiÕm c©y kh¸c trång l¹i ®Ó bµ vui.
*Khi nãi lêi chia vui cÇn chó ý: ngêi m×nh chia vui lµ ai? Chia vui vÒ chuyÖn
g×?T×nh c¶m, th¸i ®é, cö chØ khi nãi ph¶i nh thÕ nµo cho phï hîp?
Chóng ta cÇn nãi víi th¸i ®é ch©n thµnh, tù nhiªn, vui vÎ nh»m thÓ hiÖn sù
chia vui hay kh©m phôc, tù hµo, phÊn khëi.
VÝ dô:
Nãi lêi chóc mõng cña em víi chÞ Liªn:
- Em xin chóc mõng chÞ!
HoÆc: - Chóc chÞ häc giái h¬n n÷a!
- Chóc chÞ n¨m sau ®îc gi¶i cao h¬n.
- ChÞ häc giái qu¸, em rÊt tù hµo vÒ chÞ.
*Khi khen, trong c©u thêng dïng c¸c tõ rÊt, qu¸, thËt lµm sao, vµ khi viÕt
dïng dÊu chÊm than ë cuèi c©u.
VÝ dô:
B¹n Nam häc rÊt giái:
- B¹n Nam häc míi giái lµm sao!
13
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
NguyÔn ThÞ Thanh Th¬ng
- B¹n Nam häc giái ghª!
- B¹n Nam häc giái thËt!
* ThÓ hiÖn sù ng¹c nhiªn, thÝch thó:giäng nãi, vÎ mÆt cÇn thÓ hiÖn sù ng¹c
nhiªn, vui mõng, thÝch thó, nhÊn giäng vµo c¸c tõ thÓ hiÖn sù ng¹c nhiªn: ¤i! å! A!
¤i chao! èi! ¸!......vµ chó ý h¬i lªn cao giäng ë cuèi c©u nãi.
VÝ dô:
§îc bè tÆng mét c¸i vá èc biÓn ®Ñp. Em nãi:
- §©y lµ mãn quµ con rÊt thÝch, c¶m ¬n bè.
- Sao c¸i vá èc ®Ñp thÕ, l¹ thÕ, con c¶m ¬n bè.
- C¸i vá èc biÓn míi to vµ ®Ñp lµm sao!
- Con cha bao giê thÊy mét c¸i vá èc ®Ñp ®Õn thÕ.
*Lêi ®ång ý hay lêi tõ chèi ph¶i phï hîp víi ngêi ®a ra ®Ò nghÞ vµ ph¶i phï
hîp víi hoµn c¶nh cô thÓ. Nãi lêi tõ chèi cÇn nhÑ nhµng, khÐo lÐo cho khái mÊt lßng
nhau. Nãi lêi ®ång ý cÇn thÓ hiÖn sù s½n sµng vui vÎ.
VÝ dô:
B¹n th«ng c¶m, b©y giê m×nh cßn ph¶i häc bµi nªn kh«ng ®i ®¸ bãng víi b¹n
®îc. HÑn b¹n ®Õn h«m kh¸c nhÐ.
*§¸p l¹i lêi chµo, cÇn nãi thÕ nµo ®Ó tá th¸i ®é lÞch sù, th©n mËt? §¸p l¹i lêi
tù giíi thiÖu cÇn nãi thÕ nµo ®Ó tá th¸i ®é vui vÎ, phÊn khëi, ®ãn chµo.
Chó ý khi nãi lêi ®¸p l¹i lêi chµo, lêi tù giíi thiÖu chóng ta cÇn x¸c ®Þnh tõ x ng h« cña em víi ngêi ®èi tho¹i sao cho phï hîp.
VÝ dô:
- Chµo c¸c em!
- Chµo chÞ ¹! (Chóng em chµo chÞ ¹! )
- ChÞ tªn lµ H¬ng, chÞ ®îc cö phô tr¸ch sao cña c¸c em.
- ¤i, thÝch qu¸! Chóng em mêi chÞ vµo líp ¹!
(ThÕ th× thÝch qu¸! Chóng em mêi chÞ vµo líp chóng em ¹! )
*§¸p lêi c¶m ¬n cÇn chó ý ng÷ ®iÖu, c¸ch xng h«:
+ Lêi ngêi lín tuæi: ch©n t×nh.
+ Lêi b¹n bÌ: lÔ phÐp, khiªm tèn.
+ Víi b¹n bÌ th©n quen lêi ®¸p cÇn thÓ hiÖn th¸i ®é gÇn gòi, quan t©m.
+ Víi ngêi l¹ (kh¸ch ) lêi ®¸p cÇn thÓ hiÖn th¸i ®é lÞch sù, lÔ phÐp.
VÝ dô:
Em rãt níc mêi kh¸ch ®Õn nhµ. Kh¸ch nãi:
14
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
NguyÔn ThÞ Thanh Th¬ng
- C¶m ¬n ch¸u. Ch¸u ngoan qu¸!
Em ®¸p:
- D¹, tha b¸c, kh«ng cã g× ®©u ¹!
HoÆc: - D¹, cã g× ®©u. B¸c uèng níc ®i cho ®ì kh¸t ¹!
- D¹, ch¸u c¶m ¬n b¸c ®· khen.
* §¸p lêi xin lçi:
- Víi nh÷ng sù viÖc nhá, kh«ng ®¸ng kÓ th× lêi ®¸p cña em cÇn thÓ hiÖn th¸i
®é nhÑ nhµng, vui vÎ, s½n sµng bá qua.
- Víi nh÷ng sù viÖc ®¸ng buån hay ®¸ng tiÕc x¶y ra, lêi ®¸p cña em cÇn thÓ
hiÖn th¸i ®é lÞch sù, nhÑ nhµng nhng còng cã thÓ kÌm theo ý nh¾c nhë ®Ó lÇn sau hä
kh«ng m¾c lçi nh vËy n÷a.
VÝ dô:
Mét b¹n v« ý ®ông vµo ngêi em, véi nãi:
- Xin lçi. Tí v« ý qu¸!
Em ®¸p:
- Cã sao ®©u.
HoÆc: - Cã g× ®©u mµ b¹n ph¶i xin lçi.
- Kh«ng cã chi.
* §¸p l¹i lêi kh¼ng ®Þnh sao cho phï hîp víi t×nh huèng giao tiÕp, thÓ hiÖn
th¸i ®é lÞch sù.
VÝ dô:
- Con b¸o cã trÌo c©y ®îc kh«ng ¹?
- §îc chø! Nã trÌo giái l¾m.
- ThÕ ¹.
HoÆc: - ¤i, nã giái qu¸!
- Nã ch¼ng bao giê bÞ ng· ®©u, mÑ nhØ?
* §¸p lêi ®ång ý cÇn chó ý c¸ch nãi, giäng nãi ph¶i tuú tõng ®èi tîng mµ
m×nh giao tiÕp còng nh néi dung cña lêi nãi ph¶i phï hîp víi tõng hoµn c¶nh cô thÓ.
HS ph¶i tù s¸ng t¹o lêi ®ång ý cho phï hîp víi tõng néi dung giao tiÕp. Khi ®îc ngêi kh¸c ®ång ý hay cho phÐp, ta thêng ®¸p l¹i b»ng lêi c¶m ¬n ch©n thµnh.
VÝ dô:
- H¬ng cho tí mîn c¸i tÈy nhÐ?
- õ.
- Tí c¶m ¬n b¹n.
15
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
NguyÔn ThÞ Thanh Th¬ng
*§¸p lêi chóc mõng (chia vui ) em cÇn nãi thÕ nµo ®Ó bµy tá niÒm vui cña
m×nh vµ sù biÕt ¬n ®èi víi c¸c b¹n.
VÝ dô:
- M×nh rÊt vui vµ c¶m ¬n c¸c b¹n nhÐ!
*§¸p l¹i lêi khen ngîi cÇn thÓ hiÖn sù biÕt ¬n, khiªm tèn vµ tuú tõng trêng
hîp cã thÓ thªm lêi høa cè g¾ng h¬n n÷a.
VÝ dô:
Em mÆc ®Ñp ®îc c¸c b¹n khen. Em ®¸p l¹i:
- ThÕ µ? M×nh c¶m ¬n c¸c b¹n.
*§¸p l¹i lêi tõ chèi cÇn nãi mét c¸ch lÞch sù, nh· nhÆn, giäng nãi vui vÎ, nhÑ
nhµng, th¸i ®é phï hîp.
VÝ dô:
Em nhê bè lµm gióp bµi tËp vÏ. Bè b¶o:
- Con cÇn tù lµm bµi chø!
Em ®¸p:
- V©ng ¹, con sÏ cè g¾ng tù lµm.
HoÆc: - Nhng con cha nghÜ ®îc, bè gîi ý ®Ó con tù vÏ vËy.
*Lêi an ñi thÓ hiÖn sù ®éng viªn vµ lêi ®¸p l¹i ph¶i thÓ hiÖn sù ch©n thµnh,
lµm cho con ngêi thªm th«ng c¶m, gÇn gòi nhau h¬n .
VÝ dô:
Em rÊt tiÕc v× mÊt con chã, b¹n em an ñi:
- Th«i cËu ®õng buån råi bè cËu sÏ kiÕm cho cËu mét con kh¸c mµ.
Em ®¸p:
- M×nh c¶m ¬n b¹n.
HoÆc: - Tí chØ tiÕc con chã Êy rÊt kh«n.
- Cã b¹n chia sÎ, m×nh còng thÊy ®ì buån.
Chó ý: Khi nãi hay tr¶ lêi, cÇn nh×n vµo ngêi hái chuyÖn, nãi to ®ñ nghe víi
th¸i ®é tù nhiªn, nÐt mÆt t¬i vui.
3. C¸c h×nh thøc híng dÉn thùc hµnh vÒ c¸c nghi thøc lêi nãi tèi thiÓu:
3.1. Lµm viÖc c¸ nh©n:
- X¸c ®Þnh yªu cÇu cña bµi.
- X¸c ®Þnh râ ®èi tîng ®Ó thùc hµnh nãi cho phï hîp.
- TËp nãi theo yªu cÇu: cè g¾ng t×m ®îc nhiÒu c¸ch diÔn ®¹t kh¸c nhau.
- Ph¸t biÓu tríc líp nèi tiÕp nhau (nhiÒu HS nãi ).
16
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
NguyÔn ThÞ Thanh Th¬ng
- HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung, b×nh chän ngêi nãi ®óng vµ hay nhÊt.
VÝ dô:
Bµi 4: C¶m ¬n, xin lçi
Bµi tËp 1: + Trêng hîp cÇn c¶m ¬n: B¹n cïng líp cho em ®i chung ¸o ma.
+ Lêi c¶m ¬n: - C¶m ¬n b¹n nhÐ!
- M×nh c¶m ¬n cËu.
- C¶m ¬n b¹n ®· gióp m×nh.
- May qu¸ nhê cËu m×nh sÏ kh«ng bÞ ma ít.
3.2. Lµm viÖc theo cÆp:
- Hai HS ngåi cïng bµn x¸c ®Þnh yªu cÇu cña bµi, th¶o luËn, ph©n c«ng mét
HS nªu t×nh huèng, mét HS nªu lêi ®¸p råi lµm ngîc l¹i.
Chó ý: Hai HS cã thÓ th¶o luËn ®Ó t×m ra nhiÒu c¸ch diÔn ®¹t kh¸c nhau (vÒ
lêi nãi, cö chØ, nÐt mÆt ) ®Ó söa vµ bæ sung cho nhau.
- Cho ®¹i diÖn c¸c cÆp lªn tr×nh bµy tríc líp.
- §¹i diÖn c¸c cÆp kh¸c nhËn xÐt, bæ sung, b×nh chän ngêi nãi ®óng vµ hay
nhÊt.
VÝ dô:
Bµi 19: §¸p lêi chµo, lêi tù giíi thiÖu
Bµi tËp 3: HS 1: - Chµo ch¸u.
HS 2: - Ch¸u chµo c« ¹! (D¹, ch¸u chµo c«! )
HS 1: - Ch¸u cho c« hái ®©y cã ph¶i nhµ b¹n Nam kh«ng?
HS 2: - D¹, tha c«, ®óng ®Êy ¹! (D¹, ch¸u chÝnh lµ Nam ®©y ¹! )
HS 1: - Tèt qu¸. C« lµ mÑ b¹n S¬n ®©y.
HS 2: - ThÕ ¹! C« cã ®iÒu g× b¶o ch¸u ¹? (D¹, tha c«, c« cã viÖc g× cÇn ¹? )
HS 1: - S¬n bÞ sèt. C« nhê ch¸u chuyÓn gióp c« ®¬n xin phÐp cho S¬n
nghØ häc.
3.3. Lµm viÖc theo nhãm:
§èi víi c¸c nghi thøc lêi nãi cÇn nhiÒu lêi ®¸p (lêi nãi cña nhiÒu nh©n vËt )
nªn ¸p dông theo h×nh thøc nµy: h×nh thøc s¾m vai ®¬n gi¶n.
- Tuú theo tõng trêng hîp cô thÓ mµ GV ph©n thµnh nhãm 3, 4 hay5,6….HS.
17
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
NguyÔn ThÞ Thanh Th¬ng
- HS trong nhãm th¶o luËn vÒ yªu cÇu cña t×nh huèng, ph©n c«ng vai cho phï
hîp, th¶o luËn c¸ch øng xö (t×m ra nhiÒu ph¬ng ¸n vµ chän lùa ph¬ng ¸n tèi u ®Ó
thùc hiÖn. )
- §¹i diÖn c¸c nhãm lªn s¾m vai tríc líp.
- §¹i diÖn c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung, b×nh chän ngêi nãi ®óng vµ hay
nhÊt.
VÝ dô:
Bµi 28: §¸p lêi chia vui
Bµi tËp 1:
3 HS : - Chóng tí chóc mõng cËu ®· ®o¹t Nh× trong cuéc thi vÏ tranh “ Ng«i
nhµ tuæi th¬ ” do Nhµ v¨n ho¸ ThiÕu nhi thµnh phè tæ chøc.
1 HS: - Tí c¶m ®éng qu¸! Xin c¶m ¬n tÊt c¶ c¸c b¹n!
HoÆc 1 HS kh¸c: - C¶m ¬n c¸c b¹n nhiÒu! Tí sÏ cè g¾ng ®Ó lÇn sau ®o¹t gi¶i cao
h¬n!
(- Xin c¶m ¬n c¸c b¹n, m×nh rÊt vui. )
3.4. C¸c h×nh thøc nªu t×nh huèng:
- GV nªu t×nh huèng.
- HS nªu t×nh huèng trong SGK.
- HS ®äc t×nh huèng trªn b¶ng phô hoÆc m¸y chiÕu h¾t.
- Treo tranh (nh×n tranh qua m¸y chiÕu h¾t ), HS nªu néi dung t×nh huèng.
- H¸i hoa d©n chñ ®Ó nªu t×nh huènh ghi trong ®ã.
- Mét (hoÆc mét vµi ) HS lªn b¶ng s¾m vai thÓ hiÖn t×nh huèng.
3.5. C¸c trß ch¬i vËn dông:
C¸c trß ch¬i sau cã thÓ cho HS ch¬i trong giê tù häc hoÆc giê ra ch¬i, giê sinh ho¹t
líp hay trong phÇn cñng cè cña mçi giê häc TËp lµm v¨n t¬ng øng. Qua c¸c trß ch¬i
nµy HS ®îc t¨ng cêng rÌn luyÖn c¸c kiÕn thøc võa ®îc häc, tõ ®ã sÏ nhí bµi vµ vËn
dông vµo trong giao tiÕp ®êi sèng h»ng ngµy.
a. Trß ch¬i pháng vÊn:
* Môc ®Ých: LuyÖn tËp c¸ch tù giíi thiÖu vÒ m×nh vµ vÒ ngêi kh¸c víi thÇy c«; b¹n
bÌ hoÆc ngêi xung quanh.
- Ph©n c«ng: 1 HS ®ãng vai phãng viªn truyÒn h×nh, cßn 1 HS ®ãng vai ngêi
tr¶ lêi hoÆc 1HS ®ãng vai chÞ phô tr¸ch, 1 HS ®ãng vai ®éi viªn Sao Nhi ®ång…..sau
®ã ®æi vai.
- HS cã thÓ ch¬i trß ch¬i nµy theo nhãm hoÆc c¶ líp.
18
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
NguyÔn ThÞ Thanh Th¬ng
- §Ó tÊt c¶ c¸c em n¾m ®îc c¸ch ch¬i, tríc khi giao viÖc cho tõng em, GV cÇn
tæ chøc cho mét hoÆc hai cÆp HS lµm mÉu tríc líp.
VÝ dô: trß ch¬i nµy cã thÓ ¸p dông vµo bµi tËp 1, tuÇn 1: Tù giíi thiÖu. C©u vµ
bµi.
* C¸ch ch¬i: - Mét HS giíi thiÖu vÒ m×nh (tªn; quª qu¸n; häc líp, trêng; thÝch m«n
häc nµo; thÝch lµm viÖc g×… )
- Sau khi nghe b¹n giíi thiÖu xong vÒ m×nh, phãng viªn ph¶i giíi thiÖu l¹i
tõng b¹n víi c¶ líp (hoÆc nhãm ). Néi dung ph¶i chÝnh x¸c; c¸ch giíi thiÖu cµng râ
rµng, m¹ch l¹c, hÊp dÉn cµng tèt. Cho nhiÒu HS tËp lµm phãng viªn.
- Cuèi cïng cho líp b×nh chän phãng viªn giái nhÊt.
b. Chän lêi nãi ®óng:
* Môc ®Ých:
- LuyÖn tËp c¸ch nãi lÞch sù khi cÇn c¶m ¬n ngêi kh¸c vµ ®¸p l¹i lêi c¶m ¬n
cña m×nh.
- RÌn thãi quen lÞch sù trong giao tiÕp vµ sinh ho¹t h»ng ngµy; tËp c¶m ¬n vµ
xin lçi b»ng nh÷ng lêi kh¸c nhau.
* ChuÈn bÞ:
- 4 tranh minh ho¹ ( 4 b¨ng giÊy ghi ) 4 t×nh huèng kh¸c nhau cã xuÊt hiÖn lêi
c¶m ¬n vµ lêi ®¸p l¹i lêi c¶m ¬n.
+ Mét b¹n trai tíi x¸ch gióp mét vËt nÆng cho mét b¹n g¸i.
+ Mét b¹n bÞ vÊp ng· ®îc mét b¹n kh¸c ®ì dËy.
+ Trong giê vÏ, b¹n n÷ cho b¹n nam mîn bót ch×.
+ Trªn ®êng ®i häc vÒ, b¹n nam ®a cho b¹n n÷ chai níc uèng.
- Chia nhãm: 8 HS / 1 nhãm.
- 1 tói x¸ch to ®ùng mét sè ®å vËt, 1 chiÕc bót ch× mµu, 1 chai níc uèng.
- Cö 2 HS gióp viÖc cho GV.
* C¸ch tiÕn hµnh:
- Mçi nhãm cö 2 HS tham gia trß ch¬i ë t×nh huèng 1 lªn tríc b¶ng líp ®Ó HS
kh¸c theo dâi.
- HS ®¹i diÖn cña tõng nhãm lÇn lît lªn ch¬i trß ®ãng vai ë mçi t×nh huèng ®·
cho trong kho¶ng mét phót.
VÝ dô: 2 HS ®¹i diÖn cho nhãm 1 tham gia ch¬i. Mét em ®ãng vai b¹n g¸i
®ang x¸ch mét chiÕc tói to, bíc ®i chËm ch¹p vµ nÆng nhäc. Mét HS ®ãng vai b¹n
trai ®Õn bªn b¹n g¸i vµ nãi: “B¹n ®Ó m×nh x¸ch ®ì cho nµo! ” råi ®ì lÊy chiÕc tói tõ
19
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
NguyÔn ThÞ Thanh Th¬ng
tay b¹n g¸i. B¹n g¸i nãi: “C¶m ¬n b¹n, b¹n tèt qu¸! ’’ B¹n trai cêi t¬i vµ nãi: “Cã g×
®©u, viÖc nhá th«i mµ! ”
- Sau khi ®¹i diÖn c¶ 4 nhãm ®· ch¬i xong vÒ mét t×nh huèng, GV yªu cÇu 2
HS gióp viÖc ®äc to lêi cña hai vai trong tõng nhãm ®Ó c¶ líp cïng nghe l¹i vµ b×nh
chän lêi nãi ®óng.
- HS tiÕp tôc ch¬i ë c¸c t×nh huèng kh¸c theo gîi ý nãi trªn.
Chó ý: 2 HS gióp viÖc GV ghi l¹i c©u nãi cña hai b¹n tham gia ch¬i ë tõng
t×nh huèng, mçi HS gióp viÖc cho GV chØ chuyªn ghi l¹i lêi nãi cña mét vai (vai
“c¶m ¬n” hoÆc vai “®¸p l¹i lêi c¶m ¬n ” ).
c. NhËn l¹i ®å dïng:
* Môc ®Ých:
- Cung cÊp mét sè c¸ch nãi lÞch sù trong giao tiÕp; phôc vô c¸c bµi d¹y vÒ
nghi thøc lêi nãi (phñ ®Þnh, nhê cËy, yªu cÇu, ®Ò nghÞ ).
- RÌn thãi quen dïng lêi nãi lÞch sù khi cÇn ®Ò nghÞ trong giao tiÕp vµ sinh
ho¹t h»ng ngµy.
* ChuÈn bÞ:
- Kho¶ng 20 ®å dïng th«ng thêng cña HS: mò, s¸ch, vë, bót… Mçi ®å dïng
cã g¾n tªn chñ ë phÝa trong (phÝa khuÊt ) cña ®å vËt.
- Mét bµn ®Æt c¸c ®å vËt. C¹nh bµn cã 1 HS ngåi lµm nhiÖm vô tr¶ ®å dïng
cho chñ nh©n cña nã khi tan häc.
- 3 HS gióp viÖc cho GV.
- Kho¶ng 20 l¸ cê nhá ®Ó trao cho ngêi ®¹t yªu cÇu cña trß ch¬i.
* C¸ch tiÕn hµnh:
- Nªu c¸ch ch¬i: Mét nhãm kho¶ng 10 HS lµm ®éng t¸c ®øng dËy ra vÒ khi
tan häc (®øng theo thø tù ®Ó chê lÊy ®å dïng c¸ nh©n ).
Tõng HS ®Õn lît m×nh th× nãi lêi ®Ò nghÞ.
VÝ dô: - Cho t«i xin c¸i mò (bót, cÆp,.. )
HS lµm nhiÖm vô tr¶ ®å dïng, cè ý trao nhÇm ®å dïng cho tõng b¹n.
HS nhËn ®å dïng, xem l¹i tªn chñ nh©n ( ghi ë ®å dïng ) vµ nãi hai c©u: Mét
c©u cã néi dung “phñ ®Þnh ” ®ã kh«ng ph¶i lµ ®å dïng cña m×nh; : Mét c©u cã néi
dung “®Ò nghÞ ” b¹n tr¶ l¹i ®å dïng cho m×nh.
VÝ dô: - C¸i bót nµy kh«ng ph¶i cña t«i. Cho t«i xin c¸i bót mµu xanh ë ®»ng
kia!
20
- Xem thêm -