Tài liệu Giải quyết vụ án ly hôn qua thực tiễn xét xử của tòa án tại hải phòng

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT PHẠM THỊ THU TRANG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN LY HÔN QUA THỰC TIỄN XÉT XỬ CỦA TÒA ÁN TẠI HẢI PHÒNG LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2014 1 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT PHẠM THỊ THU TRANG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN LY HÔN QUA THỰC TIỄN XÉT XỬ CỦA TÒA ÁN TẠI HẢI PHÒNG Chuyên ngành : Luật dân sự Mã số : 60 38 30 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: TS. Bùi Thị Huyền HÀ NỘI - 2014 2 Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc cña riªng t«i. C¸c sè liÖu, vÝ dô vµ trÝch dÉn trong luËn v¨n ®¶m b¶o ®é tin cËy, chÝnh x¸c vµ trung thùc. Nh÷ng kÕt luËn khoa häc cña luËn v¨n ch-a tõng ®-îc ai c«ng bè trong bÊt kú c«ng tr×nh nµo kh¸c. T¸c gi¶ luËn v¨n Ph¹m ThÞ Thu Trang 3 Trang phụ bìa Lời cam đoa n M ụ c l ụ c Danh mục các từ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các sơ đồ Danh mục các biểu đồ M Ở ĐẦ U M Trang Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THỦ TỤC GIẢI QUYẾT 1. 1. 1. 2. 1. 3. V Ụ ÁN LY HÔN Khái niệm thủ tục giải quyết vụ án ly hôn Cơ sở khoa học của việc xây dựng các quy định về thủ tục 1. 4. á n S ơ lư ợ c về giải quyế t vụ án ly hôn th Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng xét gi xử các vụ án ly hôn ải t ạ i q t ò a t ủ tụ c u yế v ụ 1 á định của 6 n p h á p 6 l y 8 h ô n t h e o q u l u ậ t v i ệ t n a m 1 3 1 8 y 1.4.1. Giai đoạn từ năm 1945 đến năm 1989 1.4.2. Giai đoạn từ năm 1954 đến năm 1989 1.4.3. Giai đoạn từ năm 1990 đến năm 2004 1.4.4. Giai đoạn từ năm 2005 trở đi Chương 2: ĐẶC TRƢNG CỦA THỦ TỤC GI ẢI Q U Y Ế T V Ụ Á N L Y H Ô N THEO QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VIỆT NAM HIỆN HÀNH 1 8 1 9 2 2 2 2 2 4 2.1. Đặc trưng về thụ lý vụ án ly hôn 24 4 2.2. Đặc điểm về thủ tục chuẩn bị xét xử 33 2.3. Đặc điểm phiên tòa sơ thẩm vụ án ly hôn 41 2.4. Đặc trưng thủ tục giải quyết vụ án ly hôn tại giai đoạn xét xử 45 phúc thẩm Chương 3: THỰC TIỄN GIẢI QUYẾT CÁC VỤ ÁN LY HÔN CỦA 49 TÒA ÁN TẠI HẢI PHÒNG VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ 3.1. T h ự c t i ễ n c ô n g t á c g i ả i q u yế t v ụ á n l y h ô n c ủ a T ò a á n t ạ i 49 H ải Ph ò n g 3.1.1. Tổng quan chung về việc giải quyết các tranh chấp về ly 51 toàn ngành Tòa án Hải Phòng 54 hôn 3.1.2. Những thành tựu đạt được 56 3.1.3. Những vướng mắc, bất cập và những hạn chế trong việc giải quyết án ly hôn của ngành Tòa án Hải Phòng 83 3.1.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng xét xử của Tòa án Hải Phòng 3.2. Yêu cầu của việc nâng cao chất lượng xét xử của Tòa án tại 86 Hải Phòng 3.3. Một số kiến nghị về hoàn thiện pháp luật và các giải pháp về 87 nâng cao hiệu quả xét xử vụ án ly hôn tại Tòa án ở Hải Phòng 3.3.1. Kiến nghị về hoàn thiện hệ thống pháp luật 87 90 3.3.2. Một số giải pháp cụ thể để nâng cao chất lượng xét xử đối với ngành Tòa án Hải Phòng KẾT LUẬN DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 99 101 5 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BLTTHS : Bộ luật tố tụng hình sự HN&GĐ : Hôn nhân và gia đình TAND : Tòa án nhân dân TANDTC : Tòa án nhân dân tối cao 6 Số hiệu b ản .4 2.5 g 3 2.6 .1 D A N H M Ụ C Số hiệu biểu đồ Số hiệ u s ơ đồ 2 3.1 C Á C B Ả N G 1 2 . 2 T ê n b ả n g 2 . 3 2 Số liệ u số vụ án ly hôn đã thụ lý và giải quy ết của Tòa án H m 2010 - ý 2013 v DA NH MỤC CÁC SƠ ĐỒ ụ á T ên sơ đồ n ả Quá trình nhận và xem xét đơn khởi kiện T h T ủ ò h n ủ i P g t r ụ n c t á c n ă c h ò g c t ụ t o h a h ụ g i l ả i tụ v c à p hi c ên h tò u a ẩ sơ n th ẩ b m ị Sơ đồ thụ lý vụ án ở giai đoạn x phúc thẩm é Thủ tục giải quyết vụ án ly t hôn tại giai đoạn xét xử phúc t x ử h ẩ m ủ b i ể u đ ồ Bi ểu đồ về số án ly hô n đã thụ lý, số án ly hô n đã giả i qu yết T h T ê n DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ và số án cò n lại của Trang Tò a án 53 Hải Ph òng tro ng các n ă m Trang 33 34414246 48 2 0 1 0 2 0 1 3 7 Trang 53 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Gia đình là môt t hình thức tồn taị của hôn nhân ; và hôn nhân là cơ sở để đặt nền móng cho nền tảng gia đình. Khi bắt đầu xac lâp t quan hê ht ôn nhân, con người có khuynh hướng đăt t ra cho mình muc t tiêu xây dưng gia đình han t h phúc. Thế nhưng vì môt t lý do nao đó mà muc t tiêu ấy không đat t đươc , nó bị gián đoạn bằng sự chấm dứt hôn nhân của vợ chồng, đó là con đường ly hôn. Hải Phòng là một trong những thành phố lớn của nước ta. Với vị trí địa lý thuận lợi về giao thông, sự phát triển mạnh mẽ về kinh tế đã có những tác động không nhỏ tới ý thức chủ quan của người dân trên nhiều mặt, trong đó quan niệm về cuộc sống hôn nhân cũng có những ảnh hưởng. Trong thời gian qua, số án ly hôn ngành Tòa án Hải Phòng đã giải quyết có chiều hướng gia tăng theo từng năm, nội dung các vụ việc cũng phức tạp hơn. Điều này đòi hỏi chất lượng xét xử tại Tòa án phải được nâng cao đáp ứng đúng tinh thần của cải cách tư pháp, Tòa án phải là trung tâm và hoạt động xét xử phải là trọng tâm. Bộ luật tố tụng dân sự (BLTTDS) 2004 được sửa đổi bổ sung năm 2011 có thể nói về cơ bản đã giải quyết được những vướng mắc của Tòa án trong việc giải quyết các vụ án dân sự nói chung và án ly hôn nói riêng nhưng chưa hoàn toàn triệt để, còn có những quy định chưa được hướng dẫn cụ thể nên dẫn đến còn có những cách hiểu khác nhau. Trong thực tiễn tố tụng tại Tòa án Hải Phòng cho thấy vẫn còn không ít những bất cập nên hiệu quả xét xử chưa cao. Nguyên nhân là do việc ban hành pháp luật chưa đồng bộ, một số quy định của BLTTDS chưa bao quát được nên khi áp dụng pháp luật tố tụng trong giải quyết vụ án ly hôn thường có những khó khăn, vướng mắc. Thêm nữa, các vụ việc giải quyết có chiều hướng gia tăng cả về số lượng và tính chất phức tạp trong khi những quan điểm và nhận thức trong áp dụng 8 pháp luật còn nhiều ý kiến khác nhau, không thống nhất dẫn đến việc Tòa án cấp trên hủy bản án, quyết định của Tòa án cấp dưới do vi phạm thủ tục tố tụng cũng trong tình trạng báo động. Bởi vậy, cần phải điều chỉnh quy định pháp luật để phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội nhằm tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 49/NQ-TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, tiếp tục hoàn thiện một cách căn bản hệ thống pháp luật tố tụng dân sự, đảm bảo tốt hơn nữa quyền và lợi ích hợp pháp của các bên đương sự khi tham gia tố tụng. Từ thực tế trên, thông qua công tác xét xử, giải quyết án ly hôn trên địa bàn thành phố Hải Phòng, tôi chọn đề tài: "Giải quyết vụ án ly hôn qua thực tiễn xét xử của Tòa án tại Hải Phòng" để có một cách đánh giá cụ thể hơn trong việc thực hiện thủ tục tố tụng tại Tòa án trong giải quyết án ly hôn, từ đó có một số kiến nghị để hoàn thiện hệ thống pháp luật tố tụng dân sự nói chung và thủ tục giải quyết án ly hôn nói riêng; và đưa ra một số giải pháp cụ thể nâng cao chất lượng xét xử trong ngành Tòa án Hải Phòng. 2. Tình hình nghiên cứu luận văn Đề tài "Giải quyết vụ án ly hôn qua thực tiễn xét xử của Tòa án tại Hải Phòng" là một đề tài mang ý nghĩa cả về mặt lý luận và thực tiễn. Luận văn phân tích một cách toàn diện, sâu sắc các khía cạnh pháp lý về trình tự tố tụng trong việc giải quyết án ly hôn thông qua thực tiễn công tác giải quyết án ly hôn tại Tòa án hiện nay trên địa bàn thành phố Hải Phòng. Trên cơ sở đó luận văn chỉ ra những điểm còn hạn chế trong quy định của pháp luật về thủ tục giải quyết vụ án ly hôn nói riêng và pháp luật tố tụng dân sự nói chung. Và cũng từ những bất cập, tồn tại trong thực tiễn áp dụng pháp luật tố tụng trong giải quyết án ly hôn tại Tòa án Hải Phòng, tác giả có một số kiến nghị về giải pháp nhằm nâng cao chất lượng xét xử tại Tòa án Hải Phòng nói riêng và toàn ngành Tòa án nói chung để có thể đảm bảo quyền lợi của các bên đương sự khi tham gia tố tụng, hạn chế những tồn tại có thể xảy ra 9 trong việc giải quyết án ly hôn tại Tòa án, đáp ứng đúng tinh thần cải cách tư pháp mà Bộ Chính trị đã đề ra. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài Mục đích của luận văn: Luận văn phân tích những vấn đề lý luận chung trong thủ tục giải quyết vụ án ly hôn. Những vấn đề vướng mắc khi áp dụng BLTTDS trong thực tiễn giải quyết án ly hôn tại Tòa án cũng là vấn đề đang rất được quan tâm hiện nay nhất là khi lượng án ly hôn gia tăng; những vụ việc phức tạp và thời gian giải quyết vụ án bị kéo dài. Thông qua đề tài, luận văn sẽ phân tích và đánh giá cụ thể về khái niệm, trình tự thủ tục và các đặc trưng những quy định của pháp luật về thủ tục giải quyết ly hôn theo quy định pháp luật Việt Nam hiện hành, những ưu điểm, những hạn chế cần khắc phục. Nhiệm vụ của luận văn: - Luận văn trực tiếp nghiên cứu các quy định pháp luật hiện hành về thủ tục giải quyết án ly hôn để thấy được những vướng mắc, bất cập còn tồn tại để từ đó tìm ra một số giải pháp hoàn thiện các quy định của pháp luật về vấn đề này và nâng cao hiệu quả giải quyết vụ án ly hôn tại Tòa án nói riêng. - Đánh giá thực tiễn giải quyết án ly hôn của Tòa án trên địa bàn thành phố Hải Phòng theo quy định của pháp luật tố tụng Việt Nam hiện hành để từ đó có một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật về thủ tục giải quyết vụ án ly hôn theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam và giải pháp nâng cao chất lượng xét xử tại ngành Tòa án Hải Phòng. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu "Giải quyết vụ án ly hôn qua thực tiễn xét xử của Tòa án tại Hải Phòng" là một đề tài nghiên cứu những quy định của pháp luật hiện hành về chế định ly hôn (những quy định của pháp luật nội dung) và thủ tục tố tụng trong giải quyết án ly hôn (những quy định của pháp luật tố tụng) qua công tác xét xử tại Tòa án. 10