Tài liệu Giải pháp tăng cường huy động vốn tại ngân hàng công thương ba đình

Chuyªn ®Ò thùc tËp Lêi nãi ®Çu N−íc ta ®ang tiÕn hµnh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x héi chñ nghÜa trong xu h−íng héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ toµn cÇu. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cã vÞ thÕ quan träng hµng ®Çu trong sù nghiÖp mµ chóng ta ®ang theo ®uæi ®ã lµ vÊn ®Ò vÒ nguån lùc, vÊn ®Ò vèn - vÊn ®Ò thuéc c¬ së “ h¹ tÇng mÒm” cho ®Çu t− ph¸t triÓn. §©y lµ vÊn ®Ò mang tÝnh cÊp thiÕt, ®Çy biÕn ®éng ®ßi hái ph¶i x©y dùng, ph¸t triÓn vµ th−êng xuyªn ®−îc xö lý, ®iÒu chØnh nh»m ®¸p øng ®−îc nhu cÇu vèn cña nÒn kinh tÕ, gi¶i quyÕt ®−îc nh÷ng thiÕu hôt trong chi tiªu cña ChÝnh phñ. VËy th× gi¶i ph¸p nµo cho huy ®éng vèn; chóng ta ph¶i cã nh÷ng ph−¬ng ¸n, quyÕt s¸ch cô thÓ mang tÝnh chiÕn l−îc trong dµi h¹n nh»m thâa mn nhu cÇu vÒ vèn còng nh− n©ng cao kh¶ n¨ng hÊp thô vèn cña nÒn kinh tÕ. Chóng ta kh«ng chØ ®¬n thuÇn xem nguån lùc, nguån vèn lµ tiÒn mÆt, mµ ph¶i xem xÐt nguån vèn bao gåm c¶ d−íi d¹ng vËt chÊt vµ phi vËt chÊt ®−îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn. Ho¹t ®éng huy ®éng vèn kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ thu hót mäi nguån lùc mµ cßn ®i ®«i víi viÖc chän läc vµ sö dông vèn sao cho cã hiÖu qu¶ nhÊt. ViÖc x©y dùng mét thÞ tr−êng tµi chÝnh tÇm cì còng nh− t¹o mét hµnh lang ph¸p lý th«ng tho¸ng, an toµn chÝnh lµ ®iÒu kiÖn cÇn ®Ó chóng ta cã thÓ thu hót c¸c nguån néi ngo¹i lùc phôc vô cho ®Çu t− ph¸t triÓn. VÊn ®Ò h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr−êng tµi chÝnh trong ®ã nßng cèt lµ ng©n hµng th−¬ng m¹i, tæ chøc chiÕm vÞ trÝ quan träng trong c¸c chÝnh s¸ch vÒ huy ®éng vèn cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta trong thêi k× kiÖn nay. Ng©n hµng th−¬ng m¹i g¸nh trªn vai träng tr¸ch to lín tiÕp tôc hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn thÞ tr−êng tµi chÝnh, lµm tèt chøc n¨ng lµ kªnh dÉn vèn cho nÒn kinh tÕ th«ng qua viÖc kh¬i th«ng c¸c dßng vèn, di chuyÓn vèn tõ n¬i cã hiÖu qu¶ ®Çu t− thÊp sang n¬i cã hiÖu qu¶ ®Çu t− cao h¬n; mÆt kh¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i víi chøc n¨ng cña m×nh cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p thÝch hîp tËp trung mäi nguån vèn cßn t¹m thêi nhµn rçi trong d©n c− vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ, nhÊt lµ c¸c h×nh thøc huy ®éng trung vµ dµi h¹n ®Ó cho vay vµ ®Çu t− vµo c¸c dù ¸n x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, mua s¾m trang thiÕt bÞ, ®æi míi c«ng nghÖ. Chuyªn ®Ò thùc tËp §¸nh gi¸ chung vÒ ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i ViÖt Nam trong thêi k× ®æi míi, Bé ChÝnh trÞ ® cã kÕt luËn “... Tõ khi chuyÓn sang kinh doanh, c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i ® thùc hiÖn huy ®éng mét khèi l−îng ®¸ng kÓ vèn trong n−íc vµ n−íc ngoµi, thóc ®Èy ®Çu t− cho s¶n xuÊt cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, coi träng ®Çu t− tÝn dông −u ®i ®Ó phôc vô xãa ®ãi gi¶m nghÌo vµ thùc hiÖn mét sè chÝnh s¸ch x héi”. Víi nhiÖm vô cña m×nh, toµn hÖ thèng ng©n hµng ®ang phÊn ®Êu nh»m thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ chiÕn l−îc huy ®éng vèn trong n−íc vµ tranh thñ c¸c nguån vèn tõ bªn ngoµi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vèn cña nÒn kinh tÕ, ®Èy m¹nh cho vay, kh¾c phôc t×nh tr¹ng ø ®äng vèn trong hÖ thèng ng©n hµng, ®ång thêi tËp trung gi¶m tû lÖ nî qu¸ h¹n vµ kiÓm so¸t chÊt l−îng tÝn dông. N»m trong hÖ thèng ng©n hµng th−¬ng m¹i quèc doanh ViÖt Nam, ng©n hµng c«ng th−¬ng chi nh¸nh Ba §×nh ® vµ ®ang hoµn thiÖn, ph¸t huy h¬n n÷a vai trß vµ thÕ m¹nh cña m×nh trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc. Víi bÒ dµy lÞch sö cña m×nh, ng©n hµng c«ng th−¬ng Ba §×nh trong thêi k× ®æi míi ® cã b−íc chuyÓn m×nh quan träng tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr−êng, kinh doanh v× môc tiªu lîi nhuËn, gãp phÇn vµo c«ng cuéc c¶i c¸ch nÒn kinh tÕ ®Êt n−íc. TÝnh bøc xóc trong ho¹t ®éng huy ®éng vèn cña c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ nãi chung còng nh− nhu cÇu vÒ vèn cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa mµ §¶ng, Nhµ n−íc vµ nh©n d©n ta ®ang theo ®uæi chÝnh lµ ®éng lùc cho em chän nghiªn cøu vÒ ®Ò tµi: “Gi¶i ph¸p t¨ng c−êng huy ®éng vèn t¹i ng©n hµng c«ng th−¬ng Ba §×nh” cho chuyªn ®Ò thùc tËp cña m×nh trong thêi gian thùc tËp t¹i ng©n hµng c«ng th−¬ng Ba §×nh. Chuyªn ®Ò chia lµm 3 ch−¬ng bao gåm: Ch−¬ng I: C¬ së lý luËn vÒ c«ng t¸c huy ®éng vèn cña ng©n hµng th−¬ng m¹i. Ch−¬ngII: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng huy ®éng vèn t¹i ng©n hµng c«ng th−¬ng Ba §×nh. Chuyªn ®Ò thùc tËp Ch−¬ng III: Gi¶i ph¸p t¨ng c−êng huy ®éng vèn t¹i ng©n hµng c«ng th−¬ng Ba §×nh. Do kh¶ n¨ng lý luËn vµ nhËn thøc vÒ mét vÊn ®Ò cßn h¹n chÕ, ®©y l¹i lµ mét ®Ò tµi khã, chÝnh v× vËy bµi viÕt nµy cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. Mong thÇy c« phª b×nh, gãp ý ®Ó bµi viÕt sau cña em ®−îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n. Chuyªn ®Ò thùc tËp Ch−¬ng I C¬ së lý luËn vÒ c«ng t¸c huy ®éng vèn cña NHTM I. Vai trß cña nguån vèn ®èi víi NHTM. 1. C¸c ho¹t ®éng chñ yÕu cña NHTM. 1.1. Kh¸i niÖm NHTM. Sù h×nh thµnh hÖ thèng NHTM lµ hÖ qu¶ tÊt yÕu cña viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, ®ã lµ s¶n phÈm cña c¬ chÕ thÞ tr−êng hay lµ yÕu tè cÊu thµnh thÞ tr−êng tµi chÝnh; NHTM nãi riªng vµ thÞ tr−êng tµi chÝnh nãi chung cã t¸c ®éng qua l¹i t−¬ng hç lÉn nhau; hÖ thèng NHTM æn ®Þnh, ph¸t triÓn toµn diÖn lµ ®éng lùc thóc ®Èy thÞ tr−êng tµi chÝnh ph¸t triÓn vµ ng−îc l¹i. ViÖt Nam ®ang trong tiÕn tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn mét m« h×nh thÞ tr−êng tµi chÝnh víi nßng cèt lµ hÖ thèng ng©n hµng th−¬ng m¹i ho¹t ®éng d−íi sù ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ n−íc. HÖ thèng Ng©n hµng ViÖt Nam ® ®−îc ®æi míi mét c¸ch ®¸ng kÓ trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý, cña nhµ n−íc. Tõ m« h×nh hÖ thèng ng©n hµng cña nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung chuyÓn sang m« h×nh ng©n hµng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, m« h×nh tæ chøc cã sù thay ®æi c¨n b¶n ®ã lµ t¸ch biÖt chøc n¨ng qu¶n lý ho¹t ®éng tiÒn tÖ, tÝn dông víi chøc n¨ng kinh doanh tiÒn tÖ, ®a d¹ng hãa c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng, tõng b−íc xãa bá ®éc quyÒn, chuyÓn sang c¹nh tranh cã sù qu¶n lý cña nhµ n−íc. T¹i ViÖt Nam kÓ tõ n¨m 1988 b¾t ®Çu h×nh thµnh m« h×nh hÖ thèng ng©n hµng 2 cÊp vµ 2 ph¸p lÖnh ng©n hµng( ph¸p lÖnh Ng©n hµng Nhµ n−íc, Ph¸p lÖnh Ng©n hµng HTX tÝn dông vµ c«ng ty Tµi chÝnh) ® chÝnh thøc hîp ph¸p hãa sù thay ®æi nµy, M« h×nh hÖ thèng ng©n hµng ë thêi ®iÓm nµy bao gåm: - Ng©n hµng Nhµ n−íc: c¬ quan qu¶n lý cÊp nhµ n−íc trong lÜnh vùc tiÒn tÖ, tÝn dông vµ ng©n hµng. Chuyªn ®Ò thùc tËp - C¸c NHTM: ®ãng vai trß lµ c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn kinh doanh tiÒn tÖ. Theo luËt c¸c tæ chøc tÝn dông cã hiÖu lùc tõ th¸ng 10 n¨m 1998, NHTM ®−îc ®Þnh nghÜa nh− sau: “NHTM lµ tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ mà ho¹t ®éng chñ yÕu vµ th−êng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi cña kh¸c hµng víi tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ vµ sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó cho vay, thùc hiÖn nghiÖp vô chiÕt khÊu vµ lµm ph−¬ng tiÖn thanh to¸n”. §Þnh nghÜa trªn ® kh¼ng ®Þnh NHTM lµ mét doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc tiÒn tÖ, trong ®ã cã hai mÆt c¬ b¶n: - NhËn ký th¸c cña c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc, c¬ quan nhµ n−íc. - Sö dông c¸c kho¶n ký th¸c ®ã ®Ó cho vay vµ chiÕt khÊu. C¸c lo¹i h×nh cña NHTM: + NHTM quèc doanh: lµ NHTM ®−îc thµnh lËp b»ng 100% vèn cña nhµ n−íc. + NHTM cæ phÇn: lµ NHTM ®−îc thµnh lËp d−íi h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn. + Chi nh¸nh NHTM n−íc ngoµi: lµ ng©n hµng ®−îc thµnh lËp theo luËt ph¸p n−íc ngoµi nh−ng ho¹t ®éng theo luËt ph¸p n−íc së t¹i. + Ng©n hµng liªn doanh: lµ ng©n hµng ®−îc thµnh lËp b»ng vèn gãp cña bªn ng©n hµng ViÖt Nam vµ bªn ng©n hµng n−íc ngoµi cã trô së t¹i ViÖt Nam vµ ho¹t ®éng theo luËt ph¸p ViÖt Nam. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña NHTM g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng tµi chÝnh th«ng qua c¸c giai ®o¹n tõ thÊp ®Õn cao, tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p. Khi míi ra ®êi, tæ chøc vµ nghiÖp vô ho¹t ®éng rÊt ®¬n gi¶n nh−ng cµng vÒ sau, theo ®µ ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng hãa, tæ chøc còng nh− c¸c nghiÖp vô cña c¸c ng©n hµng cµng ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn h¬n. Ngµy nay c¸c NHTM cã xu Chuyªn ®Ò thùc tËp h−íng ph¸t triÓn ngµy cµng toµn diÖn víi quy m« réng cïng nhiÒu lo¹i h×nh dÞch vô huy ®éng tèi ®a c¸c nguån vèn nhµn rçi trong x héi ®Ó ®Çu t− cho vay. Sù ph¸t triÓn cña c¸c ng©n hµng kh«ng cßn n»m trong ph¹m vi quèc gia mµ mang tÝnh chÊt toµn cÇu. VÝ dô: Ng©n hµng ThÕ giíi (WB), Ng©n hµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB)… viÖc ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin vµ hÖ thèng trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i cµng lµm cho ho¹t ®éng ng©n hµng trë nªn hoµn thiÖn Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng th−¬ng m¹i ViÖt Nam còng tr¶i qua nh÷ng b−íc th¨ng trÇm cña lÞch sö, chøng kiÕn b−íc chuyÓn m×nh v−ît qua nh÷ng chÆng ®−êng khã kh¨n d−íi chÕ ®é bao cÊp b−íc sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng . Tr¶i qua h¬n 10 n¨m ®æi míi, sau khi Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr−ëng (nay lµ Thñ t−íng ChÝnh phñ) ban hµnh nghÞ ®Þnh 53 H§BT (26/3/1988) víi néi dông “C¶i tæ ng©n hµng tõ hÖ thèng ng©n hµng mét cÊp duy nhÊt trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung thµnh ®Þnh chÕ ng©n hµng hai cÊp theo h−íng kinh tÕ thÞ tr−êng”. Ngµy 23/5/1990 nhµ n−íc ® ban hµnh hai ph¸p lÖnh vÒ ng©n hµng. Ngµy 26/12/1997, hai ph¸p lÖnh trªn ®−îc thay thÕ b»ng hai luËt: LuËt Ng©n hµng Nhµ n−íc vµ LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông, t¹o ®−îc mét hµnh lang ph¸p lý kh¸ ®Çy ®ñ cho ho¹t ®éng ng©n hµng. Bé mÆt ngµnh ng©n hµng ® thay ®æi, ho¹t ®éng cña ng©n hµng trë nªn chuyªn nghiÖp vµ n¨ng ®éng h¬n, ®¸nh dÊu sù thay ®æi to lín trong c¸ch nghÜ còng nh− c¸ch lµm. HÖ thèng NHTM ViÖt Nam tõ khi ra ®êi cho tíi nay ® dÇn kh¼ng ®Þnh ®−îc vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ nãi chung vµ trong viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tµi chÝnh – tiÒn tÖ nãi riªng. VÉn víi chøc n¨ng nhËn tiÒn göi ®Ó cho vay ®èi víi nÒn kinh tÕ, víi vai trß trung gian tµi chÝnh trong ho¹t ®éng cña m×nh, NHTM vÉn ph¶i tu©n theo sù qu¶n lý cña Nhµ n−íc mµ trùc tiÕp lµ sù qu¶n lý cña Ng©n hµng Trung −¬ng. ChÝnh d−íi sù qu¶n lý nµy, hÖ thèng NHTM ® thùc hiÖn ®−îc chøc n¨ng cña m×nh ®èi víi nÒn kinh tÕ. §Ó hiÓu râ h¬n vª NHTM, ®Æc biÖt lµ tÇm quan träng cña NHTM ®èi víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc, ta sÏ t×m hiÓu c¸c ho¹t ®éng chñ yÕu cña NHTM. Chuyªn ®Ò thùc tËp 1.2. C¸c ho¹t ®éng chñ yÕu cña NHTM. Còng gièng nh− mét doanh nghiÖp, môc tiªu chñ yÕu trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng lµ tèi ®a hãa lîi nhuËn hay nãi ®óng h¬n lµ tèi ®a hãa gi¸ trÞ tµi s¶n cña ng©n hµng vµ th«ng qua ®ã thùc hiÖn tèt vai trß lµ trung gian tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ. Ng©n hµng t¹o ra lîi nhuËn b»ng c¸ch b¸n nh÷ng tµi s¶n nî cã mét sè ®Æc tÝnh (mét kÕt hîp riªng vÒ tÝnh láng, rñi ro vµ lîi tøc) vµ dïng tiÒn thu ®−îc ®Ó mua nh÷ng tµi s¶n cã mét sè ®Æc tÝnh kh¸c. Nh− thÕ c¸c ng©n hµng cung cÊp mét dÞch vô chuyÓn mét lo¹i tµi s¶n thµnh mét lo¹i tµi s¶n kh¸c cho c«ng chóng. NghiÖp vô nµy ® t¹o ra lîi nhuËn thÆng d− cho ng©n hµng ®ång thêi t¹o tiÖn Ých cho kh¸ch hµng ®Ó ®«i bªn cïng cã lîi. NghiÖp vô tµi s¶n nî (Nguån vèn): §©y lµ nghiÖp vô t¹o ®iÒu kiÖn vµ tiÒn ®Ò cho ho¹t ®éng cña NHTM. C¸c NHTM thùc hiÖn huy ®éng mäi nguån vèn t¹m thêi nhµn rçi trong nÒn kinh tÕ d−íi mäi h×nh thøc ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô ®Çu t−, cho vay ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, gióp hä ®æi míi trang thiÕt bÞ s¶n xuÊt, n©ng cÊp nhµ x−ëng phôc vô kinh doanh… NghiÖp vô tµi s¶n cã (Sö dông vèn): - NghiÖp vô d÷ tr÷ tiÒn mÆt: Ng©n hµng dù tr÷ tiÒn mÆt nh»m duy tr× kh¶ n¨ng thanh kho¶n cña ng©n hµng, ®¸p øng nhu cÇu rót tiÒn vµ thanh to¸n th−êng xuyªn, liªn tôc cña kh¸ch hµng vµo bÊt cø lóc nµo. Dù tr÷ tiÒn mÆt cao hay thÊp phô thuéc vµo quy m« ho¹t ®éng, c¬ cÊu vµ tÝnh chÊt nguån vèn cña NHTM. C¸c kho¶n dù tr÷ cña NHTM kh«ng sinh lêi. - NghiÖp vô ®Çu t−: Ng©n hµng tham gia gãp vèn liªn doanh, liªn kÕt, thµnh lËp c«ng ty con... - NghiÖp vô cho vay: Cho vay lµ nghiÖp vô ®em l¹i lîi nhuËn chñ yÕu cho c¸c NHTM. C¸c NHTM sö dông phÇn lín sè tiÒn huy ®éng ®−îc ®Ó cho vay ®èi víi nÒn kinh tÕ. Lîi nhuËn thu ®−îc tõ ho¹t ®éng cho vay lµ nguån thu nhËp Chuyªn ®Ò thùc tËp chÝnh ®Ó bï ®¾p c¸c lo¹i chi phÝ trong ho¹t ®éng cña Ng©n hµng vµ thu lîi cña NHTM. C¸c dÞch vô Ng©n hµng: XuÊt ph¸t tõ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh, c¸c NHTM ® tiÕn hµnh cung øng c¸c dÞch vô phôc vô kh¸ch hµng nh−: dÞch vô thanh to¸n, ®¹i lý, t− vÊn tµi chÝnh,... trªn c¬ së ®ã Ng©n hµng thu phÝ dÞch vô. Ngµy nay do nhu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®ßi hái ho¹t ®éng dÞch vô Ng©n hµng ngµy cµng më réng vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng. C¸c Ng©n hµng ®Çu t− trang thiÕt bÞ, c¬ së vËt chÊt, ¸p dông c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo ho¹t ®éng Ng©n hµng, thùc hiÖn tèt kh©u thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nh− uû nhiÖm thu, uû nhiÖm chi, thanh to¸n sÐc, thanh to¸n bï trõ, thùc hiÖn chuyÓn tiÒn nhanh qua m¹ng m¸y tÝnh, thùc hiÖn thanh to¸n b»ng thÎ tÝn dông… Thùc hiÖn tèt kh©u cung øng dÞch vô gãp phÇn lµm t¨ng thu nhËp cho Ng©n hµng v× xu h−íng ph¸t triÓn trong ho¹t ®éng cña NHTM hiÖn ®¹i lµ më réng c¸c ho¹t ®éng dÞch vô, ®ång thêi vÉn duy tr× c¸c nghiÖp vô Ng©n hµng truyÒn thèng, th«ng qua viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c ho¹t ®éng, c¸c NHTM cã thÓ võa t¨ng thu nhËp võa cã thÓ c¹nh tranh víi c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh phi Ng©n hµng trong lÜnh vùc cung øng c¸c s¶n phÈm tµi chÝnh. Ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i tÖ ®em l¹i cho Ng©n hµng nh÷ng kho¶n thu nhËp tõ chªnh lÖch tû gi¸ vµ c¸c dÞch vô thanh to¸n quèc tÕ, ®ã chÝnh lµ doanh lîi hèi ®o¸i. Nh− vËy, thµnh phÇn chÝnh trong c¬ cÊu tæng thu nhËp cña NHTM lµ li cho vay, lîi tøc tõ c¸c kho¶n ®Çu t−, dÞch vô phÝ vµ doanh lîi hèi ®o¸i. 2. Nguån vèn cña NHTM. Ho¹t ®éng cña NHTM lu«n g¾n liÒn víi c«ng t¸c huy ®éng vèn. VËy ta hiÓu nh− thÕ nµo lµ vèn? Trong nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp, viÖc t¹o nguån vèn vµ ®Çu t− vèn lµ c«ng viÖc cña Nhµ n−íc, nghÜa lµ Nhµ n−íc ®ãng vai trß võa lµ ng−êi Chuyªn ®Ò thùc tËp cÊp ph¸t vèn ®Çu t− cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, võa lµ ng−êi tiªu thô c¸c s¶n phÈm mµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®ã s¶n xuÊt. Vèn cña c¸c doanh nghiÖp chñ yÕu do ng©n s¸ch cña Nhµ n−íc cÊp hoÆc vay tÝn dông ng©n hµng víi li suÊt thÊp. Thùc tÕ cho thÊy, nhu cÇu vèn cña c¸c doanh nghiÖp lµ rÊt lín trong khi nguån vèn ng©n s¸ch Nhµ n−íc cÊp l¹i cã h¹n vµ nguån vèn nhµn rçi trong d©n c− kh«ng thu hót ®−îc,v× chÝnh s¸ch huy ®éng vèn ch−a hîp lý, thñ tôc göi tiÒn vµ rót tiÒn cßn r−êm rµ… Nh− vËy c¬ chÕ bao cÊp ® lµm cho ®ång tiÒn kh«ng ®−îc l−u th«ng vµ sö dông cã hiÖu qu¶, kh«ng cã n¬i giao dÞch mua b¸n trªn thÞ tr−êng. MÆt kh¸c c¬ chÕ huy ®éng vèn vµ sö dông vèn trong thêi kú nµy ch−a ®−îc quan t©m ®óng møc. Khi nÒn kinh tÕ chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr−êng, víi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, Nhµ n−íc ® khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tù bá vèn ®Çu t−. §iÒu ®ã lµm cho vèn trë thµnh yÕu tè quan träng hµng ®Çu vµ lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cña mäi qu¸ tr×nh ®Çu t− s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c doanh nghiÖp Nhµ n−íc kh«ng thÓ bçng d−ng mµ cã ®−îc vèn v× kh«ng ®−îc cÊp vèn nh− tr−íc n÷a, cho nªn buéc hä ph¶i t×m c¸ch mua vèn trªn thÞ tr−êng tµi chÝnh. Nh− thÕ ng−êi mua vèn ph¶i tr¶ li cho ng−êi cã vèn trªn thÞ tr−êng mét kho¶n phÝ ®Ó cã ®−îc quyÒn sö dông vèn trong thêi gian x¸c ®Þnh. Th«ng qua thÞ tr−êng, vèn ®−îc l−u chuyÓn réng ri, tõ ®ã nã míi cã thÓ thÓ hiÖn ®ñ b¶n chÊt vµ vai trß cña m×nh. C.M¸c ® kh¸i qu¸t ho¸ ph¹m trï vèn lµ: “T− b¶n” qua ®Þnh nghÜa hÕt søc c« ®äng: “t− b¶n lµ gi¸ trÞ mang l¹i thÆng d−”. Nh− vËy, vèn ph¶i ®−îc biÓu hiÖn d−íi h×nh th¸i gi¸ trÞ cña tµi s¶n tøc lµ vèn ph¶i ®−îc ®¹i diÖn cho mét l−îng gi¸ trÞ thùc cña tµi s¶n nhÊt ®Þnh. MÆt kh¸c vèn kh«ng chØ biÓu hiÖn thµnh tiÒn (tiÒn giÊy, vµng, b¹c, ®¸ quý…) vµ ph¶n ¸nh gi¸ trÞ nh÷ng tµi s¶n h÷u h×nh (m¸y mãc thiÕt bÞ, ®Êt ®ai, nhµ cöa…) mµ cßn ®−îc biÓu hiÖn b»ng gi¸ trÞ cña nh÷ng tµi s¶n v« h×nh (uy tÝn, tr×nh ®é, ph¸t minh, s¸ng chÕ, th«ng tin, c«ng nghÖ…) chÝnh v× sù biÓu hiÖn d−íi c¸c h×nh thøc phong phó vµ ®a d¹ng ®ã mµ vèn cÇn ph¶i ®−îc khai th¸c, sö dông cã hiÖu qu¶ míi ®em l¹i lîi nhuËn cao. Vµ còng qua ®ã gióp ta ph©n biÖt víi tiÒn l−¬ng dÔ Chuyªn ®Ò thùc tËp dµng h¬n: nÕu cã mét l−îng tiÒn ®−îc in kh«ng ®−îc ph¸t hµnh trªn c¬ së gi¸ trÞ thùc cña hµng ho¸ ®Ó ®−a vµo ®Çu t− th× ®ã chØ lµ vèn gi¶ t¹o chø kh«ng ph¶i lµ vèn ®Çu t−, thùc chÊt chØ nh÷ng ®ång tiÒn ph¸t hµnh trªn c¬ së ®¶m b¶o b»ng gi¸ trÞ thùc cña hµng ho¸ míi ®−îc gäi lµ vèn. Nh− ta ® biÕt trong qu¸ tr×nh vËn ®éng, kh¸c víi c¸c lo¹i hµng ho¸, ®iÓm xuÊt ph¸t vµ ®iÓm kÕt thóc cña vèn ®Òu lµ tiÒn. Sau mét chu kú vËn ®éng vèn ®−îc lín lªn vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao, thÓ hiÖn: Trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt: T-H..SX..H-T’ T’= T+t >T Trong NHTM: T=H-T’ Cßn trong c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian: T=T-T’ Tãm l¹i tõ nh÷ng nÐt ®Æc thï trªn ta cã thÓ ®−a ra kh¸i niÖm nh− sau: Vèn lµ c¸c tµi s¶n trong x héi ®−îc ®−a vµo ®Çu t− nh»m mang l¹i hiÖu qu¶ trong t−¬ng lai. V× thÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng dï ho¹t ®éng trong lÜnh vùc nµo th× vèn còng lµ mét yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ cña nã. Ho¹t ®éng ng©n hµng còng vËy, muèn ho¹t ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶ mang l¹i hiÖu qu¶ cao th× c«ng t¸c huy ®éng cÇn ph¶i ®−îc quan t©m ®óng møc. N−íc ta còng nh− bÊt kú n−íc nµo kh¸c trªn thÕ giíi, muèn thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa còng cÇn ph¶i cã vèn. Vèn lµ ch×a khãa, lµ ®iÒu kiÖn hµng ®Çu ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa. Vèn trong nÒn kinh tÕ cã thÓ vÝ nh− m¸u trong c¬ thÓ, thiÕu vèn nÒn kinh tÕ sÏ chËm ph¸t triÓn. Song vèn ®−îc t¹o lËp tõ ®©u, b»ng c¸ch nµo phô thuéc rÊt lín vµo c¬ chÕ, chÝnh s¸ch t¹o vèn. Chuyªn ®Ò thùc tËp Nguån vèn cña NHTM ®ãng vai trß quan träng kh«ng chØ trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng mµ cßn ®ãng vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – x héi. VËy, nguån vèn cña NHTM lµ g×? Nguån vèn cña NHTM lµ toµn bé c¸c nguån tiÒn mµ ng©n hµng t¹o lËp vµ huy ®éng ®−îc ®Ó ®Çu t− cho vay vµ ®¸p øng c¸c nhu cÇu kh¸c trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng. Nguån vèn mµ ng©n hµng t¹o lËp vµ huy ®éng ®−îc kh«ng nh÷ng gióp cho ng©n hµng tæ chøc ®−îc mäi ho¹t ®éng kinh doanh mµ cßn gãp phÇn quan träng trong viÖc ®Çu t− ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cña mçi doanh nghiÖp nãi riªng còng nh− sù ph¸t triÓn cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung. Tuy nhiªn, nguån vèn cña NHTM ®−îc h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau nh−: vèn chñ së h÷u, vèn huy ®éng, vèn ®i vay vµ c¸c lo¹i vèn kh¸c. 2.1. Vèn chñ së h÷u. Vèn chñ së h÷u cã ý nghÜa rÊt quan träng trong ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM, nã thùc hiÖn mét sè chøc n¨ng kh«ng thÓ thay thÕ ®ã lµ: cung cÊp nguån lùc ban ®Çu cho ng©n hµng cã thÓ duy tr× ho¹t ®éng khi ng©n hµng míi thµnh lËp, lµ c¬ së t¹o niÒm tin cho kh¸ch hµng ®Õn giao dÞch víi ng©n hµng, phßng ngõa rñi ro kinh doanh cho ng©n hµng. Vèn chñ së h÷u bao gåm: 2.1.1. Nguån vèn h×nh thµnh ban ®Çu. §©y ®−îc coi nh− vèn ®iÒu lÖ cña ng©n hµng trong quy ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn thµnh lËp ng©n hµng cña ph¸p luËt. Nguån vån nµy lµ l−îng vèn tèi thiÓu mµ ng©n hµng cÇn ph¶i cã ®Ó ®¸p øng ®iÒu kiÖn thµnh lËp còng nh− ho¹t ®éng kinh doanh. C¸c lo¹i h×nh ng©n hµng kh¸c nhau th× cã nguån gèc h×nh thµnh vèn ban ®Çu kh¸c nhau: §èi víi ng©n hµng quèc doanh th× nguån vèn h×nh thµnh ban ®Çu lµ do ng©n s¸ch nhµ n−íc cÊp, nÕu lµ ng©n hµng liªn doanh th× lµ do c¸c bªn liªn doanh ®ãng gãp, nÕu lµ ng©n hµng cæ phÇn th× c¸c cæ ®«ng gãp vèn th«ng qua viÖc mua cæ phÇn hoÆc cæ phiÕu cña ng©n hµng; nÕu lµ ng©n hµng t− nh©n th× ®ã lµ vèn thuéc së h÷u t− nh©n. Chuyªn ®Ò thùc tËp 2.1.2. Nguån vèn bæ sung trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. Vèn chñ së h÷u cña ng©n hµng cã thÓ gia t¨ng theo nhiÒu ph−¬ng thøc kh¸c nhau tïy thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ng©n hµng. §ã bao gåm: Nguån tõ lîi nhuËn: Khi ho¹t ®éng kinh doanh t¹o ra lîi nhuËn th× ng©n hµng cã thÓ chuyÓn mét phÇn lîi nhuËn thµnh nguån vèn nh»m t¸i ®Çu t−. L−îng vèn tÝch lòy t− thu nhËp tïy theo chiÕn l−îc kinh doanh cña ng©n hµng trong thêi gian tíi còng nh− c©n nh¾c cña chñ ng©n hµng vÒ tÝch lòy vµ tiªu dïng. Nguån bæ sung tõ viÖc ph¸t hµnh thªm cæ phÇn, gãp thªm, cÊp thªm… ®Ó më réng quy m« ho¹t ®éng, hoÆc ®Ó ®æi míi trang thiÕt bÞ, hoÆc ®Ó ®¸p øng nhu cÇu gia t¨ng vèn cña chñ do Ng©n hµng Nhµ n−íc quy ®Þnh…§Æc ®iÓm cña h×nh thøc huy ®éng nµy lµ kh«ng th−êng xuyªn, song gióp cho ng©n hµng cã ®−îc l−îng vèn chñ së h÷u lín vµo lóc cÇn thiÕt. 2.1.3. C¸c quü. Ng©n hµng cã nhiÒu c¸c quü kh¸c nhau, mçi quü ®−îc sö dông vµo nh÷ng môc ®Ých nhÊt ®Þnh tïy thuéc vµo t×nh h×nh kinh doanh cña ng©n hµng. C¸c quü cña ng©n hµng thuéc së h÷u cña chñ ng©n hµng. Nguån h×nh thµnh c¸c quü nµy lµ tõ thu nhËp cña ng©n hµng. C¸c quü cña ng©n hµng bao gåm: - Quü bæ sung vèn ®iÒu lÖ: cã môc ®Ých t¨ng c−êng sè vèn tù cã ban ®Çu. - Quü dù phßng bï ®¾p rñi ro: Dïng ®Ó dù phßng bï ®¾p rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng nh»m b¶o toµn vèn ®iÒu lÖ. Quü nµy ®−îc trÝch lËp hµng n¨m vµ ®−îc tÝch lòy l¹i nh»m bï ®¾p nh÷ng tæn thÊt x¶y ra. - Ngoµi ra cßn cã c¸c quü ®Æc biÖt kh¸c nh−: quü khen th−ëng, quü phóc lîi, quü khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, quü gi¸m ®èc,… Dù phßng rñi ro: Dù phßng rñi ro tÝn dông ®−îc c¸c NHTM trÝch lËp tõ thu nhËp tr−íc hoÆc sau thuÕ (theo quy ®Þnh cña tõng quèc gia) theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh nµo ®ã. Kho¶n trÝch lËp nµy lµ quan träng vµ cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng Ng©n hµng, v× trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng rñi ro bÊt Chuyªn ®Ò thùc tËp kh¶ kh¸ng cã thÓ x¶y ra, khi ®ã, ng©n hµng cã thÓ trÝch c¸c quü ®Ó bï ®¾p. 2.1.4. Nguån vay nî cã thÓ chuyÓn ®æi thµnh cæ phÇn. C¸c kho¶n vay trung vµ dµi h¹n cña ng©n hµng mµ cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi thµnh vèn cæ phÇn cã thÓ ®−îc coi lµ mét bé phËn vèn së h÷u cña ng©n hµng (vèn bæ sung) do nguån nµy cã mét sè ®Æc ®iÓm nh− sö dông l©u dµi, cã thÓ ®Çu t− vµo nhµ cöa, ®Êt ®ai vµ cã thÓ kh«ng ph¶i hoµn tr¶ khi ®Õn h¹n. 2.2. Nguån huy ®éng. Nguån huy ®éng kh«ng ph¶i lµ nguån vèn thuéc së h÷u cña ng©n hµng nh−ng l¹i lµ yÕu tè quan träng trong ho¹t ®éng kinh doanh thu lîi nhuËn cña ng©n hµng,th−êng th× tiÒn göi vµo vµ tiÒn rót ra kh«ng ®ång thêi hoÆc chªnh lÖch nhau mét l−îng nhÊt ®Þnh. Ng©n hµng sÏ sö dông l−îng vèn t¹m thêi nhµn rçi nµy vµo môc ®Ých cho vay kiÕm lêi. Nguån vèn huy ®éng lµ nguån vèn chñ yÕu, chiÕm tû träng lín nhÊt trong tæng nguån vèn cña Ng©n hµng. Vèn huy ®éng bao gåm: - TiÒn göi giao dÞch: Lµ lo¹i tiÒn göi do kh¸ch hµng göi vµo nh»m môc ®Ých giao dÞch thanh to¸n, chi tr¶ c¸c ho¹t ®éng mua b¸n hµng ho¸, dÞch vô vµ c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh trong kinh doanh mét c¸ch an toµn, thuËn tiÖn. §Æc tÝnh c¬ b¶n cña tiÒn göi giao dÞch lµ cã thÓ ph¸t sÐc, li suÊt thÊp vµ cã tÝnh kh«ng æn ®Þnh. - TiÒn göi phi giao dÞch: Bao gåm tiÒn göi tiÕt kiÖm vµ tiÒn göi cã kú h¹n, chóng cã tÝnh æn ®Þnh cao, ng−êi göi ®−îc h−ëng li suÊt cao nh−ng kh«ng ®−îc ph¸t hµnh sÐc. Bªn c¹nh ®ã, NHTM cßn cã thÓ huy ®éng vèn th«ng qua ph¸t hµnh c¸c giÊy tê cã gi¸ nh−: chøng chØ tiÒn göi, kú phiÕu vµ tr¸i phiÕu. Trong ®ã chøng chØ tiÒn göi vµ kú phiÕu lµ lo¹i phiÕu nî ng¾n h¹n; tr¸i phiÕu lµ lo¹i phiÕu nî trung, dµi h¹n. C¸c lo¹i phiÕu nî trªn ®−îc Ng©n hµng ph¸t hµnh tõng ®ît víi môc ®Ých, sè l−îng cô thÓ vµ chØ ph¸t hµnh khi ®−îc sù cho phÐp cña NHTW. §Æc ®iÓm cña Chuyªn ®Ò thùc tËp c¸c lo¹i giÊy nî nµy lµ chóng cã li suÊt cao h¬n so víi li suÊt tiÒn göi vµ tiÒn göi tiÕt kiÖm, cã tÝnh æn ®Þnh cao, quyÒn ®ßi tiÒn xÕp sau c¸c lo¹i tiÒn göi kh¸c. 2.3. Nguån ®i vay. Lµ nguån vèn mµ ng©n hµng ph¶i vay m−în thªm trong tr−êng hîp kh¶ n¨ng huy ®éng cña ng©n hµng bÞ thiÕu hôt khi nhu cÇu thanh to¸n, chi tr¶ cho kh¸ch hµng t¨ng cao. Nguån ®i vay ®−îc h×nh thµnh dùa trªn mèi quan hÖ vay m−în cña ng©n hµng th−¬ng m¹i víi ng©n hµng trung −¬ng, víi c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c hoÆc gi÷a c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i víi nhau. Ng©n hµng th−¬ng m¹i th−êng vay ng©n hµng trung −¬ng khi kh¶ n¨ng chi tr¶ cña ng©n hµng kh«ng ®¸p øng ®−îc nhu cÇu trong thêi gian ng¾n. C¸c NHTM vay vèn cña NHTW d−íi h×nh thøc chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu ®Ó bï ®¾p thiÕu hôt trong thanh to¸n, bæ sung vèn dù tr÷... §Ó ®−îc vay chiÕt khÊu c¸c NHTM ph¶i nép cho NHTW c¸c giÊy tê cã gi¸ cã thêi h¹n cßn l¹i lµ ng¾n h¹n xin chiÕt khÊu nh− th−¬ng phiÕu, chøng kho¸n cña ChÝnh phñ... chóng th−êng lµ c¸c lo¹i giÊy tê mµ chñ thÓ ph¸t hµnh ra chóng cã uy tÝn cao. Li suÊt chiÕt khÊu do NHTW quy ®Þnh tïy thuéc vµo môc tiªu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Nhµ n−íc trong tõng thêi kú. Ng©n hµng Nhµ n−íc ®iÒu hµnh viÖc vay m−în nµy mét c¸ch chÆt chÏ, ng©n hµng th−¬ng m¹i ph¶i thùc hiÖn c¸c ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o vµ kiÓm so¸t nhÊt ®Þnh. §Ó ®¶m b¶o cho viÖc thanh kho¶n cña m×nh, c¸c ng©n hµng thiÕu hôt dù tr÷ cã nhu cÇu vay m−în tøc thêi c¸c ng©n hµng th−êng vay m−în cña nhau vµ vay c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c trªn thÞ tr−êng liªn ng©n hµng. C¸c ng©n hµng ®ang cã sè d− tiÒn göi v−ît yªu cÇu ch−a sö dông sÏ s½n sµng cho c¸c ng©n hµng kh¸c vay ®Ó t×m kiÕm li suÊt cao h¬n. Quy tr×nh vay m−în gi÷a c¸c ng©n hµng rÊt ®¬n gi¶n, ng©n hµng ®i vay chØ cÇn liªn hÖ trùc tiÕp víi ng©n hµng cho vay hoÆc th«ng qua ng©n hµng ®¹i lÝ (vµ cã thÎ lµ ng©n hµng nhµ n−íc). Kho¶n vay cã thÓ cã hoÆc kh«ng cÇn ®¶m b¶o, dùa trªn c¬ së uy tÝn cña ng©n hµng ®i vay hoÆc mèi quan hÖ gi÷a c¸c ng©n hµng víi nhau. Ngoµi c¸c h×nh thøc trªn ng©n hµng cã thÓ vay m−în b»ng c¸chph¸t hµnh c¸c c«ng cô nî nh−: K× phiÕu, tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu trªn thÞ tr−êng vèn. C¸c Chuyªn ®Ò thùc tËp kho¶n vay nµy cã ý nghÜa rÊt quan träng nh»m bæ sung cho c¸c nguån tiÒn göi, ®¸p øng nhu cÇu cho vay vµ ®Çu t− trung vµ dµi h¹n, lµ gi¶i ph¸p t×nh thÕ cho ng©n hµng trong hoµn c¶nh khã kh¨n. 3. Vai trß cña nguån vèn huy ®éng. 3.1. §èi víi nÒn kinh tÕ. N−íc ta ®ang trong tiÕn tr×nh x©y dùng mét nÒn kinh tÕ v÷ng m¹nh vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr−êng, viÖc nµy ph¶i ®ång thêi víi vÊn ®Ò ph¶i ph¸t triÓn mét thÞ tr−êng tµi chÝnh xøng tÇm. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc kinh tÕ vµ c¸ nh©n ®Òu chÞu sù t¸c ®éng cña thÞ tr−êng, cu¶ c¸c quy luËt kinh tÕ: quy luËt c¹nh tranh, quy luËt cung cÇu, quy luËt gi¸ trÞ…ChÝnh v× vËy c¸c doanh nghiÖp ®Ó tån t¹i ®−îc trªn th−¬ng tr−êng ph¶i kh«ng ngõng ®æi míi c«ng nghÖ, më réng quy m« s¶n xuÊt, n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm,…VÊn ®Ò nµy thùc hiÖn ®−îc khi vµ chØ khi doanh nghiÖp huy ®éng ®−îc ®ñ l−îng vèn cÇn thiÕt vµ sö dông cã hiÖu qu¶ chóng vµo ®óng môc ®Ých. Nguån vèn tù cã cña doanh nghiÖp th−êng kh«ng ®¸p øng ®−îc nhu cÇu vèn cña doanh nghiÖp, do ®ã doanh nghiÖp ph¶i ®i vay vèn nh»m bï ®¾p cho nhu cÇu ®Çu t− cña m×nh. Víi sù xuÊt hiÖn cña thÞ tr−êng tµi chÝnh vµ hÖ thèng ng©n hµng th−¬ng m¹i th× viÖc vay vèn cña c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc kinh tÕ, c¸c c¸ nh©n trë nªn dÔ dµng h¬n. Doanh nghiÖp cã thÓ chñ ®éng t×m kiÕm vèn tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau víi chi phÝ tiÕt kiÖm vµ thñ tôc ®¬n gi¶n h¬n rÊt nhiÒu. ChÝnh phñ trong nhiÒu tr−êng hîp còng cÇn ph¶i huy ®éng l−îng vèn nhÊt ®Þnh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu cña m×nh. Ng©n s¸ch Nhµ n−íc lµ nguån cung cÊp chñ yÕu cho kÕ ho¹ch chi tiªu cña chÝnh phñ, song kh«ng ph¶i lóc nµo nã còng ë trong tr¹ng th¸i lµnh m¹nh, ®ñ kh¶ n¨ng ®¸p øng. Gi¶i ph¸p ®Æt ra lµ cã thÓ in thªm tiÒn hoÆc t¨ng thuÕ, vay nî n−íc ngoµi nh−ng viÖc nµy sÏ g©y ¶nh h−ëng tiªu cùc lªn toµn bé nÒn kinh tÕ, qua ®ã n¶y sinh c¸c vÊn ®Ò vÒ x héi. §©y lµ ®iÒu mµ c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vÜ m« kh«ng muèn nã x¶y ra. V× vËy nhµ n−íc cã thÓ sö dông biÖn ph¸p tÝch cùc h¬n ®ã lµ t×m kiÕm nguån vèn huy ®éng trong vµ ngoµi n−íc th«ng qua viÖc ph¸t hµnh c¸c c«ng cô nî nh− tr¸i Chuyªn ®Ò thùc tËp phiÕu chÝnh phñ, tÝn phiÕu kho b¹c… Qua nh÷ng dÉn chøng trªn cã thÓ thÊy ®−îc tÇm quan träng cña nguån vèn huy ®éng ®èi víi nÒn kinh tÕ, t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn mèi quan hÖ gi÷a tÝch lòy vµ tiªu dïng. ChÝnh s¸ch huy ®éng vèn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh, t×nh h×nh l¹m ph¸t vµ æn ®Þnh tiÒn tÖ. §Ó khai th«ng nguån vèn ®Çu t− ph¸t triÓn cho nÒn kinh tÕ chóng ta ph¶i tËn dông tèt l−îng vèn nhµn rçi tõ d©n c−, c¸c tæ chøc kinh tÕ th«ng qua c¸c kªnh huy ®éng cña ng©n hµng th−¬ng m¹i, c¸c tæ chøc tÝn dông, vµ cã thÓ tõ ng©n s¸ch nhµ n−íc cho ®Çu t− ph¸t triÓn. Trong ®ã c«ng t¸c huy ®éng vèn trong ng©n hµng th−¬ng m¹i ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh vµ ®−îc chó träng h¬n c¶. ChÝnh s¸ch huy ®éng vèn lµ mét bé phËn quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc gia, nã liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch ph©n phèi thu nhËp cña quèc gia ®ã, t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn mèi quan hÖ gi÷a tÝch lòy vµ tiªu dïng. ChÝnh s¸ch huy ®éng vèn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh, t×nh h×nh l¹m ph¸t vµ æn ®Þnh tiÒn tÖ. V× nguån vèn cã vai trß to lín ®èi víi nÒn kinh tÕ nh− vËy, nªn chóng ta cÇn ph¶i kh¬i th«ng c¸c nguån vèn cho ®Çu t− ph¸t triÓn kinh tÕ, th«ng qua c¸c kªnh: vèn tõ ng©n s¸ch nhµ n−íc, vèn huy ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông… Trong c¸c kªnh trªn, vèn tõ ng©n s¸ch nhµ n−íc chØ ®¸p øng nhu cÇu cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc. Nh−ng hiÖn nay sè l−îng doanh nghiÖp nhµ n−íc ® gi¶m do viÖc cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc. V× vËy, viÖc huy ®éng vèn tõ kªnh nµy th−êng kh«ng cao. Bªn c¹nh ®ã, viÖc huy ®éng vèn cßn ®−îc thùc hiÖn th«ng qua kªnh tÝn dông. C¸c doanh nghiÖp cã thÓ huy ®éng vèn qua kªnh trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp. Nh−ng ë n−íc ta phÇn lín c¸c doanh nghiÖp lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá nªn ch−a ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó huy ®éng vèn trùc tiÕp trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n. Do ®ã, viÖc huy ®éng vèn gi¸n tiÕp qua kªnh ng©n hµng vÉn ®ãng vai trß quan träng. VËy, viÖc chó träng ®Õn c¸c nguån vèn cña nÒn kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cña c¸c ng©n hµng khi quan t©m ®Õn sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ mµ ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng thµnh viªn chÝnh gãp phÇn t¹o nªn sù ph¸t triÓn Chuyªn ®Ò thùc tËp ®ã. ViÖc ®Èy m¹nh c«ng t¸c huy ®éng vèn cho ®Çu t− ph¸t triÓn ®ang gi÷ mét vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa cña n−íc ta hiÖn nay. 3.2. Vai trß cña nguån vèn huy ®éng ®èi víi NHTM. ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, vai trß cña NHTM ngµy cµng quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x héi. NHTM còng lµ doanh nghiÖp nh−ng lµ mét doanh nghiÖp ®Æc biÖt kinh doanh trong lÜnh vùc tiÒn tÖ tÝn dông, nªn trong qu¸ tr×nh chuyÓn m×nh cïng nÒn kinh tÕ, c¸c NHTM ® chuyÓn dÇn sang h¹ch to¸n kinh doanh, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña m×nh chø kh«ng bao cÊp nh− tr−íc n÷a. Do ®ã, tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o ®−îc kh¬i dËy, c¸c NHTM cã xu h−íng ph¸t triÓn ®a n¨ng. V× ®ãng vai trß lµ trung gian tÝn dông, trung gian thanh to¸n, lµ thñ quü cña nÒn kinh tÕ nªn NHTM lµ t¸c nh©n quan träng trong viÖc cung øng vèn cho nÒn kinh tÕ. C¸c nguån vèn huy ®éng ®−îc sÏ quyÕt ®Þnh quy m« còng nh− ®Þnh h−íng ho¹t ®éng cña ng©n hµng. NÕu nguån vèn ®−îc coi lµ yÕu tè ®Çu vµo trong qu¸ tr×nh kinh doanh cña mét NHTM th× nguån vèn huy ®éng ®−îc coi lµ yÕu tè ®Çu vµo th−êng xuyªn, chñ yÕu nhÊt cña ng©n hµng. Ng©n hµng thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô tÝn dông, ®Çu t− chñ yÕu dùa vµo nguån nµy. Nguån vèn huy ®éng cã ¶nh h−ëng lín tíi kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM. Cô thÓ, nÕu ng©n hµng huy ®éng ®−îc nguån vèn dåi dµo víi chi phÝ thÊp nã cã thÓ më réng ®−îc tÝn dông ®Çu t− vµ thu ®−îc lîi nhuËn cao. Ng−îc l¹i, víi quy m« h¹n chÕ vµ chi phÝ cao th× ng©n hµng cã thÓ gÆp khã kh¨n trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. Chi phÝ huy ®éng vèn cña ng©n hµng liªn quan chÆt chÏ víi li suÊt tiÒn göi c¸c lo¹i, li suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm c¸c lo¹i vµ li suÊt c¸c c«ng cô nî do ng©n hµng ph¸t hµnh. Nguån vèn huy ®éng kh«ng nh÷ng gióp cho ng©n hµng bï ®¾p ®−îc thiÕu hôt trong thanh to¸n, t¨ng nguån vèn trong kinh doanh mµ th«ng qua huy ®éng vèn, ng©n hµng n¾m b¾t ®−îc n¨ng lùc tµi chÝnh cña kh¸ch hµng cã quan hÖ tÝn dông víi ng©n hµng. Qua ®ã, ng©n hµng cã c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh møc vèn ®Çu t− Chuyªn ®Ò thùc tËp cho vay ®èi víi nh÷ng kh¸ch hµng ®ã hoÆc cã thÓ ph¸t hiÖn kÞp thêi tÖ tham «, trèn thuÕ, lõa ®¶o cña c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n kh«ng chÝnh ®¸ng. Tõ ®ã cã biÖn ph¸p ng¨n chÆn vµ xö lý kÞp thêi. C¬ cÊu nguån vèn còng ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi c¬ cÊu cho vay cña NHTM. Vèn tù cã cña ng©n hµng chØ ph¸t sinh khi nhu cÇu thanh to¸n tÝn dông cÊp b¸ch cßn ng©n hµng cho vay chñ yÕu b»ng vèn huy ®éng ®−îc. NÕu mét ng©n hµng huy ®éng ®−îc vèn trung vµ dµi h¹n th× cã thÓ më réng nghiÖp vô tÝn dông ®Çu t− dµi h¹n. Nh−ng hiÖn nay viÖc huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n ch−a ®¸p øng ®−îc nhu cÇu ®Çu t− ph¸t triÓn kinh tÕ nªn mét ng©n hµng cã thÓ dïng vèn ho¹t ®éng ng¾n h¹n ®Ó cho vay trung vµ dµi h¹n nh−ng kh«ng ®−îc v−ît qu¸ mét tû lÖ nhÊt ®Þnh v× ®iÒu ®ã sÏ dÉn ®Õn nguy c¬ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng©n hµng. B¶n chÊt cña ng©n hµng lµ ®i vay ®Ó cho vay hay nguån vèn ng©n hµng huy ®éng ®−îc l¹i lµ nguån ®Ó c¸c doanh nghiÖp kh¸c ®i vay nªn c«ng t¸c huy ®éng vèn cµng cã ý nghÜa quan träng ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng. Do vËy, c«ng t¸c huy ®éng vèn lµ mét m¶ng ho¹t ®éng lín cña c¸c NHTM vµ nã quyÕt ®Þnh rÊt lín ®Õn thµnh c«ng hay thÊt b¹i trong kinh doanh cña ng©n hµng. II. C¸c h×nh thøc huy ®éng vèn. Do NHTM huy ®éng theo ph−¬ng thøc “®i vay ®Ó cho vay” mµ vèn tù cã cña ng©n hµng chØ chiÕm mét tû träng rÊt nhá trong tæng nguån vèn ho¹t ®éng. Do vËy, ®Ó cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn, NHTM ph¶i quan t©m tíi c¸c h×nh thøc t¹o vèn ®Ó kh«ng ngõng më réng, ph¸t triÓn vèn ®Ó c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng. Qu¸ tr×nh t¹o vèn ®−îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c h×nh thøc sau: 1.1. T¹o vèn th«ng qua tiÒn göi thanh to¸n. TiÒn göi thanh to¸n cña doanh nghiÖp hoÆc c¸ nh©n: ®©y lµ kho¶n tiÒn mµ kh¸ch hµng göi vµo ng©n hµng nhê ng©n hµng gi÷ hé vµ thanh to¸n hé. Trong ph¹m vi sè d− cho phÐp, c¸c nhu cÇu chi tr¶ cña doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n ®Òu Chuyªn ®Ò thùc tËp ®−îc ng©n hµng thùc hiÖn. C¸c kho¶n thu cña ng©n hµng, c¸ nh©n ®Òu cã thÓ ®−îc nhËp vµo thiÒn göi thanh to¸n theo yªu cÇu. Nh×n chung ®©y lµ mét kho¶n huy ®éng cã li suÊt thÊp, cã khi b»ng kh«ng, thay vµo ®ã chñ tµi kho¶n ®−îc h−ëng c¸c dÞch vô ng©n hµng víi møc phÝ thÊp. MÆc dï, ®èi víi tiÒn göi thanh to¸n, ng−êi göi cã thÓ göi vµo hoÆc rót ra bÊt cø lóc nµo, song gi÷a viÖc göi vµo vµ rót ra cã sù chªnh lÖch nhÊt ®Þnh vÒ thêi gian vµ sè l−îng, nªn c¸c lo¹i tµi kho¶n nµy lu«n cã sè d−. Ng©n hµng cã thÓ huy ®éng sè d− ®ã lµm nguån vèn tÝn dông ®Ó cho vay. Mét sè ng©n hµng kÕt hîp tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n víi tµi kho¶n cho vay nh− cho vay thÊu chi – chi tréi trªn sè d− cã cña tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n. Mét sè ng©n hµng sö dông nhiÒu h×nh thøc “biÕn t−íng” cña tµi kho¶n thanh to¸n ®Ó n©ng li suÊt cña lo¹i tiÒn göi nµy lªn nh»m c¹nh tranh víi c¸c tµi chÝnh tÝn dông kh¸c. Do tû träng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ë ViÖt Nam cßn qu¸ thÊp, ®Ó khuyÕn khÝch viÖc thùc hiÖn thanh to¸n qua ng©n hµng, c¸c NHTM thùc hiÖn tr¶ li cho lo¹i tiÕt kiÖm tiÒn göi nµy (hiÖn nay kho¶ng 0,2%/th¸ng). ë c¸c n−íc ph¸t triÓn lo¹i tiÒn göi nµy chiÕm kho¶ng 30% tiÒn göi cña c¸c ng©n hµng. V× lÏ ®ã, t¹o nguån tiÒn göi trªn tµi kho¶n thanh to¸n nµy ®−îc ng©n hµng ®Æc biÖt coi träng. Bªn c¹nh ®ã c¸c ng©n hµng cã thÓ huy ®éng vèn th«ng qua tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng kh¸c, nh»m môc ®Ých nhê thanh to¸n hé vµ mét sè môc ®Ých kh¸c, NHTM cã thÓ göi tiÒn t¹i ng©n hµng kh¸c. Tuy nhiªn, quy m« cña nguån nµy th−êng kh«ng lín. 1.2. T¹o vèn th«ng qua tiÒn göi cã kú h¹n. NhiÒu kho¶n thu cña doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc x héi sÏ ®−îc chi tr¶ sau mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. TiÒn göi thanh to¸n tuy rÊt thuËn tiÖn träng ho¹t ®éng thanh to¸n song li suÊt l¹i thÊp, ®Ó ®¸p øng nhu cÇu t¨ng thu cña ng−êi göi tiÒn ng©n hµng ® ®−a ra h×nh thøc tiÒn göi cã kú h¹n. TiÒn göi cã kú h¹n lµ lo¹i tiÒn göi ®−îc ñy th¸c vµo ng©n hµng trªn c¬ së cã sù tháa thuËn vÒ thêi gian rót tiÒn gi÷a kh¸ch hµng vµ ng©n hµng. Nh− vËy, theo nguyªn t¾c kh¸ch Chuyªn ®Ò thùc tËp hµng ký th¸c chØ ®−îc rót tiÒn ra khi ®Õn h¹n ® tháa thuËn. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ do ph¶i c¹nh tranh ®Ó thu hót tiÒn göi, c¸c ng©n hµng th−êng cho phÐp kh¸ch hµng ®−îc rót tr−íc h¹n. Trong tr−êng hîp nµy cã thÓ cã hai c¸ch gi¶i quyÕt: hoÆc kh¸ch hµng vay tiÒn cña ng©n hµng, sau ®ã khi ®Õn h¹n rót tiÒn th× dïng sè tiÒn vµ li thu ®−îc ®Ó tr¶ nî (c¶ gèc vµ li vay cña ng©n hµng); hoÆc lµ tháa thuËn víi kh¸ch hµng rót tiÒn ra tr−íc h¹n vµ nhËn li suÊt thÊp h¬n. TiÒn göi cã kú h¹n lµ mét nguån vèn tÝn dông mang tÝnh chÊt æn ®Þnh, v× môc ®Ých cña ng−êi göi tiÒn lµ kiÕm lîi chø kh«ng ph¶i lµ ®Ó thanh to¸n. Do ®ã, kh¸c víi lo¹i tiÒn göi kh«ng kú h¹n yÕu tè li suÊt cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn lo¹i nguån vèn nµy. §Ó t¨ng c−êng huy ®éng nguån vèn nµy, tr−íc hÕt c¸c ng©n hµng th−êng ®−a ra nhiÒu lo¹i thêi h¹n kh¸c nhau nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña c¸c lo¹i kh¸ch hµng kh¸c nhau. Th«ng th−êng cã c¸c lo¹i kú h¹n sau: 1 th¸ng, 3 th¸ng, 6 th¸ng, 9 th¸ng, 12 th¸ng, 2 n¨m, 5 n¨m. Víi mçi lo¹i thêi h¹n, ng©n hµng ¸p dông mét møc li suÊt t−¬ng øng, víi nguyªn t¾c thêi h¹n cµng dµi th× li suÊt cµng cao. 1.3. T¹o vèn th«ng qua tiÒn göi tiÕt kiÖm. ë c¸c n−íc ph¸t triÓn, trong c¸c lo¹i tiÒn göi vµo ng©n hµng th× tiÒn göi tiÕt kiÖm ®øng vÞ trÝ sè hai vÒ mÆt sè l−îng. TiÒn göi tiÕt kiÖm lµ kho¶n ®Ó dµnh cña c¸ nh©n nh»m h−ëng li suÊt theo ®Þnh kú, lo¹i tiÒn göi nµy th−êng chiÕm tû träng kh¸ cao (Mü: 25%, ViÖt Nam: 60 – 70%). TiÒn göi tiÕt kiÖm bao gåm c¸c lo¹i: - TiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n: (bao gåm c¶ néi tÖ vµ ngo¹i tÖ) Víi lo¹i tiÕt kiÖm nµy ng−êi göi cã thÓ rót mét phÇn hay toµn bé theo yªu cÇu. Tuy nhiªn, kh¸c víi tiÒn göi thanh to¸n, ng−êi göi kh«ng ®−îc sö dông c¸c c«ng cô thanh to¸n ®Ó chi tr¶ cho ng−êi kh¸c. - TiÒn göi tiÕt kiÖm cã kú h¹n (bao gåm c¶ néi tÖ vµ ngo¹i tÖ): lo¹i tiÒn göi nµy cã néi dung c¬ b¶n gièng nh− tiÒn göi cã kú h¹n mµ chóng ta nghiªn cøu ë trªn.