Tài liệu Giải pháp mở rộng thanh toán không dùng tiền mặt tại nhno&ptnt ba đình

Lêi nãi ®Çu Tæng kÕt lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n−íc trªn thÕ giíi trong thêi kú hiÖn ®¹i ta thÊy r»ng mét nÒn kinh tÕ kh«ng thÓ ph¸t triÓn m¹nh nÕu hÖ thèng ng©n hµng cña nã kh«ng ph¸t triÓn. Sù lín m¹nh cña c¸c NHTM lµ ®iÒu kiÖn cÇn ®Ó mét nÒn kinh tÕ cã thÓ ph¸t triÓn mét c¸ch æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng. Mét trong nh÷ng chøc n¨ng cña NHTM ®ã lµ chøc n¨ng trung gian thanh to¸n. Chøc n¨ng nµy ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cña c¸c ng©n hµng. LÞch sö cho thÊy, nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cµng m¹nh th× thanh to¸n d−íi h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cµng chiÕm tû träng lín, cµng ®−îc nhiÒu ng−êi ñng hé bëi nh÷ng tiÖn Ých tuyÖt vêi do nã mang l¹i vµ sù −u viÖt cña nã so víi h×nh thøc thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt. Trong t−¬ng lai, cïng víi sù ph¸t triÓn cña xF héi ta thÊy r»ng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cã xu h−íng phæ biÕn trªn toµn thÕ giíi vµ lµ mét h×nh thøc thanh to¸n chñ yÕu cña c¸c xF héi v¨n minh. Tõ n¨m 1989 trë l¹i ®©y, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam liªn tôc t¨ng tr−ëng víi tèc ®é cao, ®−îc c¸c chuyªn gia kinh tÕ dù b¸o sÏ tiÕp tôc ph¸t triÓn æn ®Þnh trong kho¶ng thêi gian s¾p tíi, víi khèi l−îng s¶n phÈm hµng hãa, dÞch vô ®−îc s¶n xuÊt vµ tiªu thô ngµy cµng lín. §iÒu ®ã ®ång nghÜa víi sù ph¸t triÓn m¹nh cña ho¹t ®éng trao ®æi gi÷a c¸c chñ thÓ cña nÒn kinh tÕ mµ biÓu hiÖn lµ sù gia t¨ng m¹nh mÏ cña quy m« thanh to¸n trong nÒn kinh tÕ. ë n−íc ta hiÖn nay viÖc thanh to¸n gi¸ trÞ s¶n phÈm chñ yÕu vÉn b»ng tiÒn mÆt. Tuy nhiªn, viÖc thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt cã rÊt nhiÒu h¹n chÕ nh−: chi phÝ thanh to¸n, chi phÝ chuyªn trë, b¶o qu¶n, kiÓm ®Õm rÊt tèn kÐm c¶ vÒ thêi gian vµ tiÒn b¹c. Bªn c¹nh ®ã, theo yªu cÇu cña sù ph¸t triÓn vµ xu h−íng cña thêi ®¹i míi th× nhu cÇu vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ngµy cµng lín. Do ®ã, c¸c NHTM víi vai trß trung gian thanh to¸n ph¶i n¾m b¾t ®−îc xu h−íng ph¸t triÓn ®ã vµ ph¶i cã c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó më réng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. NHNo&PTNT Ba §×nh ra ®êi n¨m 1996 lµ mét chi nh¸nh trùc thuéc NHNo&PTNT Hµ Néi, mang ®Çy ®ñ tÝnh chÊt vµ ®Æc thï cña mét NHTM. Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §inh TuÊn Kiªn - TCDN 42A NHNo&PTNT Ba §×nh kÓ tõ khi ra ®êi ®F gãp phÇn kh«ng nhá vµo sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ Thñ ®« nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung. Tuy nhiªn, do mét sè nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cña ng©n hµng vÉn ch−a t−¬ng xøng víi tiÒm n¨ng vèn cã, thu nhËp tõ ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt chiÕm tû träng nhá so víi thu nhËp tõ c¸c ho¹t ®éng kh¸c. Qua thêi gian thùc tËp ë NHNo&PTNT Ba §×nh, nghiªn cøu c¸c mÆt ho¹t ®éng ®a d¹ng, ®Æc biÖt lµ c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cña ng©n hµng nµy, kÕt hîp víi phÇn lý thuyÕt ®F ®−îc häc tËp t¹i tr−êng ®¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n Hµ Néi em ®F m¹nh d¹n chän ®Ò tµi “Gi¶i ph¸p më réng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i NHNo&PTNT Ba §×nh” ®Ó gi¶i ®¸p c©u hái trªn. Nh÷ng gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ ®−îc nªu ra trong ®Ò tµi víi mong muèn gãp phÇn më réng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i NHNo&PTNT Ba §×nh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thanh to¸n néi ®Þa. Tõ ®ã sÏ t¨ng c−êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ng©n hµng vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña ng©n hµng ph¸t triÓn. Chuyªn ®Ò nµy ®−îc chia lµm 3 ch−¬ng: Ch−¬ng 1: Tæng quan vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i NHNo&PTNT Ba §×nh. Ch−¬ng 3: Gi¶i ph¸p nh»m më réng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i NHNo&PTNT Ba §×nh. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n PGS.TS. NguyÔn ThÞ Thu Th¶o, tr−êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n, NHNo&PTNT Ba §×nh ®F gióp ®ì em hoµn thµnh chuyªn ®Ò nµy. Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §inh TuÊn Kiªn - TCDN 42A Ch−¬ng 1: Tæng quan vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. 1. Sù cÇn thiÕt cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt vµ vai trß cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng . 1.1. Kh¸i niÖm thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt vµ c¸c kh¸i niÖm kh¸c liªn quan. TiÒn mÆt theo nghÜa hÑp, ®ã lµ tiÒn do Ng©n hµng Trung −¬ng ph¸t hµnh ra vµ n»m trong tay c«ng chóng hay ngoµi hÖ thèng ng©n hµng. Cßn theo nghÜa réng nhÊt, tiÒn mÆt cã thÓ ®−îc hiÓu lµ nh÷ng thø cã thÓ sö dông trùc tiÕp ®Ó thanh to¸n c¸c giao dÞch vµ bao gåm c¶ tiÒn göi ng©n hµng. Nh− vËy, trong tr−êng hîp nµy kh¸i niÖm tiÒn mÆt ®−îc dïng ®Ó chØ d¹ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cao nhÊt cña tµi s¶n, bao gåm c¸c ®ång tiÒn do Ng©n hµng Trung −¬ng ph¸t hµnh ra vµ ®−îc c«ng chóng gi÷ ®Ó chi tiªu, tiÒn göi ë tµi kho¶n vFng lai hay tµi kho¶n tiÒn göi kh«ng kú h¹n, cã thÓ rót ra bÊt cø lóc nµo b»ng c¸ch viÕt sÐc. §èi víi c¸c NHTM kh¸i niÖm tiÒn mÆt bao gåm c¸c ®ång tiÒn cÊt trong kÐt s¾t vµ sè d− cña hä t¹i Ng©n hµng Trung −¬ng. Do ®−îc dïng víi nhiÒu nghÜa kh¸c nhau nh− vËy, nªn khi gÆp kh¸i niÖm nµy, chóng ta ph¶i l−u ý xem nã ®−îc dïng theo nghÜa nµo trong mét khung c¶nh nhÊt ®Þnh (Tõ ®iÓn kinh tÕ häc). TiÒn mÆt- lµ h×nh thøc tiÒn tÖ, theo ®ã, trong thêi gian giao dÞch, chøc n¨ng l−u th«ng vµ cÊt tr÷ gi¸ trÞ ®−îc thùc hiÖn mµ kh«ng cÇn sù tham gia cña c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh trung gian ®Æc thï. Thanh to¸n, trong c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ, ®−îc hiÓu mét c¸ch kh¸i qu¸t nhÊt lµ viÖc thùc hiÖn chi tr¶ b»ng tiÒn gi÷a c¸c bªn trong nh÷ng quan hÖ kinh tÕ nhÊt ®Þnh. TiÒn ë ®©y ®−îc hiÓu lµ bÊt cø c¸i g× ®−îc chÊp nhËn chung trong viÖc thanh to¸n ®Ó nhËn hµng hãa hoÆc dÞch vô hoÆc trong viÖc tr¶ nî. Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §inh TuÊn Kiªn - TCDN 42A Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ c¸ch thøc thanh to¸n trong ®ã kh«ng cã sù xuÊt hiÖn cña tiÒn mÆt mµ viÖc thanh to¸n ®−îc thùc hiÖn b»ng c¸ch trÝch chuyÓn trªn c¸c tµi kho¶n cña c¸c chñ thÓ liªn quan ®Õn sè tiÒn ph¶i thanh to¸n. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cßn ®−îc ®Þnh nghÜa lµ ph−¬ng thøc thanh to¸n kh«ng trùc tiÕp dïng tiÒn mÆt mµ dùa vµo c¸c chøng tõ hîp ph¸p nh− giÊy nhê thu, giÊy ñy nhiÖm chi, sÐc… ®Ó trÝch chuyÓn vèn tiÒn tÖ tõ tµi kho¶n cña ®în vÞ nµy sang tµi kho¶n cña ®în vÞ kh¸c ë ng©n hµng. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt g¾n víi sù ra ®êi cña ®ång tiÒn ghi sæ. 1.2. §Æc ®iÓm cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Sù ra ®êi cña h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt g¾n liÒn víi sù ra ®êi cña ®ång tiÒn ghi sæ vµ sù ph¸t triÓn cña nã g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng. Sù tån t¹i vµ lín m¹nh cña hÖ thèng nµy ®F t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ më tµi kho¶n tiÒn göi t¹i ng©n hµng vµ thùc hiÖn viÖc thanh to¸n th«ng qua viÖc chuyÓn kho¶n trong hÖ thèng ng©n hµng. thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ mét h×nh thøc vËn ®éng tiÒn tÖ mµ ë ®©y tiÒn võa lµ c«ng cô ®Ó kÕ to¸n, võa lµ c«ng cô ®Ó chuyÓn hãa h×nh thøc gi¸ trÞ cña hµng hãa vµ dÞch vô. Nã cã mét sè ®Æc ®iÓm sau: + Trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt sù vËn ®éng cña tiÒn tÖ ®éc lËp víi sù vËn ®éng cña hµng hãa c¶ vÒ thêi gian lÉn kh«ng gian vµ th−êng kh«ng cã sù ¨n khíp nhau. §©y lµ ®Æc ®iÓm quan träng vµ næi bËt nhÊt cña h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. + Trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, vËt trung gian trao ®æi kh«ng xuÊt hiÖn nh− trong h×nh thøc thanh to¸n dïng tiÒn mÆt theo kiÓu H-T-H mµ chØ xuÊt hiÖn d−íi d¹ng tiÒn kÕ to¸n hay tiÒn ghi sæ vµ ®−îc ghi chÐp trªn c¸c chøng tõ sæ s¸ch kÕ to¸n. ®©y lµ ®Æc ®iÓm riªng cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. + Trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, ng©n hµng võa lµ ng−êi tæ chøc võa lµ ng−êi thùc hiÖn c¸c kho¶n thanh to¸n. ChØ cã ng©n hµng, ng−êi Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §inh TuÊn Kiªn - TCDN 42A qu¶n lý tµi kho¶n tiÒn göi cña c¸c kh¸ch hµng míi ®−îc quyÒn trÝch chuyÓn nh÷ng tµi kho¶n nµy theo c¸c nguyªn t¾c chuyªn m«n ®Æc thï nh− lµ mét nghiÖp vô riªng cña m×nh. Víi nghiÖp vô nµy, ng©n hµng trë thµnh trung t©m thanh to¸n ®èi víi c¸c kh¸ch hµng cña m×nh. Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm nªu trªn, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nÕu ®−îc tæ chøc vµ thùc hiÖn tèt sÏ ph¸t huy ®−îc t¸c dông tÝch cùc cña nã. Trong t−¬ng lai, theo ®µ ph¸t triÓn cña xF héi vµ theo nhu cÇu cña thÞ tr−êng, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt sÏ gi÷ mét vÞ trÝ cùc kú quan träng trong viÖc l−u chuyÓn tiÒn tÖ vµ trong thanh to¸n gi¸ trÞ cña nÒn kinh tÕ. 1.3. Sù cÇn thiÕt cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. Tr−íc hÕt, sù vËn ®éng cña tiÒn tÖ d−íi h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu chuyÓn hãa gi¸ trÞ cña hµng hãa vµ dÞch vô so víi d−íi h×nh thøc thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn kinh tÕ tµi chÝnh quèc gia. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ mét h×nh thøc vËn ®éng tiÒn tÖ tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cßn gióp t¨ng c−êng sù kiÓm tra lÉn nhau gi÷a c¸c c¸ nh©n, c¸c tæ chøc kinh tÕ. Mét trong nh÷ng ph−¬ng c¸ch ®Ó thÈm ®Þnh uy tÝn cña mét c¸ nh©n, mét tæ chøc kinh tÕ lµm ¨n trªn thÞ tr−êng lµ viÖc xem xÐt t×nh h×nh thùc hiÖn viÖc thanh to¸n cña hä víi c¸c ®èi t¸c. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt gióp cho ng©n hµng gi¶m bít nguy c¬ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµm t¨ng nhanh tèc ®é chu chuyÓn vèn cho nÒn kinh tÕ. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt an toµn, thuËn lîi, nhanh chãng vµ chÝnh x¸c. Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §inh TuÊn Kiªn - TCDN 42A N©ng cao søc c¹nh tranh cho ng©n hµng qua viÖc n©ng cao chÊt l−îng dÞch vô thanh to¸n cho ng©n hµng. T¹o ®iÒu kiÖn cho Ng©n hµng Trung −¬ng tÝnh to¸n vµ kiÓm so¸t l−îng tiÒn cung øng cÇn thiÕt cho nÒn kinh tÕ. T¹o nguån thu nhËp cho ng©n hµng th«ng qua viÖc thu phÝ thanh to¸n. T¹o nguån vèn cho vay ng¾n h¹n. Sù cÇn thiÕt cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cßn thÓ hiÖn ë chç nã kh¾c phôc ®−îc c¸c nh−îc ®iÓm sau cña thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt: + Chi phÝ lín trong viÖc in Ên, vËn chuyÓn, kiÓm ®Õm, b¶o qu¶n vµ thanh to¸n. + Lµm cho mét phÇn vèn cña nÒn kinh tÕ kh«ng vËn ®éng v× c¸c chñ thÓ thanh to¸n lu«n ph¶i gi÷ tiÒn bªn m×nh. +Lµm cho Nhµ n−íc gÆp khã kh¨n trong viÖc kiÓm so¸t tiÒn tÖ dÉn ®Õn c¸c ho¹t ®éng bu«n lËu, röa tiÒn, tham «, tham nhòng khã bÞ kiÓm so¸t tøc lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng kinh tÕ ngÇm. + Kh«ng an toµn trong khi vËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n. 1.4. Vai trß cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. -Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®−îc sö dông réng rFi trong mäi tÇng líp d©n c− ë nhiÒu quèc gia lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan do tÝnh hiÖu qu¶ vµ thiÕt thùc cña nã. - §èi víi kh¸ch hµng, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ mét ph−¬ng thøc thanh to¸n ®¬n gi¶n, an toµn, tiÕt kiÖm, thuËn lîi cho sù trao ®æi. Khi cã tµi kho¶n giao dÞch ë ng©n hµng, kh¸ch hµng muèn rót tiÒn ra bÊt cø lóc nµo còng ®−îc, chØ cÇn viÕt mét yªu cÇu göi ng©n hµng. - §èi víi ng©n hµng, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ mét c«ng cô thanh to¸n bï trõ gi÷a c¸c ng©n hµng kh«ng ph¶i dïng ®Õn giÊy b¹c, gióp cho viÖc thanh to¸n thuËn lîi vµ viÖc l−u th«ng tiÒn tÖ ®−îc nhanh h¬n ®ång thêi Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §inh TuÊn Kiªn - TCDN 42A dÔ kiÓm so¸t. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cã vai trß quan träng trong viÖc huy ®éng tÝch tô c¸c nguån vèn t¹m thêi ch−a sö dông ®Õn cña kh¸ch hµng vµo c¬ quan tÝn dông, t¹o nguån cho tµi kho¶n ®Ó thùc hiÖn thanh to¸n. Lo¹i tiÒn göi nµy còng lµ mét nguån vèn cung cÊp cho c¸c nghiÖp vô sinh lêi cña ng©n hµng th−¬ng m¹i, göi vµ thanh to¸n ph¶i tr¶ lFi, do vËy gi¶m gi¸ ®Çu vµo cña “®i vay ®Ó cho vay”. - §èi víi nÒn kinh tÕ, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cã ý nghÜa quan träng ®Õn viÖc tiÕt kiÖm khèi l−îng tiÒn mÆt trong l−u th«ng, tõ ®ã gi¶m bít nh÷ng phÝ tæn to lín cña xF héi cã liªn quan ®Õn viÖc ph¸t hµnh vµ l−u th«ng tiÒn. Tr−íc hÕt ®ã lµ tiÕt kiÖm chi phÝ in tiÒn, sau ®ã lµ nh÷ng chi phÝ cho viÖc kiÓm ®Õm, chuyªn chë, b¶o qu¶n vµ huû bá tiÒn cò, r¸ch mµ vÊn ®Ò bøc xóc nhÊt hiÖn nay ®ã lµ viÖc chuyªn chë vµ b¶o qu¶n tiÒn mÆt. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ë n−íc ta ®−îc tæ chøc thµnh mét hÖ thèng thèng nhÊt. Trong hÖ thèng nµy ng©n hµng lµ mét trung t©m thanh to¸n, mäi ho¹t ®éng trao ®æi hµng ho¸ dÞch vô ®Òu ®−îc kÕt thóc b»ng thanh to¸n cho nªn quan hÖ thanh to¸n liªn quan tíi tÊt c¶ mäi ho¹t ®éng trong xF héi, trong toµn bé nÒn kinh tÕ. Do ®ã viÖc tæ chøc tèt c«ng t¸c thanh to¸n nãi chung vµ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nãi riªng cã mét ý nghÜa vµ vai trß lín trong nÒn kinh tÕ. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ h×nh thøc sö dông c«ng cô tiÒn tÖ tiÕn bé nhÊt nã t¹o ra tiÒn ®Ò ®Ó ¸p dông c¸c thµnh tùu khoa häc kü thuËt mang l¹i nh÷ng lîi Ých kinh tÕ to lín. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ra ®êi vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. Song chÝnh nã l¹i trë thµnh nh©n tè thóc ®Èy nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn, do ®ã nã võa ®−îc coi lµ “®øa con” sinh ra cña kinh tÕ thÞ tr−êng l¹i ®−îc xem nh− “bµ ®ì” cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸, nã gãp phÇn ®Èy nhanh tèc ®é qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt xF héi, nã lµ kh©u ®Çu vµ còng lµ kh©u kÕt thóc cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nã liªn quan ®Õn toµn bé qu¸ tr×nh l−u th«ng hµng ho¸, tiÒn tÖ cña c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ c¸c c¸ nh©n trong xF héi. - Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng cho viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Th«ng qua viÖc khèng chÕ tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc, tû lÖ t¸i chiÕt khÊu... ng©n hµng Trung −¬ng gi¸n tiÕp ®iÒu hoµ khèi l−îng tiÒn tÖ cung øng Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §inh TuÊn Kiªn - TCDN 42A gãp phÇn b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ ë mét møc ®é æn ®Þnh. C¨n cø vµo viÖc thanh to¸n lu©n chuyÓn tiÒn tÖ mµ ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch cÇn thiÕt. Víi ý nghÜa to lín ®ã, ë nh÷ng quèc gia cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ng−êi d©n sö dông thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nh− lµ mét thãi quen v¨n ho¸ kh«ng thÓ thiÕu ®−îc. - Khi ng©n hµng t¨ng ®−îc tû träng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt còng lµ lóc ng©n hµng thu hót ®−îc nhiÒu h¬n nguån vèn trong xF héi vµo ng©n hµng. Trªn c¬ së nguån vèn t¨ng thªm ®ã ng©n hµng sÏ cã ®iÒu kiÖn më réng cho vay t¨ng vèn cho nÒn kinh tÕ. Nh− vËy thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt võa gãp phÇn t¨ng nhanh vßng quay vèn cho xF héi võa gãp phÇn t¨ng c−êng nhu cÇu vèn cho xF héi. Nãi tãm l¹i nã ®em l¹i lîi Ých thiÕt thùc cho xF héi tiÕt gi¶m chi phÝ l−u th«ng t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. 2. Tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn tham gia thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. * Ng©n hµng: + Thùc hiÖn cung cÊp c¸c h×nh thøc thanh to¸n nh− sÐc, thÎ, ñy nhiÖm thu, ñy nhiÖm chi, th− tÝn dông…§Ó thùc hiÖn c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, c¸c ng©n hµng ph¶i sö dông c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®−îc quy ®Þnh bëi ph¸p luËt vµ ®−îc c¸c trung t©m thanh to¸n chÊp nhËn. Mét sè h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt mµ ng©n hµng th−êng dïng lµ: sÐc, thÎ thanh to¸n, ñy nhiÖm thu, ñy nhiÖm chi, th− tÝn dông… Khi sö dông c¸c h×nh thøc thanh to¸n nµy, c¸c ng©n hµng ph¶i thùc hiÖn ®óng víi c¸c yªu cÇu vÒ thêi gian, thñ tôc thanh to¸n… theo nh− quy ®Þnh vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®F ®−îc c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn ban hµnh. Ng©n hµng cã tr¸ch nhiÖm cung cÊp c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt mµ ng©n hµng ®F cam kÕt thùc hiÖn theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng. + Thùc hiÖn thanh to¸n nhanh chãng, chÝnh x¸c, kÞp thêi.Khi ®F tháa thuËn xong mét hîp ®ång thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cña kh¸ch hµng ®èi Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §inh TuÊn Kiªn - TCDN 42A víi ng©n hµng, ng©n hµng ph¶i thùc hiÖn viÖc thanh to¸n cho kh¸ch hµng mét c¸ch nhanh chãng, kÞp thêi, an toµn vµ chÝnh x¸c. NÕu cã sai sãt hay chËm trÔ v× mét lý do nµo ®ã, ng©n hµng ph¶i cã th«ng b¸o b»ng v¨n b¶n cho kh¸ch hµng nãi râ lý do sai sãt, chËm trÔ ®ã vµ ®−a ra h−íng gi¶i quyÕt sù chËm trÔ vµ sai sãt trªn. Ng©n hµng ph¶i hoµn toµn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng sai sãt thuéc ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nghiÖp vô thanh to¸n thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. * Kh¸ch hµng tr¶ tiÒn: + Cã ®ñ sè d− trªn tµi kho¶n thanh to¸n, lËp c¸c chøng tõ thanh to¸n (h×nh thøc thanh to¸n) hîp lÖ, hîp ph¸p. §èi víi kh¸c hµng lµ ng−êi tr¶ tiÒn khi tham gia vµo c¸c h×nh thøc thanh to¸n nãi chung vµ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nãi riªng th× tr−íc hÕt kh¸ch hµng ph¶i cã tiÒn, khi thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt th× ng−êi tr¶ tiÒn ph¶i cã sè d− trªn tµi kho¶n thanh to¸n cña m×nh t¹i ng©n hµng ®¶m b¶o ®ñ chi tr¶ cho hîp ®ång thanh to¸n ®ã. Bªn c¹nh ®ã, kh¸ch hµng ph¶i lËp c¸c chøng tõ thanh to¸n mét c¸ch ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, hîp lÖ, hîp ph¸p. Trong chøng tõ ®ã ph¶i ghi râ ph−¬ng thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®−îc sö dông, khèi l−îng thanh to¸n, thêi gian thanh to¸n, ®èi t−îng ®−îc thanh to¸n… + Thùc hiÖn thanh to¸n sßng ph¼ng sè tiÒn ph¶i tr¶ cho kh¸ch hµng, nÕu lµm sai sÏ bÞ ph¹t theo chÕ ®é hiÖn hµnh. Khi ®Õn h¹n thanh to¸n ng−êi tr¶ tiÒn ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô thanh to¸n cña m×nh mét c¸ch ®Çy ®ñ kÞp thêi….mµ kh«ng ®−îc chËm trÔ v× bÊt cø lý do g×. Ng−êi tr¶ tiÒn sÏ bÞ xö ph¹t tiÒn hoÆc bÞ truy tè tr−íc ph¸p luËt nÕu chËm trÔ trong viÖc thùc hiÖn hîp ®ång thanh to¸n ®F ®¸o h¹n. * Kh¸ch hµng thô h−ëng: + KiÓm tra tÝnh hîp lÖ vµ hîp ph¸p cña c¸c h×nh thøc thanh to¸n nhËn ®−îc. §Ó ®¶m b¶o an toµn vµ ®Ó tr¸nh c¸c r¾c rèi cã thÓ x¶y ra, kh¸ch hµng thô h−ëng khi nhËn ®−îc c¸c chøng tõ thanh to¸n ph¶i kiÓm tra c¸c yÕu tè trªn c¸c chøng tõ nµy xem cã hîp lÖ vµ hîp ph¸p kh«ng. NÕu thÊy nh÷ng chøng tõ Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §inh TuÊn Kiªn - TCDN 42A nµy cã dÊu hiÖu bÊt th−êng th× ph¶i b¸o ngay cho c¸c ng©n hµng liªn quan ®Ó gi¶i quyÕt. + Cung cÊp ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi l−îng hµng hãa, dÞch vô cho ng−êi mua. Kh¸ch hµng thô h−ëng ®ång thêi lµ ng−êi b¸n cã tr¸ch nhiÖm cung cÊp ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi l−îng hµng hãa, dÞch vô cho ng−êi mua, ng−êi tr¶ tiÒn theo ®óng quy c¸ch, chÊt l−îng ®F tháa thuËn trong hîp ®ång. 3. Nh÷ng h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt hiÖn hµnh. 3.1. H×nh thøc thanh to¸n b»ng sÐc. SÐc lµ mét h×nh thøc thanh to¸n quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt hiÖn nay. MÆc dï ®F ra ®êi tõ rÊt sím vµ ngµy cµng cã nhiÒu c«ng cô thanh to¸n hiÖn ®¹i nh−ng thanh to¸n b»ng sÐc vÉn gi÷ vÞ trÝ quan träng trong c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. SÐc lµ m«t tê lÖnh tr¶ tiÒn cña chñ tµi kho¶n ®−îc lËp trªn mÉu ®F quy ®Þnh s½n, yªu cÇu ng©n hµng phôc vô m×nh trÝch tiÒn tõ tµi kho¶n tiÒn göi cña m×nh ®Ó tr¶ cho ng−êi thô h−ëng cã tªn trªn tê sÐc hay ng−êi cÇm tê sÐc ®ã. SÐc lµ lo¹i chøng tõ thanh to¸n ®−îc ¸p dông réng rFi ë tÊt c¶ c¸c n−íc trªn thÕ giíi, quy ®Þnh sö dông sÐc ®F ®−îc chuÈn ho¸ trªn C«ng −íc quèc tÕ. SÐc ®−îc sö dông ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng, dÞch vô, nép thuÕ, tr¶ nî… hoÆc ®−îc dïng ®Ó rót tiÒn mÆt t¹i c¸c chi nh¸nh ng©n hµng. TÊt c¶ c¸c kh¸ch hµng më tµi kho¶n t¹i ng©n hµng ®Òu cã quyÒn sö dông sÐc ®Ó thanh to¸n. Thêi h¹n hiÖu lùc cña sÐc, tïy theo quy ®Þnh tr−íc, th−êng lµ 15 ngµy kÓ tõ ngµy chñ tµi kho¶n ph¸t hµnh sÐc ®Õn ngµy ng−êi thô h−ëng nép sÐc vµo ng©n hµng (gåm c¶ ngµy chñ nhËt vµ ngµy lÔ). Tr−êng hîp nÕu ngµy kÕt thóc thêi h¹n hiÖu lùc cña tê sÐc lµ ngµy nghØ, ngµy lÔ th× thêi h¹n ®ã ®−îc lïi vµo ngµy lµm viÖc kÕ tiÕp. Sau ®©y ta sÏ xem xÐt hai lo¹i sÐc: SÐc chuyÓn kho¶n vµ SÐc b¶o chi. <1>. SÐc chuyÓn kho¶n Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §inh TuÊn Kiªn - TCDN 42A SÐc chuyÓn kho¶n lµ mét tê lÖnh tr¶ tiÒn cña ng−êi ph¸t hµnh sÐc ®èi víi ng©n hµng phôc vô m×nh vÒ viÖc trÝch mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh tõ tµi kho¶n cña m×nh ®Ó tr¶ cho ng−êi ®−îc h−ëng cã tªn trong tê sÐc. SÐc chuyÓn kho¶n chØ ®−îc ¸p dông trong ph¹m vi thanh to¸n gi÷a c¸c kh¸ch hµng cã tµi kho¶n ë cïng mét chi nh¸nh nh−ng c¸c chi nh¸nh nµy cã tham gia giao nhËn chøng tõ trùc tiÕp cho nhau theo quy ®Þnh tõ tr−íc, thêi gian hiÖu lùc cña tê sÐc tèi ®a lµ 10 ngµy lµm viÖc. Kh¸c víi sÐc lÜnh tiÒn mÆt, khi ph¸t hµnh sÐc thanh to¸n chuyÓn kho¶n, chñ tµi kho¶n ph¶i g¹ch hai ®−êng song song chÐo gãc hoÆc viÕt ch÷ "chuyÓn kho¶n " ë gãc phÝa trªn bªn tr¸i mÆt tr−íc tê sÐc tr−íc khi giao ng−êi thô h−ëng. VÒ nguyªn t¾c, sÐc chuyÓn kho¶n ph¶i ®−îc ph¸t hµnh trªn c¬ së sè d− tµi kho¶n tiÒn göi hiÖn cã t¹i ng©n hµng. NÕu tµi kho¶n tiÒn göi kh«ng ®ñ ®Ó thanh to¸n, sÐc sÏ bÞ ng©n hµng tõ chèi thanh to¸n, chñ tµi kho¶n ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm thanh to¸n tê sÐc ®ã vµ nh÷ng kho¶n tiÒn ph¹t chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc khiÕu n¹i vµ khëi kiÖn. - S¬ ®å lu©n chuyÓn sÐc chuyÓn kho¶n: + Thanh to¸n gi÷a kh¸ch hµng më tµi kho¶n ë cïng mét ng©n hµng Ng−êi tr¶ tiÒn 1 Ng−êi thô h−ëng 2 3 4 Ng©n hµng phôc vô (1): Ng−êi tr¶ tiÒn ph¸t hµnh sÐc vµ giao cho ng−êi thô h−ëng. (2): Ng−êi thô h−ëng tiÕp nhËn sÐc, sau khi kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p, hîp lÖ cña tê sÐc sÏ lËp 3 liªn b¶ng kª nép sÐc cïng tê sÐc nép vµo ng©n hµng xin thanh to¸n. Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §inh TuÊn Kiªn - TCDN 42A (3): Ng©n hµng kiÓm tra tê sÐc, nÕu ®ñ ®iÒu kiÖn th× tiÕn hµnh trÝch tµi kho¶n tiÒn göi cña ng−êi tr¶ tiÒn vµ b¸o Nî cho hä. (4): Ng©n hµng ghi Cã vµo tµi kho¶n cña bªn thô h−ëng vµ b¸o Cã cho hä. + Thanh to¸n kh¸c ng©n hµng cã tham gia thanh to¸n bï trõ trªn ®Þa bµn Ng−êi tr¶ tiÒn 1 4 2’ Ng©n hµng phôc vô ng−êi tr¶ tiÒn 3 5 Ng−êi thô h−ëng 2 6 Ng©n hµng phôc vô ng−êi thô h−ëng (1): Ng−êi tr¶ tiÒn ph¸t hµnh sÐc giao cho ng−êi thô h−ëng. (2): Ng−êi thô h−ëng sau khi kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p, hîp lÖ cña tê sÐc sÏ lËp 3 liªn b¶ng kª nép sÐc cïng tê sÐc nép vµo ng©n hµng phôc vô m×nh xin thanh to¸n ( Ng−êi thô h−ëng còng cã thÓ nép trùc tiÕp b¶ng kª nép sÐc kÌm theo tê sÐc vµo ng©n hµng phôc vô ng−êi tr¶ tiÒn ®Ó ®ßi tiÒn). (3): Ng©n hµng sÏ tiÕn hµnh kiÓm tra ( NÕu lËp b¶ng kª cã g× sai sãt hoÆc cã c¸c tê sÐc kh«ng hîp lÖ, qu¸ thêi h¹n hiÖu lùc thanh to¸n th× tõ chèi thanh to¸n) sau ®ã chuyÓn c¸c tê sÐc vµ b¶ng kª nép sÐc cho ng©n hµng phôc vô ng−êi tr¶ tiÒn. (4): Ng©n hµng phôc vô ng−êi tr¶ tiÒn sau khi kiÓm tra tÝnh hîp lÖ, hîp ph¸p cña tê sÐc vµ sè d− tµi kho¶n tiÒn göi cña chñ tµi kho¶n sÏ tiÕn hµnh trÝch tµi kho¶n cña ng−êi tr¶ tiÒn vµ b¸o Nî cho hä. (5): Ng©n hµng phôc vô ng−êi tr¶ tiÒn dïng c¸c liªn b¶ng kª nép sÐc lËp chøng tõ thanh to¸n bï trõ vµ chuyÓn cho ng©n hµng phôc vô ng−êi thô h−ëng ®Ó thanh to¸n cho ng−êi thô h−ëng. Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §inh TuÊn Kiªn - TCDN 42A (6): Ng©n hµng phôc vô ng−êi thô h−ëng tiÕp nhËn c¸c b¶ng kª nép sÐc ( th«ng qua thanh to¸n bï trõ ) sÏ ghi Cã vµo tµi kho¶n cho ng−êi thôh−ëng vµ b¸o cho hä. <2>. SÐc b¶o chi SÐc b¶o chi lµ mét lo¹i sÐc thanh to¸n ®−îc ng©n hµng ®¶m b¶o kh¶ n¨ng chi tr¶ b»ng c¸ch trÝch tr−íc sè tiÒn trªn tê sÐc tõ tµi kho¶n tiÒn göi cña ng−êi tr¶ tiÒn sang tµi kho¶n " §¶m b¶o thanh to¸n sÐc " nh»m ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cña tê sÐc ®ã. SÐc b¶o chi cã ph¹m vi thanh to¸n réng h¬n sÐc chuyÓn kho¶n. Ngoµi viÖc sö dông ®Ó thanh to¸n gi÷a c¸c chñ thÓ më tµi kho¶n t¹i cïng mét chi nh¸nh ng©n hµng hoÆc hai ng©n hµng cã tham gia thanh to¸n bï trõ trªn cïng ®Þa bµn sÐc b¶o chi cßn ®−îc sö dông ®Ó thanh to¸n gi÷a kh¸ch hµng më tµi kho¶n t¹i c¸c chi nh¸nh trong cïng hÖ thèng trong ph¹m vi c¶ n−íc. - S¬ ®å lu©n chuyÓn thanh to¸n to¸n sÐc b¶o chi + Tr−êng hîp hai chñ thÓ thanh to¸n më tµi kho¶n t¹i cïng mét chi nh¸nh ng©n hµng Ng−êi tr¶ tiÒn 5 1 2 Ng−êi thô h−ëng 3 4 Ng©n hµng phôc vô (1) : Ng−êi tr¶ tiÒn lµm thñ tôc b¶o chi sÐc ( lËp hai liªn giÊy "Yªu cÇu b¶o chi sÐc" kÌm tê sÐc ®F ghi ®ñ c¸c yÕu tè nép vµo ng©n hµng ®Ó xin b¶o chi sÐc). Ng©n hµng ®èi chiÕu giÊy yªu cÇu vµ tê SÐc, sè d− tµi kho¶n cña ng−êi ph¸t hµnh, nÕu ®ñ ®iÒu kiÖn th× tiÕn hµnh trÝch tiÒn tõ tµi kho¶n tiÒn göi Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §inh TuÊn Kiªn - TCDN 42A chuyÓn vµo tµi kho¶n " §¶m b¶o thanh to¸n SÐc". Sau ®ã ®ãng dÊu "B¶o chi" lªn tê sÐc vµ giao sÐc cho kh¸ch hµng. (2): Ng−êi tr¶ tiÒn giao SÐc cho ng−êi thô h−ëng ®Ó nhËn hµng ho¸, dÞch vô. (3): Ng−êi thô h−ëng lËp b¶ng kª nép SÐc kÌm c¸c tê SÐc nép vµo ng©n hµng xin thanh to¸n. (4): Ng©n hµng kiÓm tra ký hiÖu mËt trªn tê sÐc vµ c¸c yÕu tè cÇn thiÕt kh¸c, tiÕn hµnh ghi Cã vµo tµi kho¶n cña ng−êi thô h−ëng vµ b¸o Cã cho hä. (5): Ng©n hµng tÊt to¸n tµi kho¶n " §¶m b¶o thanh to¸n SÐc" + Tr−êng hîp hai chñ thÓ thanh to¸n më tµi kho¶n kh¸c ng©n hµng cã tham gia thanh to¸n bï trõ VÒ c¬ b¶n, quy tr×nh lu©n chuyÓn chøng tõ trong tr−êng hîp nµy gièng nh− SÐc chuyÓn kho¶n, tuy nhiªn cã sù kh¸c nhau vÒ tµi kho¶n h¹ch to¸n. 3.2. H×nh thøc thanh to¸n b»ng ñy nhiÖm chi hoÆc lÖnh chi(UNC). UNC ra ®êi tõ kh¸ sím, cïng víi tiÕn bé khoa häc kü thuËt, nã ®−îc sö dông ngµy mét réng rFi víi c¸c −u thÕ næi bËt: an toµn, hiÖu qu¶ vµ ®Æc biÖt thuËn tiÖn d−íi sù trî gióp cña c¸c thµnh tùu ph¸t triÓn trong lÜnh vùc c«ng nghÖ tin häc ( UNC cã thÓ ®−îc xö lý d−íi d¹ng c¸c chøng tõ ®iÖn tö). §¬n vÞ tr¶ tiÒn sau khi nhËn ®−îc hµng ho¸, dÞch vô cung øng, trong thêi gian nhÊt ®Þnh ph¶i lËp c¸c UNC göi ®Õn ng©n hµng ®Ó trÝch tµi kho¶n chuyÓn tr¶ cho ®¬n vÞ thô h−ëng. Tuú theo ph¹m vi vµ tæ chøc thanh to¸n, ®¬n vÞ ph¶i lËp tõ 3-4 liªn víi ®©ú ®ñ néi dung vµ c¸c yÕu tè cÇn thiÕt. Khi lËp vµ nép UNC vµo ng©n hµng, ®¬n vÞ tr¶ tiÒn ph¶i ®¶m b¶o ®ñ sè d− trªn tµi kho¶n ®Ó ®¶m b¶o chi tr¶. NÕu chøng tõ hîp lÖ, tµi kho¶n ®ñ tiÒn, trong ph¹m vi mét ngµy lµm viÖc, ng©n hµng ph¶i hoµn tÊt UNC ®ã. NÕu chøng tõ kh«ng hîp lÖ, hîp ph¸p, tµi kho¶n kh«ng ®ñ sè d− th× ng©n hµng kh«ng thanh to¸n. - Quy tr×nh thanh to¸n: + Tr−êng hîp hai chñ thÓ më tµi kho¶n ë hai ng©n hµng kh¸c nhau. Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §inh TuÊn Kiªn - TCDN 42A HH, DV Ng−êi tr¶ tiÒn 1 2 Ng©n hµng phôc vô ng−êi tr¶ tiÒn Ng−êi thô h−ëng 3 2’ Ng©n hµng phôc vô ng−êi thô h−ëng (1): Ng−êi tr¶ tiÒn lËp 4 liªn UNC nép vµo ng©n hµng phôc vô m×nh ®Ó trÝch tµi kho¶n cña m×nh tr¶ tiÒn cho ng−êi thô h−ëng. (2): Ng©n hµng kiÓm tra thñ tôc lËp UNC, sè d− tµi kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng, nÕu ®ñ ®iÒu kiÖn thanh to¸n th× tiÕn hµnh trÝch tµi kho¶n tiÒn göi cña ng−êi tr¶ tiÒn, b¸o Nî cho hä vµ chuyÓn tiÒn sang ng©n hµng phôc vô ng−êi thô h−ëng ®Ó thanh to¸n cho ng−êi thô h−ëng. (3): Khi nhËn ®−îc chøng tõ thanh to¸n do ng©n hµng phôc vô ng−êi tr¶ tiÒn chuyÓn ®Õn, ng©n hµng phôc vô ng−êi thô h−ëng dïng c¸c liªn UNC ®Ó ghi Cã vµo tµi kho¶n tiÒn göi cña ng−êi thô h−ëng vµ b¸o Cã cho hä. + Tr−êng hîp bªn thô h−ëng kh«ng cã tµi kho¶n tiÒn göi th× ng©n hµng phôc vô bªn thô h−ëng ghi Cã TK "ChuyÓn tiÒn ph¶i tr¶" vµ b¸o cho bªn thô h−ëng ®Õn nhËn tiÒn. 3.3. H×nh thøc thanh to¸n ñy nhiÖm thu hoÆc nhê thu(UNT). UNT lµ giÊy uû nhiÖm ®ßi tiÒn do ng−êi thô h−ëng lËp vµ göi vµo ng©n hµng phôc vô m×nh nhê thu hé tiÒn theo sè l−îng hµng ho¸ ®F giao, dÞch vô ®F cung øng. UNT ®−îc sö dông réng rFi trong viÖc thanh to¸n c¸c ho¸ ®¬n ®Þnh kú cho ng−êi cung øng dÞch vô c«ng céng nh− ®iÖn, n−íc, ®iÖn tho¹i … bëi nã th−êng ®−îc dïng cho c¸c giao dÞch thanh to¸n cã gi¸ trÞ nhá nªn c¸c UNT chiÕm tû lÖ kh«ng ®¸ng kÓ trong tæng c¸c giao dÞch thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §inh TuÊn Kiªn - TCDN 42A UNT ®−îc ¸p dông thanh to¸n gi÷a c¸c kh¸ch hµng më tµi kho¶n trong cïng mét chi nh¸nh ng©n hµng hoÆc c¸c chi nh¸nh ng©n hµng cïng hÖ thèng hoÆc kh¸c hÖ thèng. Kh¸ch hµng mua vµ b¸n ph¶i thèng nhÊt tho¶ thuËn dïng h×nh thøc UNT ®èi víi nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ ®F ghi trong hîp ®ång kinh tÕ, ®ång thêi ph¶i th«ng b¸o b»ng v¨n b¶n cho ng©n hµng phôc vô ng−êi thô h−ëng biÕt lµm c¨n cø ®Ó thùc hiÖn c¸c UNT. Sau khi giao hµng hoÆc hoµn tÊt dÞch vô cung øng, bªn thô h−ëng lËp giÊy UNT theo mÉu cña ng©n hµng, kÌm theo ho¸ ®¬n göi tíi ng©n hµng phôc vô m×nh hoÆc göi trùc tiÕp ®Õn ng©n hµng phôc vô bªn tr¶ tiÒn yªu cÇu thu hé. Khi nhËn ®−îc giÊy UNT trong vßng mét ngµy lµm viÖc, ng©n hµng bªn tr¶ tiÒn trÝch tµi kho¶n cña kh¸ch hµng m×nh tr¶ ngay cho bªn thô h−ëng ®Ó hoµn tÊt viÖc thanh to¸n. - Quy tr×nh thanh to¸n UNT ( tr−êng hîp c¸c chñ thÓ thanh to¸n më tµi kho¶n t¹i 2 chi nh¸nh ng©n hµng cïng hoÆc kh¸c hÖ thèng ) Ng−êi tr¶ tiÒn Ng−êi thô h−ëng 3 Ng©n hµng phôc vô ng−êi tr¶ tiÒn 1 2 4 5 Ng©n hµng phôc vô ng−êi thô h−ëng (1): Sau khi giao hµng ho¨c cung øng dÞch vô, ng−êi thô h−ëng lËp 4 liªn UNT kÌm chøng tõ giao hµng nép vµo ng©n hµng phôc vô m×nh nhê thu hé tiÒn ( Bªn thô h−ëng còng cã thÓ nép trùc tiÕp UNT vµo ng©n hµng phôc vô bªn tr¶ tiÒn ®Ó ®ßi tiÒn ). Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §inh TuÊn Kiªn - TCDN 42A (2): Ng©n hµng phôc vô ng−êi thô h−ëng sau khi nhËn ®−îc bé chøng tõ do ng−êi thô h−ëng göi ®Õn sÏ tiÕn hµnh ký tªn, ®ãng dÊu ghi vµo sæ theo dâi UNT vµ göi bé chøng tõ nµy cho ng©n hµng phôc vô ng−êi tr¶ tiÒn. (3): Ng©n hµng phôc vô ng−êi tr¶ tiÒn sau khi nhËn ®−îc bé chøng tõ sÏ kiÓm tra c¸c yÕu tè cÇn thiÕt vµ lµm thñ tôc trÝch tµi kho¶n tiÒn göi cña bªn tr¶ tiÒn vµ b¸o Nî cho hä. (4): Ng©n hµng phôc vô ng−êi tr¶ tiÒn chuyÓn tiÒn ®Õn ng©n hµng phôc vô ng−êi thô h−ëng ®Ó thanh to¸n cho ng−êi thô h−ëng. (5): Ng©n hµng phôc vô ng−êi thô h−ëng ghi Cã vµo tµi kho¶n cña ng−êi thô h−ëng vµ b¸o Cã cho hä. 3.4. H×nh thøc thanh to¸n th− tÝn dông(TTD) TTD lµ h×nh thøc thanh to¸n theo sù tho¶ thuËn gi÷a hai bªn b¸n vµ mua trong ®iÒu kiÖn bªn b¸n ®ßi hái bªn mua ph¶i cã ®ñ tiÒn ®Ó chi tr¶ phï hîp víi gi¸ trÞ hµng ho¸ mµ bªn b¸n ®F giao theo hîp ®ång hay ®¬n ®Æt hµng ®F ký. TTD th−êng dïng ®Ó thanh to¸n gi÷a c¸c kh¸ch hµng cã tµi kho¶n ë hai ng©n hµng kh¸c nhau, cã thÓ cïng hoÆc kh¸c hÖ thèng ( tr−êng hîp kh¸c hÖ thèng th× n¬i ng©n hµng bªn b¸n ®ãng trô së ph¶i cã ng©n hµng cïng hÖ thèng víi ng©n hµng më TTD vµ tham gia thanh to¸n bï trõ víi ng©n hµng bªn b¸n). Mçi TTD chØ ®−îc dïng ®Ó thanh to¸n cho mét ng−êi thô h−ëng. Thêi h¹n hiÖu lùc cña mét TTD lµ 3 th¸ng kÓ tõ ngµy ng©n hµng bªn mua nhËn më TTD. Møc tiÒn tèi thiÓu cu¶ mét TTD lµ 10 triÖu ®ång. - S¬ ®å lu©n chuyÓn chøng tõ thanh to¸n TTD Ng−êi tr¶ tiÒn 1 4a 7 Ng©n hµng më th− tÝn dông Ng−êi thô h−ëng 3 4b 5 2 Ng©n hµng phôc vô ng−êi 6 thô h−ëng Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §inh TuÊn Kiªn - TCDN 42A (1): Ng−êi tr¶ tiÒn lËp 5 liªn giÊy më TTD yªu cÇu ng©n hµng phôc vô m×nh trÝch tµi kho¶n tiÒn göi (hoÆc vay ng©n hµng ) mét sè tiÒn b»ng tæng gi¸ trÞ hµng ho¸, dÞch vô ®Æt mua ®Ó l−u ký vµo mét tµi kho¶n riªng gäi lµ tµi kho¶n " §¶m b¶o thanh to¸n TTD " (2): Ng©n hµng phôc vô bªn tr¶ tiÒn më TTD cho ng−êi tr¶ tiÒn vµ chuyÓn ngay 2 liªn TTD cho ng©n hµng phôc vô ng−êi thô h−ëng ®Ó b¸o cho ng−êi thô h−ëng biÕt. (3): Khi nhËn ®−îc 2 liªn giÊy më TTD do ng©n hµng phôc vô bªn tr¶ tiÒn göi ®Õn, ng©n hµng phôc vô bªn thô h−ëng tiÕn hµnh kiÓm tra thñ tôc më TTD nh−: ký hiÖu mËt, ch÷ ký cña ng©n hµng më TTD . Sau khi ghi ngµy nhËn, ký tªn, ®ãng dÊu ®¬n vÞ lªn c¸c liªn giÊy më TTD sÏ göi 1 liªn cho bªn thô h−ëng ®Ó lµm c¨n cø giao hµng ( cßn mét liªn l−u l¹i vµ më sæ theo dâi TTD ®Õn). (4a): Bªn thô h−ëng ph¶i ®èi chiÕu víi hîp ®ång kinh tÕ hay ®¬n ®Æt hµng, nÕu ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè cÇn thiÕt th× giao hµng vµ yªu cÇu ng−êi nhËn hµng ký vµo ho¸ ®¬n giao hµng. (4b): C¨n cø vµo ho¸ ®¬n, chøng tõ giao hµng, bªn thô h−ëng lËp 4 liªn b¶ng kª ho¸ ®¬n, chøng tõ giao hµng nép vµo ng©n hµng phôc vô m×nh ®Ó xin thanh to¸n. (5): Khi nhËn ®−îc bé chøng tõ do bªn thô h−ëng nép vµo, ng©n hµng kiÓm tra thñ tôc lËp b¶ng kª ho¸ ®¬n, chøng tõ giao hµng , thêi h¹n hiÖu lùc cña TTD, sè tiÒn bªn thô h−ëng ®Ò nghÞ thanh to¸n, sau ®ã, tiÕn hµnh ghi Cã cho tµi kho¶n tiÒn göi ng−êi thô h−ëng vµ b¸o Cã cho hä. (6): C¨n cø vµo b¶ng kª ho¸ ®¬n, chøng tõ giao hµng, ng©n hµng bªn thô h−ëng lËp giÊy b¸o Nî liªn hµng ®Ó ghi Nî TK Liªn hµng ®i vµ göi cho ng©n hµng phôc vô bªn tr¶ tiÒn ®Ó xin thanh to¸n. (7): Ng©n hµng phôc vô bªn tr¶ tiÒn tÊt to¸n tµi kho¶n " §¶m b¶o thanh to¸n TTD " 3.5. H×nh thøc thanh to¸n thÎ ng©n hµng . Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §inh TuÊn Kiªn - TCDN 42A ThÎ thanh to¸n lµ mét c«ng cô thanh to¸n do ng©n hµng ph¸t hµnh vµ b¸n cho kh¸ch hµng cña m×nh ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng ho¸, dÞch vô, thanh to¸n c«ng nî hay lÜnh tiÒn mÆt t¹i c¸c ng©n hµng ®¹i lý thanh to¸n hay c¸c quÇy tr¶ tiÒn mÆt tù ®éng. ë mét sè n−íc, c¸c hFng hay c¸c c«ng ty kinh doanh lín còng ph¸t hµnh thÎ thanh to¸n ®Ó thu tiÒn b¸n hµng cña m×nh. ThÎ thanh to¸n cã nhiÒu lo¹i nh−ng cã mét sè lo¹i thÎ sau ®−îc sö dông phæ biÕn: - ThÎ ghi Nî: Ng−êi sö dông lo¹i thÎ nµy kh«ng ph¶i l−u ký tiÒn vµo tµi kho¶n " §¶m b¶o thanh to¸n thÎ". C¨n cø ®Ó thanh to¸n thÎ lµ sè d− tµi kho¶n tiÒn göi cña chñ së h÷u thÎ t¹i ng©n hµng vµ h¹n møc thanh to¸n tèi ®a do ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ quy ®Þnh. H¹n møc cña thÎ ®−îc ghi vµo bé nhí cña thÎ nÕu lµ thÎ ®iÖn tö hoÆc ®−îc ghi vµo d¶i b¨ng tõ nÕu lµ thÎ tõ. Lo¹i thÎ nµy ¸p dông cho nh÷ng kh¸ch hµng cã quan hÖ tèt, th−êng xuyªn vµ cã tÝn nhiÖm víi ng©n hµng. - ThÎ ký quü thanh to¸n(thÎ lo¹i B) : lµ lo¹i thÎ mµ ®Ó ®−îc sö dông thÎ, kh¸ch hµng ph¶i l−u ký mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh vµo tµi kho¶n " §¶m b¶o thanh to¸n thÎ" th«ng qua viÖc tÝnh tiÒn göi hoÆc nép tiÒn mÆt. Sè tiÒn ký quü lµ h¹n møc cña thÎ vµ ®−îc ghi vµo bé nhí cña thÎ. ThÎ nµy ¸p dông réng rFi cho mäi kh¸ch hµng. - ThÎ tÝn dông(thÎ lo¹i C): ¸p dông víi nh÷ng kh¸ch hµng cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®−îc ng©n hµng ®ång ý cho vay tiÒn ®Ó mua thÎ. Møc tiÒn cho vay ®−îc coi nh− h¹n møc tÝn dông vµ ®−îc ghi vµo bé nhí cña thÎ, kh¸ch hµng chØ ®−îc thanh to¸n sè tiÒn trong ph¹m vi h¹n møc tÝn dông ®F ®−îc ng©n hµng chÊp thuËn. ThÎ thanh to¸n dï d−íi h×nh thøc nµo còng ph¶i cã ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè: Tªn chñ thÎ, tªn ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ, sè thÎ, nhFn hiÖu th−¬ng m¹i vµ thêi h¹n sö dông thÎ. Trong thanh to¸n thÎ bao gåm c¸c chñ thÓ sau: - Ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ: lµ ng©n hµng b¸n thÎ cho kh¸ch hµng vµ chÞu tr¸ch nhiÖm thanh to¸n sè tiÒn do ng−êi sö dông tr¶ cho ng−êi thô h−ëng. Ng©n Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §inh TuÊn Kiªn - TCDN 42A hµng ph¸t hµnh thÎ cã thÓ uû nhiÖm cho mét sè chi nh¸nh ng©n hµng ph¸t hµnh vµ qu¶n lý thÎ. - Ng−êi sö dông thÎ: lµ ng−êi trùc tiÕp mua thÎ t¹i ng©n hµng vµ dïng thÎ ®Ó mua hµng ho¸, dÞch vô. - Ng−êi tiÕp nhËn thÎ thanh to¸n b»ng thÎ: lµ c¸c doanh nghiÖp cung øng hµng ho¸, dÞch vô cho ng−êi sö dông thÎ. - Ng©n hµng ®¹i lý thanh to¸n : lµ c¸c chi nh¸nh ng©n hµng do ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ quy ®Þnh, ng©n hµng ®¹i lý thanh to¸n cã tr¸ch nhiÖm thanh to¸n cho ng−êi tiÕp nhËn thanh to¸n b»ng thÎ khi nhËn ®−îc biªn lai thanh to¸n. Quy tr×nh thanh to¸n thÎ: 3 Chñ së h÷u thÎ C¬ së tiÕp nhËn thÎ 2 1b 1a Ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ 4 5 Ng©n hµng ®¹i lý thanh to¸n thÎ (1a): Kh¸ch hµng lËp vµ göi ®Õn ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ giÊy ®Ò nghÞ ph¸t hµnh thÎ thanh to¸n ( NÕu lµ thÎ ký quü thanh to¸n, kh¸ch hµng ph¶i nép thªm UNC trÝch tµi kho¶n cña m×nh hoÆc nép tiÒn mÆt ®Ó l−u ký tiÒn vµo tµi kho¶n thÎ thanh to¸n t¹i ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ). (1b): C¨n cø víi ®Ò nghÞ ph¸t hµnh thÎ cña kh¸ch hµng, sau khi kiÓm tra thñ tôc lËp chøng tõ vµ c¸c ®iÒu kiÖn sö dông thÎ cña kh¸ch hµng, nÕu thÊy ®ñ ®iÒu kiÖn, ng©n hµng sÏ ph¸t hµnh thÎ ®Ó cÊp cho kh¸ch hµng vµ h−íng dÉn kh¸ch hµng sö dông thÎ khi thanh to¸n. Ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ ph¶i qu¶n lý vµ gi÷ bÝ mËt tuyÖt ®èi mËt mF sö dông thÎ cña kh¸ch hµng.