Tài liệu Con đường tơ lụa trên biển thế kỉ xxi của trung quốc (2018)

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA LỊCH SỬ ****************** PHAN THỊ THANH THỦY SỰ MỞ RỘNG CỦA LIÊN MINH CHÂU ÂU SANG ĐÔNG ÂU KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Lịch sử thế giới Ngƣời hƣớng dẫn khoa học Th.S Nguyễn Thị Nga HÀ NỘI – 2018 TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA LỊCH SỬ PHAN THỊ THANH THỦY SỰ MỞ RỘNG CỦA LIÊN MINH CHÂU ÂU SANG ĐÔNG ÂU KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Lịch sử Thế giới Ngƣời hƣớng dẫn khoa học Th.S Nguyễn Thị Nga HÀ NỘI – 2018 LỜI CẢM ƠN Em xin bày tỏ lời cảm ơn chân thành sâu sắc của mình đến các thầy cô trong khoa Lịch sử trường Đại học sư phạm Hà Nội 2 đã cung cấp kiến thức cho em trong suốt quá trình học tập tại trường. Đặc biệt em xin cám ơn cô Nguyễn Thị Nga – người hướng dẫn trực tiếp đã giúp đỡ em trong quá trình làm khoa học, để em có thể hoàn thành khoa luận của mình. Bên cạnh đó, em xin gửi lời cảm ơn đến bố mẹ, bạn bè, những người đã động viên, khích lệ tinh thần, tạo điều kiện để em vượt qua những khó khăn, rào cản, hoàn thành tốt đề tài của mình. Hà Nội, ngày 09 tháng 05 năm 2018 Sinh viên Phan Thị Thanh Thủy LỜI CAM ĐOAN Em xin cam đoan những nội dung trình bày trong khóa luận là kết quả quá trình nghiên cứu của bản thân dưới sự hướng dẫn của thầy cô. Nếu sai em xin hoàn toàn chịu trách nhiệm. Hà Nội, ngày 09 tháng 05 năm 2018 Sinh viên Phan Thị Thanh Thủy DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CHỮ VIẾT TIẾNG ANH TIẾNG VIỆT AA Hiệp định tương ứng CNXH Chủ nghĩa xã hội EBRB European Bank for Ngân hàng tái thiết và phát Reconstruction and triển châu Âu Development EC European Community Cộng đồng châu Âu ECB European Central Bank Ngân hàng Trung ương châu Âu ECSC EEC European Coal and Steel Cộng đồng Than – Thép Communit châu Âu European Economic Cộng đồng Kinh tế châu Âu Community EFTA European Free Trade Hiệp hội mậu dịch tự do Association châu Âu Economic and Monetary Liên minh kinh tế và tiền tệ Union châu Âu EU European Union Liên minh châu Âu EUTAROM Europeam Atomic Energy Cộng đồng nguyên tử Communit châu Âu EMU Khu vực Đồng tiền chung EUROZONE châu Âu FDI Foreign Direct Invesment Đầu tư trực tiếp của nước ngoài GDP Gross Domestic Product Đối thoại gia nhập cao cấp HLAD NAFTA Tổng sản phẩm quốc nội North American Free Trade Hiệp định Thương mại tự NATO ODA Agreement do Bắc Mỹ North Atlantic Treaty Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Organization Tây Dương Official Development Hỗ trợ phát triển chính thức Assistance OEEC PHARE Organization for European Tổ chức hợp tác kinh tế Economic Cooperation châu Âu EU assistance Progame for Chương trình viện trợ tài Central and Eastern Europe chính của EU cho các nước Trung và Đông Âu Hiệp hội ổn định và Hiệp SAA hội Cộng đồng các quốc gia SNG độc lập WTO World Trade Organization Tổ chức Thương mại thế giới MỤC LỤC MỞ ĐẦU ...................................................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................................................. 1 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ...................................................................................................................... 2 3. Mục đích, nhiệm vụ, phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 3 4. Nguồn tƣ liệu và phƣơng pháp nghiên cứu .......................................................................................... 4 4.1. Nguồn tư liệu ........................................................................................................................................ 4 4.2. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................................................... 4 5. Đóng góp của khóa luận ......................................................................................................................... 5 6. Bố cục của khóa luận .............................................................................................................................. 5 NỘI DUNG .................................................................................................................................................. 7 Chƣơng 1. NHỮNG NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN SỰ MỞ RỘNG CỦA LIÊN MINH CHÂU ÂU .. 7 1.1. Sự thành lập của Liên minh châu Âu ................................................................................................. 7 1.1.1. Xu thế quốc tế hóa và khu vực hóa sau Chiến tranh thế giới thứ hai ............................................. 7 1.1.2. Sự ra đời của Liên minh châu Âu ................................................................................................... 10 1.2. Những nhân tố tác động đến sự mở rộng vủa Liên minh châu Âu............................................... 14 1.2.1. Nhân tố khách quan ........................................................................................................................ 14 1.2.2. Nhân tố chủ quan ............................................................................................................................ 19 Tiểu kết chƣơng 1...................................................................................................................................... 22 Chƣơng 2: QUÁ MỞ RỘNG CỦA LIÊN MINH CHÂU ÂU .............................................................. 23 2.1. Liên minh châu Âu và những lần mở rộng ...................................................................................... 23 2.1.1. Những lần mở rộng của EU ............................................................................................................ 23 2.2. Khả năng mở rộng của EU về phía Đông ........................................................................................ 32 Chƣơng 3: ĐÁNH GIÁ VỀ QUÁ TRÌNH MỞ RỘNG51 CỦA EU SANG ĐÔNG ÂU ...................... 51 3.1. Thách thức của EU sau khi mở rộng về phía Đông ........................................................................ 51 3.2. Những đóng góp của các thành viên phía Đông cho EU ................................................................ 53 3.3. Tác động của việc EU mở rộng sang phía Đông.............................................................................. 55 3.2.1. Đối với EU ........................................................................................................................................ 55 3.2.2. Đối với các nước Đông Âu .............................................................................................................. 58 3.2.3. Đối với Nga và NATO ...................................................................................................................... 60 Tiểu kết chƣơng 3...................................................................................................................................... 65 KẾT LUẬN ................................................................................................................................................ 66 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................................................ 67 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong thập niên cuối thế kỷ XX, thế giới đã có nhiều sự thay đổi: Nước Đức thống nhất, Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô Viết tan rã cùng với sự thay đổi chế độ xã hội ở các nước Đông Âu, xu thế toàn cầu hoa đang diễn mạnh mẽ. Cuộc cách mạng công nghệ đạt được nhiều thành tựu rực rỡ, đặc biệt là sự phát triển của Internet càng thúc đẩy quá trình toàn cầu hóa, khu vực hóa... Liên minh châu Âu là một lực lượng hùng mạnh có vị trí quan trọng trên thế giới, là một liên minh kinh tế, chính trị, xã hội, tiến tới mục tiêu nhất thể hóa châu Âu. Sự mở rộng EU sang Đông Âu vừa làm tăng thế lực của EU, đồng thời tác động đến các mối quan hệ song phương và đa phương giữa EU với các nước. Sau Chiến tranh thế giới thứ 2, trật tự 2 cực được hình thành do Liên Xô đứng đầu phe XHCN và một cực do Mỹ cầm đầu phe TBCN. Châu Âu cũng bị chia cắt thành Tây Âu và Đông Âu theo hai thể chế chính trị khác nhau,Tây Âu chịu sự chi phối của Mỹ, Đông Âu chịu sự chi phối của Liên Xô. Chiến tranh Lạnh kết thúc sau hơn bốn thập kỉ đối đầu căng thẳng giữa hai siêu cường, sự sụp đổ của CNXH ở Liên Xô và các nước Đông Âu, khối Warszawa giải thể đã làm thay đổi cục diện thế giới, đặc biệt là cục diện địa – chính trị châu Âu. Các nước Đông Âu chuyển sang cơ chế thị trường và thiết lập nhà nước dân chủ theo mô hình phương Tây và mong muốn được tham gia vào cơ chế EU. Cục diện hai cực chấm dứt nhưng trật tự thế giới mới đang hình thành, xu thế toàn cầu hóa và khu vực hóa đang diễn ra mạnh mẽ, các nước EU phải thống nhất lại, tạo ra sức mạnh bên trong để cạnh tranh với những đối thủ lớn của họ, đồng thời giải quyết những thách thức phức tạp đang diễn ra trong lòng châu Âu. Sự mở rộng của EU sang Đông Âu đã xóa bỏ hố ngăn cách giữa hai phần Đông và Tây Âu, sản phẩm của chiến tranh Lạnh, tiến tới xây dựng một ―Đại châu Âu nhất thể hóa‖. Tuy nhiên, lần mở rộng này cũng đem lại những khó khăn và thách thức cho EU, tác động đối với nước Nga, tác động đối với Mỹ - NATO và tác động tới quan hệ quốc tế. Vì vậy việc nghiên cứu về sự mở rộng EU sang phía Đông có ý nghĩa 1 vô cùng quan trọng, làm rõ được những vấn đề trên đồng thời cũng đưa ra những dự đoán về tương lai châu Âu. Lịch sử của EU đã trải qua nhiều lần mở rộng. Tuy nhiên lần mở rộng sang Đông Âu năm 2004 là lần mở rông lớn nhất và có tác động sâu rộng đối với Liên minh châu Âu. Sau lần mở rộng 2007, lược đồ địa – chính trị châu Âu thay đổi cơ bản, EU trở thành một khối thống nhất gồm 27 nước, diện tích, dân số, tổng giá trị, tổng kim ngạch thương mại gia tăng. Với sự kiện đó, diện tích của Liên minh châu Âu sẽ trải rộng từ Đại Tây Dương tới biển Ban Tích ở phía Bắc, Địa Trung Hải ở phía Nam trên lãnh thổ rộng 4 triệu km2, 450 triệu dân, chiến 25% sản lượng và 35% giá trị xuất khẩu toàn thế giới. Việc mở rộng EU nói chung và sang Đông Âu nói riêng đã có ý nghĩa quan trọng, bên cạnh sự biến đổi về số lượng, EU cũng trải qua sự biến đổi sâu sắc về chất. Những biến động này sẽ nâng cao đáng kể vai trò kinh tế, chính trị, quân sự của EU trên toàn thế giới. Điều đó cũng tác động mạnh mẽ tới cục diện toàn cầu, mối quan hệ của các quốc gia với Liên minh châu Âu. Trên những lý do đó, tác giả đã lựa chọn đề tài ―Sự mở rộng của Liên minh châu Âu sang Đông Âu‖ làm đề tài khóa luận của mình. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Đã có nhiều công trình nghiên cứu về Liên minh châu Âu trong những năm qua. Trước hết là công trình “Liên minh châu Âu”, của tác giả Đào Huy Ngọc, NXB Chính trị quốc qua, Hà Nội, 1995. Nội dung của công trình này trình về quá trình hình thành, cơ cấu tổ chức và hoạt động của EU. Công trình đã cung cấp cho người đọc hiểu biết sâu sắc về tổ chức này. 2 Công trình nghiên cứu “Hợp tác kinh tế và thương mại EU”, của Ủy ban Kế hoạch Nhà nước (nay là Bộ kế hoạch và đầu tư) xuất bản năm 1995. Cuốn sách cung cấp những thông tin về EU đặc biệt là các cơ sở kinh doanh, các tổ chức xuất khẩu muốn thâm nhập vào thị trường EU và tư nhân muốn hợp tác kinh doanh và sản xuất với các đối tác EU. Tác phẩm “Tiến trình thống nhất tiền tệ của EU” của tác giả Kim Ngọc, 1996 đã đi sâu vào các vấn đề về điều kiện, bối cảnh, quá trình thồng nhất tiền tệ châu Âu, nội dung cơ bản của quá thống nhất tiền tệ EU và tác động của nó tới khu vực và thế giới. Nhóm tác giả Bùi HuyKhoát, Carlo Filippini, Stefan Hell đã biên soạn công trình “Mở rộng EU và các tác động tới Việt Nam” do NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 2003. Cuốn sách tập hợp những bài phát biểu từ cuộc hội thảo quốc tế về mở rộng EU và các tác động tới Việt Nam được tổ chức tại Hà Nội vào tháng 10 năm 2003. Năm 2003, Nguyễn Quang Thuấn, Nguyễn An Hà đã cho công bố công trình “Các nước Đông Âu gia nhập Liên minh châu Âu và những tác động tới Việt Nam” của tác giả, NXB Khoa học xã hội. Tác phẩm đã trình bày khái quát chiến lược mở rộng của EU hiện nay, những cải cách và sự hội nhập của các nước Đông Âu vào EU. Ngoài ra, còn có một số luận án cử nhân và thạc sĩ về đề tài EU. Trên các tạp chí ―Nghiên cứu châu Âu‖, ―Những vấn đề kinh tế thế giới‖và một số tờ báo khác như ―Thương mại‖ và ―Tuần báo quốc tế‖ đã đăng các bài nghiên cứu của các nhà khoa học: Bùi Huy Khoát, Hoàng Hải, Lê Minh Nhật, Đinh Công Tuấn, Ngô Xuân Bình, Lê Mạnh Tuấn, Lê Khanh,.. các bài nghiên cứu đề cập đến những khía cạnh khác nhau về đề tài EU. Trong các bài viết, các tác giả nghiên cứu về một số mặt có liên quan đến liên minh châu Âu hay đến sự mở rộng của EU. 3. Mục đích, nhiệm vụ, phạm vi nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu của đề tài 3 Đề tài nhằm đặt được những mục đích nghiên cứu sau đây: - Làm rõ sự mở rộng của EU sang Đông Âu. - Phân tích những tác động của sự mở rộng của EU sang phí đông. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài Để đạt được mục đích nghiên cứu như trên thì nhiệm vụ của đề tài là: - Phân tích nguyên nhân của quá trình mở rộng EU sang phía Đông. - Làm rõ tiến trình các nước Đông Âu gia nhập EU. - Làm rõ những ảnh hưởng kinh tế, xã hội của sự mở rộng EU. 3.3. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Đề tài tập trung khai thác những nước Đông Âu Xã hội chủ nghĩa trước đây gia nhập EU: Ba Lan, Séc, Xlovakia, Hunggari, Estonia, Latvia, Litva, Xlovenia, Bungari, Rumani, các ứng cử viên EU trong tương lai, và các thành viên EU-15 sau khi EU mở rộng sang phía Đông. - Về thời gian: Đề tài, tập trung phân tích quá trình gia nhập EU của các nước Đông Âu và tác động của nó từ 2004 đến nay. 4. Nguồn tƣ liệu và phƣơng pháp nghiên cứu 4.1. Nguồn tư liệu Để thực hiện nghiên cứu, tác giả đã kế thừa những kết quả nghiên cứu của các viện nghiên cứu như: Viện Nghiên cứu châu Âu, Viện Nghiên cứu thế giới,.. Tác giả cũng chú ý khai thác các tài liệu của Thông tấn xã, Thư viện Quốc gia,Học viện Quan hệ quốc tế, các Websize của Bộ Ngoại giao, Bộ Thương mại... Ngoài ra, tác giả còn khai thác các nguồn tư liệu được đăng trên các báo: Báo Nhân dân, báo Thương mại và tạp chí: Tạp chí Quốc tế, tạp chí Nghiên cứu châu Âu, tạp chí Nghiên cứu Đông Nam Á, tạp chí Những vấn đề kinh tế và chính trị quốc tế... 4.2. Phương pháp nghiên cứu 4 Luận văn sử dụng hai phương pháp nghiên cứu cơ bản là phương pháp lịch sử và phương pháp logic. Ngoài ra, các phương pháp nghiên cứu chuyên ngành như: phân tích, so sánh, tổng hợp,... 5. Đóng góp của khóa luận Khóa luận góp phần làm rõ thêm quá trình hội nhập vào EU của các nước Đông Âu để hiểu rõ về một thị trường lớn đầy tiềm năng. Đồng thời, khóa luận giúp thấy rõ hơn xu thế phát triển của thế giới, xu thế toàn cầu hóa và khu vực hóa. Sự mở rộng của EU sang Đông Âu cũng đặt ra những thách thức cho tổ chức này, yêu cầu cải tổ về cơ cấu tổ chức, tác động đến mối quan hệ giữa EU với các nước, giữa những nước thành viên với EU và giữa những nước thành viên với nhau đặc biệt là những thành viên cũ với những thành viên Đông Âu mới gia nhập. Từ nghiên cứu này có thể rút ra những bài học kinh nghiệm cho ASEAN nói chung, Việt Nam nói riêng trên con đường hội nhập kinh tế thế giới, dung hòa lợi ích giữa nước thành viên với tổ chức. Sự liên kết khu vực ngày càng gia tăng, chặt chẽ, giúp nhau cùng phát triển, tránh được sự cạnh tranh mạnh mẽ giữa các nước lớn, song quá trình đó diễn ra lâu dài phức tạp đòi hỏi ở một mức độ nào đó lợi ích quốc gia, dân tộc được đặt sau lợi ích của tổ chức. Mặt khác khi đi sâu tìm hiểu về quá trình mở rộng của EU cũng đưa ra những dự đoán về những hướng đi và tương lai EU. Đề tài sẽ là sự đóng góp tin cậy vào nguồn tư liệu tham khảo cho việc nghiên cứu, học tập về lịch sử Liên minh châu Âu, về các nước Đông Âu hiện đại. 6. Bố cục của khóa luận Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung của luận văn gồm 3 chương Chương 1: Những nhân tố tác động đến sự mở rộng của Liên minh châu Âu Chương 2: Quá trình mở rộng của Liên minh châu Âu Chương 3: Đánh giá về quá trình mở rộng của EU sang Đông Âu 5 6 NỘI DUNG Chƣơng 1. NHỮNG NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN SỰ MỞ RỘNG CỦA LIÊN MINH CHÂU ÂU 1.1. Sự thành lập của Liên minh châu Âu 1.1.1. Xu thế quốc tế hóa và khu vực hóa sau Chiến tranh thế giới thứ hai Sau Chiến tranh thế giới thứ hai (1939 -1945) đến năm 1991, quan hệ quốc tế luôn trong tình trạng đối đầu Đông – Tây dưới sự chi phối của trật tự hai cực do Liên Xô và Mỹ đứng đầu. Chiến tranh thế giới thứ hai là cuộc chiến tranh lớn nhất, tàn khốc nhất trong lịch sử nhân loại, làm hơn 60 triệu người chết, 90 triệu người bị thương, thiệt hại về vật chất khoảng 4000 tỉ đô la. Thắng lợi của cuộc chiến tranh chống chủ nghĩa phát xít đã tạo ra những tiền đề thuận lợi để sự nghiệp đấu tranh vì hòa bình, đốc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội bước sang thời kì mới. Trong bối cảnh châu Âu bị tàn phá nghiêm trọng, sự suy yếu của Anh và Pháp và nước Đức trên bờ vực bị chia cắt thì Mỹ và Liên Xô nổi lên với vai trò là siêu cường thế giới. Hội nghị cấp cao Yalta tháng 2 năm 1945 diễn ra tại Yalta, Liên Xô, với sự tham dự của đại diện 3 cường quốc Liên Xô, Mỹ và Anh. Thực chất nội dung hội nghị là cuộc phân chia thành quả thắng lợi chiến tranh giữa các lực lượng tham chiến, liên quan mật thiết đến hòa bình, an ninh và trật tự thế giới sau này. Theo đó, Liên Xô chiếm đóng miền Đông Đức, Đông Berlin và các nước Đông Âu; còn Mỹ, Anh, Pháp chiếm Tây Đức, Tây Berlin, Italia và một số nước Tây Âu khác. Sau Hội nghị Yalta, sau đó là Hội nghị hòa bình Paris và Hội nghị Postdam, thế giới hình thành trật tự hai cực giữa phe xã hội chủ nghĩa do Liên Xô đứng đầu và phe tư bản chủ nghĩa do Mỹ đứng đầu. Đây cũng là nguyên nhân dẫn đến Chiến tranh Lạnh (1946 – 1989). Những ký ức đau thương và khốc liệt về cuộc chiến tranh thế giới thứ hai chưa nguôi ngoai thì nỗi lo sợ về một cuộc chiến tranh mới luôn thường trực với người dân châu Âu. Trong hơn bốn thập kỉ của cuộc đối đầu Đông – Tây,tuy không đối đầu quân sự trực tiếp nhưng thế giới luôn trong tình trạng căng thẳng và nhân loại đều lo sợ khi một cuộc chiến tranh thế giới thứ ba có thể bùng nổ bất cứ lúc nào. 7 Chiến tranh Lạnh đã tác động toàn diện tới tất cả các mặt trong đới sống chính trị, kinh tế, văn hóa và xã hội của các quốc gia, quan hệ quốc tế cũng bị chi phối bởi Chiến tranh Lạnh. Hai siêu cường Mỹ và Liên Xô luôn trong tình trạng bên miệng hố chiến tranh, đôi lúc xung đột có thể leo thang và dẫn đến một cuộc chiến thật sự nếu không có vũ khí hạt nhân, đó là mối đe dọa hủy diệt. Trong thời kì Chiến tranh Lạnh, các cuộc chiến tranh cục bộ vẫn diễn ra tiêu biểu là: Chiến tranh Triều Tiên (1950 – 1953), hai cuộc khủng hoảng Berlin năm 1948 và 1961, cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam của Mỹ (1954 -1975), vấn đề Campuchia, khủng hoảng tên lửa CuBa 1962, cuộc chiến Afghanistan (1979 – 1989), tình hình Trung Đông tựa như ―thùng thuốc nổ có nhiều ngòi nổ chậm‖ do sự đối đầu giữa hai cực Xô – Mĩ như cuộc chiến tranh Isharel với các nước Arập, thảm kịch ở Libăng,... Từ nửa sau những năm 80, quan hệ Xô – Mĩ đã chuyển dần từ đối đầu sang đối thoại. Cuối năm 1989, cuộc gặp gỡ không chính thức giữa Bush và Gorbachev trên bán đảo Malta, Mĩ và Liên Xô đã chính thức tuyên bố chấm dứt Chiến tranh Lạnh kéo dài hơn 40 năm. Trải qua hơn 40 năm thì trật tự hai cực Xô – Mĩ cũng từng bước bị xối mòn, khi thắng lợi của cách mạnh Trung Quốc năm 1949 đã tạo ra bước đột phá, đập tan âm mưu của Mĩ khống chế Trung Quốc và Liên Xô cũng buộc phải bỏ đặc quyền ở vùng Đông Bắc Trung Quốc. Trong khi Mĩ và Liên Xô tăng cường chạy đua vũ trang và quân sự thì sự vươn lên mạnh mẽ của kinh tế Nhật Bản và Tây Âu, đặc biệt là sự ra đời của Khối thị trường chung châu Âu (EEC) đã làm suy giảm vị thế của Mĩ và Liên Xô. Đồng thời, cuộc cách mạng công nghệ và kĩ thuật đang diễn ra sổi nổi, cả thế giới đang ra sức chạy đua nhằm phát triển kinh tế. Vì vậy muốn vươn lên bắt kịp xu thế thời đại mới, hai nước cần thoát khỏi xu thế đối đầu để tập trung phát triển kinh tế. Trong những năm 1989 – 1991 chủ nghĩa xã hội đã sụp đổ ở Đông Âu và sự tan rã của Liên bang Xô viết thì trật tự hai cực Yalta chính thức bị phá vỡ. Sự tan rã của trật tự thế giới hai cực Yalta (1991), lịch sử thế giới hiện đại đã bước sang một giai đoạn mới, thường được gọi là giai đoạn sau Chiến tranh 8 Lạnh. Sau khi trật tự hai cực bị phá vỡ, Mĩ ra sức vươn lên thế một cực trong trật tự thế giới mới. Tuy nhiên, đây là điều Mỹ khó có thể thực hiện được trước sự lớn mạnh của các cường quốc khác như Anh, Pháp, Nga, Nhật Bản, Tây Âu, Trung Quốc. Xu thế thế giới mới là xu thế đa cực nhất siêu, đa cường. Nhiều hiện tượng mới và xu thế mới đã xuất hiện. Một là, sau Chiến tranh Lạnh hầu như các quốc gia đều ra sức điều chỉnh chiến lược phát triển lấy kinh tế làm trọng điểm, bởi kinh tế đã trở thành nội dung căn bản trong quan hệ quốc tế. Hình thức chủ yếu trong cuộc chiến tranh giữa các cường quốc là xây dựng sức mạnh tổng hợp của các quốc gia thay thế cho chạy đua vũ trang. Ngày nay, sức mạnh của mỗi quốc gia được thể hiện qua một nền sản xuất phồn vinh, một nền tài chính vững chắc, một nền công nghệ có trình độ cao cùng với một lực lượng quốc phòng hùng mạnh. Hai là, một đặc điểm lớn sau Chiến tranh Lạnh là sự điều chỉnh quan hệ giữa các nước lớn theo hướng đối thoại, thỏa hiệp, tránh xung đột trực tiếp nhằm tạo nên một môi trường quốc tế thuận lợi, phát triển kinh tế, vươn lên mạnh mẽ và xác lập một vị trí ưu thế trong trật tự thế giới mới. Mối quan hệ giữa các nước lớn ngày nay mang tính hai mặt, nổi bật là: mâu thuẫn và hài hòa, cạnh tranh và hợp tác, tiếp xúc và kiềm chế v.v.. Ba là, sau Chiến tranh Lạnh tuy hòa bình và ổn định là xu thế chủ đạo của tình hình thế giới nhưng ở nhiều khu vực vẫn diễn ra nội chiến và xung đột. Đặc biệt nhiều nơi còn bộc lộ chủ nghĩa li khai, chủ nghĩa khủng bố. Cuộc khủng bố ngày 11-9-2001 ở Mĩ đã gây ra những tác hại to lớn, báo hiệu nhiều nguy cơ mới đối với tình hình thế giới, khi chủ nghĩa khủng bố đang lan rộng, trở thành vấn đề nóng và đe dọa an ninh toàn cầu. Những mâu thuẫn dân tộc, tôn giáo, tranh chấp lãnh thổ và nguy cơ khủng bố thường có những căn nguyên lịch sử sâu xa nên việc giải quyết không dễ dàng và nhanh chóng, đòi hỏi các nước phải chung tay nhằm giải quyết các vấn đề quốc tế. Một nét nổi bật của quá trình toàn cầu hóa đó là sự phát triển nhanh chóng của thương mại thế giới. Thương mại thế giới đã tăng 5 lần trong 23 năm (1948 9 – 1971). Nền kinh tế thế giới quan hệ chặt chẽ với nhau và tính quốc tế hóa của nền kinh tế ngày càng cao. Sự phát triển và vai trò ngày càng to lớn của các công ty xuyên quốc gia: năm 1960 có 200 công ty xuyên quốc gia lớn nhất thế giới, chiếm 17% tổng sản phẩm của toàn thế giới, năm 1985 có tới 600 công ty xuyên quốc gia...[16; tr457] Đi đôi với xu thế toàn cầu hóa là xu thế liên kết khu vực phát triển nhanh. Sự ra đời của hàng loạt các tổ chức khu vực như Liên minh châu Âu (EU), khu vực Mậu dịch tự do Bắc Mĩ (NAFTA), Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), Liên minh kinh tế Trung Mĩ (khối MERCOSUR), Hiệp hội tự do thương mại Mĩ Latinh (LAFTA), Cộng đồng Đông Phi (EAC), Cộng đồng kinh tế các nước Tây Phi (ECOAC),... Hiện nay, tính phụ thuộc giữa các quốc gia dân tộc, ý thức độc lập chủ quyền ngày càng được nâng cao và sự hợp tác kinh tế thế giới đã vượt sư khác biệt về ý thức hệ, về chế độ chính trị - xã hội. Nhân loại đã bước sang thế kỉ XXI, mặc dù còn nhiều khó khăn và thách thức, nhưng tình hình hiện nay đã hình thành nên những điều kiện thuận lợi, những xu thế khách quan để các quốc gia dân tộc cùng nhau xây dựng một thế giới hòa bình, ổn định, hợp tác phát triển, bảo đảm những quyền cơ bản của mỗi dân tộc và con người. 1.1.2. Sự ra đời của Liên minh châu Âu Liên minh châu Âu là một liên minh của những ý tưởng, mơ ước và là thành quả của quá trình hòa giải, hợp tác của những thế hệ từng sống, từng đối đầu và từng trải qua hai cuộc chiến tranh thế giới tàn khốc trong nửa đầu thế kỉ XX. Lịch sử hình thành và phát triển của Liên minh châu Âu trải qua chặng đường dài trên nửa thế kỷ, gắn liền với lịch sử phát triển kinh tế, chính trị châu Âu và thế giới nửa sau thế kỷ XX. Chiến tranh thế giới thứ hai chấm dứt và Chiến tranh Lạnh bắt đầu ngay sau đó. Ký ức về vô số những thảm kịch gây ra bởi chiến tranh nay vẫn còn hiện hữu khắp châu Âu, mối lo sợ về một thảm họa chiến tranh tiếp theo phải mất một thời gian dài mới có thể được xóa đi. Ngay trong những năm sau chiến 10 tranh, đã có một số chính khách nổi niếng như Robert Schuman, Alcide De Gasperi và Konrad Adenaer kế tjc quan điểm của Jean Monnet, có khả năng thúc đẩy quá trình tạo dựng một thực thể mới, một châu Âu thống nhất. Ý tưởng về một châu Âu hợp nhất đã có một thời kỳ lịch sử phát triển lâu dài. Các đế chế trong lịch sử từ thời cổ đại đến thời cận hiện đại đã từng dùng chiến tranh và vũ lực để thống nhất các vùng lãnh thổ các quốc gia trên lục địa châu Âu và sự thiết lập sự thống trị của mình như: Đế chế La Mã, Byzantine,.. Thời kì La Mã đã đánh dấu những nỗ lực đầu tiên trong việc hợp nhất các vùng lãnh thổ châu Âu và các khu vực lân cận Địa Trung Hải. Năm 117, sau Công nguyên, Đế chế La Mã làm chủ một vùng đất rộng lớn. Nhưng hạn chế về khả năng quản lý cũng như chưa có một chính sách phát triển hợp lý nên đế chế La Mã không thực sự làm chủ được toàn bộ vùng đất của mình. Ý tưởng đầu tiên chỉ dừng lại ở những cuộc chinh phạt để mở rộng lãnh thổ của đế chế này. Dưới sự trị vì của vị vua dòng họ Franks (năm 800 sau công nguyên) thì một đế chế thống nhất và hòa bình thực sự mới hình thành, đó là đế chế Charlemagne. Vùng đất này trải dài từ phía Nam nước Anh, qua Pháp, Trung và Nam Đức, Nam Âu kéo dài tới tận Biển Đen. Tuy không rộng lớn như đế chế La Mã nhưng trong thời kì đế chế Charlemagne không hề có chiến tranh nổ ra. Sau này các nhà lãnh đạo phương Tây cũng theo đuổi ý tưởng này dưới nhiều cách khác nhau, nhưng điển hình nhất là sử dụng bao lực. Napoleon chinh phục Tây Âu bằng các cuộc chiến tranh là một minh chứng. Nhiều học giả cho rằng ―Napoleon là cha đẻ của châu Âu‖ bởi trong quá trình mang quân đi mở rộng lãnh thổ của mình, ông đã để lại nhiều di sản làm nền tảng cho luât pháp EU sau này như: luật liên bang, luật nhân quyền, ý tưởng về thị trường chung ... Bên cạnh đó mơ ước về một châu Âu hợp nhất trong hòa bình cũng xuất hiện từ sớm. Thế kỷ XVIII, Montesquieu đã nói đến châu Âu như một quốc gia bao gồm nhiều tỉnh. Đến thế kỷ XIX, nhiều nhà văn Pháp, Italia và Ba Lan đã viết về một châu Âu hợp nhất như một giải pháp để chấm dứt chiến tranh, xung đột kéo dài giữa các quốc gia châu Âu. Nhà văn Victor Hugo đã đề cập đến một 11 quốc tịch châu Âu cho công dân ở lục địa này. Sau chiến tranh thế giới thứ nhất, sáng kiến thành lập một Liên minh toàn châu Âu được đề xuất để khẳng định sự hòa giải giữa hai quốc gia Đức và Pháp. Năm 1923, nhà chính trị gia người Áo Richard Coudenhove Kalergi mở đầu phong trào thống nhất châu Âu. Dự án chính thức đầu tiên của việc thành lập Liên hiệp châu Âu gắn liền với hoạt động của 2 ngoại trưởng Pháp và Đức trong những năm 1925 – 1932 đã đưa ra các dự án thành lập Liên hiệp châu Âu và trình bày trước Hội quốc liên Bản ghi nhớ về việc tổ chức hệ thống Liên hiệp các dân tộc châu Âu. Năm 1931, cựu thủ tướng Pháp Edouar Herriot xuất bản cuốn “Hợp chủng quốc châu Âu”. Tuy nhiên, do những biến động của tình hình thế giới, do cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới 1929 – 1933, sau đó là chủ nghĩa phát xít và Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ nên dự định này đã không thực hiện được. Sau chiến tranh thế giới thứ hai, châu Âu là chiến trường chính đã bị tàn phá nặng nề, trở nên hoang tàn, đổ nát. Lần đầu tiên trong lịch sử, châu Âu không còn là trung tâm quyền lực của thế giới, thậm chí bị phụ thuộc vào Mỹ. Do đó, ý tưởng hóa thù hằn dân tộc, gắn kết các quốc gia vì sự phục hưng của châu Âu lại trỗi dậy. Ngày 5/5/1949, Hội đồng châu Âu được thành lập với sự tham gia của 10 nước: Bỉ, Đan Mạch, Pháp, Ireland, Italia, Lucxembua, Hà Lan, Na Uy, Thụy Điển, Anh. Hiện nay Hội đồng châu Âu có 47 thành viên. Đây là tổ chức nằm ngoài Liên minh châu Âu, danh sách thành viên và hoạt động không hòan toàn giống nhau nhưng đều phối hợp với nhau để nhằm mục tiêu duy trì hòa bình, dân chủ và nhân quyền châu Âu. Nền móng đầu tiên của Liên minh châu Âu là Cộng đồng than thép châu Âu. Năm 1949, xuất phát từ quan điểm cho rằng điểm mấu chốt dẫn đến sự căng thẳng giữa Pháp và Đức là việc tranh chấp vùng Ruhr, đây là vùng than thép quan trọng nhất châu Âu. Sau khi thảo luận với Monnet và thủ tướng Đức Konrat Adenauer, Ngoại trưởng Pháp Schuman mở rộng ý tưởng này trong cuộc họp báo 9/5/1950. Ngày này được biết đến như là ngày sinh của ý tưởng thống nhất châu Âu với tuyên bố Schuman. Ngày 18/04/1951, Cộng đồng than thép 12