Tài liệu Chế định miễn chấp hành hình phạt trong luật hình sự việt nam

Chế định miễn chấp hành hình phạt trong Luật Hình sự Việt Nam Trần Thị Thanh Thúy Khoa Luật Luận văn ThS. ngành: Luật hình sự; Mã số: 60 38 40 Người hướng dẫn: TS. Đỗ Thị Phượng Năm bảo vệ: 2012 Abstract. Phân tích và xây dựng định nghĩa khoa học của khái niệm miễn miễn chấp hành hình phạt, nghiên cứu và phân tích các đặc điểm cơ bản của miễn miễn chấp hành hình phạt và so sánh nó với miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt. Khái quát sự hình thành và phát triển của các quy phạm về miễn chấp hành hình phạt trong pháp luật hình sự Việt Nam. Phân tích nội dung, điều kiện áp dụng những trường hợp miễn chấp hành hình phạt theo các quy định của Bộ luật hình sự năm 1999 (được sửa đổi bổ sung năm 2009) hiện hành và thực tiễn áp dụng các quy định này. Từ đó phân tích một số tồn tại xung quanh việc quy định và áp dụng chế định miễn chấp hành hình phạt. Luận chứng cho sự cần thiết phải hoàn thiện các quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về miễn chấp hành hình phạt, những phương hướng cơ bản của việc hoàn thiện và từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện chế định miễn chấp hành hình phạt trong Bộ luật hình sự năm 1999 (được sửa đổi bổ sung năm 2009), đồng thời đưa ra mô hình lý luận với sự bổ sung một số trường hợp miễn chấp hành hình phạt cần phải được nhà lam luật nước ta nghi nhận trong pháp luật hình sự Việt nam hiện hành. Keywords. Luật hình sự; Hình phạt; Pháp luật Việt Nam Content MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Công cuộc đổi mới do Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng và lãnh đạo qua hai mươi lăm năm đã thu được những thành tựu quan trọng. Nền kinh tế đã vượt qua thời kỳ suy giảm, đã phát triển với tốc độ khá cao. Chính trị - xã hội ổn định, quốc phòng an ninh được giữ vững và ngày càng được tăng cường, quan hệ đối ngoại ngày càng phát triển và đạt được những thành tựu quan trọng, đời sống nhân dân từng bước được cải thiện, các vấn đề xã hội được quan tâm giải quyết. Tuy nhiên, bên cạnh sự phát triển của các mặt trên thì nhiều tệ nạn xã hội đã nảy sinh từ những tác động của mặt trái xã hội hiện đại trong đó có tình trạng vi phạm pháp luật hoặc phạm tội, điều đó đòi hỏi Nhà nước và xã hội phải quan tâm giải quyết. Trong công cuộc đấu tranh phòng và chống tội phạm, hình phạt với tư cách là biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất của Nhà nước nhằm tước bỏ hoặc hạn chế quyền, lợi ích hợp pháp của người phạm tội có vai trò rất quan trọng, đồng thời hình phạt mang lại những hiệu quả nhất định không những trong việc trừng trị người phạm tội mà còn có ý nghĩa to lớn trong vấn đề cải tạo người phạm tội trở thành người có ích cho xã hội, có ý thức tuân thủ pháp luật và các quy tắc của cuộc sống xã hội chủ nghĩa, ngăn ngừa họ phạm tội mới và đồng thời giáo dục người khác tôn trọng pháp luật, đấu tranh phòng và chống tội phạm. Đây cũng là mục đích cơ bản của hình phạt được quy định tại Điều 27 Bộ luật hình sự năm 1999. Tuy nhiên, không phải lúc nào hình phạt cũng được đem ra để áp dụng đối với người đã thực hiện hành vi phạm tội hoặc mỗi người phạm tội lúc nào cũng phải thực hiện toàn bộ hình phạt theo như quyết định của Tòa án. Miễn chấp hành hình phạt thể hiện quan điểm nhân đạo trong chính sách hình sự của Đảng và Nhà nước ta đối với người phạm tội và hành vi do họ thực hiện, đồng thời nhằm động viên, khuyến khích người phạm tội lập công chuộc tội, chứng tỏ khả năng tự giáo dục, cải tạo nhanh chóng và tạo điều kiện cho họ sớm hòa nhập với cộng đồng, trở thành người có ích cho xã hội. Tuy nhiên, trong thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự cho thấy những quy phạm của chế định này còn nhiều bất cập, một số quy định chưa chặt chẽ và thống nhất về nội dung, đặc biệt trong thực tiễn đời sống xã hội và thực tiễn pháp lý đang tồn tại nhiều trường hợp có thể áp dụng chế định miễn chấp hành hình phạt nhưng lại chưa được nhà làm luật Việt Nam ghi nhận và quy định trong Bộ luật hình sự. Vì vậy, việc tiếp tục nghiên cứu sâu sắc hơn nữa để làm sáng tỏ về mặt khoa học những vấn đề về miễn chấp hành hình phạt và áp dụng các quy định về miễn chấp hành hình phạt trong thực tiễn, đồng thời đưa ra những giải pháp hoàn thiện để góp phần nâng cao hiệu quả của các quy định đã nêu không những có ý nghĩa về cả mặt lý luận và thực tiễn, mà còn là vấn đề mang tính cấp thiết. Đây chính là lý do luận chứng cho việc tôi quyết định lựa chọn đề tài "Chế định miễn chấp hành hình phạt trong Luật hình sự Việt Nam" làm đề tài luận văn thạc sĩ luật học của mình. 2. Tình hình nghiên cứu Là một trong những chế định quan trọng, chế định miễn chấp hành hình phạt có liên quan mật thiết và chặt chẽ đến chế định hình phạt và nhiều chế định khác trong Luật hình sự, tuy nhiên, vấn đề miễn chấp hành hình phạt mới chỉ được quy định một cách hết sức chung chung và chỉ một số nước quy định miễn chấp hành hình phạt thành một chương riêng và coi đó là một chế định quan trọng ngang tầm với các chế định khác như tội phạm và hình phạt. Còn ở nước ta, miễn chấp hành hình phạt cũng mới chỉ được quy định trực tiếp hoặc gián tiếp tại một số điều luật riêng lẻ trong Bộ luật hình sự, chưa được ghi nhận tại một chương riêng như các chế định khác về tội phạm, hình phạt. Chế định miễn chấp hành hình phạt được đề cập, phân tích trong một số Giáo trình và sách tham khảo như: 1) Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần chung), Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, 1997; 2) Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần chung), Tập thể tác giả do TSKH. Lê Cảm chủ biên, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, 2001 và 2003 (tái bản lần thứ nhất); 3) Giáo trình Luật hình sự Việt Nam, Tập I, Tập thể tác giả do GS.TS. Nguyễn Ngọc Hòa chủ biên, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 2007; 4) Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần chung), Tập thể tác giả do PGS.TS. Võ Khánh Vinh chủ biên, Đại học Huế, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2000; 5) Trách nhiệm hình sự và hình phạt, Tập thể tác giả do PGS.TS Nguyễn Ngọc Hòa chủ biên, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 2001; 6) Bình luận khoa học Bộ luật hình sự 1999 - Phần chung, của ThS. Đinh Văn Quế, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, 2000) v.v... Các bài nghiên cứu trên đã nhận diện và làm sáng tỏ một số vấn đề về khái niệm, đặc trưng, căn cứ áp dụng và thẩm quyền áp dụng chế định miễn chấp hành hình phạt trong Bộ luật hình sự năm 1999 và có những đề xuất, giải pháp để ngày càng hoàn thiện chế định trên, đảm bảo quan điểm trừng trị kết hợp với giáo dục người phạm tội để họ sớm hòa nhập với cộng đồng, trở thành người có ích. Tuy nhiên, nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn xung quanh chế định miễn chấp hành hình phạt cũng đòi hỏi các nhà khoa học cần phải được tiếp tục nghiên cứu một cách toàn diện, chuyên khảo và sâu sắc hơn. 3. Phạm vi nghiên cứu Miễn chấp hành hình phạt là một chế định phức tạp, có nhiều nội dung liên quan đến các chế định khác trong Bộ luật hình sự như: hình phạt, trách nhiệm hình sự, miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt; v.v... Bởi vậy, phạm vi nghiên cứu của luận văn chỉ xem xét và giải quyết một số vấn đề xung quanh chế định miễn chấp hành hình phạt như: - Khái niệm, bản chất pháp lý và các đặc điểm cơ bản của miễn chấp hành hình phạt; - Lịch sử hình thành và phát triển của các quy phạm về chế định miễn chấp hành hình phạt trong pháp luật hình sự Việt Nam; - Các quy định về miễn chấp hành hình phạt trong pháp luật hình sự một số nước trên thế giới; - Nội dung và điều kiện áp dụng những trường hợp miễn chấp hành hình phạt trong Bộ luật hình sự năm 1999 (được sửa đổi bổ sung năm 2009) hiện hành, kết hợp với thực tiễn áp dụng. Ngoài ra, trên cơ sở nghiên cứu nội dung cơ bản của chế định miễn chấp hành hình phạt, tác giả của luận văn đi sâu nghiên cứu chế định miễn chấp hành hình phạt trên phương diện (khía cạnh) lập pháp và việc áp dụng chế định này trong thực tiễn, đưa ra các giải pháp hoàn thiện các quy phạm của chế định này trong pháp luật hình sự Việt Nam. 4. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích của luận văn là nghiên cứu toàn diện, có hệ thống những vấn đề về lập pháp, lý luận và thực tiễn đối với chế định miễn chấp hành hình phạt trong luật hình sự Việt Nam. Trên cơ sở đó, dựa vào quan điểm và định hướng của Đảng và Nhà nước, nhất là chính sách hình sự về đấu tranh phòng chống tội phạm, cải tạo - giáo dục người phạm tội, luận văn làm sáng tỏ cơ sở lý luận, nội dung đổi mới đối với chế định này từ yêu cầu thực tiễn của đất nước trong giai đoạn hiện nay. Với phạm vi nghiên cứu nêu trên trong luận văn này, tác giả tập trung vào giải quyết những nhiệm vụ chính như sau: 1) Phân tích và xây dựng định nghĩa khoa học của khái niệm miễn chấp hành hình phạt, nghiên cứu và phân tích các đặc điểm cơ bản của miễn chấp hành hình phạt và so sánh nó với miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt. 2) Khái quát sự hình thành và phát triển của các quy phạm về miễn chấp hành hình phạt trong pháp luật hình sự Việt Nam. 3) Phân tích nội dung, điều kiện áp dụng những trường hợp miễn chấp hành hình phạt theo các quy định của Bộ luật hình sự năm 1999 (được sửa đổi bổ sung năm 2009) hiện hành và thực tiễn áp dụng các quy định này. Từ đây phân tích một số tồn tại xung quanh việc quy định và áp dụng chế định miễn chấp hành hình phạt. 4) Luận chứng cho sự cần thiết phải hoàn thiện các quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về miễn chấp hành hình phạt, những phương hướng cơ bản của việc hoàn thiện và từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện chế định miễn chấp hành hình phạt trong Bộ luật hình sự năm 1999 (được sửa đổi bổ sung năm 2009), đồng thời đưa ra mô hình lý luận với sự bổ sung một số trường hợp miễn chấp hành hình phạt cần phải được nhà làm luật nước ta ghi nhận trong pháp luật hình sự Việt Nam hiện hành. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu Đề tài được nghiên cứu trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm, định hướng của Đảng về chính sách hình sự; quan điểm, đường lối áp dụng đối với người phạm tội trước yêu cầu đổi mới của đất nước. Để đạt được những mục đích đã đặt ra trên cơ sở lý luận là phép duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, luận văn đã sử dụng một số phương pháp nghiên cứu như: phương pháp so sánh, phân tích tài liệu, nghiên cứu lịch sử, tổng hợp. 6. Ý nghĩa lý luận, thực tiễn và điểm mới về khoa học của luận văn Ý nghĩa lý luận và thực tiễn quan trọng của luận văn là ở chỗ tác giả đã làm rõ khái niệm, bản chất pháp lý và các đặc điểm cơ bản của miễn chấp hành hình phạt, nội dung và điều kiện áp dụng các trường hợp miễn chấp hành hình phạt trên cơ sở xem xét những quy định của pháp luật hình sự hiện hành, đồng thời đưa ra các kiến nghị hoàn thiện các quy phạm của chế định này ở khía cạnh lập pháp và việc áp dụng chúng trong thực tiễn. Đặc biệt, để góp phần nhân đạo hóa hơn nữa chính sách hình sự của Nhà nước ta và để phù hợp với các yêu cầu của thực tiễn xét xử và pháp luật hình sự các nước, tác giả luận văn kiến nghị bổ sung những trường hợp có thể áp dụng miễn chấp hành hình phạt chưa được nhà làm luật nước ta quy định trong Bộ luật hình sự. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Một số vấn đề chung về chế định miễn chấp hành hình phạt trong luật hình sự Việt Nam. Chương 2: Quy định của Bộ luật hình sự Việt Nam hiện hành về chế định miễn chấp hành hình phạt và thực tiễn áp dụng. Chương 3: Những phương hướng cơ bản và một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng các quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về miễn chấp hành hình phạt. Chương 1 Một số vấn đề chung về chế định miễn chấp hành hình phạt trong luật hình sự việt nam 1.1. Khái niệm và các đặc điểm cơ bản của miễn chấp hành hình phạt 1.1.1. Khái niệm miễn chấp hành hình phạt Trên cơ sở tiếp thu có chọn lọc những điểm hợp lý trong các khái niệm về chế định miễn chấp hành hình phạt và những vấn đề đã được thực tiễn áp dụng pháp luật kiểm nghiệm, có thể rút ra định nghĩa khoa học về chế định miễn chấp hành hình phạt như sau: miễn chấp hành hình phạt là việc hủy bỏ toàn bộ hoặc phần còn lại của hình phạt đã được Tòa án tuyên có hiệu lực đối với người bị kết án". 1.1.2. Các đặc điểm cơ bản của chế định miễn chấp hành hình phạt Đặc điểm thứ nhất: miễn chấp hành hình phạt phản ánh nguyên tắc nhân đạo của chính sách hình sự nói chung và của luật Hình sự, cũng như luật Thi hành án hình sự Việt Nam nói riêng. Đặc điểm thứ hai: chúng đều chỉ có thể được áp dụng đối với người bị kết án trong mỗi trường hợp cụ thể tương ứng. Đặc điểm thứ ba: chúng không thể được áp dụng một cách tùy tiện mà chỉ có thể được áp dụng khi có các căn cứ và những điều kiện nhất định do PLHS quy định 1.1.3. Phân biệt miễn chấp hành hình phạt với miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt Phân biệt miễn chấp hành hình phạt với miễn trách nhiệm hình sự Phân biệt miễn chấp hành hình phạt với miễn hình phạt 1.2. Sơ lược sự hình thành và phát triển của các quy phạm về miễn chấp hành hình phạt trong Luật hình sự Việt Nam từ năm 1945 cho đến trước khi có bộ luật hình sự năm 1999 1.2.1. Giai đoạn từ sau Cách mạng tháng Tám năm 1945 đến trước khi có Bộ luật hình sự năm 1985 Trong giai đoạn cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân, từ tháng 9 năm 1945 đến tháng 5 năm 1954, nhằm "bảo vệ nền độc lập, bảo vệ nền kinh tế, tài chính mới", ngày 20 tháng 10 năm 1945, Nhà nước ta đã ban hành Sắc lệnh đại xá, theo đó đại xá cho tuyệt đại đa số án được tuyên trong thời kỳ Pháp thuộc. Sau đó ngày 12 tháng 10 năm 1954, nhân dịp giải phóng thủ đô, Nhà nước ta đã quyết định đại xá đối với những người đã lầm đường lạc lối, tích cực sửa chữa lỗi lầm. Đặc biệt, Sắc lệnh số 218 ngày 01 tháng 10 năm 1954 quy định kể từ ngày Sắc lệnh này có hiệu lực pháp luật, không trừng phạt những người hợp tác với đối phương trong thời gian chiến tranh và cho họ hưởng quyền tự do dân chủ còn những người đã bị xử phạt đều được thả và được hưởng quyền tự do dân chủ. Trong giai đoạn từ năm 1954 đến năm 1975, để thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược: xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và tiến hành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ ở miền Nam nhằm thống nhất đất nước, Nhà nước ta đã ban hành hàng loạt các văn bản quy phạm pháp luật hình sự thể hiện rõ quan điểm phân hóa trong đường lối xử lý hình sự đối với tội phạm và người phạm tội như: Pháp lệnh trừng trị các tội phản cách mạng, Pháp lệnh trừng trị các tội xâm phạm tài sản xã hội chủ nghĩa… Trong giai đoạn từ năm 1975 đến năm 1985, chính sách hình sự của nhà nước ta thể hiện trong các văn bản quy phạm pháp luật hình sự được ban hành trong giai đoạn này đặc biệt là trong Pháp lệnh của ủy ban Thường vụ Quốc hội và Pháp lệnh ngày 30 tháng 6 năm 1982 của Hội đồng Nhà nước trừng trị các tội đầu cơ, buôn lậu, làm hàng giả, kinh doanh trái phép. Về cơ bản pháp luật hình sự Việt Nam trong giai đoạn này cũng có những bước tiến bộ cả về công tác lập pháp lẫn tư tưởng pháp luật đặc biệt là chính sách nhân đạo của của Đảng và Nhà nước đối với những người phạm tội. Tuy nhiên, những chính sách hình sự trong giai đoạn này được ban hành chủ yếu để giải quyết vấn đề "tình thế" mà chưa phải là chuẩn chung để áp dụng lâu dài, phục vụ cho quá trình xây dựng Nhà nước kiểu mới. Do đó, yêu cầu cấp thiết đặt ra trong thời kỳ này là phải xây dựng Bộ luật hình sự cho phù hợp với quá trình xây dựng và sự phát triển đất nước. 1.2.2. Giai đoạn từ sau khi ban hành Bộ luật hình sự năm 1985 cho đến trước khi có Bộ luật hình sự năm 1999 Bộ luật hình sự đầu tiên của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ra đời đánh dấu một bước phát triển của pháp luật hình sự Việt Nam nói chung cũng như các quy định về chế định miễn chấp hành hình phạt nói riêng. Điểm nổi bật của Bộ luật hình sự năm 1985 thể hiện được chính sách nhân đạo trong Bộ luật hình sự chính là các quy định về miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt (Điều 48), giảm thời hạn chấp hành hình phạt chính (Điều 49), giảm thời hạn và miễn việc chấp hành hình phạt trong trường hợp đặc biệt (Điều 51). Các quy định này cụ thể hóa các trường hợp được miễn chấp hành hình phạt và theo hướng mở rộng hơn cho phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội trong giai đoạn mới. Việc quy định về chế định miễn chấp hành hình phạt trong Bộ luật hình sự năm 1985 là một bước tiến mới trong quá trình phát triển của pháp luật nói chung và của chế định miễn chấp hành hình phạt nói riêng; đã tạo ra một quy định chung, thống nhất cho tất cả các trường hợp được hưởng chính sách khoan hồng của Đảng và Nhà nước. Việc miễn chấp hành hình phạt trên đây là nhằm tạo điều kiện cho những người phạm tội được hưởng sự khoan hồng của Luật hình sự đối với họ, thông qua đó giúp họ tự cải tạo giáo dục, nhanh chóng trở thành người lương thiện, có ích cho xã hội, không phạm tội mới mặt khác vẫn thể hiện được mục đích của hình phạt đối với những người vi phạm pháp luật hình sự. Bộ luật hình sự năm 1985 thể hiện trình độ nhận thức khoa học cao hơn về vai trò của luật hình sự, của các phương tiện và phương pháp tác động tội phạm trong giai đoạn cách mạng nhất định, thể hiện được chính sách nhân đạo trong của Nhà nước trong việc xử lý người phạm tội Tuy nhiên, do ra đời trong tình hình kinh tế - xã hội trong nước và quốc tế có nhiều điểm khác biệt căn bản so với những năm cuối thế kỷ XX, cho nên mặc dù đã được sửa đổi bổ sung nhưng Bộ luật hình sự 1985 vẫn không đáp ứng được yêu cầu của cuộc đấu tranh, phòng ngừa và phòng chống tội phạm trong điều kiện đổi mới. Vì vậy sự ra đời của Bộ luật hình sự năm 1999 thể hiện ở mức độ cao hơn, toàn diện hơn, đầy đủ hơn các yêu cầu của việc duy trì ổn định trật tự xã hội của Luật hình sự và cả yêu cầu về việc hoàn thiện xu hướng nhân đạo trong Luật hình sự nói riêng và pháp luật Việt Nam nói chung. 1.3. Các quy định về miễn chấp hành hình phạt trong pháp luật hình sự một số nước trong khu vực ASEAN Các quy định về chế định miễn chấp hành hình phạt trong pháp luật hình sự Thái Lan Các quy định về chế định miễn chấp hành hình phạt trong pháp luật hình sự Philíppin. Các quy định về chế định miễn chấp hành hình phạt trong pháp luật hình sự Malaixia. Các quy định về chế định miễn chấp hành hình phạt trong pháp luật hình sự Inđônêxia. Chương 2 Quy định của bộ luật hình sự việt nam hiện hành về chế định miễn chấp hành hình phạt và thực tiễn áp dụng 2.1. Quy định của bộ luật hình sự Việt Nam hiện hành về chế định miễn chấp hành hình phạt 2.1.1. Các trường hợp miễn chấp hành hình phạt a) Đối với người bị kết án cải tạo không giam giữ, tù có thời hạn, chưa chấp hành hình phạt mà lập công lớn hoặc mắc bệnh hiểm nghèo và nếu người đó không còn nguy hiểm cho xã hội nữa, thì theo đề nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát, Tòa án có thể quyết định miễn chấp hành toàn bộ hình phạt b) Người bị kết án được miễn chấp hành hình phạt khi được đặc xá hoặc đại xá c) Đối với người bị kết án về tội ít nghiêm trọng đã được hoãn chấp hành hình phạt theo quy định tại Điều 61 của Bộ luật này, nếu trong thời gian được hoãn đã lập công, thì theo đề nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát, Tòa án có thể quyết định miễn chấp hành hình phạt d) Đối với người bị kết án phạt tù về tội ít nghiêm trọng đã được tạm đình chỉ chấp hành hình phạt theo quy định tại Điều 62 của Bộ luật này, nếu trong thời gian được tạm đình chỉ mà đã lập công, thì theo đề nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát, Tòa án có thể quyết định miễn chấp hành phần hình phạt còn lại e, Người bị phạt cấm cư trú hoặc quản chế, nếu đã chấp hành được một phần hai thời hạn hình phạt và cải tạo tốt, thì theo đề nghị của chính quyền địa phương nơi người đó chấp hành hình phạt, Tòa án có thể quyết định miễn chấp hành phần hình phạt còn lại g, Đối với người bị áp dụng hình phạt tiền 2.1.2. Thẩm quyền, thủ tục và hậu quả pháp lý của việc áp dụng chế định miễn chấp hành hình phạt Thứ nhất, về thẩm quyền áp dụng Tòa án có thẩm quyền quyết định miễn chấp hành hình phạt tù là Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án quân sự cấp quân khu nơi người bị kết án cư trú hoặc làm việc. Việc miễn chấp hành hình phạt khác thuộc thẩm quyền quyết định của Tòa án nhân dân cấp huyện, Tòa án quân sự khu vực nơi người bị kết án chấp hành hình phạt hoặc chịu thử thách. Thứ hai, về thủ tục áp dụng Người chưa chấp hành hình phạt có đủ điều kiện nói trên thì phải làm đơn gửi đến Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh nơi họ cư trú (nếu là quân nhân thì gửi cho Viện kiểm sát quân sự), kèm theo giấy xác nhận về việc đã lập công lớn (của chính quyền xã, phường, thị trấn, cơ quan tổ chức, đơn vị quân đội) hoặc mắc bệnh hiểm nghèo (có kết luận của hội đồng giám định y khoa). Hồ sơ đề nghị xét miễn chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ, miễn chấp hành toàn bộ hoặc phần hình phạt tù còn lại, miễn chấp hành phần tiền phạt còn lại phải có đề nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp; Bản sao bản án có hiệu lực pháp luật. Thứ ba, về hậu quả của việc áp dụng chế định miễn chấp hành hình phạt Một là, về hậu quả pháp lý hình sự: người được miễn chấp hành hình phạt vẫn phải chịu các hậu quả pháp lý bất lợi của việc phạm tội như: bị truy cứu trách nhiệm hình sự; bị kết tội; vẫn phải chịu hình phạt hoặc biện pháp cưỡng chế về hình sự khác và vẫn bị coi là có án tích và chỉ được xóa án tích theo quy định tại các Điều 64 đến Điều 67 Bộ luật hình sự và vẫn có thể bị áp dụng biện pháp tư pháp được quy định trong Bộ luật hình sự quy định tại Điều 41 đến Điều 43. So với chế định miễn trách nhiệm hình sự và miễn hình phạt thì người được miễn chấp hành hình phạt phải chịu hậu quả pháp lý nhiều hơn hay có thể nói tính trấn áp về mặt hình sự của chế định miễn chấp hành hình phạt là nghiêm khắc hơn so với chế định miễn trách nhiệm hình sự hay miễn hình phạt. Hai là, về hậu quả xã hội - pháp lý: người được miễn chấp hành hình phạt phải gánh chịu hậu quả xã hội - pháp lý nhất định. Về mặt xã hội người được miễn chấp hành hình phạt bị Nhà nước, xã hội và dư luận lên án về hành vi phạm tội; do đó người được miễn chấp hành hình phạt cũng bị sự tác động, ảnh hưởng đến tâm lý, tinh thần và danh dự hoặc rộng hơn là vị thế của họ trước cơ quan, đơn vị, tổ chức và cộng đồng dân cư. 2.2. Thực tiễn áp dụng chế định miễn chấp hành hình phạt 2.2.1. Những kết quả đạt được và nguyên nhân Thứ nhất, số vụ án và số bị can thụ lý mới hàng năm nhiều nhất là năm 2008 và năm 2009 và sau đó có xu hướng giảm vào năm 2010 nhưng lại tăng vào năm 2011. Cũng tương tự như vậy số bị cáo được đưa ra xét xử có xu hướng tăng trong hầu hết các năm, chỉ có năm 2010 là số bị cáo được đưa ra xét xử có xu hướng giảm nhưng sau đó tới năm 2011 lại tăng đột biến (tăng hơn 10000 bị cáo so với năm 2010). Điều đó cho thấy tình hình tội phạm hiện nay đang diễn biến hết sức phức tạp với xu hướng chung là tăng đều qua từng năm. Cũng phù hợp với tỷ lệ bị cáo được đưa ra xét xử, số vụ án được đưa ra xét xử vào năm 2010 cũng là ít nhất. Tình hình này cho thấy tội phạm có diễn biến phức tạp, không hoàn toàn tăng mà cũng không có xu hướng giảm trong cả giai đoạn mà cũng có lúc tăng nhanh nhưng có lúc giảm; ngoài ra cũng có thể do các cơ quan bảo vệ pháp luật đã làm tốt công tác phòng chống tội phạm, không để người phạm tội có cơ hội thực hiện hành vi phạm tội. Thứ hai, nếu so sánh số vụ án và bị cáo mà Tòa án thụ lý với số vụ án và bị cáo Tòa án đưa ra xét xử thì có thể thấy còn rất nhiều án tồn đọng. Cụ thể năm 2007 cả các vụ án cũ còn lại và thụ lý mới là 61.813 vụ án với 107.696 bị cáo, trong khi đó số vụ án đưa ra xét xử là 55.299 vụ với 92.260 bị cáo (6.514 vụ và 15.436 bị cáo chưa được xét xử); tương tự như vậy vào năm 2008 còn 5.454 vụ và 12.699 bị cáo; năm 2009 còn 8.255 vụ và 18.593 bị cáo; năm 2010 còn 5.527 vụ và 12.950 bị cáo; năm 2011 còn 5.410 vụ và 13.393 bị cáo chưa được đưa ra xét xử. Các số liệu trên cho thấy cho thấy việc xét xử ở các cấp Tòa án còn chưa khẩn trương, kịp thời và trên thực tế cũng có nhiều vụ án để quá thời hạn xét xử của Bộ luật tố tụng hình sự. Thứ ba, tỷ lệ bị cáo khi thụ lý và tỷ lệ bị cáo khi đã xét xử đều thấy bình quân số bị cáo trên một vụ án có xu hướng ngày càng tăng. Ví dụ năm 2007 và năm 2008 số bị cáo Tòa án thụ lý trung bình khoảng 1.74 bị cáo/ 1 vụ án thì đến năm 2011 đã tăng lên là 1.78 bị cáo/ 1 vụ án. Còn số bị cáo đưa ra xét xử từ năm 2007 đến 2010 giao động từ 1.67 bị cáo/1 vụ án tùy từng năm thì đến năm 2011 tăng lên là 1.71 bị cáo/ 1 vụ án. Với mức bình quân như trên thì cho thấy trong một vụ án có gần 02 bị cáo và như thế là tỷ lệ đồng phạm trong vụ án là tương đối phổ biến. Thứ tư, việc áp dụng chế định miễn chấp hành hình phạt không đều qua các năm, tỷ lệ người được miễn chấp hành hình phạt cao nhất là vào năm 2011 và năm 2009 và thấp nhất là vào năm 2010 và năm 2007 (năm 2010 người được miễn chấp hành hình phạt chỉ gần bằng 1/3 số lượng người được miễn chấp hành hình phạt vào năm 2011. Cả hai năm 2007 và năm 2010 số lượng người được miễn chấp hành hình phạt cũng không bằng năm 2011). So sánh tỷ lệ người được miễn chấp hành hình phạt với số lượng bị cáo đưa ra xét xử có thể thấy tỷ lệ người được miễn chấp hành hình phạt hiện nay (không kể trường hợp đặc xá) là quá thấp so với số lượng bị cáo được đưa ra xét xử: năm 2007 chỉ chiếm khoảng 0.041%; năm 2008 là 0.042%; năm 2009 là 0.075%; năm 2010 là 0.033%; năm 2011 là 0.086%. Cũng tương ứng với số lượng bị cáo đưa ra xét xử, tỷ lệ phần trăm người được miễn chấp hành hình phạt năm 2011 cũng là cao nhất và thấp nhất cũng là năm 2009. Thứ năm, tỷ lệ người được miễn chấp hành hình phạt hiện nay chủ yếu là do được đặc xá. Số lượng người được hưởng chế định nhân đạo của Nhà nước bằng chính sách đặc xá chiếm số lượng lớn. Trong 05 năm từ năm 2007 đến năm 2011 cả nước có 56.589 bị cáo được đặc xá trong khi đó cả nước có 476.920 bị cáo bị đưa ra xét xử (chiếm khoảng 11.9%). Thứ sáu, tỷ lệ bị cáo được miễn chấp hành hình phạt của Tòa án quân sự và quân khu chiếm tỷ lệ không đáng kể, chỉ có năm 2008 và 2010 là có bị cáo được miễn chấp hành hình phạt nhưng mỗi năm cũng chỉ có 1 bị cáo, còn năm 2007, 2009 và 2011 Tòa án quân sự và quân khu không miễn chấp hành hình phạt cho bất cứ bị cáo nào. Tỷ lệ miễn chấp hành hình phạt chủ yếu tập trung vào Tòa án nhân dân cấp huyện và Tòa án nhân dân cấp tỉnh. Nguyên nhân của những kết quả đạt được Một là, việc hoàn thiện pháp luật hình sự nói chung và các biện pháp tha miễn trong luật hình sự nói riêng được Đảng và Nhà nước quan tâm thích đáng. Hai là, tổ chức của các cơ quan tư pháp ngày càng hoàn thiện. Ba là, đội ngũ cán bộ tư pháp có sự trưởng thành về số lượng và chất lượng 2.2.2. Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân Thứ nhất, có sự nhận thức không thống nhất về các quy định của pháp luật hình sự trong thực tiễn áp dụng đối với chế định miễn chấp hành hình phạt. Thứ hai, việc giám sát, giáo dục người phạm tội chưa chấp hành hình phạt cũng chưa được quan tâm thích đáng. Trên thực tế, việc cải tạo, giáo dục người phạm tội chủ yếu tập trung ở những trại giam nơi những người phạm tội đang đi chấp hành hình phạt tù. Đối với những người phạm tội chưa chấp hành hình phạt, việc cải tạo, giáo dục ở địa phương còn nhiều hạn chế gần như chưa có một quy định cụ thể nào hướng dẫn về trường hợp này. Thứ ba, công tác phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm và giáo dục người phạm tội chưa tương xứng với thành tựu phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng an ninh trong khi tiềm lực đầu tư cho công tác này được chú trọng hơn trước, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật hình sự còn hạn chế nên tình hình tội phạm còn diễn biến phức tạp, có chiều hướng gia tăng; tính chất, mức độ phạm tội ngày càng tinh vi, thủ đoạn ngày càng xảo quyệt. Ngay cả những người phạm tội cũng không hiểu hết về những chế định nhân đạo mà nhà nước áp dụng đối với họ để khuyến khích họ cải tạo tốt để hưởng chính sách khoan hồng của Đảng và Nhà nước. Chương 3 Những phương hướng cơ bản và một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng các quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về miễn chấp hành hình phạt 3.1. Những phương hướng cơ bản Thứ nhất, trên phương diện thực tiễn, việc áp dụng chế định miễn chấp hành hình phạt trên thực tế diễn ra thường xuyên và phổ biến, tuy nhiên có nhiều trường hợp các cơ quan tiến hành tố tụng còn áp dụng chế định này không đúng với quy định của pháp luật, áp dụng tùy tiện và đôi khi còn tạo kẽ hở cho việc lợi dụng chức vụ quyền hạn của các cán bộ thi hành pháp luật để hưởng lợi… Điều đó dẫn đến yêu cầu phải kịp thời khắc phục về mặt thực tiễn thi hành. Thứ hai, trên phương diện lý luận cần hoàn thiện các quy định về chế định này nhằm làm sáng tỏ chính sách về xử lý người phạm tội của Nhà nước ta, thể hiện được quan điểm của Đảng và Nhà nước là xử lý nghiêm người phạm tội đồng thời cũng tạo điều kiện để họ cải tạo, giáo dục và hòa nhập với cộng đồng. Ngoài ra, việc hoàn thiện chế định này không chỉ giúp các cơ quan tiến hành tố tụng áp dụng đúng pháp luật mà còn giúp cho những cán bộ nghiên cứu khoa học có nhận thức đúng đắn và ngày càng phát triển chế định nhân đạo của Đảng và Nhà nước ta. 3.1.1. Thực hiện nghiêm chỉnh chính sách hình sự của Đảng và Nhà nước Ngay từ khi mới thành lập, Đảng cộng sản đã thể hiện vai trò lãnh đạo mọi hoạt động của Nhà nước và xã hội. Trải qua nhiều thời kỳ khác nhau, vai trò của Đảng ngày càng quan trọng trên tất cả các lĩnh vực của đời sống. Dưới sự lãnh đạo đó quyền làm chủ của nhân dân được phát huy cao độ. Đối với lĩnh vực hình sự nói riêng, dưới sự lãnh đạo của Đảng các nhà làm luật xác định rõ đường lối, chính sách trong công cuộc đấu tranh, phòng chống tội phạm. Không có sự lãnh đạo của Đảng thì không có quyền làm chủ của nhân dân theo đúng nghĩa. Đảng thể hiện sự lãnh đạo thông qua những chủ trương, đường lối chính sách hình sự trong công cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm. Sự lãnh đạo của Đảng đối với các chính sách hình sự nói chung không chỉ là răn đe, phòng ngừa, nghiêm trị người phạm tội mà còn thể hiện tính nhân đạo đối với người phạm tội. Cũng tại Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 của Bộ Chính trị về "Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020" đã đưa ra quan điểm chỉ đạo của Đảng trong việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật "Thể chế hóa kịp thời, đầy đủ, đúng đắn đường lối của Đảng… xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân…". Có thể nói quan điểm chỉ đạo của Đảng đã đi vào chi tiết tới từng quan hệ pháp luật cụ thể. Do đó, từ sự chỉ đạo của Đảng trong việc thực hiện xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật nói chung, các quy định của pháp luật về miễn chấp hành hình phạt nói riêng cũng cần phải có sự nhận thức đúng đắn và áp dụng nghiêm chỉnh của các cơ quan tiến hành tố tụng. Sau đó cần có sự nghiên cứu, phối hợp giữa thực tiễn với khoa học để ngày càng hoàn thiện chế định trên, ngày càng thể hiện một cách chính xác và hoàn thiện các quan điểm của Đảng trong công tác giáo dục, cải tạo người phạm tội. Vì vậy, việc đổi mới và hoàn thiện các quy định về miễn chấp hành hình phạt trong pháp luật hình sự Việt Nam để ngày càng phù hợp với điều kiện chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội ở nước ta là điều cần thiết. 3.1.2. Thể hiện sự phân hóa trong xử lý tội phạm và người phạm tội Luật hình sự Việt Nam từ năm 1985 đến khi ban hành Bộ luật hình sự năm 1999 thể hiện trình độ lập pháp cao hơn của các nhà làm luật nước ta so với các thời kỳ trước đây. Thể hiện ở việc phân hóa rõ nét trong việc xử lý tội phạm và người phạm tội. Sự phân hóa được thể hiện ở nguyên tắc xử lý người phạm tội được quy định tại Điều 3 Bộ luật hình sự năm 1999 và các quy định về việc lần đầu tiên ghi nhận khái niệm tội phạm đã tạo cơ sở pháp lý cho việc phân biệt tội phạm với những hành vi nguy hiểm cho xã hội khác mà không phải tội phạm hay quy định cơ sở của trách nhiệm hình sự tại Điều 2 Bộ luật hình sự năm 1985, nhà làm luật nước ta chính thức tuyên bố từ bỏ nguyên tắc tương tự trong Luật hình sự tạo cơ sở để giải quyết tốt khía cạnh bình đẳng về trách nhiệm hình sự. 3.2. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng các quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về miễn chấp hành hình phạt 3.2.1. Hoàn thiện Bộ luật hình sự Thứ nhất, bổ sung thêm trường hợp miễn chấp hành hình phạt tù cho những người bị kết án về tội nghiêm trọng, tội rất nghiêm trọng và tội đặc biệt nghiêm trọng đã được tạm hoãn hoặc tạm đình chỉ chấp hành hình phạt tù mà thời hạn hoãn hoặc tạm đình chỉ đã quá thời hiệu thi hành bản án. Thứ hai, trên thực tế trường hợp miễn chấp hành hình phạt tiền cũng tương đối phổ biến, vì vậy để đảm bảo sự đồng bộ trong việc thực hiện chế định miễn chấp hành hình phạt thì cần bổ sung thêm trường hợp miễn chấp hành hình phạt tiền vào trong nội dung của Điều 57 Bộ luật hình sự. Cụ thể bỏ biện pháp miễn chấp hành hình phạt tiền tại khoản 2 Điều 58 mà bổ sung thêm vào Điều 57 Bộ luật hình sự khoản 5: Khoản 5. Người bị kết án phạt tiền đã tích cực chấp hành được một phần hình phạt nhưng bị lâm vào hoàn cảnh kinh tế đặc biệt khó khăn kéo dài do thiên tai, hỏa hoạn, tai nạn hoặc ốm đau gây ra mà không thể tiếp tục chấp hành được phần hình phạt còn lại hoặc lập công lớn, thì theo đề nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát, Tòa án có thể quyết định miễn việc chấp hành phần tiền phạt còn lại. Ngoài ra trong hệ thống hình phạt bổ sung còn có các hình phạt như: Cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định; Tước một số quyền công dân mà những hình phạt này chưa được quy định để được miễn chấp hành hình phạt tù theo Điều 57 Bộ luật hình sự. Vì vậy, nên bổ sung thêm vào Điều 57 như sau: Khoản 6. Người bị phạt cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định hoặc tước một số quyền công dân, nếu đã chấp hành được 1/2 thời hạn hình phạt và cải tạo tốt thì theo đề nghị của cơ quan, tổ chức nơi người đó chấp hành hình phạt, Tòa án có thể quyết định miễn việc chấp hành phần hình phạt còn lại. Thứ ba, hoàn thiện các quy định của pháp luật về thủ tục và thẩm quyền xét miễn chấp hành hình phạt Một là, theo quy định hiện hành thì người chưa chấp hành hình phạt có đủ điều kiện để miễn chấp hành hình phạt thì gửi hồ sơ đến Viện kiểm sát cấp tỉnh hoặc Viện kiểm sát quân sự, còn hồ sơ đề nghị xét miễn chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ hoặc miễn chấp hành toàn bộ hoặc phần hình phạt tù còn lại, miễn chấp hành hình phạt tiền còn lại thì phải có đề nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp mà không quy định trường hợp hồ sơ miễn chấp hành hình phạt cấm cư trú hoặc quản chế theo quy định tại khoản 5 Điều 57 Bộ luật hình sự. Theo đó nên quy định về thủ tục miễn chấp hành hình phạt đối với trường hợp này như sau: Hồ sơ đề nghị xét miễn chấp hành hình phạt cấm cư trú hoặc quản chế phải có đề nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp. Hai là, trong các văn bản hướng dẫn về thủ tục xét miễn chấp hành hình phạt chỉ quy định về thủ tục và thời hạn xét miễn chấp hành hình phạt mà không quy định về thành phần tham dự hội đồng xét miễn chấp hành hình phạt gồm bao nhiêu thẩm phán, Kiểm sát viên hay thư ký. Thứ tư, trên thực tế, chế định miễn chấp hành hình phạt cũng mới chỉ được quy định trực tiếp hoặc gián tiếp tại một số điều luật riêng lẻ, chưa được ghi nhận tại một chương riêng như các chế định khác về tội phạm, hình phạt; v.v... Điều đó chứng tỏ miễn chấp hành hình phạt vẫn chưa được các nhà lập pháp coi trọng đúng mức và chưa nhận thức được đầy đủ tầm quan trọng lớn lao của chế định này và nhu cầu cần quy định cụ thể, toàn diện tại một chương riêng trong Bộ luật hình sự. Như vậy mới đáp ứng yêu cầu đổi mới của đất nước và ngày càng hoàn thiện chế định nhân đạo của pháp luật Việt Nam. 3.2.2. Các giải pháp khác Thứ nhất, tăng cường hướng dẫn, giải thích những quy định của Bộ luật hình sự năm 1999 sửa đổi, bổ sung về chế định miễn chấp hành hình phạt. Một là, tăng cường vai trò của Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Công an trong việc hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật hình sự trong đó có chế định miễn chấp hành hình phạt; Hai là, nâng cao tính chủ động trong phát hiện, tham mưu, đề xuất của các cơ quan bảo vệ pháp luật, những cán bộ làm công tác thực tiễn đối với những vướng mắc, bất cập nảy sinh từ thực tiễn áp dụng chế định miễn chấp hành hình phạt; Ba là, nội dung hướng dẫn, giải thích cần tập trung vào các vấn đề có liên quan đến hoàn thiện pháp luật về chế định miễn chấp hành hình phạt, đưa ra các giải pháp xử lý cho các vấn đề mới phát sinh, các vấn đề chưa được quy định rõ hoặc những vấn đề còn có nhiều ý kiến đang tranh luận. Thứ hai, nâng cao trình độ nghiệp vụ, bản lĩnh chính trị và đạo đức nghề nghiệp của những người có thẩm quyền trong việc quyết định áp dụng chế định miễn chấp hành hình phạt Một là, các cán bộ làm công tác bảo vệ pháp luật phải nắm vững chủ trương, đường lối, chính sách và pháp luật để vận dụng sáng tạo, linh hoạt quy định của pháp luật, bảo đảm kết hợp hài hòa các yêu cầu về chính trị, pháp luật và nghĩa vụ. Hai là, làm tốt công tác quy hoạch, tuyển dụng, bố trí và sử dụng đội ngũ cán bộ đảm bảo đủ về số lượng, chú trọng chất lượng nguồn nhân lực, tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng nghề nghiệp. Ba là, xây dựng đội ngũ cán bộ trong sạch, vững mạnh, có quan điểm đúng đắn, thượng tôn pháp luật, lấy pháp luật làm nền tảng, tuân thủ công lý, bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa. Thứ ba, nâng cao chất lượng về sự tham gia của các cơ quan, tổ chức và gia đình người được miễn chấp hành hình phạt Gia đình là môi trường thuận lợi nhất để người phạm tội cải tạo, giáo dục. Ngoài việc hiểu biết về chế định này để áp dụng chính sách nhân đạo đối với con em gia đình người phạm tội, gia đình cùng với các cơ quan tổ chức xã hội giúp người phạm tội được miễn chấp hành hình phạt tái hòa nhập với cộng đồng nhằm xóa bỏ khả năng tiếp tục tái phạm tội, giúp họ trở thành người có ích cho gia đình và xã hội. Việc giáo dục người phạm tội được miễn chấp hành hình phạt từ gia đình đã góp phần làm giảm gánh nặng cho các cơ quan bảo vệ pháp luật. Thứ tư, tăng cường công tác truyền thông, phổ biến, giáo dục pháp luật hình sự và chế định miễn chấp hành hình phạt Một là, tăng cường công tác truyền thông, phổ biến chính sách, pháp luật về phòng ngừa, đấu tranh và chống tội phạm nói chung, các chế định nhân đạo của nhà nước trong đó có chế định miễn chấp hành hình phạt nói riêng; Hai là, đổi mới nội dung, phương pháp và hình thức tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật để công tác này đi vào chiều sâu, đến với các tầng lớp nhân dân, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn và miền núi; Ba là, tăng cường mối quan hệ phối hợp giữa các cơ quan bảo vệ pháp luật với các cơ quan báo chí, phương tiện truyền thông trong thông tin, giới thiệu truyền thông về các vụ án và quá trình điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án. Thứ năm, tăng cường công tác quản lý, giáo dục và cải tạo phạm nhân cũng như người mới ra tù, mãn hạn tù, chống kỳ thị về hành vi phạm tội để người phạm tội yên tâm làm ăn, trở về cuộc sống lương thiện Trước hết, đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục, cải tạo phạm nhân, người bị kết án, chú trọng trừng trị với giáo dục, đào tạo nghề cho phạm nhân, bên cạnh đó, đổi mới chính sách trong quản lý người mới ra tù để giúp người mới ra tù biết ăn năn hối cải, sớm trở về với cộng đồng, được tái hòa nhập cộng đồng, không bị cồng đồng phê phán hoặc có hành vi kỳ thị; có giải pháp tạo công ăn việc làm sau khi họ đã mãn hạn tù để người phạm tội yên tâm làm ăn, không tiếp tục sa ngã vào con đường phạm tội mới để họ có điều kiện hòa nhập với cộng đồng, trở về cuộc sống lương thiện. Thứ sáu, tăng cường sự hợp tác quốc tế trong lĩnh vực miễn chấp hành hình phạt Một là, cần nghiên cứu, học tập có chọn lọc kinh nghiệm lập pháp và kinh nghiệm xử lý người phạm tội của các nước khác.. Hai là, cần tăng cường các đoàn cán bộ như những người đang hoạt động trong lĩnh vực tư pháp, các nhà nghiên cứu khoa học… ra nước ngoài để học tập trao đổi kinh nghiệm về pháp luật nói chung và về chế định miễn chấp hành hình phạt nói riêng để tạo hiệu quả trong việc đổi mới chính sách pháp luật trong nước cho phù hợp với tình hình thực tế. KẾT LUẬN 1. Chế định miễn chấp hành hình phạt là một chế định độc lập được quy định trong Bộ luật hình sự. Đây là một trong những chế định nhân đạo của luật hình sự Việt Nam được thể hiện qua việc hủy bỏ việc chấp hành các biện pháp cưỡng chế về hình sự đối với quyết định đã có hiệu lực của Tòa án được áp dụng đối với người thực hiện hành vi vi phạm pháp luật hình sự. 2. Qua nghiên cứu lịch sử lập pháp hình sự, chế định miễn chấp hành hình phạt được áp dụng từ rất sớm, ngay từ khi chưa ban hành bộ luật hình sự, chế định này ngày càng được quy định chi tiết và cụ thể hơn. Đặc biệt, Bộ luật hình sự năm 1999 đã dành riêng một điều độc lập để quy định về tội phạm này đã tạo cơ sở pháp lý cho công tác xử lý tội phạm và đường lối xử lý về hình sự của các cơ quan bảo vệ pháp luật. 3. Mặc dù đã đạt được những thành tựu nhất định, pháp luật hình sự quy định về chế định này vẫn còn một số hạn chế, thiếu quy định chi tiết dẫn đến những nhận thức, cách hiểu không thống nhất trong khi áp dụng pháp luật để tiến hành các hoạt động miễn chấp hành hình phạt một cách chính xác; không phải lúc nào các cán bộ làm công tác thực tiễn cũng có thể xác định đúng tất cả các trường hợp được miễn chấp hành hình phạt. Cả trên phương diện lý luận và thực tiễn áp dụng pháp luật về hình sự đối với chế định miễn chấp hành hình phạt nói riêng và pháp luật hình sự nói chung đòi hỏi phải tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện hệ thống pháp luật về hình sự để qua đó nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh, phòng ngừa, chống tội phạm và giáo dục người phạm tội. 4. Luận văn đã phân tích, đánh giá chế định miễn chấp hành hình phạt, trên cơ sở nghiên cứu này tác giả luận văn mong muốn góp phần làm rõ thêm một số vấn đề lý luận và thực tiễn để hiểu sâu sắc hơn về chế định này. Tuy nhiên, "pháp luật, dù có hoàn thiện đến mấy cũng không thể phản ánh và quy định hết được tất cả những hoàn cảnh cụ thể của cuộc sống" (theo GS. TSKH. Đào Trí úc). Vì vậy, việc hoàn thiện các quy định của pháp luật hình sự Việt Nam đặc biệt là hoàn thiện chế định miễn chấp hành hình phạt luôn luôn là những đòi hỏi cần thiết nhất, bức bách nhất. Do đó, trong luận văn này, tác giả đưa ra những kiến giải lập pháp góp phần vào việc hoàn thiện các quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về chế định này. References 1. Mai Bộ (2005), "Miễn chấp hành hình phạt tù", Tòa án nhân dân, (4). 2. Lê Cảm (2001), "Khái niệm, các đặc điểm (dấu hiệu), phân loại và bản chất pháp lý của các biện pháp tha miễn trong Luật hình sự Việt Nam", Khoa học pháp lý, (3). 3. Lê Văn Cảm (Chủ biên) (2005), Giáo trình Luật Hình sự (phần chung), Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội. 4. Chính phủ (1945), Sắc lệnh số 52/SL ngày 20/10 của Chủ tịch chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa, Hà Nội. 5. Chính phủ (1945), Thông tư số 314-Ttg ngày 9/11 của Thủ tướng chính phủ về đại xá, Hà Nội. 6. Chính phủ (2001), Nghị định số 53/2001/NĐ-CP ngày 23/8 hướng dẫn thi hành các hình phạt cấm cư trú, quản chế, Hà Nội. 7. Nguyễn Văn Đạm (1999), Từ điển Tường giải và liên tưởng Tiếng Việt, Nxb Văn hóa - Thông tin, Hà Nội; 8. Đảng Cộng sản Việt Nam (2005), Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5 của Bộ Chính trị về chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020, Hà Nội. 9. Đảng Cộng sản Việt Nam (2005), Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Hà Nội. 10. Giáo trình Triết học Mác - Lênin (1999), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 11. Nguyễn Ngọc Hòa (1999), "Mục đích của hình phạt", Luật học, (1); 12. Phạm Văn Lợi (chủ biên) (2010), Nghiên cứu, so sánh Pháp luật hình sự của một số nước ASEAN; 13. Dương Tuyết Miên (2000), "Bàn về mục đích của hình phạt", Luật học, (3). 14. Mô hình lý luận về Bộ luật hình sự Việt Nam (phần chung) (1993), Nxb khoa học xã hội, Hà Nội. 15. Quốc hội (1985), Bộ luật hình sự, Hà Nội. 16. Quốc hội (1992), Hiến pháp, Hà Nội. 17. Quốc hội (1999), Bộ luật hình sự, Hà Nội. 18. Quốc hội (2001), Hiến pháp (sửa đổi, bổ sung), Hà Nội. 19. Quốc hội (2003), Bộ luật tố tụng hình sự, Hà Nội. 20. Quốc hội (2008), Luật đặc xá, Hà Nội. 21. Quốc hội (2009), Bộ luật hình sự (sửa đổi, bổ sung), Hà Nội. 22. Quốc triều hình luật (1991), Nxb Pháp lý, Hà Nội. 23. Tòa án nhân dân tối cao (1986), Nghị quyết số 02/NQ-HĐTP của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao ngày 5/01 về việc hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật hình sự, Hà Nội. 24. Tòa án nhân dân tối cao (1992), Các văn bản về hình sự, dân sự và tố tụng, Hà Nội. 25. Tòa án nhân dân tối cao (1995), Các văn bản về hình sự, dân sự và tố tụng, Hà Nội. 26. Tòa án nhân dân tối cao (1999), Công văn số 24/1999/KHXX ngày 17/3 hướng dẫn về miễn trách nhiệm hình sự, Hà Nội. 27. Tòa án nhân dân tối cao (2001), Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc áp dụng phần chung của Bộ luật hình sự năm 1999, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ, số 2000/98/040/ĐT, Hà Nội. 28. Tòa án nhân dân tối cao (2001), Các văn bản về hình sự, dân sự, kinh tế và tố tụng, Hà Nội. 29. Tòa án nhân dân tối cao (2003), Các văn bản về hình sự, dân sự, kinh tế, hành chính, lao động và tố tụng, Hà Nội. 30. Tòa án nhân dân tối cao (2006), Báo cáo tổng kết công tác ngành Tòa án năm 2006, Hà Nội. 31. Tòa án nhân dân tối cao (2007), Nghị quyết số 01/2007/NQ-HĐTP ngày 2/10 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật hình sự về thời hiệu thi hành bản án, miễn chấp hành hình phạt, giảm thời hạn chấp hành hình phạt, Hà Nội. 32. Tòa án nhân dân tối cao (2007), Báo cáo tổng kết công tác ngành Tòa án năm 2007, Hà Nội. 33. Tòa án nhân dân tối cao (2008), Báo cáo tổng kết công tác ngành Tòa án năm 2008, Hà Nội. 34. Tòa án nhân dân tối cao (2009), Báo cáo tổng kết công tác ngành Tòa án năm 2009, Hà Nội. 35. Tòa án nhân dân tối cao (2010), Báo cáo tổng kết công tác ngành Tòa án năm 2010, Hà Nội. 36. Tòa án nhân dân tối cao (2011), Báo cáo tổng kết công tác ngành Tòa án năm 2011, Hà Nội. 37. Trường Đại học Cảnh sát (1995), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần chung), Hà Nội. 38. Trường Đại học Luật Hà Nội (2010), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. 39. Đào Trí Úc (Chủ biên) (1993), Mô hình lý luận về Bộ luật hình sự Việt Nam (phần chung), Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. 40. Viện Khoa học pháp lý - Bộ Tư pháp (1999), Bình luận khoa học Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1999, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. 41. Viện Nghiên cứu Nhà nước và pháp luật (1993), Mô hình lí luận và Bộ luật hình sự Việt Nam (phần chung), Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. 42. Viện Ngôn ngữ - Khoa học, xã hội, nhân văn (2007), Từ điển Tiếng Việt, Nxb Từ điển Bách Khoa, Hà Nội. 43. Trịnh Tiến Việt (2008), Những vấn đề lý luận và thực tiễn về miễn trách nhiệm hình sự theo luật hình sự Việt Nam. Luận án Tiến sĩ luật học, Khoa luật - Đại học Quốc gia Hà Nội. VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ !