lêi më ®Çu
ThÕ giíi xung quanh ta cã v« vµn sù vËt vµ hiÖn t-îng
phong phó vµ ®a d¹ng. Nh-ng dï phong phó vµ ®a d¹ng ®Õn
®©u th× còng quy vÒ hai lÜnh vùc: vËt chÊt vµ ý thøc. Cã rÊt
nhiÒu quan ®iÓm triÕt häc xoay quanh vÊn ®Õ vÒ mèi quan hÖ
gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc, nh-ng chØ cã quan ®iÓm triÕt häc M¸c Lªnin lµ ®óng vµ ®Çy ®ñ ®ã lµ: vËt chÊt lµ c¸i cã tr-íc, ý thøc
lµ c¸i cã sau. VËt chÊt quyÕt ®Þnh sù ra ®êi cña ý thøc, ®ång
thêi ý thøc t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt.
Tr-íc n¨m 1986, ®Êt n-íc ta ®· gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n
bëi mét nÒn kinh tÕ tr× trÖ, mét hÖ thèng qu¶n lý yÕu kÐm còng
lµ do mét phÇn kh«ng nhËn thøc ®óng vµ ®Çy ®ñ vÒ mèi quan
hÖ gi÷a vËn chÊt vµ ý thøc. VÊn ®Ò nµy ®· ®-îc nhËn thùc ®óng
sau ®æi míi ë ®¹i héi VI, vµ qu¶ nhiªn ®· giµnh rÊt nhiÒu th¾ng
lîi sau khi ®· chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ quan liªu bao cÊp
1
sang c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc theo ®Þnh
h-íng x· héi chñ nghÜa.
Víi mong muèn t×m hÓu thªm vÒ vÊn ®Ò nµy, em ®· chän
®Ò t¯i: “Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc vËn
dông vµo viÖc x©y dùng x· héi chñ nghÜa ë n-íc ta".
2
Néi dung
I. Lý luËn chung vÒ mèi quan hÖ vËt chÊt vµ
ý thøc.
Quan ®iÓm triÕt häc M¸c - Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh trong mèi
quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc th× vËt chÊt vµ ý thøc t¸c ®éng
trë l¹i vËt chÊt ®Ó lµm râ quan ®iÓm nµy chóng ta chia lµm hai
phÇn.
1. VËt chÊt quyÕt ®Þnh sù ra ®êi cña ý thøc.
Lª- Nin ®· ®-a ra mét ®Þnh nghÜa toµn diÖn s©u s¾c vµ
khoa häc vÒ ph¹m trï vËt chÊt “VËt chÊt l¯ mét ph¹m trï triÕt
häc dïng ®Ó chØ thùc t¹i kh¸ch quan ®-îc ®em l¹i cho con
ng-êi trong c¶m gi¸c, ®-îc c¶m gi¸c cña chóng ta chÐp l¹i
ph°n ¸nh v¯ ®îc tån t¹i kh«ng lÖ thuéc v¯o c°m gi¸c”.
Tõ ®Þnh nghÜa cña Lª Nin ®· kh¼ng ®Þnh vËt chÊt lµ thùc
t¹i kh¸ch quan vµo bé n·o cña con ng-êi th«ng qua tri gi¸c vµ
c¶m gi¸c. ThËt vËy vËt chÊt lµ nguån gèc cña ý thøc vµ quyÕt
®Þnh néi dung cña ý thøc.
3
Thø nhÊt, ph¶i cã bé ãc cña con ng-êi ph¸t triÓn ë tr×nh
®é cao th× míi cã sù ra ®êi cña ý thøc. Ph¶i cã thÓ giíi xung
quanh lµ tù nhiªn vµ x· héi bªn ngoµi con ng-êi míi t¹o ra
®-îc ý thøc, hay nãi c¸ch kh¸c ý thøc lµ sù t-¬ng t¸c gi÷a bé
n·o con ng-êi vµ thÕ giíi kh¸ch quan. Ta cø thö gi¶ dô, nÕu
mét ng-êi nµo ®ã sinh ra mµ bé n·o kh«ng ho¹t ®éng ®-îc hay
kh«ng cã bé n·o th× kh«ng thÓ cã ý thøc ®-îc. Còng nh- c©u
chuyÖn cËu bÐ sèng trong rõng cïng bÇy sãi kh«ng ®-îc tiÕp
xóc víi x· héi loµi ng-êi th× hµnh ®éng cña cËu ta sau khi trë
vÒ x· héi còng chØ gièng nh- nh÷ng con sãi. Tøc lµ hoµn toµn
kh«ng cã ý thøc.
Thø hai, lµ ph¶i cã lao ®éng vµ ng«n ng÷ ®©y chÝnh lµ
nguån gèc x· héi cña ý thøc. Nhê cã lao ®éng mµ c¸c gi¸c
quan cña con ng-êi ph¸t triÓn ph¶n ¸nh tinh tÕ h¬n ®èi víi hiÖn
thùc... ng«n ng÷ lµ cÇn nèi ®Ó trao ®æi kinh nghiÖm t×nh c¶m,
hay lµ ph-¬ng tiÖn thÓ hiÖn ý thøc. ë ®©y ta còng nhËn thÊy
r»ng nguån gèc cña x· héi cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh h¬n cho sù ra
®êi cña ý thøc.
4
VËt chÊt lµ tiÒn ®Ò cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ý thøc
nªn khi vËt chÊt thay ®æi th× ý thøc còng ph¶i thay ®æi theo.
VD1: Ho¹t ®éng cña ý thøc diÔn ra b×nh th-êng trªn c¬ së
ho¹t ®éng sinh lý thÇn kinh cña bé n·o ng-êi. Nh-ng khi bé
n·o ng-êi bÞ tæn th-¬ng th× ho¹t ®éng cña ý thøc còng bÞ rèi
lo¹n.
VD2. ë ViÖt Nam, nhËn thøc cña c¸c häc sinh cÊp 1, 2, 3
vÒ c«ng nghÖ th«ng tin lµ rÊt yÕu kÐm së dÜ nh- vËy lµ do vÒ
m¸y mãc còng nh- ®éi ngò gi¸o viªn gi¶ng dËy cßn thiÕu.
Nh-ng nÕu vÊn ®Ò vÒ c¬ së vËt chÊt ®-îc ®¸p øng th× tr×nh ®é
c«ng nghÖ th«ng tin cña c¸c em cÊp 1, 2, 3 sÏ tèt h¬n rÊt nhiÒu.
VD2. §· kh¼ng ®Þnh ®iÒu kiÖn vËt chÊt nh- thÕ nµo th× ý
thøc chØ lµ nh- thÕ ®ã.
2. ý thøc t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt.
Tr-íc hÕt ta ®-a ra ®Þnh nghÜa cña ý thøc: ý thøc lµ sù
ph¶n ¸nh s¸ng t¹o thÕ giíi kh¸ch quan vµo trong bé n·o con
ng-êi th«ng qua lao ®éng mµ ng«n ng÷. Nã lµ toµn bé ho¹t
®éng tinh thÇn cña con ng-êi nh-: T×nh c¶m yªu th-¬ng, t©m
tr¹ng, c¶m sóc, ý trÝ, tËp qu¸n, truyÒn thèng, thãi quen quan
5
®iÓm, t- t-ëng, lý luËn, ®-êng lèi, chÝnh s¸ch, môc ®Ých, kÕ
ho¹ch, biÖn ph¸p, ph-¬ng h-íng.
C¸c yÕu tè tinh thÇn trªn ®Òu t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt
c¸ch m¹ng mÏ. VD. NÕu t©m tr¹ng cña ng-êi c«ng nh©n mµ
kh«ng tèt th× lµm gi¶m n¨ng suÊt cña mét d©y chuyÒn s¶n xuÊt
trong nhµ m¸y. NÕu kh«ng cã ®-êng lèi c¸ch m¹ng ®óng ®¾n
cña ®¶ng ta th× d©n téc ta còng kh«ng thÓ gi¶ng th¾ng l¬Þ trong
hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ MÜ còng nh- Lª - Nin ®·
nãi “ Kh«ng cã lý luËn c¸ch m¹ng th× còng kh«ng thÓ cã phong
tr¯o c¸ch m¹ng”.
Nh- vËy ý thøc kh«ng hoµn toµn phô thuéc vµo vËt chÊt
mµ ý thøc cã tÝnh ®éc lËp t-¬ng ®èi v× nã cã tÝnh n¨ng ®éng
cao nªn ý thøc cã thÓ t¸c ®éng trë l¹i. VËt chÊt gãp phÇn c¶i
biÕn thÕ giíi kh¸ch quan th«ng qua ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con
ng-êi.
ý thøc ph¶n ¸nh ®óng hiÖn thùc kh¸ch quan cã t¸c dông
thÊy ®Èy ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng-êi trong qu¸ tr×nh c¶i
t¹o thÕ giíi vËt chÊt. Khi ph¶n ¸nh ®óng hiÖn thùc kh¸ch quan
6
th× chóng ta hiÓu b¶n chÊt quy luËt vËn ®éng cña c¸c sù vËt
hiÖn t-îng trong thÕ giíi quan.
VD1. HiÓu tÝnh chÊt vËt lý cña thÐp lµ nãng ch¶y ë h¬n
10000c th× con ng-êi t¹o ra c¸c nhµ m¸y gang thÐp ®Ó s¶n xuÊt
c¸ch lo¹i thÐp víi ®ñ c¸c kÝch cì chñng lo¹i, chø kh«ng ph¶i
b»ng ph-¬ng ph¸p thñ c«ng xa x-a.
VD2. Tõ nhËn thøc ®óng vÒ thùc t¹i nÒn kinh tÕ cña ®Êt
n-íc. T- s¶n ®¹i héi VI, ®¶ng ta chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ trÞ cung,
tù cÊp quan liªu sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, nhê ®ã mµ sau gÇn
20 n¨m ®Êt míi bé mÆt ®Êt n-íc ta ®· thay ®æi h¼n.
ý thøc ph¶n ¸nh kh«ng ®óng hiÖn thùc kh¸ch quan cã thÓ
k×m h·m ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng-êi trong qu¸ tr×nh c¶i
t¹o thÕ giíi quan. VD. Nhµ m¸y sö lý r¸c th¶i cña §ång Th¸p
lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh, tõ viÖc kh«ng kh¶o s¸t thùc tÕ kh¸ch
quan hay ®óng h¬n nhËn thøc vÒ viÖc sö lý r¸c v« c¬ vµ r¸c h÷u
c¬ lµ ch-a ®Çy ®ñ v× vËy khi võa míi khai tr-¬ng nhµ m¸y nµy
®· kh«ng sö lý næi vµ cho ®Õn nay nã chØ lµ mét ®èng phÕ liÖu
cÇn ®-îc thanh lý.
7
II. VËn dông mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a
vËt chÊt vµ ý thøc ®èi víi con ®-êng ®i lªn
x· héi chñ nghÜa cña n-íc ta.
1. §Ó x©y dùng x· héi chñ nghÜa ph¶i nhËn thÊy
nguyªn lý vËt chÊt quyÕt ®Þnh ý thøc lµ ph¶i xuÊt ph¸t tõ
thùc tÕ kh¸ch quan vµ hµnh ®éng theo nã.
Tr-¬c thêi k× ®æi míi, khi c¬ së vËt chÊt con ch-a cã
chóng ta n«n nãng mu«n ®èt ch¸y giai ®o¹n nªn ®· ph¶i tr¶
gi¸. ë thêi k× nµy chóng ta ph¸t triÓn quan hÖ s¶n xuÊt ®i tr-íc
lùc l-îng s¶n xuÊt mµ kh«ng nh×n thÊy vai trß quyÕt ®Þnh cña
lùc l-îng s¶n xuÊt. Sau gi¶i phãng ®Êt n-íc ta lµ mét ®Êt n-íc
n«ng nghiÖp víi sè d©n tham gia vµo ngµnh nµy tíi h¬n 90%.
Nh-ng chóng ta vÉn x©y dùng c¸c nhµ m¸y c«ng nghiÖp trong
khi ®Ó nhanh chãng trë thµnh n-íc c«ng nghiÖp ho¸ trong khi
lùc l-îng s¶n xuÊt ch-a ph¸t triÓn, thªm vµo ®ã lµ sù ph©n c«ng
kh«ng hîp lý vÒ qu¶n lý nhµ n-íc vµ cña x· héi, quyÒn lùc qu¸
tËp trung vµo §¶ng, vµ Nhµ n-íc qu¶n lý qu¸ nhiÒu c¸c mÆt
cña ®êi sèng x· héi, thùc hiÖn qu¸ cøng nh¾c lµm cho toµn x·
8
héi thiÕu søc sèng, thiÕu n¨ng ®éng vµ s¸ng t¹o,. C¸c gi¸m ®èc
thêi k× nµy chØ ®Õn ngåi ch¬i x¬i n-íc vµ cuèi th¸ng lÜnh l-¬ng,
c¸c n«ng d©n vµ c«ng nh©n lµm ®óng giê quy ®Þnh nh-ng hiÖu
qu¶ kh«ng cao... ë ®©y chóng ta ®· xem nhÑ thùc tÕ phøc t¹p
kh¸ch quan cña thêi k× qu¸ ®é, ch-a nhËn thøc ®Çy ®ñ r»ng thêi
kú qu¸ ®é lªn x· héi chñ nghÜa lµ qu¸ tr×nh lÞch sö l©u dµi vµ
ph¶i tr¶i qua nhiÒu chÆng ®-êng.
Tõ ®©y, chóng ta ph¶i cã c¬ së h¹ tÇng cña x· héi chñ
nghÜa vµ c¬ së vËt chÊt ph¸t triÓn. Chóng ta ph¶i x©y dùng lùc
l-îng s¶n xuÊt phï hîp quan hÖ s¶n xuÊt. Chóng ta cã thÓ bá
qua t- b¶n chñ nghÜa nh-ng kh«ng thÓ bá qua nh÷ng tÝnh quy
luËt chung cña qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín.
Chóng ta còng ph¶i biÕt kÕ thõa vµ ph¸t triÓn tÝch cùc nh÷ng
kÕt qu¶ cña c«ng nghiÖp t- b¶n nh- thµnh tùu khoa häc, kü
thuËt vµ c«ng nghÖ - m«i tr-êng, lµ c¬ chÕ thÞ tr-êng víi nhiÒu
h×nh thøc cô thÓ t¸c ®éng vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ.
§Ó vùc nÒn kinh tÕ l¹c hËu cña n-íc nhµ, §¶ng x¸c ®Þnh
lµ ph¶i ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®Ó t¨ng søc
sèng vµ n¨ng ®éng cho nÒn kinh tÕ, ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n
9
xuÊt. Ph¸t triÓn c¸c quan hÖ hµng ho¸ vµ tiÒn tÖ vµ tù do bu«n
b¸n, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tù do kinh doanh vµ ph¸t triÓn theo
khu«n khæ cña ph¸p luËt, ®-îc b×nh ®¼ng tr-íc ph¸p luËt. Môc
tiªu lµ lµm cho thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ ®ãng
vai trß chñ ®¹o. Song song qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng
ho¸ nhiÒu thµnh phÇn th× chóng ta còng cÇn ph¸t triÓn nÒn kinh
tÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. HiÖn nay nÒn
kinh tÕ thÞ tr-êng ë n-íc ta cßn ®ang ë tr×nh ®é kÐm ph¸t triÓn.
BiÓu hiÖn ë sè l-îng hµng ho¸ vµ chñng lo¹i hµng ho¸ qu¸
nghÌo nµn, khèi l-îng hµng ho¸ l-u th«ng trªn thÞ tr-êng vµ
kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cßn qu¸ nhá, chi phÝ s¶n xuÊt l¹i
qu¸ cao dÉn ®Õn gi¸ thµnh cdao, nh-ng chÊt l-îng mÆt hµng lµ
kÐm. NhiÒu lo¹i thÞ tr-êng quan träng cßn ë tr×nh ®é s¬ khai
hoÆc míi ®ang trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh nh-: thÞ tr-êng vèn,
thÞ tr-êng chøng kho¸n, thÞ tr-êng søc lao ®éng...
Chóng ta còng cÇn më réng giao l-u kinh tÕ n-íc ngoµi,
nhanh chãng héi nhËp vµo tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi WTO,
AFTA vµ c¸c hiÖp ®Þnh song ph-¬ng ®ång thêi ph¶i x©y dùng
nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ. Muèn vËy, ta ph¶i ®a ph-¬ng ho¸ vµ
10
®a d¹ng ho¸ h×nh thøc vµ ®èi t¸c, ph¶i qu¸n triÖt trªn nguyªn
t¾c ®«i bªn cïng cã lîi, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé
cña nhau vµ kh«ng ph©n biÖt chÕ ®é chÝnh trÞ - x· héi ph¶i triÖt
®Ó khai th¸c lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n-íc trong quanhÖ kinh tÕ
quèc d©n nh»m khai th¸c tiÒm n¨ng lao ®éng, tµi nguyªn thiªn
nhiªn ®Êt n-íc, t¨ng xuÊt nhËp khÈu, thu hót vèn kü thuËt,
c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ kinh nghiÖm qu¶n lý.
Thu hót vèn ®Çu t- n-íc ngoµi vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng
còng lµ mét trong chñ tr-¬ng quan träng cña §¶ng. §Ó lµm
®iÒu nµy th× chóng ta cÇn gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ, hoµn
thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, ®æi míi c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ
tiÒn tÖ, gi¸ c¶, ph¸t triÓn c¸c thÞ tr-êng quan träng nh- thÞ
tr-êng chøng kho¸n, thÞ tr-êng lao ®éng… Nhµ n-íc còng cÇn
h¹n chÕ viÖc can thiÖp trùc tiÕp vµo s¶n xuÊt kinh doanh cña
c¸c doanh nghiÖp mµ nªn tËp trung tèt c¸c chøc n¨ng t¹o m«i
tr-êng, h-íng dÉn, hç trî cÇn thiÕt cho c¸c doanh nghiÖp n-íc
ngoµi. X©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ®ång bé
nh-ng th«ng tho¸ng lµnh m¹nh ®Ó t¹o sù tin t-ëng cho c¸c nhµ
®Çu t- cña n-íc ngoµi. Tr¸nh t×nh tr¹ng giÊy tê phøc t¹p r¾c
11
rèi, trªn b¶o d-íi kh«ng nghe lµm cho qu¸ tr×nh gi¶i to¶ mÆt
b»ng gÆp nhiÒu khã kh¨n.
Víi c¸c chñ tr-¬ng trªn ta nhËn thÊy vai trß quyÕt ®Þnh
cña vËt chÊt ®èi víi ý thøc, ®ã còng lµ bµi häc quan träng cña
§¶ng lµ: "Mäi ®-êng lèi chñ tr-¬ng cña §¶ng ph¶i xuÊt ph¸t
tõ thùc tÕ, t«n träng quy luËt kh¸ch quan.
2. §Ó x©y dùng XHCN còng cÇn ph¶i hiÓu s©u s¾c vai
trß cña ý thøc t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt
Mét rong chñ tr-¬ng quan träng lµ ph¶i lÊy chñ nghÜa
M¸c - Lªnin vµ t- t-ëng Hå ChÝ Minh lµm kim chØ nam cho
hµnh ®éng. T- t-ëng Hå ChÝ Minh n»m trong hÖ t- t-ëng M¸c
- Lªnin lµ sù thèn nhÊt gi÷a chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ thùc
tiÔn cña ®Êt n-íc ViÖt Nam. T- t-ëng Hå ChÝ Minh ®· b¶o vÒ
vµ qu¸n triÖt chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®óng ®¾n vµ hiÖu qu¶
nhÊt. Nh- vËy muèn hiÓu s©u s¾c vµ vËn dông t- t-ëng Hå ChÝ
Minh ph¶i n¾m v÷ng chñ nghÜa M¸c - Lªnin, nhÊt lµ phÐp biÖn
chøng duy vËt vµ ph¶i nghiªn cøu, n¾m v÷ng thùc tiÔn. Chóng
ta ph¶i tËp trung suy nghÜ vÒ hai mÆt:
12
Mét lµ, vÒ môc tiªu, lý t-ëng vµ ®¹o ®øc lèi sèng. §©y lµ
yÕu tè c¬ b¶n nhÊt chi phèi mäi suy nghÜ, hµnh ®éng cña
chóng ta quyÕt ®Þnh phÈm chÊt cña ng-êi c¸n bé, ®¶ng viªn
trong ®iÒu kiÖn chuyÓn biÕn cña thÕ giíi vµ t×nh h×nh trong
n-íc. T- t-ëng cña B¸c kh¼ng ®Þnh mçi ng-êi chóng ta h·y
n©ng cao ®¹o ®øc c¸ch m¹ng, ®¹o ®øc c«ng d©n vµ ®¹o ®øc
cña ng-êi céng s¶n. Cô thÓ, chóng ta ph¶i "cÇn kiÖm liªm
chÝnh, chÝ c«ng v« t-", lu«n v× sù nghiÖp d©n giµu n-íc m¹nh
v× lîi Ých cña c¸ nh©n vµ c¶ lîi Ých cña céng ®ång. Kiªn quyÕt
vµ nghiªm kh¾c chèng chñ nghÜa thùc dông víi c¸c biÓu hiÖn
tÝnh ®a d¹ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng më cöa, thùc sù gãp
phÇn ®Èy lïi n¹n tham nhòng vµ tÖ n¹n x· héi, ng¨n chÆn sù
tho¸i ho¸ biÕn chÊt trong mét bé phËn c¸n bé, ®¶ng viªn.
Hai lµ, vÒ yªu cÇu cña nhiÖm vô x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ
quèc, mçi ng-êi trªn c-¬ng vÞ tr¸ch nhiÖm cña m×nh, ph¶i
hoµn thµnh nhiÖm vô víi hiÖu qu¶, chÊt l-îng cao. V× vËy,
chóng ta ph¶i ®Ò cao ý chÝ phÊn ®Êu, phÊn ®Êu kh«ng mÖt mái,
kh«ng sî hy sinh, gian khæ, ®ång thêi ph¶i ra søc trau dåi tri
thøc. CÇn n©ng cao tri thøc khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n, ®Æc
13
biÖt lµ n©ng cao tr×nh ®é lý luËn vÒ chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ
t- t-ëng Hå ChÝ Minh, n©ng cao tri thøc vÒ khoa häc tù nhiªn,
®Æc biÖt lµ mòi nhän vÒ khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Ph¶i
n¾m v÷ng ph-¬ng ph¸p nhËn thøc vµ hµnh ®éng cña B¸c, b¸m
s¸t thùc tiÔn, b¸m s¸t c¬ së, th©m nhËp d©n chóng, ®¸nh gi¸
®óng khã kh¨n thuËn lîi, thùc tr¹ng vµ triÓn väng. Tù néi lùc,
v× d©n vµ thùc sù dùa vµo d©n, thùc hiÖn d©n chñ l¾ng nghe vµ
t©m tr¹ng ý kiÕn cña d©n mµ t×m ra ph-¬ng s¸ch, biÖn ph¸p,
nguån vèn søc m¹nh vËt chÊt vµ tinh thÇn, trÝ tuÖ ®Ó v-ît qua
khã kh¨n vµ th¸ch thøc.
PhÊn ®Êu tèt hai mÆt trªn lµ chóng ta ®· thùc sù qu¸n triÖt
t- t-ëng Hå ChÝ Minh vµ lµm theo di chóc cña Ng-êi, ®Èy
m¹nh sù nghiÖp c¸ch m¹ng mµ Ng-êi ®· chØ ®-êng ®Ó x©y
dùng mét ®Êt n-íc ViÖt Nam hoµ b×nh thèng nhÊt, ®éc lËp,
d©n chñ vµ giµu m¹nh.
Vai trß ý thøc t¸c ®éng l¹i vËt chÊt còng ph¶i ®-îc hiÖn râ
ë khÝa c¹nh ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng vµ tÝch cùc vµ vai trß
trung t©m cña con ng-êi, mét sè gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò nµy:
14
Mét lµ, ®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ d©n chñ ho¸ ®êi sèng
x· héi nh»m ph¸t huy ®Çy ®ñ tÝnh tÝch cùc vµ quyÒn lµm chñ
cña nh©n d©n.
Hai lµ, ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý, hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh
s¸ch x· héi phï hîp cã ý nghÜa then chèt trong viÖc ph¸t huy
tÝnh tÝch cùc cña ng-êi lao ®éng nh-: c¬ chÕ qu¶n lý míi ph¶i
thÓ hiÖn râ b¶n chÊt cña mét c¬ chÕ d©n chñ, vµ c¬ chÕ nµy
ph¶i lÊy con ng-êi lµm trung t©m, v× con ng-êi, h-íng tíi con
ng-êi lµ ph¸t huy mäi nguån lùc. C¬ chÕ qu¶n lý míi ph¶i x©y
dùng ®éi ngò qu¶n lý cã n¨ng lùc vµ phÈm chÊt thµnh th¹o vÒ
nghiÖp vô.
Ba lµ, ®¶m b¶o lîi Ých cña ng-êi lao ®éng lµ ®éng lùc m¹nh mÏ
cña qu¸ tr×nh n©ng cao tÝnh tÝch cùc cña con ng-êi: cÇn quan t©m ®óng
møc ®Õn lîi Ých vËt chÊt, lîi Ých kinh tÕ cña ng-êi lao ®éng ®¶m b¶o
nhu cÇu thiÕt yÕu cña hä ho¹t ®éng s¸ng t¹o nh- ¨n, ë, mÆc, ®i l¹i, häc
hµnh, kh¸m ch÷a bÖnh, nghØ ng¬i. Còng cÇn cã chÝnh s¸ch ®¶m b¶o vµ
kÝch thÝch ph¸t triÓn vÒ mÆt tinh thÇn, thÓ chÊt cho nh©n d©n, t¨ng c-êng
x©y dùng hÖ thèng c¬ chÕ chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò
15
ba lîi Ých tËp thÓ, vµ lîi Ých x· héi nh»m ®¶m b¶o lîi Ých tr-íc m¾t còng
nh- l©u dµi cña ng-êi lao ®éng.
§¶ng vµ Nhµ n-íc còng cÇn kh¾c phôc th¸i ®é tr«ng chê
vµ û l¹i vµo hoµn c¶nh b»ng c¸ch nhanh chãng cæ phÇn ho¸
c¸c c«ng ty nhµ n-íc ®Ó t¹o sù n¨ng ®éng, s¸ng t¹o trong ho¹t
®éng còng nh- c¹nh tranh, nhÊt lµ trong thêi kú héi nhËp hiÖn
nay. §¶ng còng ph¶i c-¬ng quyÕt gi¶i thÓ c¸c c«ng ty lµm ¨n
thua lç nh-: Tæng c«ng ty sµnh sø ViÖt Nam, Tæng c«ng ty
nhùa, Tæng c«ng ty rau qu¶ ViÖt Nam… ®Ó tr¸nh viÖc nhµ
n-íc bá vèn vµo nh-ng l¹i lu«n ph¶i bï lç cho c¸c c«ng ty
nµy.
Ngoµi ra chóng ta còng cÇn n©ng cao tr×nh ®é nhËn thøc
tri thøc khoa häc cho nh©n d©n nãi chung vµ ®Æc biÖt ®Çu tcho ngµnh gi¸o dôc. Chóng ta cÇn x©y dùng chiÕn l-îc gi¸o
dôc, ®µo t¹o, víi nh÷ng gi¶i ph¸p m¹nh mÏ phï hîp ®Ó më
réng quy m« chÊt l-îng ngµnh ®µo t¹o, ®èi víi néi dung vµ
ph-¬ng ph¸p gi¸o dôc, ®µo t¹o, c¶i tiÕn néi dung ch-¬ng tr×nh
gi¸o dôc, ®µo t¹o phï hîp víi tõng ®èi t-îng, tr-êng líp
ngµnh nghÒ. KÕt hîp gi÷a viÖc n©ng cao d©n trÝ, phæ cËp gi¸o
16
dôc víi viÖc båi d-ìng vµ n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n,
nghiÖp vô cña ng-êi lao ®éng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cao cña sù
nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Thùc hiÖn ®ång bé vµ
cã hiÖu qu¶ c¸c gi¶i ph¸p trªn sÏ kÝch thÝch tÝnh n¨ng ®éng vµ
tµi n¨ng s¸ng t¹o cña ng-êi lao ®éng ë n-íc ta. Sù nghiÖp ®Êt
n-íc cµng ph¸t triÓn th× tÝnh tÝch cùc vµ n¨ng ®éng cña con
ng-êi cµng t¨ng lªn mét c¸ch hµng hîp víi quy luËt.
KÕt luËn
Nãi tãm l¹i, vËt chÊt bao giê còng ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh
®èi víi ý thøc, nã lµ c¸i cã tr-íc ý thøc, nh-ng ý thøc cã tÝnh
lùc n¨ng ®éng t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt. Mèi t¸c ®éng qua l¹i
nµy chØ ®-îc thùc hiÖn th«ng qua ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con
ng-êi. Chóng ta n©ng cao vai trß cña ý thøc víi vËt chÊt chÝnh
lµ ë chç n©ng cao n¨ng lùc nhËn thøc c¸c quy luËt kh¸ch quan
vµ vËn dông c¸c quy luËt kh¸ch quan trong ho¹t ®éng thùc tiÔn
cña con ng-êi.
17
Trong thêi k× ®æi míi cña n-íc ta khi chuyÓn nÒn tõ tËp
trung, quan liªu sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña
nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. §¶ng céng s¶n
ViÖt Nam lu«n lu«n xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ kh¸ch quan, t«n träng
vµ hµnh ®éng theo quy luËt kh¸ch quan. Víi chñ tr-¬ng nµy
chóng ta ®· giµnh ®-îc mét sè th¾ng lîi to lín tuy nhiªn vÉn
cßn mét sè thiÕu sãt, ®Æc biÖt ë kh©u hµnh ®éng. §Ò ra chñ
tr-¬ng lµ vÊn ®Ò quan träng nh-ng thùc hiÖn nã míi lµ mét
vÊn ®Ò thùc sù khã kh¨n.
18
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o
1. T¹p chÝ Céng s¶n, sè 6, n¨m 2001
2. T¹p chÝ Céng s¶n, sè 8, n¨m 2001
3. T¹p chÝ Céng s¶n, sè 23, n¨m 1999
4. T¹p chÝ Céng s¶n, sè 5, n¨m 2001
5. T¹p chÝ ch©u ¸ - TBD, sè 2, n¨m 2000
6. T¹p chÝ TriÕt häc, sè 3, n¨m 2001
7. NhiÒu t¸c gi¶ "ChiÕn l-îc kinh doanh", NXB Hµ Néi,
2001.
19
môc lôc
Lêi më ®Çu .........................................................................................1
Néi dung .............................................................................................2
I. Lý luËn chung vÒ mèi quan hÖ vËt chÊt vµ ý thøc ...........................2
1. VËt chÊt quyÕt ®Þnh sù ra ®êi cña ý thøc ........................................2
2. ý thøc t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt .......................................................3
II. VËn dông mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc ®èi
víi con ®-êng ®i lªn x· héi chñ nghÜa cña n-íc ta ............................5
1. §Ó x©y dùng x· héi chñ nghÜa ph¶i nhËn thÊy nguyªn lý vËt
chÊt ®Þnh ý thøc lµ ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ kh¸ch quan vµ hµnh
®éng theo nã .......................................................................................5
2. §Ó x©y dùng XHCN còng cÇn ph¶i hiÓu s©u s¾c vai trß cña ý
thøc t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt...............................................................8
KÕt luËn............................................................................................11
Tµi liÖu tham kh¶o ..........................................................................12
20
- Xem thêm -