Lêi më ®Çu
Sau 1986 n-íc ta ®· chuyÓn m« h×nh kinh tÕ tõ nÒn kinh tÕ tËp
trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x·
héi chñ nghÜa. §ã lµ mét qu¸ tr×nh thÓ hiÖn sù ®æi míi vÒ t- duy vµ
ngµy cµng hoµn thiÖn c¶ vÒ lÝ luËn còng nh- thùc tiÔn x©y dùng chñ
nghÜa x· héi chñ nghÜa ë n-íc ta. §©y còng lµ mét qu¸ tr×nh vÒ sù
nhËn thøc ®óng h¬n c¸c quy luËt kh¸ch quan, chuyÓn tõ mét nÒn
kinh tÕ mang nÆng tÝnh chÊt hiÖn vËt sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ víi
nhiÒu thµnh phÇn, kh«i phôc c¸c thÞ tr-êng ®Ó tõ ®ã c¸c quy luËt thÞ
tr-êng ph¸t huy t¸c dông ®iÒu tiÕt hµnh vi c¸c t¸c nh©n trong nÒn
kinh tÕ thay cho ph-¬ng ph¸p qu¶n lÝ b»ng c¸c c«ng cô kÕ ho¹ch ho¸
trùc tiÕp mang tÝnh ph¸p lÖnh, xo¸ bá bao cÊp trµn lan cña nhµ n-íc
®Ó c¸c doanh nghiÖp tù chñ, tù chÞu trong s¶n xuÊt kinh doanh. Nhµ
n-íc thùc hiÖn qu¶n lÝ nÒn kinh tÕ th«ng qua ph¸p luËt vµ ®iÒu tiÕt
th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch vµ c¸c c«ng cô kinh tÕ vØ m«
ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng lµ chuyÓn sang nÒn kinh tÕ
n¨ng ®éng, cã c¬ chÕ ®iÒu chØnh linh ho¹t h¬n, thóc ®Èy sù ph©n
phèi, sö dông c¸c nguån lùc vµ c¸c t¸c nh©n cña nÒn kinh tÕ ho¹t
®émg hiÖu qu¶
1
MÆt kh¸c sù chuyÓn tõ m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung
sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa lµ vÊn ®Ò
cßn míi trong lÞch sö kinh tÕ n-íc ta. Nªn viÖc nghiªn cøu nh÷ng
vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ kinh tÕ thÞ tr-êng lµ sù cÇn thiÕt.
Néi dung
I > . Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ th-êng®Þnh
h-íng x· héi chñ nghÜa
1 . Kh¸i niÖm
Kinh tÕ thÞ tr-êng lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cao cña nÒn kinh tÕ hµng
ho¸ trong ®ã tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu dïng ®Òu th«ng qua thÞ tr-êng. Nãi
2
mét c¸ch kh¸c kinh tÕ thÞ tr-êng ph¸t triÓn trong ®ã mäi quan hÖ
kinh tÕ ®Òu ®-îc tiÒn tÖ ho¸ .
2 . Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¸t triÓn kinh tÕ ®Þnh h-íng x· héi chñ
nghÜa
2.1 §iÒu kiÖn ra ®êi cña s¶n xuÊt hµng ho¸.
Ph©n c«ng lao ®éng:Theo LªNin “ hÔ ë ®©u v¯ khi n¯o cã ph©n
c«ng lao ®éng x· héi vµ s¶n xuÊt hµng ho¸ th× ë ®ã vµ khi Êy cã thÞ
trêng “ –VI LªNin toµn tËp nhµ xuÊt b¶n tiÕn bé Matcova 1974 .
Nh÷ng lao ®éng t- nh©n ®éc lËp vµ kh«ng phô thuéc vµo nhau.
Mµ muèn cã ®-îc nh- vËy th× nh÷ng ng-êi, nh÷ng doanh nghiÖp s¶n
xuÊt hµng ho¸ ph¶i ®éc lËp vµ kh«ng phô thuéc vµo nhau .
Tãm l¹i ph©n c«ng lao ®éng x· héi t¹o ra sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a
nh÷ng ng-êi, nh÷ng doanh nghiÖp x¶n xuÊt hµng ho¸ ®éc lËp, hä
lµm viÖc cho nhau th«ng qua nh÷ng trao ®æi hµng ho¸. Cßn víi tc¸ch lµ doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ ®éc lËp lao ®éng s¶n xuÊt
hµng ho¸ cña hä l¹i mang tÝnh lao ®éng t- nh©n ( c¸ biÖt , ®éc lËp
kh«ng phô thuéc ). M©u thuÉn nµy ®-îc gi¶i quyÕt b»ng trao ®æi .
2.2 §Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ë n-íc ta lµ mét sù lùa chän ®óng
®¾n
3
Tr-íc ®©y trong qu¸ tr×nh x©y dùng x· héi chñ nghÜa Liªn X« ,
§«ng ¢u hay ë ViÖt Nam còng cã quan ®iÓm kinh tÕ cho r»ng: Kinh
tÕ hµng ho¸ lµ s¶n phÈm riªng cña chñ nghÜa t- b¶n. Tõ ®ã nÒn kinh
tÕ x· héi chñ nghÜa ®-îc vËn hµnh theo c¬ chÕ tËp trung quan liªu
bao cÊp . §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n khñng ho¶ngcña x·
héi chñ nghÜa. Theo quan ®iÓm cña ®°ng ta hiÖn nay x©y dùng “s°n
xuÊt hµng ho¸ kh«ng ®èi lËp víi chñ nghÜa x· héi , mµ cßn lµ thµnh
tùu ph¸t triÓn cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i, tån t¹i kh¸ch quan, cÇn
thiÕt cho c«ng cuéc x©y dùng x· héi chñ nghÜa vµ c¶ khi chñ nghÜa
x· héi ®· ®-îc x©y dùng. –V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn
thø VIII
Ngoµi ra còng cã quan ®iÓm cho r»ng kinh tÕ thÞ tr-êng kh«ng
thÓ dung hîp víi chñ nghÜa x· héi. Cßn theo CacMac kinh tÕ hµng
ho¸ tån t¹i trong nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau cã thÓ kh¸c nhau vÒ
quy m« vµ h×nh thøc ph¸t triÓn .
2.3
Kinh tÕ thÞ tr-êng kh«ng nh÷ng tån t¹i kh¸ch quan mµ cÇn
thiÕt cho c«ng cuéc x©y dùng chñ nghi· x· héi .
Nã tån t¹i kh¸ch quan v× vÉn cßn c¬ së cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn.
§ã lµ sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi kh«ng mÊt ®i mµ cßn chuyªn
m«n ho¸ s¶n xuÊt ngµy cµng s©u. Nã diÔn ra kh«ng nh÷ng trong
4
tõng ®Þa ph-¬ng, mét n-íc mµ cßn trong sù ph©n c«ng hîp t¸c quèc
tÕ .
Trong thêi kú qu¸ ®é vµ ngay c¶ d-íi chñ nghÜa x· héi vÉn tån
t¹i nh÷ng h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau vÒ së h÷u t- liÖu s¶n xuÊt tøc
lµ vÉn cßn sù t¸ch biÖt nhÊt ®Þnh vÒ kinh tÕ gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ.
Ngay c¶ c¸c doanh nghiÖp cïng dùa trªn mét quan hÖ së h÷u nhdoanh nghiÖp nhµ n-íc, nh-ng còng ch-a thÓ ph©n phèi s¶n phÈm
cho nhau mµ kh«ng tÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ
vÉn ph¶i sö dông
quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ ®Ó tÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ bëi v× :
Kinh tÕ ph¸t triÓn t¹o sù t¸ch biÖt quyÒn sö dông vµ quyÒn së
h÷u t- liÖu s¶n xuÊt. C¸c doanh nghiÖp nhµ n-íccã cïng së h÷u
nh-ng quyÒn sö dông l¹i kh¸c nhau. V× vËy c¸c doanh nghiÖp nhµ
n-íc cã sù t¸ch biÖt t-¬ng ®èi vÒ kinh tÕ, cã quyÒn tù chñ s¶n xuÊt
kinh doanh
Do nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng ( tr×nh ®é , c¬ së vËt chÊt – kü thuËt ,
tr×nh ®é tay nghÒ cña ng-êi lao ®éng ) mµ gi÷a c¸c doanh nghiÖp
nhµ n-íc cã sù kh¸c nhau vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Do vËy
gi÷a doanh nghiÑp nhµ n-íc cã sù t¸ch biÖt vÒ kinh tÕ. V× vËy sö
dông quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ lµ cÇn thiÕt .
5
Nã còng cÇn thiÕt cho c«ng cuéc x©y dùng x· héi chñ nghÜa v× chñ
nghÜa t- b¶n ®· biÕt sö dông vai trß to lín cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
®Ó t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Chóng ta còng ph¶i biÕt khai
th¸c, sö dông vai trß to lín cña kinh tÕ thÞ tr-êng hay nh÷ng mÆt tÝch
cùc cña nã nh- thóc ®Èy c¶i tiÕn kü thuËt, n©ng cao n¨ng suÊt lao
®éng, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®énh x· héi vµ
h¹n chÕ c¸c mÆt tr¸i, khuyÕt tËt cña kinh tÕ thÞ tr-êng ®Ó t¨ng tr-ëng
ph¸t triÓn kinh tÕ. sù h×nh thµnh nµy cßn phï hîp víi thêi kú qu¸ ®é
víi nhiÒu h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ mang tÝnh chÊt qu¸ ®é .
II > . Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x·
héi chñ nghÜa ë n-íc ta .
1 . Kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa lµ m« h×nh tæng
qu¸t cña thêi kú qu¸ ®é. XÐt vÒ thùc chÊt lµ sù ph¸t triÓn cña nÒn
kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng
cã sù qu¶n lÝ vÜ m« cña nhµ n-íc. Nã võa mang nh÷ng ®Æc tÝnh
chung cña kinh tÕ thÞ tr-êng võa mang nh÷ng ®Æc thï riªng cña chñ
nghÜa x· héi .
Nh÷ng ®Æc tÝnh chung thÓ hiÖn ë chç: Kinh tÕ thÞ tr-êng ë n-íc
ta vÉn chÞu sù chi phèi cña nh÷ng quy luËt kinh tÕ vèn cã cña kinh tÕ
hµng ho¸ nh- quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt c¹nh tranh, quy luËt cung
6
cÇu, quy luËt l-u th«ng tiÒn tÖ . . .C¸c ph¹m trï cña kinh tÕ hµng ho¸
- kinh tÕ thÞ tr-êng vèn cã cña nã vÉn cßn ph¸t huy t¸c dông nh- gi¸
trÞ, gi¸ c¶, lîi nhuËn .
C¸c ®Æc thï riªng cña kinh tÕ thÞ tr-êng ViÖt Nam .
§ã lµ nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa
thÓ hiÖn ë chç .
Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng cã sù tham gia cña nhiÒu thµnh
phÇn kinh tÕ víi sù ®a d¹ng ho¸ cña c¸c h×nh thøc së h÷u c¸c h×nh
thøc s¶n xuÊt kinh doanh trong ®ã kinh tÕ nhµ n-íc cã vai trß chñ
®¹o.
Kinh tÕ thÞ tr-êng ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lÝ
cña nhµ n-íc ®¶m b¶o thèng nhÊt gi÷a sù ph¸t triÓn, t¨ng tr-ëngkinh
tÕ víi c«ng b»ng x· héi .
X©y dùng kinh tÕ thÞ tr-êng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc
vµ thÕ giíi víi nhiÒu h×nh thøc quan hÖ vµ liªn kÕt phong phó.
2 . Môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng ë ViÖt Nam .
§ã lµ sù ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt, x©y dùng c¬ së vËt chÊt
kü thuËt cho chñ nghÜa x· héi vµ thiÕt lËp quan hÖ s¶n xuÊt míi trªn
c¶ ba mÆt : Quan hÖ së h÷u, quan hÖ qu¶n lÝ, quan hÖ ph©n phèi. Nãi
7
mét c¸ch kh¸c lµ x©y dùng n-íc ta thµnh x· héi : d©n giÇu n-íc
m¹nh x· héi c«ng b»ng, d©n chñ , v¨n minh .
3 .ThÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam .
3.1
NÕu nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng t- b¶n chñ nghÜa còng dùa trªn
nhiÒu sù së h-ò kh¸c vÒ t- liÖu s¶n xuÊt trong ®ã së h÷u t- nh©n lµ
nÒn t¶ng th× tr¸i l¹i kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ë
ViÖt Nam còng dùa trªn nhiÒu quan hÖ së h÷u vÒ t- liÖu s¶n xuÊt
nh-ng së h÷u cña nhµ n-íc – së h÷u c«ng céng lµm nÒn t¶ng. Bëi
v× së h÷u nhµ n-íc lµ ®¹i diÖn cho nh©n d©n së h÷u nh÷ng tµi
nguyªn , tµi s¶n , nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu vµ nh÷ng cña c¶i
cña ®Êt n-íc.
3.2 NhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ cïng nhau ph¸t triÓn .
Trªn c¬ së nhiÒu quan hÖ së h÷u cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ
tham gia vµo s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng ho¸ trªn thÞ tr-êng tøc lµ cã
nhiÒu chñ thÓ kinh tÕ víi nhiÒu nguån lùc nh- søc lao ®éng, vèn, kü
thuËt, kinh nghiÖm qu¶n lÝ tham gia vµo s¶n xuÊt hµng ho¸ l-u th«ng
trªn thÞ tr-êng. Mçi thµnh phÇn kinh tÕ chØ lµ mét bé phËn cÊu thµnh
kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa mµ trong ®ã kinh tÕ
nhµ n-íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. Bëi v× .
8
Mçi chÕ ®é x· héi ®Òu ph¶i dùa trªn mét c¬ së kinh tÕ nhÊt ®Þnh
, nÒn kinh tÕ n-íc ta ph¸t triÓn theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa
nh- vËy kinh tÕ nhµ n-íc gi÷ vai trß chñ ®¹o nh»m t¹o nÒn t¶ng
Kinh tÕ nhµ n-íc n¾m gi÷ nh÷ng ngµnh , nh÷ng vÞ trÝ träng yªó
trong nÒn kinh tÕ nªn viÖc x¸c lËp vai trß cña kinh tÕ nhµ n-íc lµ
vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c ®Ó ®¶m b¶o nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo
®Þng h-íng x· héi chñ nghÜa .
Kinh tÕ nhµ n-íc ®¹i diÖn ch mét ph-¬ng thøc s¶n xuÊt tiÕn
tiÕn cho nÒn kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u .
Tãm l¹i:Trong thêi k× qu¸ ®é lªn CNXH ë ViÖt Nam tån t¹i
nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ trong ®ã kinh tÕ nhµ n-íc ®ãng vai trß chñ
®¹o vµ cïng víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn .
3.3
NhiÒu h×nh thøc ph©n phèi .
NÕu kinh tÕ thÞ tr-êng trong chñ nghÜa t- b¶n cã nhiÒu h×nh thøc
ph©n phèi trong ®ã ph©n phèi cho t- b¶n lµ chñ yÕu th× trong nÒn
kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam do cã
nhiªï quan hÖ së h÷u kh¸c nhau nªn còng cã nhiÒu h×nh thøc ph©n
phèi nh- ph©n phèi theo lao ®éng, ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng
th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi vµ tËp thÓ vµ ph©n phèi theo
9
nguån lùc ®ãng gãp. Trong ®ã ph©n phèi theo lao ®éng lµ chñ yÕu
bëi v× .
Ph©n phèi theo lao ®éng lµ viÖc tr¶ c«ng cho ng-êi lao ®éng c¨n
cø vµo sè l-îng vµ chÊt l-îng lao ®éng v× sè l-îng nã biÓu hiÖn ë
thêi gian lao ®éng vµ sè l-îng s¶n phÈm. ChÊt l-îng lao ®éng thÓ
hiÖn ë tr×nh ®é thµnh th¹o cña ng-êi lao ®éng vµ tÝnh chÊt phøc t¹p
cu¶ c«ng viÖc .
Còng cã thÓ nãi ph©n phèi theo lao ®énglµ ai lµm nhiÒu h-ëng
nhiÒu, ai lµm Ýt h-ëng Ýt. Cã søc lao ®éng kh«ng lµm kh«ng h-ëng .
Ph©n phèi theo lao ®éng lµ cÇn thiÕt .
Khi ng-êi lao ®éng ®-îc gi¶i phãng khái ¸p bøc bãc lét trë
thµnh ng-êi lµm chñ vÒ kinh tÕ th× viÖc ph©n phèi ph¶i v× quyÒn lîi
ng-êi lao ®éng
Ngay c¶ d-íi chñ nghÜa x· héi lao déng võa lµ nghÜa vô võa lµ
quyÒn lîi. §Þa vÞ vµ quyÒn lîi cña mçi ng-êi lµ do kÕt qu¶ lao ®éng
gi¶i quýªt. Do ®ã ph¶i ph©n phèi theo lao ®éng .
Trong thêi kú qu¸ ®é vµ ngay c¶ chñ nghÜa x· héi vÉn cßn cã sù
kh¸c nhau gi÷a lao ®éng gi¶m ®¬n vµ lao ®éng phøc t¹p, gi÷a lao
®éng trÝ tuÖ vµ lao ®éng c¬ b¾p. Vµ cßn kh¸c nhau vÒ tr×nh ®é quan
®iÓm lao ®éng. Do ®ã x· héi ph¶i kiÓm tra, kiÓm so¸t møc ®é lao
10
®éng vµ h-ëng thô lao ®éng cña mçi ng-êi. Theo LªNin ph¶i thùc
hiÖn mét ch©n lÝ gi¶m ®¬n nh-ng l¹i ®¶m b¶o cho trËt tù x· héi míi
(x· héi chñ nghÜa ) ch©n lÝ dã l¯ “kÎ l¯o kh«ng l¯m th× kh«ng ¨n “ .
Tãm l¹i ph©n phèi theo lao ®éng lµ phï hîp víi quan hÖ x· héi chñ
nghÜa vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Nã trë thµnh mét
tÊt yÕu phæ biÕn
-do ®ã lµ mét ®Æc thï cña x· héi chñ nghÜa .
Ph©n phèi theo lao ®éng lµ mét néi dung cña c«ng b»ng x· héi
.
Ngoµi ph©n phèi theo lao ®éng cßn c¸c h×nh thøc ph©n phèi
kh¸c nh- ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng nh»m söa ch÷a nh÷ng
khuyÕt tËt cña ph©n phèi theo lao ®éng. Vµ ph©n phèi theo nguån
lùc ®ãng gãp nh»m thóc ®Èy quan hÖ tÝn dông ph¸t triÓn .
3.4 Sù t¨ng tr-ëng, ph¸t triÓn kinh tÕ g¾n liÒn víi c«ng b»ng x· héi,
víi viÖc ph¸t triÓn v¨n ho¸ gi¸o dôc ®Ó n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o
nguån lùc x©y dùng mét nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n
téc.
3.5
Kinh tÕ thÞ tr-êng ëViÖt Nam ph¸t triÓn theo h-íng më réng
quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ víi n-íc.ngoµi. §ã lµ lµ tÊt yÕu v× s¶n xuÊt
hµng ho¸ vµ trao ®æi hµng ho¸ tÊt yÕu v-ît khái ph¹m vi quèc gia
11
mang tÝnh chÊt quèc tÕ, ®ång thêi ®ã còng lµ tÊt yÕu cña sù ph¸t
triÓn nhu cÇu .
Th«ng qua më réng quan hÖ kinh tÕ víi n-íc ngoµi ®Ó biÕn
nguån lùc bªn ngoµi thµnh nguån lùc bªn trong t¹o ®iÒu kiÖn cho
ph¸t triÓn ph¸t triÓn rót ng¾n .
Mëi réng quan hÖ d-íi nhiÒu h×nh thøc nh- hîp t¸c, liªn doanh,
liªn kÕt nh-ng ph¶i dùa trªn nguyªn t¾c gi÷ v÷ng ®éc lËp vµ tù chñ
hai bªn cïng cã lîi .
3.6 NÒn kinh tÕ hµng ho¸ n-íc ta vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng
cã sù qu¶n lÝ cña nhµ n-íc .§ã lµ sù kÕt hîp c¶ sù ®iÒu tiÕt cña c¶
bµn tay v« h×nh lÉn bµn tay h÷u h×nh nh»m tËn dông ®-îc -u ®iÓm
cña c¶ hai sù ®iÒu tiÕt . §ång thêi kh¾c phôc ®-îc h¹n chÕ cña c¶
hai m« h×nh ®iÒu tiÕt .
*
NÒn kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng .
Tr-íc ®©y chóng ta vËn ®éng theo c¬ chÕ tËp trung quan liªu
bao cÊp. §Æc tr-ng cña c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp lµ: nhµ
n-íc giao kÕ ho¹ch cho c¸c doanh nghiÖp víi mét hÖ thèng chØ tiªu
mang tÝnh ph¸p lÖnh, nhµ n-íc cÊp ph¸t vËt t-, tiÒn vèn theo chØ tiªu.
Nh- vËy, nhµ n-íc cho phÐp ph©n bæ nguån lao ®éng theo kÕ ho¹ch.
C¸c c¬ quan cÊp trªn qu¶nlý chØ ®¹o kinh doanh nh-ng kh«ng chÞu
12
tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c khuyÕt ®iÓm cña m×nh. CÊp ph¸t giao nép theo
qu¶n lý, l·i nhµ n-íc thu, lç nhµ n-íc bï. Nhµ n-íc thùc hiÖn bao
cÊp qua gi¸ vµ ph©n phèi nÒn kinh tÕ b»ng hiÖn vËt ho¸, tøc lµ quan
hÖ hµng ho¸, tiÒn tÖ bÞ xem th-êng, bé m¸yqu¶n lý cång kÒnh kÐm
hiÖu qu¶. Tãm l¹i, nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ nµy lµm cho nÒn kinh tÕ
ph¸t triÓn tr× trÖ, lµ nguyªn nh©n cho chñ nghÜa x· héi l©m vµo
khñng ho¶ng. V× thÕ ph¶i xo¸ bá c¬ chÕ quan liªu bao cÊp, sö dông
c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lÝ vÜ m« cña nhµ n-íc .
C¬ chÕ thÞ tr-êng lµ tæng thÓ c¸c nh©n tè c¸c mèi quan hÖ , c¸c
quy luËt kinh tÕ, m«i tr-êng vµ ®éng lùc nã chi phèi sù vËn ®éng cña
kinh tÕ hµng ho¸ .
C¸c nh©n tè hµng ho¸ vµ dÞch vô,®»ng sau lµ ng-êi lao ®éng,
ng-êi s¶n xuÊt, ng-êi tiªu dïng tõ ®ã h×nh thµnh c¸c mèi quan hÖ
C¸c mèi quan hÖ: quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ ,quan hÖ mua b¸n
biÓu hiÖn trªn thÞ tr-êng lµ quan hÖ cung- cÇu liªn quan ®Õn gi¸ c¶
C¸c quy luËt vèn cã cña kinh tÕ hµng ho¸ mµ chóng ta ®·
nghiªn cøu ®ã lµ quy luËt c¹nh tranh, quy luËt cung cÇu, quy luËt gi¸
trÞ ,quy luËt l-u th«ng tiÒn tÖ. Nã t¸c ®éng vµ chi ph«i sù vËn ®éng
cña kÝnh tÕ hµng ho¸
13
M«i tr-êng c¹nh tranh: ë ViÖt Nam chóng ta chñ tr-¬ng c¹nh
tranh lµnh m¹nh , kh«ng sö dông nh÷ng biÖn ph¸p c¹nh tranh dÉn
®Õn sù ph¸ s¶n
§éng lùc ph¸t triÓn ®ã lµ lµ lîi nhuËn. Trong c¬ chÕ thÞ tr-êng
nã cuèn hót c¸c doanh nghiÖp vµo nh÷ng ngµnh , nh÷ng lÜnh vùc cã
l·i cao , thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp c¶i tiÕn kü thuËt ,n©ng cao n¨ng
suÊt lao ®éng, lîi Ých ng-êi tiªu dïng ®-îc ®Ò cao .
C¬ chÕ thÞ tr-êng cã vai trß to lín .
Lµ mét c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ, th«ng qua biÕn ®éng cña
cung – cÇu – gi¸ c¶ thÞ tr-êng, mét c¬ chÕ tinh vi ph©n phèi kh«ng
tù gi¸c gi÷a ng-êi s¶n xuÊt vµ ng-êi tiªu dïng nã cã vai trß to lín
trùc tiÕp dÉn d¾t c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ chän lÜnh vùc vµ h×nh thøc kinh
doanh .
C¬ chÕ thÞ tr-êng thóc ®Èy, t¨ng tr-ëng kinh tÕ sù gia t¨ng thu
nhËp quèc d©n, quèc néi thêi kú sau, n¨m sau so víi thêi kú tr-íc
n¨m tr-íc ph¸t triÓn kinh tÕ chÝnh lµ t¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ thay ®«Ø
c¬ cÊu kinh tÕ vµ møc sèng t¨ng lªn.
* Sù qu¶n lý cña nhµ n-íc.
Nhµ n-íc ®iÒu tiÕt thÞ tr-êng thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lÝ vÜ m«
niÒn kinh tÕ cÇn ph¶i: T«n träng tÝnh kh¸ch quan cña c¬ chÕ thÞ
14
tr-êng vµ coi träng tÝnh tù chñ vÒ kinh tÕ cua c¸c chñ thÓ kinh tÕ ,sù
h×nh thµnh cña gi¸ c¶ thÞ tr-êng .
Nhµ n-íc qu¶n lý vÜ m« ®ã lµ mét sù cÇn thiÕt v× c¬ chÕ thÞ tr-êng
ngoµi nh÷ng -u ®iÓm cßn cã nh÷ng khuyÕt ®iÓm sù qu¶n lý cña nhµ
n-íc nh»m ph¸t huy nh÷ng mÆt tÝch cùc cña kinh tÕ thÞ tr-êng vµ
kh¾c phôc nh÷ng mÆt tr¸i cña nã. §©y lµ môc tiªu cña nhµ n-íc.
Vai trß qu¶n lý cña nhµ n-íc rÊt quan träng ®-îc thÓ hiÖn ë c¸c
chøc n¨ng.
Chøc n¨ng ®Þnh h-íng cho kinh tÕ thÞ tr-êng ph¸t triÓn theo
®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. ViÖc ®Þnh h-íng nµy th«ng qua c¸c
chiÕn l-îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn. §©ï t- c¸c dù ¸n ®Ó nÒn
kinh tÕ ph¸t triÓn ®óng ®Þnh h-íng.
æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« v× thÞ tr-êng hay bÞ khñng ho¶ng g©y thÊt
nghiÖp vµ l¹m ph¸t.
Nhµ n-íc ph¶i söa ch÷a nh÷ng thÊt b¹i cña kinh tÕ thÞ tr-êng vµ
kh¾c phôc nã .
Nhµ n-íc ph¶i ®øng ra ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp
quèc d©n.
Qu¶n lÝ tµi s¶n quèc gia nh- ®Êt ®ai, rõng, biÓn … nh»m khai
th¸c nã hîp lÝ .
15
Nhµ n-íc ph¶i thùc hiÖn chøc n¨ng x©y dùng hÖ thèng ph¸p
luËt ®Ó t¹o ra m«i tr-êng ph¸p lý cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ho¹t
®éng .
§Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng trªn th× nhµ n-íc ph¶i sö dông mét
hÖ thèng c¸c c«ng cô nh- :
Sö dômg ph¸p luËt ®Ó qu¶n lÝ kinh tÕ- x· héi
,kiÓm tra viÖc thi hµnh luËt
Sö dông hÕ ho¹ch ho¸ nÒn kinh tÕ
Sö dông chÝnh s¸ch tµi chÝnh, chÝnh s¸ch
tiÒn tÖ. Coi ®ã lµ hai c«ng cô qu¶n lý vÜ m« m¹nh mÏ .
3.6 Kinh tÕ thÞ tr-êng n-íc ta tõ mét tr×nh ®é kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn
.
N-íc ta ®i nªn chñ nghÜa bá qua sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa tb¶n , cã nghÜa lµ bá qua mét c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, tõ mét
n-íc nöa thuéc ®Þa phong kiÕn l¹i bÞ ¶nh h-ëng cña chiÕn tranh kÐo
dµi .
.
III. Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng
®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa .
1 .> Thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ n-íc ta hiÖn nay .
16
Kinh tÕ thÞ tr-êng ë n-íc ta hiÖn nay cßn kÐm ph¸t triÓn thÓ
hiÖn trªn nhiÒu mÆt, Sù ph©n c«ng lao ®éng ch-a ph¸t triÓn , c¸c lo¹i
thÞ tr-êng ch-a h×nh thµnh ®ång bé, c¬ së vËt chÊt kü thuËt cßn l¹c
hËu, c¬ së h¹ tÇng cßn yÕu kÐm , søc c¹nh tranh hµng ho¸ cßn yÕu .
2 .> Môc tiªu phÊn ®Êu .
*
Môc tiªu phÊn ®Êu ®Õn 2010. Theo v¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu
toµn quèc lÇn thø 9 nªu ra môc tiªu phÊn ®Êu nh- sau .
Môc tiªu tæng qu¸t ®Õn 2010 : §-a n-íc ta ra khái t×nh tr¹ng
kÐm ph¸t triÓn.Ph¸t triÓn nguån lùc con ng-êi , n¨ng lùc khoa häc vµ
c«ng nghÖ, n©ng cao kÕt cÊu h¹ tÇng vµ ph¸t triÓn tiÒm lùc kinh tÕ.
Môc tiªu cô thÓ n¨m 2010
§-a G§P n¨m 2010 lªn Ýt nhÊt gÊp ®«i n¨m 2000
N¨ng lùc néi sinh vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ ®ñ kh¶ n¨ng
øng dông c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i tiÕp cËn tr×nh ®é cña thÕ giíi vµ sù
ph¸t triÓn trªn mét sè lÜnh vùc nhÊt lµ c«ng nghÖ th«ng tin, c«ng
nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ vËt liÖu míi – c«ng nghÖ tù ®éng ho¸ .
X©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng ®ñ ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn cña
kinh tÕ
N©ng cao vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n-íc cïng c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn lµnh m¹nh vµ l©u dµi .
17
*
Môc tiªuphÊn ®Êu n¨m 2005.
Suy tõ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ ®Õn n¨m 2010 . §¶ng ta
®· x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ ®Õn n¨m 2005 nh- sau :
T¨ng tr-ëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng, chuyÓn dÞch m¹nh
c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng theo h-íng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn
®¹i hãa. N©ng cao râ rÖt hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ.
Më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Èy m¹nh gi¸o dôc, ®µo t¹o, khoa häc vµ
c«ng nghÖ. T¨ng c-êng x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ gi÷ v÷ng
æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ ®éc lËp d©n téc
Cô thÓ ho¸ lµ :
PhÊn ®Êu ®¹t nhÞp ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ b×nh qu©n hµng
n¨m cao h¬n 5 n¨m tr-íc vµ cã b-íc chuÈn bÞ cho n¨m n¨m tiÕp
theo .
Ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong ®ã kinh tÕ nhµ
n-íc gi÷ vai trß chñ ®aä, cñng cè kinh tÕ tËp thÓ, h×nh thµnh mét
b-íc quan träng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ
nghÜa. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng theo h-íng t¨ng
tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, t¨ng nhanh hµm l-îng c«ng nghÖ
trong s¶n phÈm .
18
T¨ng nhanh vèn ®Çu t- ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi, x©y dùng c¬
cÊu kinh tÕ cã hiÖu qu¶ vµ n©ng cao søc c¹nh tranh. Hoµn chØnh mét
b-íc c¬ b¶n hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng. §Çu t- thÝch ®¸ng cho c¸c
vïng kinh tÕ träng ®iÓm , hç trî ®Çu t- nhiÒu h¬n cho c¸c vïng cßn
nhiÒu khã kh¨n .
Më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Cñng cè thÞ
tr-êng ®· cã vµ më réng thªm thÞ tr-êng míi. T¹o mäi ®iÒu kiÖn
thuËn lîi ®Ó t¨ng nhanh xuÊt khÈu, thu hót vèn, c«ng nghÖ tõ bªn
ngoµi. Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã hiÖu qu¶, thùc hiÖn c¸c
cam kÕt song ph-¬ng vµ ®a ph-¬ng .
TiÕp tôc ®æi míi vµ lµnh m¹nh ho¸ hÖ thèng tµi chÝnh – tiÒn
tÖ, t¨ng tiÒm lùc vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh quèc gia , thùc hµnh triÖt ®Ó
tiÕt kiÖm ; t¨ng tû lÖ chi ng©n s¸ch ®Çu t- ph¸t triÓn, duy tr× æn ®Þnh
c¸c c©n ®èi vÜ m«, ph¸t triÓn thÞ tr-êng vèn ®¸p øng nhu cÇu ph¸t
triÓn kinh tÕ – x· héi .
TiÕp tôc ®æi míi , t¹o chuyÓn biÕn c¬ b¶n, toµn diÖn vÒ ph¸t
triÓn gi¸o dôc ®µo t¹o, khoa häc vµ c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt l-îng
nguån nh©n lùc víi c¬ cÊu hîp lÝ, triÓn khai thùc hiÖn ch-¬ng tr×nh
phæ cËp trung häc c¬ së, øng dông nhanh c«ng nghÖ tiÕn, hiÖn ®¹i,
tõng b-íc ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc
19
§Èy m¹nh c«ng cuéc c¶i c¸ch hµnh chÝnh, ®æi míi vµ n©ng
cao hiiªô lùc cña bé m¸y nhµ n-íc. §Èy lïi t×nh tr¹ng quan liªu,
tham nhòng. Thùc hiÖn tèt d©n chñ, nhÊt lµ d©n chñ ë x·, ph-êng vµ
c¸c ®¬n vÞ c¬ së .
Thùc hiÖn nhiÖm vô cñng cè cuèc phßng vµ an ninh, b¶o ®¶m
trËt tù kû c-¬ng trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, x· héi .
C¸c chØ tiªu ®Þnh h-íng ph¸t triÓn kinh tÕ chñ yÕu .
§-a GDP n¨m 2005 gÊp hai lÇn so víi n¨m 1995 . NhÞp ®é t¨ng
tr-ëng GDPb×nh qu©n hµng n¨m thêi kú n¨m n¨m 2001 – 2005 lµ
7,5%, trong ®ã n«ng, l©m, ng- nghiÖp t¨ng 4,3%, c«ng nghiÖp vµ
x©y dùng t¨ng 10,8%, dÞch vô t¨ng 6.2% .
Gi¸ trÞ s¶n xuÊtn«ng, l©m ,ng- nghiÖp t¨ng 4,8%/n¨m .
Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh c«ng nghiÞep t¨ng 13%/n¨m .
Gi¸ trÞ dÞch vô t¨ng 7,5%/n¨m .
Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 16%/n¨m .
C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ trong GDP ®Õn 2005 dù kiÕn :
Tû träng n«ng , l©m ng- nghiÖp 20-21%.
Tû träng c«ng nghiÖp vµ x©y dùng kho¶ng 38-39% .
Tû träng c¸c ngµnh dÞch vô 41-42% .
3 .> ¦u thÕ vµ h¹n chÕ cña kinh tÕthÞ tr-êng .
20
- Xem thêm -