I. §Æt vÊn ®Ò hiÖn nay
1. TÝnh cÊp thiÕt
HiÖn nay, ViÖt Nam ®ang tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc, muèn vËy cÇn cã nÒn kinh tÕ t¨ng
tr-ëng vµ ph¸t triÓn cao. Trong ®ã nhu cÇu vÒ vèn lµ hÕt søc
cÇn thiÕt, ®-îc coi lµ yÕu tè hµng ®Çu, lµ tiÒn ®Ò ph¸t triÓn
kinh tÕ.§¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc gi÷a nhiÖm kú kho¸ VII
cña ®°ng ®± ®Ò ra: “®Ó c«ng nghiÖp ho² - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt
n-íc cÇn huy ®éng nhiÒu nguån vèn s½n cã víi sö dông vèn
cã hiÖu qu¶, trong ®ã nguån vèn trong n-íc lµ quyÕt ®Þnh
nguån vèn bªn ngo¯i l¯ quan träng...”. TÝn dông ra ®êi rÊt
sím, ra ®êi khi x· héi b¾t ®Çu cã sù ph©n c«ng lao ®éng x·
héi vµ chÕ ®é së h÷u t- nh©n vÒ t- liÖu s¶n xuÊt. TÝn dông ®·
tån t¹i vµ ph¸t triÓn ë nhiÒu nÒn kinh tÕ víi c¸c møc ®é ph¸t
triÓn kh¸c nhau. §Æc biÖt hiÖn nay trong nÒn kinh tÕ thÞ
tr-êng, nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn m¹nh mÏ, cïng víi
sù tån t¹i c¸c mèi quan hÖ cung - cÇu vÒ hµng ho¸, vËt t-, søc
lao ®éng th× quan hÖ cung cÇu vÒ tiÒn vèn ®· xuÊt hiÖn vµ
ngµy mét ph¸t triÓn nh- mét ®ßi hái cÇn thiÕt kh¸ch quan
1
cña nÒn kinh tÕ nh»m ®¸p øng nhu cÇu tiÕt kiÖm vµ ®Çu t-.
Nhµ n-íc ®· sö dông tÝn dông nh- mét c«ng cô quan träng
trong hÖ thèng c¸c ®ßn bÉy kinh tÕ ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn
cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Muèn t×m hiÓu râ vÒ tÝn dông t «i
®± chän viÕt ®Ò t¯i: “TÝn dông: c¬ së lÝ luËn vµ thùc tiÔn ë
ViÖt Nam”.
2. Môc tiªu nghiªn cøu
- Gãp phÇn hÖ thèng ho¸ c¬ së lÝ luËn vÒ tÝn dông.
- Ph©n tÝch t×nh h×nh tÝn dông ë ViÖt Nam.
- §-a ra mét sè biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña
ho¹t ®éng tÝn dông.
II. Nghiªn cøu tæng quan
1. C¬ së lÝ luËn vÒ tÝn dông
1.1. Kh¸i niÖm:
TÝn dông lµ quan hÖ vay m-în lÉn nhau theo nguyªn
t¾c cã hoµn tr¶.
2
Danh tõ tÝn dông dïng ®Ó chØ mét sè hµnh vi kinh tÕ rÊt
phøc t¹p nh-: b¸n chÞu hµng ho¸, cho vay, chiÕt khÊu, b¶o
hµnh,ký th¸c, ph¸t hµnh giÊy b¹c.
Trong mçi mét hµnh vi tÝn dông cã hai bªn cam kÕt víi
nhau nh- sau:
- Mét bªn th× trao ngay mét sè tµi ho¸ hay tiÒn tÖ
- Cßn mét bªn kia cam kÕt sÏ hoµn l¹i nh÷ng ®èi kho¶n
cña sæ tµi ho¸ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh vµ theo mét sè
®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh nµo ®ã.
Nhµ kinh tÕ ph¸p, «ng Louis Baudin, ®· ®Þnh nghÜa tÝn
dông nh l¯ “ Mét sù trao ®æi t¯i ho² hiÖn t³i lÊy mét t¯i
hãa t¬ng lai”. ë ®©y yÕu tè thêi gian ®± xen lÉn v¯o v¯ còng
v× cã sù xen lÉn ®ã cho nªn cã thÓ cã sù bÊt tr¾c, rñi ro x¶y
ra vµ cÇn cã sù tÝn nhiÖm cña hai bªn ®-¬ng sù ®èi víi nhau.
Hai bªn ®-¬ng sù dùa vµo sù tÝn nhiÖm, sö dông sù tÝn nhiÖm
cña nhau v× vËy míi cã danh tõ thuËt ng÷ tÝn dông. Nh÷ng
hµnh vi tÝn dông cã thÓ do bÊt cø ai thùc hiÖn. Ch¼ng h¹n hai
ng-êi th-êng cã thÓ cho nhau vay tiÒn. Tuy nhiªn ngµy nay
khi nãi tíi tÝn dông ng-êi ta nãi ngay tíi c¸c ng©n hµng v×
3
c¸c c¬ quan nµy chuyªn lµm c¸c viÖc nh- cho vay, b¶o l¶nh,
chiÕt khÊu, kÝ th¸c vµ ph¸t hµnh giÊy b¹c.
1.2. C¬ së ra ®êi cña tÝn dông
Khi cã sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ sù xuÊt hiÖn
cña së h÷u t- nh©n vÒ t- liÖu s¶n xuÊt th× tÝn dông ra ®êi. Së
h÷u t- nh©n vÒ t- liÖu s¶n xuÊt dÉn ®Õn së h÷u t- nh©n vÒ
s¶n phÈm lµm ra. X· héi cã sù ph©n ho¸ giµu nghÌo. Nh÷ng
ng-êi nghÌo khi gÆp khã kh¨n trong cuéc sèng hä ph¶i vay
m-în. TÝn dông ra ®êi. Trªn ph-¬ng diÖn x· héi, do cã sù
ph©n c«ng lao ®éng x· héi h×nh thµnh s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ
tiÒn tÖ ®· xuÊt hiÖn ®Ó sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng
ho¸. Ng-êi s¶n xuÊt cã lóc thiÕu vèn b»ng tiÒn ®Ó tiÕn hµnh
s¶n xuÊt kinh doanh nh-ng cã lóc thõa vèn b»ng tiÒn. §Ó
®iÒu chØnh nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng vèn b»ng tiÒn cña c¸c chñ
thÓ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ ®ßi hái tÝn dông ra ®êi.
Trong lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, h×nh thøc ®Çu
tiªn cña tÝn dông lµ tÝn dông nÆng l·i ®-îc ra ®êi vµo thêi k×
cæ ®¹i. Trong x· héi n« lÖ vµ nhÊt lµ ë x· héi phong kiÕn, tÝn
dông nÆng l·i ®· ph¸t triÓn vµ më réng h¬n. §Æc ®iÓm cña
4
tÝn dông nÆng l·i lµ l·i suÊt rÊt cao, h×nh thøc vËn ®éng cña
vèn rÊt ®a d¹ng, d-íi nhiÒu h×nh thøc vµ môc ®Ých vay vµo
tiªu dïng lµ chñ yÕu. Khi ph-¬ng thøc s¶n xuÊt T- b¶n chñ
nghÜa h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ lín
®-îc më réng, tÝn dông t- b¶n chñ ng hÜa vÒ c¬ b¶n ®· thay
thÕ tÝn dông nÆng l·i. Tuy vËy tÝn dông nÆng l·i kh«ng mÊt
®i mµ vÉn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ë nhiÒu nÒn kinh tÕ víi c¸c
møc ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau. HiÖn nay tÝn dông nÆng l·i vÉn
tån t¹i phæ biÕn ë c¸c n-íc chËm ph¸t triÓn. Ngµy nay c ïng
víi sù ph¸t triÓn cña x· héi, tÝn dung còng kh«ng ngõng më
réng vµ ph¸t triÓn ®a d¹ng. Chñ thÓ tham gia tÝn dông bao
gåm tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ: Nhµ n-íc, doanh nghiÖp,
c¸ nh©n, t- nh©n. tËp thÓ, tÊt c¶ c¸c cÊp tõ trung -¬ng ®Õn
®Þa ph-¬ng, c¸c tæ chøc chÝnh phñ, phi chÝnh phñ trong
n-íc,quèc tÕ. C¸c quan hÖ tÝn dông ®-îc më réng c¶ vÒ ®èi
t-îng vµ quy m« ho¹t ®éng. ThÓ hiÖn ë c¸c ng©n hµng cã
mÆt ë hÇu hÕt mäi n¬i. HÇu nh- toµn bé c¸c doanh nghiÖp,
c¸c nhµ kinh doanh ®Òu sö dông vèn tÝn dông d-í i h×nh thøc
vay ng©n hµng, ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, mua chÞu hµng ho¸.
Khèi l-îng vèn tÝn dông ngµy ngµy cµng lín, c¸c h×nh thøc
5
tÝn dông ngµy cµng ®a d¹ng (tÝn dông nhµ n-íc,ng©n hµng,
thuª mua, nÆng l·i...).
1.3. B¶n chÊt cña tÝn dông
TÝn dông rÊt phong phó vµ ®a d¹ng vÒ h×nh thøc. B¶n
chÊt cña tÝn dông thÓ hiÖn ë c¸c ph-¬ng diÖn sau: Mét lµ
ng-êi së h÷u mét sè tiÒn hoÆc hµng ho¸ chuyÓn giao cho
ng-êi kh¸c sö dông mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Lóc nµy, vèn
®-îc chuyÓn tõ ng-êi cho vay sang ng-êi va y. Hai lµ, sau
khi nhËn ®-îc vèn tÝn dông, ng-êi ®i vay ®-îc quyÒn sö
dông ®Ó thâa m·n mét hay mét sè môc ®Ých nhÊt ®Þnh. Ba lµ,
®Õn thêi h¹n do hai bªn tháa thuËn, ng-êi vay hoµn tr¶ l¹i
cho ng-êi cho vay mét gi¸ trÞ lín h¬n vèn ban ®Çu, tiÒn t¨ng
thªm ®-îc gäi lµ phÇn l·i.
C²c M²c ®± viÕt vÒ b°n chÊt cña tÝn dông nh sau: “
TiÒn ch¼ng qua chØ rêi khái tay ng-êi s¬ h÷u mét thêi gian
vµ ch¼ng qua chØ t¹m thêi chuyÓn tõ tay ng-êi t- h÷u sang
tay nhµ t- b¶n ho¹t ®éng, cho nªn tiÒn kh«ng ph¶i bá ra ®Ó
thanh to¸n, còng kh«ng ph¶i tù ®em b¸n ®i mµ cho vay, tiÒn
chØ ®em nh-îng l¹i víi mét ®iÒu kiÖn lµ nã sÏ quay vÒ ®iÓm
6
xuÊt ph²t sau mét k× h³n nhÊt ®Þnh”. §ång thêi
C²cM²c
còng v¹ch ra yªu cÇu cña viÖc tiÒn quay trë vÒ ®iÓm xuÊt
ph²t l¯: “vÉn gi÷ ®îc nguyªn vÑn gi¸ trÞ cña nã vµ ®ång
thêi l³i lín lªn trong qu² tr×nh vËn ®éng”. §Õn nay c²c nh¯
kinh tÕ ®· cã nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ tÝn dông nh-ng
®Òu ph¶n ¸nh mét bªn lµ ®i vay vµ mét bªn lµ cho vay, nã
dùa trªn c¬ së cña lßng tin. Lßng tin ®-îc thÓ hiÖn trªn khÝa
c¹nh: ng-êi cho vay tin t-ëng ng-êi ®i vay sö dông ®óng
môc ®Ých, cã hiÖu qu¶ vµ lµ quan hÖ cã thêi h¹n, cã hoµn tr¶.
§©y lµ b¶n chÊt cña tÝn dông.
1.4. Vai trß cña tÝn dông trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng:
- TÝn dông gãp phÇn ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
diÔn ra th-êng xuyªn, liªn tôc.
Do tÝnh ®a d¹ng trong lu©n chuyÓn vèn cña c¸c doanh
nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt
®Þnh trong nÒn kinh tÕ cã mét sè doanh nghiÖp “thõa vèn”
t¹m thêi do b¸n hµng ho¸ cã tiÒn n h-ng ch-a cã nhu cÇu sö
dông ngay( nh- ch-a tr¶ l-¬ng cho c«ng nh©n viªn...) ®· lµm
n¶y sinh nhu cÇu cho vay vèn ®Ó tr¸ch t×nh tr¹ng øa ®äng
7
vèn vµ cã thªm lîi nhuËn.Trong khi ®ã cã nh÷ng doanh
nghiÖp thiÕu vèn t¹m thêi do hµng h¸o ch-a b¸n ®-îc, nh-ng
l¹i cã nhu cÇu mua nguyªn vËt liÖu, thanh to¸n tiÒn l-¬ng...
lµm n¶y sinh nhu cÇu ®i vay ®Ó duy tr× s¶n xuÊt kinh doanh
mang l¹i lîi nhuËn. TÝn dông víi viÖc cung cÊp tÝn dông cho
vay kÞp thêi, ®· t¹o kh¶ n¨ng ®¶m b¶o tÝnh liªn tôc cña qu¸
tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh,cho phÐp c¸c doanh nghiÖp tho¶
m·n nhu cÇu vÒ vèn lu«n thay ®æi vµ kh«ng ®Ó tån ®äng vèn
trong qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn.
- TÝn dông gãp phÇn tÝch tô, tËp trung vèn thóc ®Èy s¶n
xuÊt kinh doanh.
TËp trung vèn ph¶i dùa trªn c¬ së tÝch luü. Tro ng thùc
tÕ, cã nh÷ng l-îng tÝch luü rÊt lín ®-îc n¾m gi÷ ë c¸c chñ
thÓ kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ. Nh-ng rÊt nhiÒu ng-êi tÝch
luü kh«ng muèn cho vay trùc tiÕp hoÆc kh«ng muèn cã cæ
phÇn trong c¸c dù ¸n ®Çu t- v× ngoµi lÝ do mÊt kh¶ n¨ng
thanh kho¶n th× ng-êi tÝch luü cßn bÞ h¹n chÕ bëi kh¶ n¨ng,
kiÕn thøc vÒ tµi chÝnh vµ ph¸p lÝ ®Ó thùc hiÖn trùc tiÕp ®Çu thoÆc cho vay. Víi ho¹t ®éng cña hÖ thèng tÝn dông cã ®ñ ®é
tin cËy, do tÝnh chuyªn m«n ho¸ cao trong ho¹t ®éng tÝn
8
dông vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c doanh môc ® Çu t- th«ng qua nhiÒu
nhµ ®Çu t- cña nhiÒu dù ¸n kh¸c nhau vay, tõ ®ã lµm gi¶m
bít rñi do c¸ nh©n cña nh÷ng ng-êi tÝch luü, t¹o nªn qu¸
tr×nh tËp trung vèn ®-îc thùc hiÖn nhanh chãng vµ cã hiÖu
qu¶ ®· t¹o kh¶ n¨ng cung øng vèn cho nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt
lµ nguån vèn dµi h¹n c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ ®Çu t- nhê
nguån vèn tÝn dông cã thÓ nhanh chãng më réng s¶n xuÊt,
thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t- t¹o nh÷ng b-íc nh¶y vät vÒ n¨ng
lùc s¶n xuÊt do tiÕp cËn ®-îc víi ph-¬ng tiÖn m¸y mãc hiÖn
®¹i, tõ ®ã thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn.
- TÝn dông gãp phÇn ®iÒu chØnh æn ®Þnh vµ t¨ng tr-ëng
kinh tÕ.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, c¸c nhµ ®Çu t- th-êng chØ
tËp trung vèn ®Çu t- vµo c¸c lÜnh vùc cã lîi nhuËn cao, trong
khi ®ã, nÒn kinh tÕ ®ßi hái ph¶i cã sù ph¸t triÓn c ©n ®èi,
®ång bé gi÷a c¸c ngµnh vµ c¸c vïng, yªu cÇu ph¶i cã nh÷ng
ngµnh then chèt, mòi nhän ®Ó t¹o ®µ cho nÒn kinh tÕ ph¸t
triÓn nhanh chãng.
9
TÝn dông th«ng qua cung cÊp vèn, ®Æc biÖt lµ vèn trung
vµ dµi h¹n ®Çy ®ñ, kÞp thêi víi l·i suÊt vµ ®iÒu kiÖn cho vay
-u ®·i, cã vai trß quan träng trong viÖcgãp phÇn ®¶m b¶o
vèn ®Çu t- cho c¬ së h¹ tÇng, h×nh thµnh c¸c ngµnh then
chèt, mòi nhän vµ c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm gãp phÇn
h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ tèi -u. Ch¼ng h¹n, víi -u ®·i vÒ
vèn, l·i suÊt, thêi h¹n vµ ®iÒu kiÖn vay vèn víi n«ng nghiÖp ,
n«ng th«n ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt, kÕt cÊu h¹ tÇng, tÝn
dông gãp phÇn thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng
nghiÖp.
TÝn dông cßn lµ ph-¬ng tiÖn ®Ó nhµ n-íc thùc hiÖn
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ thÝch hîp ®Ó æn ® Þnh nÒn kinh tÕ khi nÒn
kinh tÕ cã dÊu hiÖu bÊt æn. Ch¼ng h¹n nh- khi nÒn kinh tÕ
ph¸t triÓn chËm, s¶n xuÊt ®×nh trÖ, nhµ n-íc thùc hiÖn chÝnh
s²ch tiÒn tÖ “níi láng”, ng©n h¯ng trung ¬ng thùc hiÖn mua
c¸c chøng kho¸n cña c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i, t¹o ¸p lùc
gi¶m l·i suÊt dÉn ®Õn chi phÝ vay vèn gi¶m, t¹o ®iÒu kiÖn
cho c¸c doanh nghiÖp më réng s¶n xuÊt, thóc ®Èy t¨ng
tr-ëng kinh tÕ vµ ng-îc l¹i. H¬n n÷a, víi sù tham gia cña tÝn
10
dông th«ng qua dÞch vô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®·
gi¶m chi phÝ l-u th«ng vµ an toµn trong thanh to¸n.
- TÝn dông gãp phÇn n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n vµ
thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi kh¸c cña nhµ n-íc.
Víi c¸c h×nh thøc tÝn dông, c¬ chÕ vµ l·i suÊt thÝch hîp
tÝn dông ®· gãp phÇn n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n ng ay
c¶ khi thu nhËp cßn h¹n chÕ.
Th«ng qua c¸c -u ®·i vÒ vèn, l·i suÊt, ®iÒu kiÖn vµ thêi
h¹n vay ®èi víi ng-êi nghÌo vµ c¸c ®èi t-îng chÝnh s¸ch, tÝn
dông ®· ®ãng vai trß quan träng nh»m thùc hiÖn c¸c chÝnh
s¸ch viÖc lµm, d©n sè vµ c¸c ch-¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m
nghÌo, ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi.
- TÝn dông gãp phÇn më réng quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ
Ho¹t ®éng tÝn dông kh«ng chØ bã hÑp trong nÒn kinh tÕ
cña mét quèc gia, mµ cßn më réng trªn ph¹m vi quèc tÕ.
Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ më, vay nî n-íc ngoµi ngµy nay trë
11
thµnh mét nhu cÇu kh¸ch quan ®èi víi tÊt c¶ c¸c n-íc trªn
thÕ giíi, nã l¹i cµng tá ra bøc thiÕt h¬n ®èi víi c¸c n-íc
®ang ph¸t triÓn. ViÖt Nam còng nh- nhiÒu n-íc ®ang ph¸t
triÓn kh¸c, lµ n-íc nghÌo, tÝch luü trong n-íc cßn h¹n chÕ,
trong khi cÇn l-îng vèn rÊt lín ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Nhê cã
tÝn dông, c¸c n-íc cã thÓ mua hµng ho¸, nhËp khÈu m¸y
mãc, thiÕt bÞ...vµ tiÕp cËn víi nh÷ng thµnh tùu khoa häc kÜ
thuËt míi còng nh- tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn trªn thÕ giíi.
ViÖc cÊp tÝn dông cña c¸c n-íc kh«ng chØ më réng vµ ph¸t
triÓn quan hÖ ngo¹i th-¬ng, mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy
ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¸c n-íc nhËp khÈu. TÝn dông ®· t¹o m«i
tr-êng thuËn lîi cho ®Çu t- quèc tÕ trùc tiÕp – mét h×nh
thøc hîp t¸c kinh tÕ ë møc ®é cao h¬n.
1.5. Mét sè h×nh thøc tÝn dông chñ yÕu
- TÝn dông th-¬ng m¹i: Lµ quan hÖ tÝn dông gi÷a c¸c
nhµ doanh nghÖp víi nhau vµ ®-îc biÓu hiÖn d-íi h×nh thøc
mua b¸n chÞu hµng ho¸. Ng-êi b¸n chuyÓn hµng ho¸ cho
ng-êi mua, ng-êi mua ®-îc sö dông hµng ho¸ trong mét th êi
gian nhÊt ®Þnh. §Õn h¹n nhÊt ®Þnh ng-êi mua ph¶i tr¶ tiÒn
cho ng-êi b¸n th«ng th-êng bao gåm c¶ l·i suÊt. Trong
12
tr-êng hîp nµy ng-êi mua kh«ng ®-îc h-ëng chiÕt khÊu b¸n
hµng. C¬ së ph¸p lÝ ®Ó x¸c ®Þnh nî trong quan hÖ tÝn dông
th-¬ng m¹i lµ c¸c giÊy nî.
Do cã tÝn dông th-¬ng m¹i nªn ®· ®¸p øng ®-îc nhu
cÇu vèn cho c¸c doanh nghiÖp t¹m thêi thiÕu vèn trong thêi
h¹n ng¾n, gióp cho c¸c doanh nghiÖp tiªu thô ®-îc hµng ho¸,
c¸c chñ doanh nghiÖp khai th¸c ®-îc nguån vèn ®¸p øng kÞp
thêi cho s¶n xuÊt kinh doanh.
Tuy nhiªn tÝn dông th-¬ng m¹i còng cã nh÷ng h¹n chÕ
nhÊt ®Þnh. Thø
nhÊt lµ h¹n chÕ vÒ quy m« tÝn dông. NÕu
ng-êi cÇn vèn cã nhu cÇu cao th× ng-êi b¸n kh«ng thÓ ®¸p
øng ®-îc. Thø hai lµ h¹n chÕ vÒ thêi h¹n cho vay, thêi h¹n
cho vay th-êng lµ ng¾n. Ba lµ h¹n chÕ vÒ sè l-îng ng-êi
tham gia. ChØ cã mét sè doanh nghiÖp nhÊt ®Þnh tham gia
vµo h×nh thøc nµy. §ã lµ nh÷ng doanh nghiÖp cÇn hµng ho¸
dù tr÷ ®Ó ®-a vµo s¶n xuÊt ngay, nh÷ng doanh nghiÖp cÇn
tiªu thô hµng hãa. Bèn lµ chØ thùc hiÖn ®-îc trªn c ¬ së tÝn
nhiÖm lÉn nhau.
13
- TÝn dông ng©n hµng: Lµ quan hÖ tÝn dông gi÷a ng©n
hµng, c¸c tæ chøc tÝn dông víi c¸c chñ thÓ x· héi.
Trong quan hÖ tÝn dông ng©n hµng võa lµ ng-êi ®i vay
võa lµ ng-êi cho vay ng©n hµng lµ m«i gi¬Ý trung gian gi÷a
ng-êi cã vèn vµ ng-êi cÇn vèn. Ng©n hµng lµ tæ chøc kinh
doanh tËp thÓ, Ho¹t ®éng tÝn dông lµ ho¹t ®éng dùa trªn
nh÷ng nguyªn t¾c cho vay nhÊt ®Þnh. Nguyªn t¾c c¬ b¶n lµ
cho vay ph¶i cã hµng ho¸ t-¬ng ®-¬ng ®¶m b¶o nh- cã tµi
s¶n thÕ chÊp hoÆc ph¶i cã giÊy tê t Ýn chÊp. Cho vay ph¶i
hoµn tr¶ ®óng h¹n c¶ vèn vµ l·i. TÝn dông ng©n hµng ®-îc
cung cÊp d-íi h×nh thøc tËp thÓ bao gåm: th-¬ng m¹i vµ bót
tÖ trong ®ã chñ yÕu lµ bót tÖ. TÝn dông ng©n hµng lµ h×nh
thøc tÝn dông chñ yÕu trong nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ cã qua n
hÖ chÆt chÏ víi tÝn dông th-¬ng m¹i, bæ sung vµ hç trî cho
tÝn dông th-¬ng m¹i. C¸c th-¬ng phiÕu trong lÜnh vùc th-¬ng
m¹i ®-îc thanh to¸n qua ng©n hµng. NÕu ng-êi tr¶ kh«ng cã
tiÒn th× ®-îc ng©n hµng cho vay. Nh- vËy tÝn dông ng©n
hµng ®· t¹o c¬ së cho tÝn dông ng©n hµng ho¹t ®éng. Ng-îc
l¹i ho¹t ®éng cña tÝn dông ng©n hµng sÏ kh¾c phôc ®-îc
nh÷ng h¹n chÕ cña lÜnh vùc th-¬ng m¹i
14
- TÝn dông nhµ n-íc: lµ quan hÖ gi÷a mét bªn lµ nhµ
n-íc cßn bªn kia lµ c- d©n vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi.
ë h×nh thøc tÝn dông nµy nhµ n-íc võa lµ ng-êi ®i vay
võa lµ ng-êi cho vay, nhµ n-íc cã thÓ cho ®©n c- vay d-íi
h×nh thøc ph¸t hµnh c¸c tÝn phiÕu tr¸i phiÕu kho b¹c, chÝnh
phñ nhµ n-íc cho vay th-êng lµ ch-¬ng ch×nh tÝn dông -u
®·i. Ph¹m vi ho¹t ®éng vµ huy ®éng vèn réng lín gåm c¶
trong n-íc vµ n-íc ngoµi. H×nh thøc huy ®éng vèn rÊt phong
phó. Cã thÓ d-ãi h×nh thøc cho vay trùc tiÕp n-íc ngoµi b»ng
c«ng tr¸i, b»ng tiÒn, b»ng vµng, b»ng ngo¹i tÖ d-íi h×nh thøc
lµ phiÕu, tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu cña chÝnh phñ tÝn dông ng¾n
h¹n, tÝn dông dµi h¹n. TÝn dông nhµ n-íc võa mang tÝnh lîi
Ých kinh tÕ võa mang tÝnh c-ìng chÕ chÝnh trÞ x· héi.
- TÝn dông kh«ng chÝnh thèng: lµ quan hÖ tÝn dông gi÷a
c¸ nh©n víi nhau kh«ng ®Æt d-íi quan hÖ ph¸p luËt
Ho¹t ®éng cña quan hÖ kh«ng chÝnh thèng kh«ng chÞu
sù qu¶n lÝ vµ gi¸m s¸t cña nhµ n-íc, ho¹t ®éng trªn c¬ së tin
t-ëng lÉn nhau. L-îng vèn vay nhá, thêi gian vay ng¾n, l·i
suÊt vay cao hay thÊp tuú thuéc vµo mèi quan hÖ gi÷a ng-êi
15
®i vay vµ ng-êi ®i vay. Thñ tôc vay th-êng ®¬n gi¶n, tiÖn
lîi, bÊt cø lóc nµo còng cã s¼n. ChÝnh v× vËy mµ trong nÒn
kinh tÕ hiÖn ®¹i lo¹i h×nh nµy vÉn tån t¹i kh¸ phæ biÕn, h×nh
thøc ho¹t ®éng phong phó, ®a d¹ng.
- TÝn dông thuª mua: lµ quan hÖ tÝn dông gi÷a c¸c
doanh nghiÖp thuª tµi s¶n víi c¸c tæ chøc tÝn dông thuª mua
nh- c¸c c«ng ty thuª mua, c¸c c«ng ty tµi chÝnh
TÝn dông thuª mua lµ kiÓu cho thuª tµi s¶n chuyªn dông
kÌm theo lêi høa sÏ b¸n l¹i vÒ sau, chËm nhÊt lµ khi kÕt thóc
hîp ®ång cho ng-êi thuª theo gi¸ tho· thuËn tõ ®Çu.
2. Thùc tiÔn tÝn dông ë ViÖt Nam
N-íc ta hiÖn nay hÖ thèng tÝn dông b¾t ®Çu ph¸t triÓn
m¹nh. Trong thêi k× qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ®ßi hái ph¶i
cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn v÷ng m¹nh. V× vËy nhu cÇu vÒ vèn
ngµy cµng nhiÒu, vèn ®-îc coi lµ yÕu tè hµng ®Çu, lµ tiÒn ®Ò
ph¸t triÓn kinh tÕ.
§¶ng vµ nhµ n-íc ®· sö dông ph-¬ng ph¸p tÝn dông lµ
ph-¬ng ph¸p chñ yÕu ®Ó gióp ®ì vÒ tµi chÝnh cho c¸c tæ chøc
kinh tÕ tËp thÓ.B»ng ph-¬ng ph¸p tÝn dông, ng©n hµng cho
16
c¸c tæ chøc kinh tÕ tËp thÓ vay vèn cè ®Þnh vµ vèn l-u ®éng
®Ó t¨ng thªm n¨ng lùc s¶n xuÊt, ¸p dông c¸c thµnh tùu s¶n
xuÊt vµo trong ®¬n vÞ m×nh. Thùc tÕ ®· chøng minh r»ng ®Çu
t- tÝn dông cã ý nghÜa hÕt søc quan träng ®èi víi c¸c tæ chøc
kinh tÕ tËp thÓ. Trong nhiÒu c¬ së, ®Æc biÖt lµ trong c¸c hîp
t¸c x· n«ng- l©m- ngh-. Vèn tÝn dông chiÕm mét tû träng
kh¸ lín trong toµn bé vèn ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ.
ë n-íc ta tr-íc c¸ch m¹ng th¸ng 8/45 vµ trong thêi k×
tõ n¨m 54-75 ë miÒn nam c¸c quan hÖ tÝn dông thÓ hiÖn sù
bãc lét cña chñ nghÜa ®Õ quèc ®èi víi d©n téc viÖt nam, cña
giai cÊp t- s¶n víi giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng,
cña giai cÊp phong kiÕn vµ bän cho vay nÆng l·i ®èi cíi
nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt nhá lµ n«ng d©n vµ d©n nghÌo thµnh
thÞ.
ViÖt nam, tr-íc ®©y bän ®Õ quèc vµ c¸c giai cÊp thèng
trÞ trong n-íc võa thùc hiÖn sù bãc lét th«ng qua c¸c h×nh
thøc tÝn dông t- b¶n chñ nghÜa võa duy tr× sù bãc lét b»ng
tÝn dông nÆng l·i. T×nh h×nh nay ®· t¸c ®éng rÊt xÊu ®Õn nÒn
kinh tÕ vµ x· héi n-íc ta.
17
Sau c¸ch m¹ng th¸ng 8 n¨m 1945 quan hÖ giai c Êp trong
x· héi viÖt nam ®· cã nhiÒu thay ®æi vµ tÝn dông ®É b¾t ®Çu
®em theo nh÷ng néi dung kinh tÕ x· héi míi, h¹n chÕ dÇn
mÆt bãc lét vµ chuyÓn sang phôc vô quyÒn lîi cña ®¹i ®a sè
nh©n d©n lao ®éng.
Ngµy nay cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt
n-íc, tÝn dông còng ®-îc më réng vµ ph¸t triÓn ®a d¹ng,
h×nh thøc phong phó. TÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã
thÓ lµ chñ thÓ tham gia tÝn dông. C¸c quan hÖ tÝn dông ®-îc
më réng. C¸c hÖ thèng ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông cã
mÆt ë hÇu hÕt mäi n¬i. HÖ thèng ng©n hµng viÖt nam ®· cã
vai trß quan träng trong viÖc huy ®éng vµ cho vay vèn tíi
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ.
Thùc hiÖn nhiÖm vô chñ yÕu mµ thèng ®èc ng©n hµng
nhµ n-íc ®· ®Ò ra lµ triÖt ®Ó khai th¸c nguån vèn nhµn rçi
trong x· héi ®Ó ®©ï t- ph¸t triÓn. NhiÒu chi nh¸nh ng©n hµng
c«ng th-¬ng ®· ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn víi
l·i suÊt hÊp dÉn theo c¬ chÕ thÞ tr-êng. Nguån vèn huy ®éng
cña toµn hÖ thèng lu«n duy tr× møc t¨ng tr-ëng æn ®Þnh.
18
TÝnh ®Õn th¸ng 10/2000 tæng vèn huy ®éng t¨ ng 24% so víi
®Çu n¨m. Trong ®ã vèn huy ®éng ®ång viÖt nam t¨ng 20,5%.
Ng©n hµng c«ng th-¬ng viÖt nam, lu«n n¨ng ®éng, s¸ng
t¹o më ra nhiÒu lo¹i h×nh cho vay míi, chñ ®éng t×m kiÕm
c¸c dù ¸n kh¶ thi. N©ng cao n¨ng lùc thÈm ®Þnh, më réng
diÖn ®Çu t-. Kh¸ch hµng lµ mäi thµnh phÇn kinh tÕ, kÓ c¶
doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi. Hîp t¸c víi c¸c
ng©n hµng b¹n ®Ó cho vay hîp vèn, ®ång tµi trî trong lÜnh
vùc §iÖn lùc, B-u chÝnh viÔn th«ng, ho¹t ®éng xuÊt nhËp
khÈu... ®¸p øng cao nhÊt cho nhu cÇu vèn cho s¶n xuÊt kinh
doanh. TÝn dông cña ng©n hµng c«ng th-¬ng ®· tËp trung vµo
c¸c ngµnh kinh tÕ mòi nhän nh- c¸c tæng c«ng ty lín nhµ
n-íc, t¹o b-íc chuyÓn míi trong c¬ cÊu tÝn dông, dÞch vô vµ
kinh doanh tiÒn tÖ.
Ngoµi chøc n¨ng chñ yÕu lµ kinh doanh, ng ©n hµng
c«ng th-¬ng vÉn ph¸t triÓn cho vay theo chÝnh s¸ch vµ thùc
hiÖn c¸c ch-¬ng tr×nh kinh tÕ x· héi cña nhµ n-íc giao nhcho vay kh¾c phôc hËu qu¶ b·o lôt, cho vay t¹o viÖc lµm cho
ng-êi håi h-¬ng tõ §øc, cho vay doanh nghiÖp võa vµ nhá,
cho vay ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn, cho vay hç trî sinh viªn häc
19
tËp tõ c¸c tr-êng cao ®¼ng vµ ®¹i häc, cho vay ®¸p øng nhu
cÇu thu mua n«ng s¶n, l-¬ng thùc ®Ó dù tr÷ vµ xuÊt khÈu.
Sau khi -u tiªn ®¸p øng vèn phôc vô s¶n xuÊt kinh
doanh cña nÒn kinh tÕ nguån vèn cßn l¹i ng©n hµng c«ng
th-¬ng ®· tham gia ho¹t ®éng trªn thÞ tr-êng tiÒn tÖ. Nh®Çu t- vèn mua tr¸i phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu chÝnh phñ,tÝn
phiÕu ng©n hµng nhµ n-íc,c«ng tr¸i x©y dùng tæ quèc...
Ng©n hµng c«ng th-¬ng tÝch cùc ho¹t ®éng mua b¸n l¹i giÊy
tê cã gi¸ trªn thÞ tr-êng më vµ lµ mét thµnh viªn tham gia
giao dÞch trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam.
MÆc dï tÝn dông ViÖt Nam hiÖn nay ®· vµ ®ang ph¸t
triÓn m¹nh tuy nhiªn cßn nhiÒu bÊt cËp. ë tÇm vÜ m«, v¨n
b¶n ph¸p quy vÒ tÝn dông ch-a ®ång bé. Ch-a t¹o ®-îc hµnh
lang ph¸p lÝ; HÖ thèng tÝn dông ch-a ph¸t triÓn ®ång bé ë
c¸c vïng, ®Þa ph-¬ng; C¸c h×nh thøc vay vèn cßn phøc t¹p.
20
- Xem thêm -