A. Lêi më ®Çu
NÒn v¨n minh nh©n lo¹i suy cho cïng lµ do sù ph¸t triÓn ®óng
h-íng cña lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Do ®ã viÖc nghiªn cøu quy luËt
vËn ®éng vµ nh÷ng h×nh thøc ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt lµ mét vÊn
®Ò hÕt søc quan träng .
Thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghi· x· héi ë ViÖt Nam lµ thêi kú c¶i
biÕn c¸ch m¹ng s©u s¾c, toµn diÖn vµ triÖt ®Ó vÒ mäi mÆt. Tõ x· héi cò
sang x· héi míi XHCN. Thêi kú ®ã b¾t ®Çu tõ khi giai cÊp v« s¶n lªn
n¾m chÝnh quyÒn. C¸ch m¹ng v« s¶n thµnh c«ng vang déi vµ kÕt thóc khi
®· x©y dùng xong c¬ së kinh tÕ chÝnh trÞ t- t-ëng cña x· héi míi. §ã lµ
thíi kú x©y dùng tõ lùc l-îng s¶n xuÊt míi dÉn ®Õn quan hÖ s¶n xuÊt
míi, quan hÖ s¶n xuÊt míi h×nh thµnh lªn c¸c quan hÖ së h÷u míi. Tõ c¬
së h¹ tÇng míi h×nh thµnh nªn kiÕn tróc th-îng tÇng míi. Song trong mét
thêi gian dµi chóng ta kh«ng nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ chñ nghÜa x· héi vÒ
quy luËt s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc
l-îng s¶n xuÊt. Sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt
t¹o nªn tÝnh ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh së h÷u ë ViÖt Nam tõ ®ã t¹o nªn
1
tÝnh ®a d¹ng cña nÒn kinh tÕ nhiÒn thµnh phÇn. Thùc tÕ cho thÊy mét nÒn
kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ph¶i bao gåm nhiÒu h×nh thøc së h÷u chø
kh«ng ®¬n thuÇn lµ hai h×nh thøc së h÷u trong giai ®o¹n x-a kia. V× vËy
nghiªn cøu “Quan hÖ biÖn chøng gi÷a sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n
xuÊt vµ sù ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh së h÷u ë ViÖt Nam “ cã vai trß
quan träng mang tÝnh cÊp thiÕt cao v× thêi ®¹i ngµy nay chÝnh lµ sù ph¸t
triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn. Nghiªn cøu
vÊn ®Ò nµy chóng ta cßn thÊy ®-îc ý nghÜa lý luËn còng nh- thùc tiÔn
cña nã hÕt søc s©u s¾c .
Do thêi gian vµ tr×nh ®é cßn h¹n chÕ nªn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng
thiÕu sãt, chÝnh v× vËy em kÝnh mong sù gióp ®ì vµ chØ b¶o tËn t×nh cña
thÇy gi¸o.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n .
2
B. Néi dung
/Lý luËn chung :
1/ ThÕ nµo lµ lùc l-îng s¶n xuÊt ?
Lùc l-îng s¶n xuÊt lµ mèi quan hÖ cña con ng-êi víi tù nhiªn
h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt . Tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt thÓ
hiÖn ë tr×nh ®é khèng chÕ tù nhiªn cña con ng-êi. §ã lµ kÕt qu¶ n¨ng lùc
thùc tiÔn cña con ng-êi t¸c ®éng vµo tù nhiªn ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt
®¶m b¶o sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña loµi ng-êi .
Trong cÊu thµnh cña lùc l-îng s¶n xuÊt, cã thÓ cã mét vµi ý kiÕn
nµo ®ã kh¸c nhau vÒ mét sè yÕu tè kh¸c cña lùc l-îng s¶n xuÊt , song
suy cho cïng th× chóng ®Òu vËt chÊt ho¸ thµnh hai phÇn chñ yÕu lµ t- liÖu
s¶n xuÊt vµ lùc l-îng con ng-êi . Trong ®ã t- liÖu s¶n xuÊt ®ãng vai trß
lµ kh¸ch thÓ , cßn con ng-êi lµ chñ thÓ .
T- liÖu s¶n xuÊt ®-îc cÊu thµnh tõ hai bé phËn ®ã lµ ®èi t-îng
lao ®éng vµ t- liÖu lao ®éng. Th«ng th-êng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
ph-¬ng tiÖn lao ®éng cßn ®-îc gäi lµ c¬ së h¹ tÇng cña nÒn kinh tÕ .
Trong bÊt kú mét nÒn s¶n xuÊt nµo c«ng cô s¶n xuÊt bao giê còng ®ãng
3
vai trß lµ then chèt vµ lµ chØ tiªu quan träng nhÊt . HiÖn nay c«ng cô s¶n
xuÊt cña con ng-êi kh«ng ngõng ®-îc c¶i thiÖn vµ dÉn ®Õn hoµn thiÖn,
nhê thµnh tùu cña khoa häc kü thuËt ®· t¹o ra c«ng cô lao ®éng c«ng
nghiÖp m¸y mãc hiÖn ®¹i thay thÕ dÇn lao ®éng cña con ng-êi . Do ®ã
c«ng cô lao ®éng lu«n lµ ®éc nhÊt , c¸ch m¹ng nhÊt cña LLSX
BÊt kú mét thêi ®¹i lÞch sö nµo, c«ng cô s¶n xuÊt bao giê còng
lµ s¶n phÈm tæng hîp, ®a d¹ng cña toµn bé nh÷ng phøc hîp kü thuËt
®-îc h×nh thµnh vµ g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn cña nÒn
kinh tÕ. Nã lµ sù kÕt hîp cña nhiÒu yÕu tè trong ®ã quan träng nhÊt vµ
trùc tiÕp nhÊt lµ trÝ tuÖ con ng-êi ®-îc nh©n lªn trªn c¬ së kÕ thõa nÒn
v¨n minh vËt chÊt tr-íc ®ã.
N-íc ta lµ mét n-íc giµu tµi nguyªn thiªn nhiªn, cã nhiÒu n¬i mµ
con ng-êi ch-a tõng ®Æt ch©n ®Õn nh-ng nhê vµo tiÕn bé cña KHKT vµ
qu¸ tr×nh c«ng nghÖ tiªn tiÕn, con ng-êi cã thÓ t¹o ra ®-îc s¶n phÈm míi
cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh tíi chÊt l-îng cuéc sèng vµ gi¸ trÞ cña nÒn v¨n
minh nh©n lo¹i. ChÝnh viÖc t×m kiÕm ra c¸c ®èi t-îng lao ®éng míi sÏ trë
thµnh ®éng lùc cuèn hót mäi ho¹t ®éng cu¶ con ng-êi.
4
T- liÖu lao ®éng dï cã tinh s¶o vµ hiÖn ®¹i ®Õn ®©u nh-ng t¸ch
khái con ng-êi th× nã còng kh«ng ph¸t huy t¸c dông cña chÝnh b¶n th©n .
ChÝnh vËy m¯ Lª Nin ®± viÕt : “ lùc lîng s°n xuÊt h¯ng ®Çu cña to¯n thÓ
nh©n lo³i l¯ c«ng nh©n , l¯ ngêi lao ®éng “ . Ngêi lao ®éng víi nh÷ng
khinh nghiÖm , thãi quen lao ®éng , sö dông t- liÖu s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra cña
c¶i vËt chÊt . T- liÖu s¶n xuÊt víi t- c¸ch lµ kh¸ch thÓ cña LLSX, vµ nã
chØ ph¸t huy t¸c dông khi nã ®-îc kÕt hîp víi lao ®éng sèng cña con
ngêi . §³i héi 7 cña §°ng ®± khµng ®Þnh : “ Sù nghiÖp ph²t triÓn kinh tÕ
®Æt con ng-êi lªn vÞ trÝ hµng ®Çu, vÞ trÝ trung t©m thèng nhÊt t¨ng tr-ëng
kinh tÕ víi c«ng b´ng khoa häc v¯ tiÕn bé x± héi .”
Ng-êi lao ®éng víi t- c¸ch lµ mét bé phËn cña LLSX x· héi ph¶I
lµ ng-êi cã thÓ lùc , cã tri thøc v¨n ho¸ , cã tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp
vô cao, cã khinh nghiÖm vµ thãi quen tèt, phÈm chÊt t- c¸ch lµnh m¹nh,
l-¬ng t©m nghÒ nghiÖp vµ tr¸ch nhiÖm cao trong c«ng viÖc.Tr-íc ®©y do
ch-a chó träng ®óng møc ®Õn vÞ trÝ cña ng-êi lao ®éng, chóng ta ch-a
biÕt khai th¸c ph¸t huy mäi søc m¹nh cña nh©n tè con ng-êi. §µnh r»ng
n¨ng lùc vµ kinh nghiÖm SX cña con ng-êi cßn phô thuéc vµo nh÷ng
5
TLSX hiÖn cã mµ hä ®ang sö dông. Nh-ng tÝch cùc s¸ng t¹o cña hä ®·
thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn.
2/ Ph¹m trï së h÷u vµ c¬ cÊu së h÷u trong giai ®o¹n tr-íc ®©y
(Tr-íc 1986)
a/ Sí h÷u lµ g× ? Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nã.
Theo quan ®iÓm cña M²c:”së h÷u ®îc biÓu hiÖn trong nh÷ng
h×nh th²i cña QHSX”. Së h÷u l¯ néi dung bªn trong cña chÝnh thÓ mang
tÝnh thèng nhÊt . TÝnh hiÖn thùc cña së h÷u chØ ®-îc nhËn thøc mét c¸ch
gi¸n tiÕp th«ng qua c¸c quan hÖ gi÷a c¸c thµnh tè cña QHSX chø kh«ng
thÓ nhËn thøc mét c¸ch trùc tiÕp v× së h÷u lµ tæng hoµ gi÷a c¸c QHSX .
Së h÷u b¾t ®Çu tõ sù chiÕm h÷u giíi tù nhiªn , mang tÝnh chÊt céng ®ång,
h×nh th¸i ®Çu tiªn cña QHSX trong x· héi céng s¶n nguyªn thuû ®Õn h×nh
th¸i kinh tÕ x· héi s¬ tÝnh c¸ nh©n ®èi lËp víi céng ®ång vµ dÉn ®Õn sù
t¸ch biÖt vÒ së h÷u . §ã lµ tiÕn tr×nh tõ chÕ ®é së h÷u thÞ téc, bé l¹c trong
x· héi céng s¶n nguyªn thuû ®Õn chÕ ®é së h÷u c¸ nh©n . Së h÷u ®-îc
h×nh thµnh tõ sù chiÕm h÷u ®èi t-îng ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt tho¶ m·n víi
nhu cÇu cña con ng-êi . Do ®ã së h÷u mang tÝnh chÊt tÊt nhiªn, sù chiÕm
6
h÷u mang l¹i quyÒn h¹n cho chñ së h÷u . S¶n xuÊt ph¸t triÓn th× quan hÖ
së h÷u ngµy cµng ph¸t triÓn .
Nh- vËy së h÷u lµ mèi quan hÖ con ng-êi víi con ng-êi trong
viÖc chiÕm h÷u TLSX cïng víi c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt . Do ®ã së h÷u lµ
mét mÆt cña QHSX . Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña së h÷u lµ mét qu¸
tr×nh lÞch sö tù nhiªn tu©n theo quy luËt s¶n xuÊt, phï hîp víi tÝnh chÊt
vµ tr×nh ®é cña LLSX . Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt XH th×
néi dung vµ ph¹m vi cña së h÷u ngµy cµng ®-îc më réng .
b/ C¬ cÊu së h÷u trong giai ®o¹n tr-íc ®©y (tr-íc 1986):
LÞch sö loµi ng-êi ®· tõng tr¶i qua hai lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n ®èi
víi TLSX ®ã lµ së h÷u t- nh©n vµ së h÷u x· héi
Së h÷u x· héi lµ lo¹i h×nh së h÷u mµ trong ®ã nh÷ng TLSX chñ
yÕu thuéc vÒ mäi thµnh viªn trong x· héi . Trªn c¬ së ®ã vÞ trÝ b×nh ®¼ng
trong tæ chøc lao ®éng x· héi vµ ph©n phèi s¶n xuÊt . Môc ®Ých s¶n xuÊt
d-íi chÕ ®é c«ng h÷u lµ ®Ó ®¶m b¶o ®êi sèng vµ vËt chÊt cña ng-êi lao
®éng ®-îc n©ng cao. Së h÷u x· héi ®iÓn h×nh cã hai h×nh thøc c¬ b¶n : Së
h÷u cña thÞ téc, bé l¹c trong x· héi céng s¶n nguyªn thuû trong ph-¬ng
thøc SX céng s¶n nguyªn thuû. Së h÷u tËp thÓ ( së h÷u hîp t¸c x· )vµ së
7
h÷u toµn d©n( së h÷u quèc doanh ) trong ph-¬ng thøc SX céng s¶n chñ
nghÜa , mµ giai ®o¹n ®Çu cña CNXH .
Tr-íc ®©y n-íc ta víi nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp chung quan
liªu, bao cÊp, nÒn kinh tÕ tù cung , tù cÊp. Do ®ã nã chØ tån t¹i hai h×nh
thøc së h÷u chÝnh t-¬ng øng víi thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh vµ tËp
thÓ . Trong nÒn kinh tÕ nµy con ng-êi kh«ng ®-îc tù do bu«n b¸n, trao
®æi hµng ho¸ , do ®ã ch-a xuÊt hiÖn së h÷u t- nh©n mµ chØ tån t¹i hai
h×nh thöc së h÷u ®ã lµ së h÷u tËp thÓ , qu«c doanh d-íi sù ®iÒu tiÕt gi¸
c¶ cña nhµ n-íc .
/ Quan hÖ biÖn chøng gi÷a sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ
®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u ë ViÖt Nam:
1/ Mét sè vÊn ®Ò vÒ ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt ë n-íc ta hiÖn
nay :
NÒn v¨n minh nh©n lo¹i suy cho cïng lµ do sù ph¸t triÓn cña
LLSX mét c¸ch ®óng h-íng . X¸c ®Þnh con ®-êng ®i lªn cña CNXH
kh«ng qua giai ®o¹n ph¸t triÓn cña CNTB, trong ®ã cã vÊn ®Ò ph¸t triÓn
LLSX nh- thÕ nµo lµ nhiÖm vô quan träng mang tÝnh cÊp b¸ch ë n-íc ta .
Nã kh«ng nh÷ng ¶nh h-ëng ®Õn viÖc ®Þnh h-íng sù ph¸t triÓn LLSX mµ
8
cßn t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn tèc ®é t¨ng tr-ëng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi
n-íc nhµ .
BÊt kú sù vËt hiÖn t-îng nµo còng ®Òu cã quy luËt vËn ®éng vµ
ph¸t triÓn cña nã . §èi víi LLSX còng vËy, nã còng tu©n thñ sù vËn ®éng
vµ phÊt triÓn b»ng biÖn chøng gi÷a tuÇn tù vµ nh¶y vät. TuÇn tù trong
LLSX ®-îc hiÓu lµ mét qu¸ tr×nh biÕn ®æi dÇn dÇn vÒ sè l-îng cña nã .
Nh¶y vät trong LLSX lµ mét qu¸ trïnh biÕn ®æi s©u s¾c c¨n b¶n vÒ chÊt
l-îng cña nã, lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi tõ chÊt cò sang chÊt míi.
MÆc dï gi÷a h×nh thøc ph¸t triÓn nh¶y vät vµ tuÇn tù cã sù kh¸c
nhau c¬ b¶n song chóng cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau . H×nh thøc
ph¸t triÓn nµy lµm tiÒn ®Ò cho h×nh thøc ph¸t triÓn kia nh- lµ mèi quan hÖ
nh©n qu¶, chóng lµ c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña mét qu¸ tr×nh thèng nhÊt
.
Giai ®o¹n ph¸t triÓn tuÇn tù vÒ mÆt l-îng tù nã kh«ng lµm thay
®æi chÊt l-îng cña LLSX mµ chØ t¹o nªn sù thay ®æi nh÷ng thuéc tÝnh vÒ
l-îng, chØ lµ b-íc chuÈn bÞ tiÒn ®Ò ®Ó chuyÓn sang mét giai ®o¹n ph¸t
triÓn míi, cao h¬n, m¹nh h¬n vÒ chÊt . Sù ph¸t triÓn cã tÝnh c¸ch m¹ng
cña LLSX lµ b-íc nh¶y vät c¨n b¶n t¹o nªn mét chÊt l-îng hoµn tßan
9
míi trong kÕt cÊu cÊu tróc còng nh- trong mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè
cÊu thµnh LLSX. Sù ph¸t triÓn trong LLSX cã ®Æc tÝnh lµm thay ®æi c¨n
b¶n nh÷ng t- liÖu lao ®éng, quy tr×nh c«ng nghÖ c¬ së khoa häc cña SX,
yÕu tè chñ quan trong LLSX .
Hµnh trang cña chóng ta ®Ó ®i lªn CNXH lµ qu¸ thÊp vµ l¹c hËu,
kh«ng tËp chung. ChØ cÇn nh×n l¹i t×nh h×nh SX n«ng nghiÖp: cho ®Õn
n¨m 80 n«ng nghiÖp ch-a v-ît ra khái khu«n khæ cña nÒn SX nhá, nã
chØ míi ®ang ë ng-ìng cöa cña SX hµng ho¸. HiÖn nay n«ng nghiÖp
n-íc ta chiÕm 70 lùc l-îng lao ®éng XH,søc kÐo tr©u bß míi chØ ®¶m
b¶o ®-îc 47 diÖn tÝch canh t¸c, søc kÐo b»ng m¸y ®¶m b¶o 37, cßn
l¹i 16 diÖn tÝch ch-a cã søc kÐo ph¶i dïng søc ng-êi ®Ó thay thÕ .
VÒ tr×nh ®é v¨n ho¸ vµ tr×nh ®é kü thuËt cña ng-êi lao ®éng ë
n-íc ta vÉn ®ang cßn thÊp, n¨ng lùc qu¶n lý cßn kÐm, tû lÖ c¸n bé ë tr×nh
®é ®¹i häc ®¹t 3,7. Cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù l¹c hËu ®ã
trong LLSX cña n-íc ta hiÖn nay: Mét ®Êt n-íc võa tho¸t ra khái chÕ ®é
phong kiÕn nöa thuéc ®Þa, l¹i bÞ k×m h·m bëi 30 n¨m chiÕn tranh .
Trong mét thêi gian dµi d-êng nh- chóng ta ®· nhÇm t-ëng r»ng
cø cã QHSX XHCN lµ cã CNXH mµ nh- quªn ®i r»ng QHSX phaØ dùa
10
trªn c¬ së LLSX hiÖn cã chóng ta ®· nãng véi, duy ý chÝ trong viÖc x¸c
®iÞnh b-íc ®i, còng nh- viÖc chän lùa c¸c h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ.
Chóng ta gÇn nh- ®ång nhÊt QHSX víi quan hÖ së h÷u TLSX, ®· tuyÖt
®èi ho¸ thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh .
Trong LLSX chóng ta chØ chó ý ®Õn TLSX, gia t¨ng TLSX mét
c¸ch thuÇn tuý mµ thiÕu sù c©n xøng cÇn thiÕt ë yÕu tè con ng-êi c¶ vÒ
tr×nh ®é lÉn th¸i ®é lao ®éng cña con ng-êi. B¶n th©n con ng-êi lµ yÕu tè
chñ thÓ quan träng nhÊt trong SX, xong ®Æt trong c¬ chÕ qu¶n lý tËp
chung quan liªu bao cÊp nªn con ng-êi ®· trë thµnh thùc thÓ thô ®éng,
n¨ng lùc s¸ng t¹o bÞ øc chÕ vµ mÊt ®i mét c¸ch tù nhiªn. TÊt c¶ nh÷ng sai
lÇm ®ã ®· t¹o nªn sù ng· gôc trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña LLSX.Trong
hoµn c¶nh hiÖn nay LLSX truyÒn thèng cßn lµ nguån bæ xung quan träng
®èi víi giai ®o¹n chuyÓn tiÕp cña LLSX. §i lªn s¶n xuÊt XHCN ®ßi hái
tÊt yÕu ph¶i thùc hiÖn: hiÖn ®¹i ho¸ LLSX, kÕt hîp c¸c yÕu tè truyÒn
thèng vµ hiÖn ®¹i ®Ó t¹o nªn mét sù ph¸t triÓn æn ®Þnh, b×nh th-êng cña
LLSX .
Trong thêi ®¹i ngµy nay kh«ng thÓ ®Èy nhanh hay rót ng¾n thêi
h¹n ph¸t triÓn tù nhiªn cña LLSX, thùc hiÖn nh÷ng b-íc nh¶y vät vÒ
11
chÊt, nÕu kh«ng cã sù kÕt hîp trong n-íc víi n-íc ngoµi. Nh÷ng tiÕn bé
to lín cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt ngµy nay trªn thÕ giíi,
còng nh- tÝnh quèc tÕ ho¸ ngµy cµng t¨ng cña LLSX ®· t¸c ®éng m¹nh
mÏ ®Õn nhiÒu quèc gia .Tõ ®ã chóng ta cã thÓ t¹o nªn sù kÕt hîp nh÷ng
tiÕn bé vÒ LLSX vèn cã trong n-íc ®Ó ®Èy nhanh vµ rót ng¾n thêi h¹n
cña lÞch sö tù nhiªn, v-¬n lªn kÞp tr×nh ®é cña thÕ giíi vµ trªn c¬ së ®ã
chóng ta cã thÓ x©y dùng mét nÒn s¶n xuÊt hiªn ®¹i, më cöa hîp t¸c kinh
tÕ víi c¸c n-íc b¹n. Nã gióp cho viÖc xo¸ bá t×nh tr¹ng biÖt lËp, khÐp kÝn
vµ tr× trÖ vÒ nÒn kinh tÕ vµ v¨n ho¸ n-íc nhµ .
Con ng-êi cã thÓ t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña LLSX, sù
t¸c ®éng nµy ®-îc thÓ hiÖn ë chç con ng-êi cã thÓ ®Èy nhanh hay k×m
h·m sù ph¸t triÓn cña LLSX th«ng qua nh÷ng ho¹t ®éng phï hîp hay
kh«ng phï hîp víi nh÷ng quy luËt vËn ®éng cña LLSX víi quy luËt phï
hîp cña QHSX. MÆc dï TLSX, tiÒn vèn khoa häc vµ kü thuËt ®Òu lµ
nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn s¶n xuÊt, xong tÊt c¶ ph¶i th«ng qua
ho¹t ®éng cña con ng-êi míi ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ kinh tÕ, nh÷ng gi¸
trÞ míi. Nh÷ng yÕu tè trªn sÏ tån t¹i d-íi d¹ng tiÒm n¨ng vµ nã sÏ trë
12
thµnh v« hiÖu ho¸ khi nã kh«ng ®-îc ®Æt trong mèi quan hÖ gi÷a t- liÖu
lao ®éng vµ ng-êi lao ®éng, ®èi t-îng lao ®éng .
2/Sù ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u ë ViÖt Nam:
a/ TÊt yÕu kh¸ch quan cña sù ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së
h÷u ë n-íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay :
C¸c lo¹i h×nh së h÷u quy ®Þnh c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t-¬ng øng.
Thùc tiÔn ®· cho thÊy mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®-¬ng nhiªn
ph¶i bao gåm nhiÒu h×nh thøc së h÷u chø kh«ng ®¬n thuÇn nh- lµ hai
h×nh thøc tr-íc ®©y.
M¸c vµ Lªnin trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch sù vËn ®éng cña c¸c nÒn
kinh tÕ ®· tõng nãi tån t¹i trong lÞch sö ®· chØ ra r»ng rÊt hiÕm khi nÒn
kinh tÕ chØ tån t¹i mét thµnh phÇn kinh tÕ duy nhÊt. Thêi kú qu¸ ®é lªn
CNXH lµ thêi kú ®Êu tranh gi÷a hai thÕ lùc míi vµ cò, c¸i cò ®· bÞ tiªu
diÖt nh-ng ch-a bÞ tiªu diÖt h¼n, c¸i míi ®ang n¶y sinh nh-ng ®ang cßn
rÊt non yÕu. Do ®ã trong nÒn kinh tÕ bao gåm nh÷ng biÖn ph¸p cña thêi
kú CNTB còng nh- cña tr-íc XHTB cßn r¬i rít l¹i vµ cßn cña CNXH.
Nh÷ng phÇn ®ã lµ nh÷ng bé phËn kinh tÕ cïng tån t¹i bªn c¹nh nhau
trong thêi kú qu¸ ®é hay trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng .
13
ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ
tr-êng, nh-ng trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi ®ã cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n
nh-: n¹n thÊt nghiÖp gia t¨ng tÖ n¹n x· héi ngµy cµng nhiÒu. Trong nÒn
kinh tÕ thÞ tr-êng nhiÒu nhµ s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng hiÓu quy luËt
cung cÇu nªn dÔ dÉn ®Õn khñng ho¶ng kinh tÕ, lµm cho s¶n xuÊt mÊt æn
®Þnh. Kinh tÕ thÞ tr-êng còng ®Èy nhanh sù ph©n biÖt giµu nghÌo, bÊt
b×nh ®¼ng trong x· héi. Bªn c¹nh ®ã th× tµi nguyªn thiªn nhiªn còng bÞ
khai th¸c mét c¸ch bõa b·i, g©y « nhiÔm m«i tr-êng. Do ®ã sù tån t¹i cña
nhiÒu nÒn kinh tÕ gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp,
thóc ®Èy sù t¨g tr-ëng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ .
b.C¸c h×nh thøc së h÷u trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng theo
®Þnh h-íng XHCN ë n-íc ta hiÖn nay:
Trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸
nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ
n-íc theo chÕ ®é XHCN ë n-íc ta hiÖn nay, vÊn ®Ò chÕ ®é së h÷u vµ c¸c
h×nh thøc së h÷u lu«n thu hót ®-îc sù quan t©m cña nhiÒu nhµ nghiªn
c-ó lý luËn, song ®©y vÉn lµ vÊn ®Ò phøc t¹p vµ cã rÊt nhiÒu nh÷ng ý kiÕn
kh¸c nhau .
14
H¬n 10 n¨m ®æi míi ®Êt n-íc theo ®Þnh h-íng XHCN, n-íc ta ®·
kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n cña ®-êng lèi ®æi míi, cña chÝnh s¸ch ®a d¹ng
ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u do §¶ng ta khëi x-íng vµ l·nh ®¹o toµn d©n
thùc hiÖn. Thùc tiÔn cho thÊy mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®-¬ng
nhiªn ph¶i bao gåm nhiÒu h×nh thøc së h÷u nh-:
- Së h÷u toµn d©n.
- Së h÷u Nhµ n-íc.
- Së h÷u tËp thÓ.
- Së h÷u c¸ nh©n.
- Së h÷u Kinh tÕ t- b¶n t- nh©n.
Trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn mçi h×nh thøc nãi trªn cã ®Þa
vÞ vµ vai trß kh¸c nhau. §Þa vÞ cña chóng phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña
LLSX, tiÕn tr×nh cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh
h-íng XHCN. Thõa nhËn ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh së h÷u kh«ng ®ång
nghÜa víi sù chÊp nhËn chÕ ®é ng-êi ¸p bøc bãc lét con ng-êi. ViÖc x©y
dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng kh«ng thÓ t¸ch rêi viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh
thøc së h÷u vÒ TLSX. Tuy mhiªn kinh tÕ thÞ tr-êng mµ chóng ta ®ang
x©y dùng lµ nÒn kinh tÕ theo ®Þnh h-íng XHCN, chÝnh v× vËy viÖc ®a
15
d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u mang nÐt ®éc ®o¸ riªng. Sù h×nh thµnh vµ
ph¸t triÓn mét c¸ch ®a d¹ng c¸c h×nh thøc së h÷u cho phÐp gi¶i phãng
®-îc c¸c n¨ng lùc s¶n xuÊt, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, c¶i thiÖn ®êi
sèng nh©n d©n .
3/Sù phï hîp cña QHSX víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX
a/ TÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt :
TÝnh chÊt cña lùc l-îng s¶n xuÊt lµ tÝnh chÊt cña TLLD vµ ng-êi
lao ®éng. Khi c«ng cô s¶n xuÊt ®-îc sö dông bëi tõng c¸ nh©n riªng biÖt
®Ó s¶n xuÊt ra mét s¶n phÈm cho XH kh«ng cÇn ®Õn lao ®éng cña nhiÒu
ng-êi. C«ng cô s¶n xuÊt ®-îc nhiÒu ng-êi sö dông ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c vËt
phÈm th× LLSX mang tÝnh chÊt x· héi .
Tr×nh ®é ph¸t triÓn cñaTLLD mµ ®Æc biÖt lµ CCSX, lµ th-íc ®o
tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña con ng-êi. §ång thêi nã còng lµ tr×nh
®é s¶n xuÊt vµ tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ sù kh¸c nhau gi÷a c¸c thêi ®¹i, x· héi
kh¸c nhau. ChÝnh c«ng cô s¶n xuÊt vµ ph-¬ng tiÖn lao ®éng kÕt hîp víi
lao ®éng s¸ng t¹o cña con ng-êi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn n¨ng xuÊt lao
®éng
16
b/ Lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ,
biÕn ®æi cña c¸c h×nh thøc së h÷u
§Ó n©ng cao hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt vµ gi¶m bít lao ®éng nÆng
nhäc, con ng-êi kh«ng ngõng c¶i tiÕn hoµn thiÖn vµ chÕ t¹o ra c¸c c«ng
cô s¶n xuÊt míi. §ång thêi sù tiÕn bé cña c«ng cô tri thøc khoa häc,
tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt vµ mäi kü n¨ng cña ng-êi lao ®éng còng
ngµy cµng ph¸t triÓn. YÕu tè n¨ng ®éng nµy cña LLSX ®ßi hái QHSX
ph¶i thÝch øng víi nã. LLSX quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn cña
QHSX tõ ®ã nã quy ®Þnh sù ph¸t triÓn vµ biÕn ®æi cña quan hÖ së h÷u.
Sù lín m¹nh cña LLSX ®· dÉn ®Õn m©u thuÉn gay g¾t víi chÕ ®é së h÷u
t- nh©n t- b¶n chñ nghÜa. Chóng ta biÕt r»ng, c¸c quan hÖ së h÷u XHCN
xuÊt hiÖn khi LLSX ®· trë nªn m©u thuÉn víi h×nh thøc chiÕm h÷u t- b¶n
t- nh©n. Nh-ng nã vÉn ch-a hoµn toµ x· héi ho¸ trong ph¹m vi toµn x·
héi. Chóng ta thÊy r»ng chØ cã thÓ ph¸t triÓn nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ dùa
trªn c¬ së ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ míi
t¹o ra sù liªn kÕt vµ tÝnh ®an xen gi÷a chóng th× míi cã thÓ ®-a mét nÒn
s¶n xuÊt lín thóc ®Èy cho LLSX ph¸t triÓn. Trªn c¬ së ®ã x¸c lËp mèi
quan hÖ s¶n xuÊt míi vµ quan hÖ së h÷u nãi riªng .
17
c/ Sù t¸c ®éng trë l¹i cña sù da d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u ®èi víi
lùc l-îng s¶n xuÊt:
MÆc dï sù ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u bÞ chi phèi bëi LLSX
víi tÝnh c¸ch lµ h×nh thøc ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u nãi riªng
hay QHSH nãi chung còng cã t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi LLSX. Khi quan hÖ
së h÷u ph¸t triÓn nã thóc ®Èy LLSX ph¸t triÓn theo mèi quan hÖ së h÷u
hay h×nh thøc së h÷u ®ã phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX.
Kh«ng nh÷ng thÕ mµ nã ®Þnh h-íng vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho LLSX ph¸t
triÓn .
NÕu quan hÖ së h÷u ph¸t triÓn l¹c hËu h¬n so víi LLSX th× tÊt yÕu
QHSH sÏ lµ siÒng xÝch k×m h·m sù ph¸t triÓn cña LLSX. Trong quan hÖ
s¶n xuÊt chiÕm h÷u n« lÖ ra ®êi b»ng nh÷ng h×nh thøc lao ®éng khæ sai,
thÝch øng víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña LLSX vµ chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ ®·
®¹t ®-îc nh÷ng kú tÝch to lín trong lÞch sö v¨n minh nh©n lo¹i .
Tãm lai : Quy luËt vÒ sù phï hîp cña QHSX nãi chung, QHSH
nãi riªng víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña LLSX lµ quy luËt chung
cña sù ph¸t triÓn x· héi. D-íi t¸c ®éng cña quy luËt nµy x· héi lµ sù ph¸t
triÓn kÕ tiÕp nhau tõ thÊp ®Õn cao cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt, tuy nhiªn sù
18
phï hîp nµy ph¶i lµ sù phï hîp biÖn chøng, sù phï hîp kh«ng lo¹i trõ
m©u thuÉn .
LLSX nh- chóng ta ®· thÊy lu«n lu«n n»m trong quan hÖ biÖn
chøng víi quan hÖ s¶n xuÊt. LLSX ®-îc ph¸t triÓn nhanh hay chËm vÒ sè
l-îng hay chÊt l-îng còng nh- tèc ®é hiÖu qu¶ phï hîp cña nã phô thuéc
vµo rÊt nhiÒu vÊn ®Ò nh-: QHSX cã phï hîp víi nã hay kh«ng. Ch¼ng
h¹n khi LLSX ch-a ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é cao, nhu cÇu x· héi ch-a
ph¶i lµ mét tÊt yÕu th× viÖc ®a d¹ng c¸c quan hÖ së h÷u th«ng qua sù tån
t¹i cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, sÏ më ra nh÷ng kh¶ n¨ng
cho LLSX tiÕp tôc ph¸t triÓn. Ng-îc l¹i, nÕu gi÷a LLSX vµ QHSX cã
nh÷ng m©u thuÉn th× kh«ng nh÷ng QHSX lçi thêi mµ ngay c¶ QHSX ®i
qu¸ víi LLSX còng sÏ c¶n trë, k×m h·m sù ph¸t triÓn cña LLSX. Nh-ng
QHSX lu«n lu«n ®-îc ®æi míi hoµn thiÖn cho phï hîp víi LLSX th× khi
®ã qu¸ tr×nh biÕn ®æi tÝch luü vÒ l-îng cña LLSX sÏ nhanh h¬n, m©u
thuÉn gi÷a chóng sÏ ®-îc gi¶i quyÕt kÞp thêi. Do ®ã b-íc nh¶y vät trong
sù ph¸t triÓn cña nã cã thÓ diÔn ra sím h¬n. ChÝnh viÖc hoµn thiÖn QHSX
quyÕt ®Þnh nh÷ng nhÞp ®é tiÕn bé kkoa häc kü thuËt vµo sù tiÕn bé cña hÖ
thèng LLSX.
19
4/ Quan hÖ biÖn chøng gi÷a sù ph¸t triÓn cña LLSX víi sù ®a
d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u
Tr-íc ®©y nãi ®Õn CNXH chóng ta th-êng nãi ®Õn chÕ ®é c«ng
h÷u vÒ t- liÖu s¶n xuÊt gi÷a hai h×nh thøc toµn d©n vµ tËp thÓ. ë n-íc ta
tõ §¹i héi thø 6 cña §¶ng ®Õn nay ®· h¬n m-êi 10 n¨m thùc hiÖn ®-êng
lèi ®æi míi chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tËp chung quan liªu bao cÊp sang nÒn
kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù
qu¶n lý cña nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng XHCN Thµnh tùu ®¹t ®-îc trong
10 n¨m qua ®· kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n cña ®-êng lèi ®ã ®Õn nay .
Víi quan ®iÓm ®ã ph¶i ch¨ng ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u
chØ khi LLSX cßn thÊp kÐm, cßn khi LLSX ph¸t triÓn cao th× l¹i ®i ®Õn
®¬n nhÊt ho¸. Thùc tÕ lÞchsö cho thÊy LLSX x· héi kh«ng ngõng ph¸t
triÓn, ph©n c«ng lao ®éng ngµy cµng s©u, cïng víi sù ph¸t triÓn cña
LLSX th× h×nh thøc vÒ t- liÖu SX cµng trë nªn ®a d¹ng. Khi ph©n c«ng
lao ®éng trong mçi n-íc còng nh- quèc tÕ còng nh- khu vùc ngµy cµng
s©u khi LLSX x· héi ho¸ cao th× c¸c h×nh thøc SH vÒ TLSX ngµy cµng
trë nªn ®a d¹ng. Trong c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn còng nh- trong c¸c
20
- Xem thêm -