Lêi më ®Çu
X· héi loµi ng-êi ®· tån t¹i, ph¸t triÓn vµ tr¶i qua c¸c h×nh th¸i
kinh tÕ vµ lu«n g¾n liÒn víi ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt
chÊt. Hay s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt lµ nÒn t¶ng cña ®êi sèng x· héi.
NÕu ngõng lao ®éng s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt th× sù sèng trªn toµn cÇu
bÞ huû diÖt.Bªn c¹nh ®ã s¶n xuÊt vËt chÊt cßn lµ nÒn t¶ng h×nh thµnh tÊt
c¶ c¸c quan hÖ x· héi vµ ®êi sèng tinh thÇn cu¶ héi .Qua ®ã ta thÊy ®-îc
tÇm quan trong to l¬n cña kinh tÕ trong sô tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x·
héi bëi v× kinh tÕ chinh lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n suÊt cña c¶i
,vËt chÊt. Kh«ng v-ît khái quy luËt khach quan, nÒn kinh tÕ n-íc ta còng
lµ nªn t¶ng cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ®Êt n-íc ta .
Th¸ng 12 n¨m 1986, ®¹i héi VI cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®·
häp vµ ®Ò ra ®-êng lèi ®æi míi kinh tÕ. §ã lµ chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ
tr-êng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ n-íc. H¬n 10 n¨m qua, viÖc chuyÓn ®æi
kinh tÕ lu«n lµ vÊn ®Ò quan t©m hµng ®Çu cña x· héi . ChÝnh v× lý do ®ã
mµ em quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi trªn cho bµi tiÓu luËn nµy.
1
2
PhÇn më ®Çu
C¬ së lý luËn vÒ chuyÓn ®æi vÒ nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
I. Quan ®iÓm toµn diÖn trong triÕt häc M¸c - Lª nin.
TriÕt häc M¸c- Lªnin ®· trë thµnh c¬ së lý luËn cho mäi khoa häc
kh¸c vµ lµ kim chØ lam cho mäi ho¹t ®éng tÝch cùc cña x· héi. Nh÷ng
quy luËt mµ triÕt häc M¸c-Lª nin ph¸t hiÖn, nã ®· gióp con ng-êi nhËn
thøc ®óng ®¾n h¬n vÒ thÕ giíi kh¸ch quan. Tõ ®ã tÝch cùc lao ®éng c¶i
t¹o thÕ giíi nh»m môc ®Ých phôc vô cho cuéc sèng con ng-êi. Vµ mÆc
dï sù tån t¹i ph¸t triÓn cña thÕ giíi rÊt phøc t¹p nh-ng còng kh«ng thÓ
v-ît qua nh÷ng quy luËt kh¸ch quan cña chñ nghÜa M¸c. Nh÷ng quan
®iÓm cña chñ nghÜa M¸c- Lª nin ®-a ra lu«n ®-îc chøng minh lµ ®óng
th«ng qua nh÷ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt cña toµn bé thÕ giíi.
Mét trong nh÷ng quan ®iÓm ®óng ®¾n ®ã ph¶i kÓ ®Õn quan ®iÓm
trong triÕt häc M¸c- Lª nin. Néi dung cña quan ®iÓm l¯: “ Khi con ngêi
xem xÐt sù vËt ho¹t ®éng th× ph¶i t×m ra ®-îc ra ®-îc c¸c mèi liªn hÖ
vèn cã cña nã vµ ®¸nh gi¸ vai trß cña tõng mèi liªn hÖ mét. Tõ ®ã thÊy
rá ®îc tÊt c° c²c mÆt, c²c yÕu tè, c²c thuéc tÝnh kh²c nhau”. ThËt vËy,
muèn xem xÐt, ®¸nh gi¸ mét sù vËt nµo ®ã chóng ta cÇn xem xÐt mét
c¸ch toµn diÖn d-íi mäi gãc ®é vµ ®Æt nã trong mäi liªn hÖ. Quan ®iÓm
3
®ã lµ phÐp duy vËt biÖn chøng, lµ sù thèng nhÊt h÷u c¬ gi÷a thÕ giíi quan
duy vËt vµ ph-¬ng ph¸p luËn biÖn chøng. ChÝnh v× vËy quan ®iÓm nµy ®·
gãp phÇn to lín kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ tr-íc ®©y trong c¸ch nh×n
nhËn, ®¸nh gi¸ sù vËt vµ më ®-êng cho ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n kÓ tõ khi nã ra
®êi. Sù ®óng ®¾n cña phÐp duy vËt biÖn chøng ®-îc chøng minh b»ng
viÖc con ng-êi lu«n vËn dông nã vµo thùc tiÔn. VËn dông quan ®iÓm vµo
ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt vµ ho¹t ®éng kinh tÕ- chÝnh trÞ- v¨n ho¸
nghiªn cøu khoa häc...v.v...Tõ ®ã ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn mäi mÆt ®êi
sèng x· héi.
4
II.Kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ thÞ tr-êng.
“ Mét nÒn kinh tÕ m¯ trong ®â c²c vÊn ®Ò c¬ b°n cña nâ do thÞ
trêng quyÕt ®Þnh ®îc xem l¯ nÒn kinh tÕ thÞ trêng” (Gi¸o tr×nh: Kinh
tÕ chÝnh trÞ M¸c- Lª nin (TËp 2). C¬ chÕ thÞ tr-êng ®-îc hiÓu lµ c¬ chÕ tù
®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ hµng ho¸ do sù t¸c ®éng cña quy luËt kinh tÕ vèn cã
cña nã. C¬ chÕ ®ã gi¶i quyÕt ba vÊn ®Ò c¬ b¶n cña tæ chøc kinh tÕ lµ: c¸i
g×? nh- thÕ nµo? cho ai? c¬ chÕ thÞ tr-êng bao gåm c¸c nh©n tè c¬ b¶n lµ
cung- cÇu vµ gi¸ c¶ thÞ tr-êng.
III. ViÖc vËn dông quan ®iÓm trong triÕt häc M¸c-Lª nin vµo ho¹t
®éng .
Mäi hÖ thèng kinh tÕ ®iÒu ®-îc tæ chøc b»ng c¸ch nµy hay c¸ch
kh¸c ®Ó huy ®éng tèi ®a c¸c nguån lùc cña x· héi vµ sö dông cã hiÖu qu¶
c¸c nguån lùc ®ã nh»m s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu tiªu
dïng cña x· héi. ChÝnh v× vËy, vÊn ®Ò c¬ b¶n cña ho¹t ®éng kinh tÕ lµ
lµm thÕ nµo ®Ó ¸p dông c¸c nguån lùc vµ tæ chøc s¶n xuÊt tèt nhÊt, viÖc
ph©n phèi hµng ho¸ s¶n xó©t ra phï hîp nhÊt, ®¸p øng tèt nhÊt nhu cÇu
cña x· héi .
Theo quy luËt trung cña tån t¹i th× lÜnh vùc kinh tÕ còng biÖn
chøng ®ã lµ: kinh tÕ lu«n ®ßi hái c¸c nhµ ho¹t ®éng kinh tÕ ph¶i tu©n
5
theo nguyªn t¾c toµn diÖn ph¸t triÓn vµ lÞch sö cô thÓ trong vÊn ®Ò s¶n
suÊt nh- s¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt cho ai vµ s¶n xuÊt nh- thÕ nµo . Tøc
ho¹t ®éng sao cho hiÖu qu¶ kinh tÕ ®em l¹i lµ lín nhÊt. VËy lµm thÕ nµo
®Ó ®¸p øng ®-îc yªu cÇu ®ã.
Ta biÕt, khi lý luËn cña triÕt häc M¸c-Lªnin ch-a ra ®êi ®· cã
nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ nh-ng do ch-a n¾m b¾t ®-îc c¸c quy luËt kh¸ch
quan cña thÕ giíi nªn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cßn mß mÉm vµ bÞ c¸c quy
luËt tù nhiªn chi phèi dÉn ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng ®¹t ®-îc kh«ng cao.
Tõ khi triÕt häc M¸c-Lªnin ra ®êi. C¸c quan ®iÓm ®óng ®¾n cña nã ®·
chë thµnh c¬ sö lý luËn lµm kim chØ nam cho lÜnh vùc ho¹t ®«ng kinh tÕ.
C¸c nhµ ho¹t ®éng kinh tÕ trªn thÕ giíi ®· ¸p dông quan ®iÓm trong triÕt
häc M¸c-Lªnin hay chÝnh lµ phÐp duy vËt biÖn chøng vµo thùc tiÔn ho¹t
®éng cña m×nh. Nhê cã quan ®iÓm nµy,hä ®· n¾m b¾t c¸c quy luËt kh¸ch
quan cña giíi tù nhiªn. Tõ ®ã lµm chñ c¸c quy luËt vµ biÕn c¸c quy luËt
®ã tõ chç chi phèi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®Õn chç bÞ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ
chi phèi.
Lóc nµy c¸c quy luËt kinh tÕ l¹i trë thµnh yÕu tè phôc vô con
ng-êi. ViÖc vËn dông vµo tæ chøc qu¶n lý kinh tÕ gåm mét sè nhuyªn lý
sau:
6
Mét lµ: trong nÒn kinh tÕ kh«ng cã mét sù kiÖn nµo ë tr¹ng th¸i
c« lËp t¸ch rêi víi sù kiÖn kh¸c .
Hai lµ: C¸c thÞ tr-êng hµng ho¸ cô thÓ kh«ng tån t¹i ë tr¹ng th¸i
c« lËp t¸ch rêi. Do ®ã cÇn ph©n lo¹i, ®¸nh gi¸ c¸c mèi liªn hÖ cã thÓ ®iÒu
chØnh cho nÒn kinh tÕ ®i ®óng h-íng.
Ba lµ : B¶n th©n nÒn kinh tÕ còng kh«ng tån t¹i trong tr¹ng th¸i c«
lËp mµ trong mèi quan hÖ quy ®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸c lÜnh vùc kinh tÕchÝnh trÞ-ngo¹i giao- khoa häc c«ng nghÖ .....
VËy mäi sù kiÖn kinh tÕ chØ tån t¹i trong biÓu hiÖn víi t- c¸ch lµ
nã trong mèi quan hÖ víi nh÷ng sù kiÖn kh¸c. Nh- vËy sù h×nh thµnh,
ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ lµ tÊt yÕu ®èi víi sù ph¸t triÓn cña x· héi.
§Õn ®©y ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh quan ®iÓm trong triÕt häc M¸c-Lª nin lµ
hoµn toµn ®óng ®¾n vµ vai trß to lín ®èi víi lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh tÕ
cña con ng-êi ,®Æc biÖt vai trß ®ã ®· ®-îc ph¸t huy tÝch cùc trong nÒn
kinh tÕ thÞ tr-êng.
7
phÇn néi dung
ViÖc chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë
viÖt nam
I. chñ ch-¬ng ,chÝnh s¸ch cña ®¶ng vµ nhµ n-íc
trong viÖc chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thi
tr-êng
1-Mét sè nÐt næi bËt cña nÒn kinh tÕ n-íc ta tr-íc khi chuyÓn
sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng.
Sau n¨m 1975 do võa tr¶i qua hai cuéc chiÕn tranh chèng Ph¸p va
chèng Mü nÒn kinh tÕ cña n-ãc ta ®· bÞ tµn ph¸ nÆng nÒvÒ c¬ së h¹ tÇng.
Kinh tÕ cña ®Êt n-íc chñ yÕu dùa vµo n«ng nghiÖp nh-ng n«ng nghiÖp
l³i nghÌo n¯n l³c hËu .H×nh °nh “con tr©u ®i tríc, c²i c¯y ®i sau” ®Æc
8
biÖt l¯ ph¬ng thøc “hîp t²c ho², tËp thÓ ho²” ®± t³o nªn søc ú v¯ sù tr×
trÖ lín.ViÖc ph©n phèi lao ®éng theo khÈu hiÖu “L¯m theo n¨ng lùc
hëng theo nhu cÇu”dÉn ®Õn sù û l³i cña ngêi lao ®éng m¯ kh«ng quan
t©m ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng. Bªn c¹nh nÒn n«ng nghiÖp nghÌo nµn,l¹c
hËu lµ c¸c nghµnh nghÒ ho¹t ®éng yÕu kÐm,thiÕu thèn vÒ c¬ së vËt
chÊt,vÒ nÒn t¶ng khoa häc do ®ã kh«ng thÓ lµm tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn
kinh tÕ, mét h¹n chÕ râ nhÊt ®ã lµ s¶n phÈm ®-îc ph©n phèi b»ng tem
phiÕu.
NÒn kinh tÕ cña ®Êt n-íc ®· nh- vËy céng thªm c¬ chÕ qu¶n lý
tËp trung,quan liªu,bao cÊp mµ ®Êt n-íc ta cßn mÊt ®i sù viÖn trî cña
Liªn X« vµ c¸c n-íc XHCN cò,cÊm vËnkinh tÕ,®Æc biÖt lµ lÖnh cÊm vËn
kinh tÕ cña MÜ. ChÝnh v× vËy, giai ®o¹n 1975-1985 nÒn kinh tÕ cña n-íc
ta chËm ph¸t triÓn. Nh÷ng m©u thÉu néi t¹i tõ nÒn kinh tÕ n-íc ta ®ßi hái
ph¶i ®æi míi kinh tÕ ®Ó tho¸t khái khñng ho¶ng vµ thóc ®Èy c¸c yÕu tè
hµng ho¸ ph¸t triÓn.
2-ChÝnh s¸ch ®æi míi nÒn kinh tÕ cña §¶ng vµ nhµ n-íc ta.
Th¸ng 2 n¨m 1986 §¹i héi toµn quèc lÇn thø 6 §¶ng céng s¶n
ViÖt Nam ®· tù phª ph¸n nghiªm tóc vµ ®Ò ra ®æi míi toµn diÖn x·
héi.§Æc biÖt lµ ®æi míi vÒ mÆt kinh tÕ ®ã lµ chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ
9
tr-êng ®ång thêi cho chóng ta thÊy râ mét nhËn thøc.Kh«ng thÓ t¸ch rêi
c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi ra khëi c¸c môc tiªu kinh tÕ cña bÊt cø mét
chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi nµo ,c¸c yÕu tè x· héi ®-îc xem nh- lµ søc
m¹nh néi sinh.Mµ ®· lµ søc m¹nh néi sinh th× kh«ng nªn xem c¸c môc
tiªu x· héi chØ tuú thuéc vµo c¸c thµnh tùu kinh tÕ,ng-îc l¹i ph¶i thÊy râ
mèi t-¬ng t¸c biÖn chøng gi÷a c¸c môc tiªu x· héi vµ môc tiªu kinh
tÕ.Nãi ®Õn môc tiªu x· héi,chÝnh lµ nãi tíi con ng-êi, tõng lîi Ých cña
con ng-êi vµ tõng céng ®ång x· héi.Con ng-êi võa lµ nguån lùc quan
träng nhÊt v-a lµ ®èi t-îng h-íng tíi hµnh vi kinh tÕ.
Ng-êi ta ngµy cµng thÊy râ kinh tÕ häc g¾n bã mËt thiÕt víi x· héi
häc.Trªn ý nghÜ ®ã,§¶ng ta cã su h-íng cho r»ng chÝnh s¸ch kinh tÕ tøc
lµ chÝnh s¸ch x· héi trªn lÜnh vùc kinh tÕ.
§-¬ng nhiªn, lµm ®-îc ®iÒu ®ã kh«ng dÔ.Bëi lÏ nÕu trong nh÷ng
quyÒn cña con ng-êi h-íng tíi quyÒn kinh tÕ lµ c¬ b¶n nhÊt,quÒn chÝnh
trÞ lµ quyÒn quyÕt ®Þnh nhÊt vµ quyÒn x· héi lµ quyÒn cao nhÊt nÕu ®-îc
nhËn thøc mét c¸ch ®Ých thùc ,c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®iÒu suÊt ph¸t tõ
thùc tÕ x· héi ®ang vËn hµnh theo quy luËn cña nã.CÇn nhí lêi khuyªn
cña M²c: “mét x± héi ngay c° khi ®± ph²t hiÖn ®îc quy luËn tù nhiªn
vËn ®éng cña nã,còng kh«ng thÓ nµo nhÈy qua c¸c giai ®o¹n tù nhiªn
10
hay dïng s¾c lÖnh ®Ó xo¸ bá nh÷ng giai ®o¹n ®ã.Nh-ng nã cã thÓ rót
ng¾n v¯ l¯m xoa dÞu bít c¬n ®au...”
Qua ®ã §¶ng ta ®· rót ra mét bµi häc ®au ®ín cña chñ nghÜa duy
ý chÝ “muèn ®èt ch²y dai ®o³n,kh«ng tÝnh ®Õn t×nh h×nh níc ta”.Ph°i
lµm g× ngay b©y giê ®©y ? Ph¶i ®æi míi t- duy, ®æi míi gi¶i ph¸p chiÕn
l-îc t×nh thÕ vµ chiÕn l-îc l©u dµi nh»m gi¶i phãng søc s¶n xuÊt.
BiÖn chøng cña sù vËt sinh s¶n ra biÖn chøng cña t- duy chø
kh«ng thÓ lµ ng-îc l¹i _®Ïo ch©n võa giµy.Tù chóng ta ph¶i tù t¹o ra søc
m¹nh cho m×nh,ph¶i tù th¸o gì nh÷ng ¸ch t¾c trong t- duy.Mét lÇn n÷a
xin ®îc cÇu viÖn ®Õn M²c “yªu cÇu tõ bà t×nh c°nh cña m×nh còng l¯
yªu cÇu tõ bá c¸i t×nh c¶nh ®ang cÇn câ °o tëng”.Trªn ý nghÜ ®â nghÞ
quyÕt 8 cña §°ng chØ rá : “VËn dông c¬ chÕ thÞ trêng ®ßi hài ph°i n©ng
cao n¨ng lùc qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n-íc,®ång thêi x¸c lËp ctù chñ cña
c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh,nh»m ph¸t huy t¸c ®éng tÝch cùc to lín ®i
®«i víi ng¨n chÆn h¹n chÕ vµ kh¾c phôc nh÷ng mÆt tiªu cùc cña thÞ
tr-êng.Nhµ n-íc qu¶n lýthÞ tr-êng b»ng ph¸p luËn,c¬ chÕ,kÕ ho¹nh,c¸c
c«ng cô ®ßn bÈy kinh tÕvµ b»ng c¸c nguån lùc cña khu vùc kinh tÕ nhµ
níc” (*).T³i sao nÒn kinh tÕ thÞ trêng l³i ph°i câ sù qu¶n lý cña nhµ
n-íc.
11
Chóng ta ®· biÕt, c¬ chÕ ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng rÊt
phøc t¹p bái nã bÞ chi phèi bëi hµng lo¹t c¸c quy luËn kinh tÕ ®an xen
ch»ng chÞt.C¬ chÕ thÞ tr-êng víi nh÷ng -u ®iÓm: KÝch thÝch ho¹t ®éng
cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ vµ t¹o c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng kinh
tÕ .Tõ ®ã lµm cho nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng vµ huy ®éng ®-îc c¸c nguån
lùc x· héi vµo ph¸t triÓn kinh tÕ.Sù c¹nh tranh trong kinh tÕ thÞ tr-êng
ph¶i ¸p dông khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo s¶n xuÊt ®Ó tõ
®ã n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng.
LÞch sö ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt ®· chøng minh r»ng :C¬ chÕ thÞ
tr-êng lµ c¬ chÕ ®iªu tiÕt nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ®¹t hiÖu qu¶ cao.Song nã
còng kh«ng ph¶i lµ hoµn h¶o mµ nã vèn cã nh÷ng khuyÕt tËt,®Æc biÖt lµ
vÒ mÆt x· héi. Cã thÓ kÓ ra mét sè khuyÕt tËt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
nh- l¹m dông tµi nguyªn cña x· héi, g©y « nhiÔm m«i tr-êng,®Æc biÖt lµ
g©y ra c¸c tÖ n¹n x· héi lµm tæn h¹i ®Õn truyÒn thèng ®¹o ®øc cña d©n
téc .
§¶ng vµ nhµ n-íc ta ®· nhËn thøc râ ®iÒu ®ã.Trªn c¬ së lý luËn
thùc tiÔn,b»ng biÖn ph¸p ¸p dông quan ®iÓm trong triÕt häc M¸cLªnin,®· xem xÐt c¬ chÕ thÞ tr-êng mét c¸ch tæng thÓ,nh×n nhËn d-íi
mäi gãc ®é,®¸nh gi¸ nh÷ng -u ®iÓm,nh-îc ®iÓm,tõ nh÷ng thµnh tùu ®Õn
12
nh÷ngthiÕu sãt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng.§Æc biÖt §¶ng vµNhµ n-íc ta
®· ®Æt nÒn KT thÞ tr-êng vµo hoµn c¶nh cña ViÖt Nam nhËn thøc so s¸nh
gi÷a c¸i ®-îc vµ c¸i mÊt,n¾m v÷ng b¶n chÊt cña kinh tÕ thÞ tr-êng víi
®Çy ®ñ c¸c yÕu tè vµ thuéc tÝnh cña nã. Do vËy,trong quan ®iÓm cña
§°ng ta thùc hiÖn x©y dùng chñ nghÜa x± héi víi môc tiªu: “D©n giÇuN-íc m¹nh-X· héi c«ng b»ng-V¨n minh”
C¬ chÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh h-íng ®Þnh h-ãng x· héi chñ nghÜa
hay c¬ chÕ thÞ tr-êng cña chñ nghÜa x· héi cã nh÷ng ®Æc tr-ng sau
Tr-íc hÕt, Trong kinh tÕ thÞ tr-êng d-íi CNXH së h÷uquèc doanh
vµ tËp thÓ ph¶i d÷ vai trß chñ thÓ (®Þnh l-îng)vµ chñ ®¹o(®Þnh tÝnh).§Æc
tr-ng nµy ®· ph©n biÖt kinh tÕ thÞ tr-êng x· héi chñ nghÜa víi kinh tÕ thÞ
tr-êng t- b¶n chñ nghÜa.
MÆt kh¸c,ph¶i khuyÕn khÝch kinh tÕ c¸ thÓ,tiÓu chñ vµ t- nh©n
trong c¸c nghµnh nghÒ.Nhµ n-íc chØ can thiÖp khi cã nh÷ng biÓu hiÖn
tiªu cùc.ChÝnh v× vËy mµ kinh tÕ thÞ tr-êng ë n-íc ta ph¶i ®Æt d-íi sù
l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n.
§Ó ¸p dông vµo thùc hiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cña CNXH §¶ng
vµ nhµ n-íc ta ®· ®Ò ra mét sè biÖn ph¸p sau: ®¶m b¶o æn ®Þnh chÝnh trÞ
x· héi cÇn thiÕt lËp hÖ thèng ph¸p luËt ®©y lµ nhiÖm vô c¬ b¶n vµ l©u
13
dµi.Bëi v× x· héi æn ®Þnh vÒ thÓ chÕ chÝnh trÞ lµ nÒn t¶ng ®Ó ph¸t triÓn
kinh tÕ, mµ x· h«i muèn ®¶m b¶o c«ng b»ng th× ph¶i cã sù qu¶n lý cña
nhµ n-íc b»ng hÖ thèng ph¸p luËt khiÕn cho mäi ng-êi yªn t©m lao ®éng
vµ ho¹t ®éng kinh tÕ .
II- NÒn kinh tÕ thÞ tr-êng d-íi sù qu¶n lý cña
nhµ n-íc ViÖt Nam .
Nh÷ng môc tiªu, thµnh tùu -h¹n chÕ vµ biÖn ph¸p kh¾c
phôc:
Nhê chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh h-íng x· héi
chñ nghÜa d-íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng trong h¬n 10 n¨m thùc hiÖn ®æi
míi nÒn kinh tÕ n-íc ta ®· ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh tùu to lëntong tÊt c¶
c¸c nghµnh, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ.
VÒ n«ng nghiÖp:Tõ mét nÒn n«ng nghiÖp nghÌo nµn,l¹c hËu hiÖn
nay n«ng nghiÖp n-íc ta cã nhiÒu ®æi míi. Sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®-a m¸y mãc vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®· gi¶i phãng dÇn
dÇn søc lao ®éng cña ng-êi d©n.ViÖc ¸p dông khoa häc kü thuËt,®-a
ph©n bãn, thuèc trõ s©u, c¸c gièng lóa míi, kü thuËt canh t¸c míi vµo
s¶n xuÊt ®· n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. S¶n l-îng n«ng nghiÖp kh«ng
14
nh÷ng ®¸p øng nhu cÇu cña ng-êi d©n mµ cßn d- thõa ®Ó xuÊt
khÈu.Thµnh tùu to l¬n ®ã ph¶i kÓ ®Õn lµ n-íc ta ®øng thø 3 trªn thÕ giíi
vÒ xuÊt khÈu g¹o.
VÒ c«ng nghiÖp: Tõ mét nÒn c«ng nghiÖp nhá bÐ, hiÖn nay c«ng
nghiÖp ®· ®ãng vai trß to lín trong nÒn kinh tÕ cña ®Êt n-íc. NhiÒu nhµ
m¸y lín víi thiÕt bÞ m¸y mãc hiÖn ®¹i ®-îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn
m¹nh.NÕu nh- tr-íc ®©y chØ cã nghµnh c«ng nghiÖp khai kho¸ng, ®ãng
tÇu, dÖt may... th× nay ®· ph¸t triÓn thªm c¸c nghµnh c«ng nghiÖp míi
nh- c¸c nghµnh; chÕ t¹o m¸y, chÕ biÕn thùc phÈm,c«ng nghiÖp chÕ biÕn
hµng tiªu dïng, c«ng nghiÖp ®iÖn tö... ®Æc biÖt lµ nhµ m¸y chÕ biÕn dÇu
th« ë Dung QuÊt - Qu¶ng Ng·i, ®©y lµ nhµ m¸y läc dÇu vµo lo¹i lín nhÊt
ë khu vùc §«ng Nam ¸.
Nghµnh du lÞch vµ dÞch vô trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®em l¹i ph¸t
triÓn thu nhËp lín cho nÒn kinh tÕ n-íc ta. C¸c khu du lÞch næi tiÕng, di
tÝch lÞch sö ®-îc b¶o tån, t«n t¹o hµng n¨m thu hót l-îng du kh¸ch rÊt
lín c¶ trong n-íc vµ trªn quèc tÕ.
Nghµnh giao th«ng vËn t¶i ®¸p øng kh¸ ®Çy ®ñ nhu cÇu cña nÒn
kinh tÕ. HÖ thèng cÇu ®-êng ®-îc n©ng cÊp vµ söa ch÷a nhiÒu. X©y dùng
nhiÒu tuyÕn ®-êng vµ cÇu phµ, ®¶m b¶o l-u th«ng ®-îc nhanh chãng
15
,phï hîp víi tèc ®é vËn ®éng cña kinh tÕ thÞ tr-êng, kh«ng nh÷ng ph¸t
triÓn giao th«ng ®-êng bé mµ c¶ giao th«ng ®-êng thuû, ®-êng hµng
kh«ng còng ph¸t triÓn ®¸ng kÓ .
Trong th-¬ng nghiÖp: nh÷ng n¨m gÇn ®©y cßn më réng c¸c quan
hÖ kinh tÕ. §Æc biÖt lµ c¸c n-íc trong khu vùc §«ng Nam ¸ .LuËt ®Çu tn-íc ngoµi víi nh÷ng ®iÓm t¹o ®iÒu kiÖn cho phÝa ®Çu t- ®· ngµy cµng
thu ®-îc nh÷ng hîp ®ång kinh tÕ quan träng. ThËt ®¸ng mõng víi con sè
1644 dù ¸n ®Çu t- ®-îc cÊp giÊy phÐp víi tæng sè vèn lµ 21,8 tû USD
tÝnh tõ n¨m 1996-1998.
Bªn c¹nh viÖc chØ ®¹o ®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ §¶ng vµ nhµ
n-íc ta còng kh«ng quªn tÝnh kh¸ch quan, tÝnh duy vËt cña kinh tÕ. V×
vËy §¶ng lu«n ®Æt nÒn kinh tÕ vµo trung t©m vµ so s¸nh víi c¸c ho¹t
®éng kh¸c.§Ó trong sù tån t¹i ph¸t triÓn cña x· héi cã sù ®ång bé gi÷a
c¸c nghµnh, c¸c lÜnh vùc ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn v÷ng vµng ,an toµn vµ
hiÖu qu¶.
Ta ®· biÕt, c«ng b»ng x· héi lµ mét ®Æc tr-ng c¬ b¶n cña x· héi
míi, lµ -íc m¬ kh¸t väng cña nh©n d©n, lµ ®éng lùc thóc ®Èy mäi ng-êi
v-¬n lªn trong cuéc sèng. Muèn nh- vËy, c¸c nhµ l·nh ®¹o cña n-íc ta
ph¶i lu«n v¹ch ra ®-êng lèi chØ ®¹o cho c¸c ho¹t ®éng diÔn ra theo ®óng
16
quy luËt. Mét sè gi¶i ph¸p mµ nhµ n-íc ta ®· thùc hiÖn lµ: bªn c¹nh viÖc
ph¸t triÓn KTTT lµ chÝnh s¸ch ®Èy m¹nh KHKT, khuyÕn khÝch tµi n¨ng
s¸ng chÕ, ph¸t minh b¶o vÖ m«i tr-êng, chèng bu«n lËu vµ lµm hµng gi¶.
X©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt ®¶m b¶o quyÒn b×nh ®¼ng cho c¸c doanh
nghiÖp, mµ ph¸p luËt lµ mét bé phËn cña kiÕn tróc th-îng tÇng, ph¸p luËt
nãi chung vµ ph¸p luËt hµnh chÝnh nãi riªng cã mèi quan hÖ biÖn chøng
víi kinh tÕ. §ång thêi , nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®· quyÕt ®Þnh sù hiÖn diÖn
cña ph¸p luËt hµnh chÝnh víi nh÷ng quy ®Þnh míi, quyÕt ®Þnh toµn bé
néi dung vµ tÝnh chÊt còng nh- c¬ chÕ ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt hµnh
chÝnh ®· t¹o ra hµnh lang ph¸p lý míi ®¶m b¶o tÝnh quyÒn lùc nhµ n-íc
®ång thêi ®¶m b¶o nguyªn t¾c tù do, d©n chñ. Vai trß cña ph¸p luËt hµnh
chÝnh ®èi víi nÒn kinhtÕ thÞ tr-êng thÓ hiÖn ë c¸c mÆt sau: VÒ c¬ cÊu së
h÷u;c¬ chÕ kinh tÕ; VÒ x¸c ®Þnh ®Þa vÞ ph¸p lý hµnh chÝnh cña c¬ quan
nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng; VÒ c¬ chÕ gi¶i quyÕt khiÕu l¹i tè
c¸o cña c«ng d©n. Nh- vËy, ®Ó qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt nhÊt lµ
trong bèi c¶nh cã sù chuyÓn ®æi kinh tÕ x· héi, ®ßi hái Nhµ n-íc ph¶i
th-êng xuyªn cñng cè, hoµn thiÖn c¬ chÕ ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt.
Qu¸ tr×nh c¶i c¸ch kinh tÕ kh«ng chØ thµnh c«ng trong viÖc thóc
®Èy kinh tÕ mµ cßn mang l¹i lîi Ých thiÕt thùc cho c¸c tÇng líp d©n c17
ViÖt Nam. C¸c mÆt x· héi trong vµi n¨m gÇn ®©y ®-îc n©ng cao vµ c¶i
thiÖn ®Æc biÖt viÖc gi¸o dôc ®· ®¹t ®-äc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ trong
giai ®oËn ph¸t triÓn. Mét sè kÕt qu¶ d-íi ®©y sÏ cho chóng ta thÊy râ:
nh- n¨m 1989 tû lÖ ghi danh s¸ch cña cÊp 1 lµ 97% th× ®Õn n¨m 1995tû
lÖ nµy lµ 115%, tûlÖ ghi danh s¸ch cÊp 2 cña n¨m1989 lµ 46,2%, ®Õn
n¨m 1995 t¨ng lªn54,8%, t-¬ng øng ë cÊp 3 tû lÖ nµy t¨ng 16,4% n¨m
1989, t¨ng 18,9%n¨m 1995. Sè l-îng trung häc, dËy nghÒ vµ ®¹i häc
còng t¨ng ®¸ng kÓ. §Çu t- ng©n s¸ch cho gi¸o dôc ®µo t¹o t¨ng ®¸ng kÓ.
NÕu n¨m 1990 ®Çu t- cho gi¸o dôc chØ chiÕm 8,3% tæng chi ng©n s¸ch
vµ 1,83%GDP th× ®Õn n¨m1994 chiÕm tíi 10,44% tæng chi ng©n s¸ch vµ
2,7% GDP
Dï cã nh÷ng thµnh c«ng nªu trªn,song sù nghiÖp gi¸o dôc vµ ®µo
t¹o á ViÖt Nam còng ®ang ®øng tr-íc nhiÒu th¸ch thøc lín víi nh÷ng
nhiÖm vô nÆng nÒ tr-íc c¸c yªu cÇu míi vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ. Nh÷ng c¶n
ng¹i vµ th¸ch thøc trong gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ë VN bao gåm:hiÕn ph¸p vµ
c¸c chÝnh s¸ch cña VN ®Òu khuyÕn khÝch mäi c«ng d©n ®Òu cã b×nh
®¼ng vµ ngang nhau vÒ c¬ héi häc hµnh nh-ng trªn thùc tÕ vÉn cßn sù bÊt
b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi häc hµnh gi÷a nam vµ n÷, gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng
th«n, gi÷a giµu vµ nghÌo; chÊt l-îng nguån lùc l¹i ch-a ®¸p øng ®-îc
18
nhu cÇu ph¸t triÓn; chÊt l-îng ®éi ngò gi¸o viªn c¸c cÊp vÉh cßn thÊp
ch-a ®¸p øng nhu cÇu ®æi míi gi¸o dôc; ®Çu t- vÒ gi¸o dôc vÉn cßn h¹n
chÕ vµ qu¶n lý gi¸o dôc-®µo t¹o cßn nh÷ng bÊt cËp trong ph©n cÊp qu¶n
lý c¸c nguån tµi chÝnh cho gi¸o dôc- ®µo t¹o.
Kh«ng nh÷ng ph¸t triÒn kinh tÕ,gi¸o dôc, hÖ thèng ph¸p luËt
.......mµ cÇn ph¶i coi träng ®Õn hÖ thèng quèc phßng. Trong ®iÒu kiÖn ®Þa
h×nh dµi hÑp dÔ bÞ chia c¾t nh- n-íc ta ,nÕu sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ chØ
tËp trung vµo mét sè nghµnh, ®Þa bµn thuËn lîi mµ nhµ n-íc thiÕu sù
®Þnh h-íng ph¸t triÓn b»ng mét chiÕn l-îc, kÕ ho¹nh, quy ho¹nh tæng
thÓ sÏ t¹o ra sù ph¸t triÓn thiÕu c©n ®èi gi÷a c¸c nghµnh, c¸c vïng. Tõ ®ã
thÕ trËn b¶o ®¶m kinh tÕ cho quèc phßng kh«ng ®-îc bè chÝ hîp lý ®Ó
t¹o ra lùc céng h-ëng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. MÆc dï ®ang lµ nhµ
n-íc ®éc lËp, tù do nh-ng nhµ n-íc vÉn ph¶i cñng cè quèc phßng toµn
d©n. C¶nh gi¸c víi mäi thÕ lùc thï ®Þch lu«n t×m c¸ch chèng ph¸ c¸ch
m¹ng vµ lËt ®æ chñ nghÜa x· héi ë VN kh«ng ngõng tuyªn truyÒn gi¸o
dôc c¸ch m¹ng cho nh©n d©n, x©y dùng lßng tin cho nh©n d©n vµo sù
l·nh ®¹o s¸ng suèt cña §¶ng vµ sù qu¶n lý cã hiÖu lùc cña nhµ n-íc.
Nh- vËy tÝnh chÊt b¶o ®¶m quèc phßng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng còng
chë nªn phøc t¹p, ®ßi hái ph¶i cã sù kÕt hîp cña nhiÒu lùc l-îng tõ
19
Trung -¬ng ®Õn c¬ së, th«ng qua mét c¬ chÕ ®¶m b¶o ®ång bé, hiÖu lùc
vµ hiÖu qu¶.
ChuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ
n-íc kh«ng chØ lµ ho¹t ®éng kinh tÕ bã hÑp trong n-íc mµ cßn ph¶i tham
gia vµo c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Muèn lµm ®-îc ®iÒu ®ã ta ph¶i xem
xÐt, ®¸nh gi¸ mét c¸ch kü l-ìng, t×m ra mèi quan hÖ vèn cã cña nã ®ång
thêi cã sù ph©n lo¹i, ®¸nh gi¸ vai trß cu¶ tõng mèi quan hÖ ®Ó thÊy râ c¸c
thuéc tÝnh cña nã (vÝ dô: xuÊt khÈu, nhËp khÈu, vay vèn n-íc ngoµi.......)
Nh÷ng thµnh tùu kÓ trªn lµ kÕt qu¶ to lín trong nh÷ng n¨m
chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë n-íc ta, chóng ta lu«n tù hµo vÒ
®iÒu nµy song vÉn cßn lµ qu¸ nhá bÐ so víi sù ph¸t triÓn cña thÕ giíi. Tõ
®ã ®ßi hái §¶ng vµ toµn d©n ta ph¶i tiÕp tôc ph¸t huy trong thêi gian tíi.
ViÖc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ph¶i cã mét nhµ n-íc
ph¸p quyÒn m¹nh, nh-ng thÓ chÕ chÝnh trÞ cßn ch-a hoµn h¶o, ch-a thùc
hiÖn c«ng b»ngXH. N¹n tham nhòng,lîi dông chøc quyÒn lµm sãi mßn
niÒm tin cña nh©n d©n vµo §¶ng vµ nhµ n-íc. N¹n thÊt nghiÖp lµm cho
nhiÒu ng-êi kh«ng cã viÖc lµm dÉn ®Õn nÈy sinh c¸c tÖ n¹n x· héi .....
V× vËy §¶ng ta cÇn vËn dông quan ®iÓm, lý luËn cña triÕt häc
M¸c-Lªnin ®Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ nãi trªn.
20
- Xem thêm -