* PHẦN I: LÝ LỊCH
Họ và tên: Nguyễn Thị Thúy Hằng
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường mầm non Minh Hoàng
Tên đề tài kinh nghiệm: “Một số biện pháp phát triển tình cảm và kĩ
năng xã hội cho trẻ 4-5 tuổi tuổi qua trò chơi đóng vai theo chủ đề”
* PHẦN II: NỘI DUNG
A. MỞ ĐẦU
1- Đặt vấn đề
1.1. Thực trạng của vấn đề
Tình cảm là thái độ thể hiện sự dung cảm của con người đối với những sự
vật, hiện tượng xung quanh. Phát triển tình cảm xã hội ở trẻ 4-5 tuổi chủ yếu là
phát triển ý thức về bản thân, tự tin, tự lực, nhận biết và thể hiện cảm xúc, tình
cảm với con người và sự vật hiện tượng xung quanh trẻ.
Giáo dục phát triển kĩ năng xã hội là giáo dục trẻ các hành vi và quy tắc
ứng xử xã hội, trẻ biết chia sẻ, hợp tác, biết quan tâm, bảo vệ mội trường, phân
biệt được hành vi đúng, sai.
Phát triển tìn cảm và kĩ năng xã hội là tiền đề quan trọng cho việc học và
phát triển toàn diện của trẻ. Các năng lực tình cảm và kĩ năng xã hội có mối
quan hệ chặt chẽ với kết quả học tập và phát triển được cải thiện của trẻ. Đó là
nến tảng vững chắc cho sự phát triển nhận thức ở trẻ em cũng như khả năng
tham gia hiệu quả vào các công việc nhóm hay trách nhiệm của trẻ với xã hội.
Khi trẻ có ý thức rõ ràng và tích cực về bản thân mình, trẻ tự chủ và tự tin hơn
thì trẻ sẽ biết quan tâm đến người khác trong giao tiếp, biết thông cảm và tôn
trọng.
Trường mầm non là nơi tạo điều kiện để trẻ phát triển toàn vẹn nhân cách.
Trong đó người giáo dục và hoạt động tích cực của từng cá nhân trẻ có ảnh
hưởng to lớn đến sự phát triển của trẻ nói chung và phát triển tình cảm và kĩ
năng xã hội của trẻ nói riêng. Song để phát triển tình cảm và kĩ năng xã hội ở
trẻ 4-5 tuổi được hoàn thiện và đạt được kết quả cao, để trẻ biết bộc lộ sở thích
1
và khả năng của bản thân, bộc lộ những điều thích, không thích, nhận biết, biểu
lộ một số trạng thái cảm xúc qua tranh ảnh, biểu lộ cảm xúc phù hợp qua cử chỉ,
điệu bộ qua các trò chơi và các hoạt động khác. Trẻ có ý thức và biết thực hiện
một số quy định đơn giản nơi công cộng, biết lắng nghe ý kiến của người khác,
biết hợp tác quan tâm đến mọi người, phân biệt được hành vi đúng - sai, có ý
thức bảo vệ môi trường và chăm sóc vật nuôi.
1.2. Ý nghĩa và tác dụng của giải pháp mới
Trò chơi là phương tiện cân bằng nhịp nhàng giữa mọi hoạt động hàng
ngày của trẻ nhất là các trò chơi đóng vai theo chủ đề, ngoài việc là phương tiện
hiệu quả nó giúp trẻ phát triển trò chơi đóng vai theo chủ đề và phương tiện phát
triển tình cảm và kĩ năng xã hội một cách tốt nhất bởi trong trò chơi đóng vai
theo chủ đề trẻ em đã phản ánh cuộc sống xung quanh rất đa dạng. Do đó chủ đề
của trò chơi cũng muôn màu muôn vẻ; Có thể kể đến: Chủ đề trường mầm non,
chủ đề bản thân, chủ đề gia đình, chủ đề nghề nghiệp…Khi tham gia vào trò
chơi đóng vai theo chủ đề, với nhiều nhân vật trong trò chơi, trẻ biết cùng các
bạn mỗi người đóng một vai để hoàn thành trò chơi. Ở độ tuổi này, trẻ đã chơi
theo nhóm cùng các bạn, đã biết chủ động làm quen với bạn mới, vì mong muốn
mang lại một điều gì đó hay niềm vui cho người khác, nên trẻ không chỉ thực
hiện công việc vì người khác theo cách của mình, mà trẻ còn biết lắng nghe ý
kiến của người lớn. Vì vậy mà trò chơi đóng vai theo chủ đề đã thực sự cần thiết
cho sự phát triển toàn diện của trẻ đặc biệt là phát triển tình cảm và kĩ năng xã
hội.
1.3 Phạm vi nghiên cứu của đề tài
Nhận thức được rõ tầm quan trọng của việc phát triển tình cảm và kĩ năng
xã hội ở trẻ mầm non đặc biệt đối với trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi. Tôi đã chọn đề
tài“Một số biện pháp phát triển tình cảm và kĩ năng xã hội cho trẻ 4-5 tuổi qua
trò chơi đóng vai theo chủ đề ” làm đề tài nghiên cứu.
Qua những hiểu biết về đặc điểm trò chơi đóng vai theo chủ đề với sự
phát triển ở trẻ 4-5 tuổi, đặc điểm phát triển tâm lý lứa tuổi mầm non tôi đã
2
mạnh dạn đưa ra một số nội dung quan trọng trong việc phát triển tình cảm và kĩ
năng xã hội cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi thông qua trò chơi đóng vai theo chủ đề
trong trường mầm non Minh Hoàng
Phạm vi nghiên cứu của đề tài là 42 trẻ lớp mẫu giáo 4 tuổi A1 trường
mầm non Minh Hoàng do tôi làm chủ nhiệm
Sau đây tôi xin trình bày kinh nghiệm của mình với đề tài “ Một số biện
pháp phát triển tình cảm và kĩ năng xã hội cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi qua trò
chơi đóng vai theo chủ đề ở trường mầm non”
2 - Phương pháp tiến hành
2.1/ Cơ sở lý luận
a. Đặc điểm trò chơi đóng vai theo chủ đề lứa tuổi mầm non
Nói đến hoạt động vui chơi của trẻ mầm non, chủ yếu nói tới trò chơi
đóng vai theo chủ đề, vì nó là loại trò chơi đặc trưng nhất của trẻ mẫu giáo, là
một dạng hoạt động không mang tính chất bắt buộc. Bởi vì vui chơi không phải
là một hoạt động tạo ra sản phẩm và hành động chơi không buộc phải tuân theo
một phương thức chặt chẽ. Nguyên cớ thúc đẩy trẻ tham gia trò chơi chính là
sức hấp dẫn của bản thân trò chơi mà không hề bị ràng buộc bởi những thứ khác,
ngay cả kết quả của sự vui chơi. Chẳng hạn trong trò chơi “Khám bệnh”, cái
hấp dẫn chính là người “Bác sĩ” đeo cái ống nghe vào tai và hành động đặt cái
ống nghe lên “Người bệnh”, còn việc khám bệnh và chữa bệnh có đúng hay
không điều đó trẻ không cần chú ý đến. Như vậy có nghĩa là, động cơ của hoạt
động vui chơi nằm ngay trong quá trình hoạt động chứ không phải nằm ở kết
quả ( A.N.Leeoonchiep-Đ.B.En coonin) (1). Chính vì vậy trẻ chơi mang tính tự
nguyện rất cao. Khi trẻ đã thích trò chơi nào thì trẻ sẽ chơi một cách say mê trò
chơi đó. Các trò chơi đóng vai theo chủ đề ở lứa tuổi mầm non rất đa dạng, dễ
chơi, mỗi lứa tuổi trẻ đều có thể chơi đóng vai theo cách riêng của trẻ, các đồ
chơi gần gũi với trẻ, địa điểm chơi có thể ở mọi nơi trong trường như: Dưới gốc
cây, ngôi nhà nấm ngoài trời, cũng có thể chơi ngoài hành lang hay một góc sân
nhỏ…
b. Đặc điểm TCĐVTCĐ trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi
3
Trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi trò chơi đóng vai theo chủ đề đã mang đầy đủ ý
nghĩa, tức là nó đạt tới dạng chính thức và biểu hiện đầy đủ nhất đặc điểm của
hoạt động vui chơi, trong quá trình chơi, trẻ bộc lộ toàn bộ tâm trí của mình,
nhận thức, tình cảm, ý chí, nói năng đều tỏ ra tích cực và chủ động, trẻ ít lệ
thuộc vào người lớn và hoàn toàn tùy thuộc vào ý thích của mình, trẻ đã biết tự
lực, tự do: Lựa chọn nội dung chơi, các bạn cùng chơi, tự tham gia vào trò chơi
mà mình thích và tự rút khỏi trò chơi mà mình chán. Trong trò chơi đóng vai
theo chủ đề của trẻ 4-5 tuổi trẻ đã biết thiết lập những mối quan hệ rộng rãi và
phong phú với các bạn cùng chơi và một “xã hội trẻ em” được hình thành. Trẻ
mẫu giáo nhỡ mong muốn hòa mình vào nhóm bạn bè để nhận ra mình trong đó.
Điều này có ý nghĩa quan trọng đối với sự hình thành nhân cách của đứa trẻ, các
kĩ năng xã hội cũng dần được hình thành qua các trò chơi đóng vai theo chủ đề.
c. Trò chơi đóng vai theo chủ đề với trẻ mầm non
Trò chơi đóng vai theo chủ đề được gắn liền với môi trường sống. Nó
thường đơn giản, dễ chơi, đồ chơi đều là những vật dụng dễ tìm kiếm, không
tốn tiền, dễ tổ chức dù trong một không gian hẹp như góc sân, gốc cây, hành
lang lớp học…Trò chơi đóng vai theo chủ đề thường được gắn liền với các vai
chơi gần gũi với tâm hồn trẻ thơ, trẻ dễ chơi, dễ kết bạn bởi dặc trưng của trò
chơi đóng vai theo chủ đề phải có bạn chơi mới tổ chức được trò chơi, vì thế nó
đã làm cho tâm hồn các bé đẹp hơn, mở rộng hơn bởi những trò chơi đó được
kết tinh từ các mối quan hệ trong sinh hoạt thường ngày. Chẳng hạn những đứa
trẻ chơi trong nhóm nấu ăn có thể chạy ra cửa hàng để gặp các “Cô bán hàng”
thế là có sự giao lưu trò chuyện giữa “cô bán hàng” và “Người nội trợ”, nhóm
chơi “Bác thợ xây” đi xây đến trưa lại được các cô “Nội trợ” nấu cơm, canh cho
ăn…Cứ như thế, quan hệ của trẻ ngày càng đa dạng hơn chẳng khác nào một xã
hội người lớn được thu nhỏ lại. Nhưng “Xã hội trẻ” em này còn khác rất xa với
người lớn. Hợp rồi tan, tan rồi hợp, thực và chơi, chơi và thực, đó là tính chất
độc đáo của xã hội ấy. Nhưng cũng chính từ những mối quan hệ đầu tiên trong
nhóm bạn bè này lại có một ý nghĩa rất lớn lao đối với cả đời người sau này của
4
mỗi đứa trẻ vì đây là nến tảng đầu tiên hình thành lên ở trẻ các tình cảm và kĩ
năng xã hội.
2.2/ Cơ sở thực tiễn
Trường mầm non Minh Hoàng nơi tôi công tác là trường mầm non nằm ở
trung tâm xã Minh Hoàng, nhân dân chủ yếu là nông dân.
a. Thuận lợi
- Trường Minh Hoàng luôn nhận được sự chỉ đạo sát sao về chuyên môn của
phòng giáo dục nhất là việc thực hiện phong trào “ xây dựng trường học thân
thiện, học sinh tích cực”
- Ban giám hiệu nhà trường luôn quan tâm tạo điều kiện về cơ sở vật chất (sân
chơi, khu vườn cổ tích, các đồ chơi ngoài trời…) để cho trẻ học tập và tổ chức
các hoạt động vui chơi, hoạt động ngoài trời…
- Trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi thích tham gia các trò chơi đặc biệt là trò chơi đóng vai
theo chủ đề.
- Bản thân tôi sinh ra và lớn lên ở nông thôn nên có một thời thơ ấu đầy ắp
những kỷ niệm tuổi thơ đặc biệt là những trò chơi đóng vai ( mẹ- con; người bán
hàng; Cô giáo….) đã gắn bó với tôi suốt một quãng thời gian rất dài
- Tôi rất thích trò chơi đóng vai mô phỏng các hoạt động của người lớn trong
sinh hoạt hàng ngày, vì vậy tôi luôn tìm tòi sưu tầm những trò chơi đóng vai
theo chủ đề thú vị ( ngoài những trò chơi mình đã biết) phù hợp để tổ chức chơi
cho trẻ.
- Là một người giáo viên được đào tạo chính quy có 10 năm kinh nghiệm trong
công tác chăm sóc giáo dục trẻ, tôi luôn tâm huyết yêu thương trẻ và nhiệt tình
với sự nghiệp giáo dục mầm non. Năm học 2014-2015 tôi đã đạt giải nhì trong
hội thi giáo viên dạy giỏi cấp tỉnh, phát huy những thành tích đã đạt được tôi đã
làm được bộ đồ chơi “ Hoa quả bé yêu” đạt giải C cấp huyện, bộ đồ chơi này rất
hữu ích cho các trò chơi đóng vai theo chủ đề.
- Tôi được ban giám hiệu, đồng nghiệp và các phụ huynh học sinh nhiệt tình
hưởng ứng biện pháp phát triển tình cảm và kĩ năng xã hội cho trẻ qua các trò
chơi đóng vai theo chủ đề.
5
b. Khó khăn
- Sĩ số học sinh trên một lớp đông, tỉ lệ học sinh nam nhiều gần gấp đôi số học
sinh nữ.
-Thời gian dành cho việc tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề còn hạn chế nó
chỉ được lồng ghép tích hợp ở một số hoạt động (Hoạt động ngoài trời, hoạt
động góc)
- Khả năng chú ý có chủ định của trẻ còn kém, trẻ dễ dàng nhập cuộc chơi,
nhưng cũng nhanh chán tự rút ra khỏi cuộc chơi nếu nó không còn hứng thú.
- Một số trẻ nhút nhát phát âm còn ngọng , giao tiếp kém nên ngại tham gia trò
chơi với cô và bạn.
- Sĩ số lớp học còn đông nên việc tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cần phải
có khu vui chơi riêng để việc bao quát trẻ tốt, phải chia trẻ thành nhiều nhóm để
hướng dẫn chứ không thể hướng dẫn cùng một lúc được.
- Ngoài thời gian đến trường, ở gia đình trẻ không được vui chơi, chơi các trò
chơi đóng vai theo chủ đề vì công việc của phụ huynh học sinh nhiều không có
thời gian hướng dẫn hay chơi cùng với con.
2.3. Các biện pháp và thời gian tạo ra giải pháp
a- Phương pháp nghiên cứu lý luận: Thời gian từ tháng 8/2015 đến tháng
9/2015
Đọc sách báo và các tài liệu có liên quan đến vấn đề nghiên cứu từ đó chọn
lọc để xây dựng lên cơ sở lý luận cho đề tài.
b- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Thời gian từ tháng 9/2015 đến tháng
2/2016
Dùng phiếu điều tra kết hợp trao đổi những thông tin có liên quan đến vấn đề
nghiên cứu với phụ huynh học sinh và giáo viên cùng nhóm lớp nhằm phát triển
tình cảm và kĩ năng xã hội cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi qua trò chơi đóng vai theo
chủ đề.
- Cô trò chuyện với trẻ để biết được tính cách, khả năng phát triền tình cảm và kĩ
năng xã hội của trẻ trong lớp.
6
- Cô giảng giải để trẻ nắm được các nội dung của trò chơi đóng vai theo chủ đề,
cách thức chơi, các mối quan hệ trong khi chơi.
- Cô quan sát để thấy được sự tiến bộ, thay đổi của trẻ về tình cảm và kĩ năng xã
hội sau khi đưa trò chơi đóng vai theo chủ đề vào hoạt động.
c- Phương pháp thực hành trải nghiệm:Thời gian từ tháng 9/2015 đến tháng
2/2016
Thử nghiệm sư phạm trên cơ sở tìm hiểu thực trạng xác định một số biện pháp
nhằm khai thác nội phát triển tình cảm và kĩ năng xã hội của trẻ, nhằm kiểm
chứng và khẳng định hiệu quả của các biện pháp.
d- Phương pháp thống kê toán học:Thời gian từ 9/2015 đến 3/2016.
Thống kê những số liệu thu được trong quá trình nghiên cứu của đề tài, tập hợp
các số liệu để thấy được hiệu quả của đề tài.
B. NỘI DUNG
1 – Mục tiêu
- Tìm hiểu một số cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn có liên quan đến vấn đề
nghiên cứu và khảo sát thực trạng trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi của lớp 4A1 trường
mầm non Minh Hoàng
- Đặt ra những vai trò của trò chơi đóng vai theo chủ đề trong việc phát triển
tình cảm và kĩ năng xã hội cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi.
- Tổ chức thể nghiệm để ứng dụng tính khả thi các vai trò của trò chơi đóng vai
theo chủ đề trong việc phát triển tình cảm và kĩ năng xã hội cho trẻ mẫu giáo mà
đề tài nghiên cứu.
2 – Các giải pháp
2.1. Một số điểm mới của vấn đề nghiên cứu
- Trò chơi đóng vai theo chủ đề thường được giáo viên tổ chức chơi độc lập
trong một góc đó là “ Góc phân vai”. Tuy nhiên, với đề tài nghiên cứu “Một số
biện pháp phát triển tình cảm và kĩ năng xã hội cho trẻ 4-5 tuổi tuổi qua trò
chơi đóng vai theo chủ đề ” Tôi đã áp dụng trò chơi đóng vai theo chủ đề vào
các hoạt động như: Hoạt động ngoài trời, hoạt động chiều. Từ những điểm mới
trong nghiên cứu trẻ lớp tôi đã đạt được những mục tiêu sau:
7
- Trẻ ý thức rõ ràng và tích cực về bản thân mình.
- Trẻ sẽ biết quan tâm đến người khác trong giao tiếp, biết thông cảm và tôn
trọng, sống có trách nhiệm.
- Giúp phát triển khả năng chủ động và tự lực của trẻ.
- Trẻ nhận biết được nét văn hóa, sinh hoạt hàng ngày của địa phương.
2.2. Các biện pháp thực
Trong công tác chăm sóc, giáo dục trẻ mầm non theo chương trình GDMN
mới của Bộ GD&ĐT việc hình thành và phát triển tình cảm và kĩ năng xã hội là
nhiệm vụ đặt lên hàng đầu đối với cô giáo Mầm non bởi trẻ ở lứa tuổi Mầm non
trong 5 năm đầu đời như một tờ giấy trắng, ngây thơ, hồn nhiên. Để giúp trẻ
phát triển toàn diện đặc biệt là nhận thức, biểu lộ cảm xúc và hình thành cơ bản
quan hệ xã hội với những người xung quanh nhất là trẻ ở lứa tuổi 4-5 tuổi giai
đoạn này là cái mốc quan trọng trong sự phát triển tình cảm và kĩ năng xã hội.
Nhưng không phải ở lứa tuổi này sự phát triển tình cảm và kĩ năng xã hội của
đứa trẻ nào cũng đạt được như mục tiêu đặt ra . Thực trạng ở lớp mẫu giáo 4-5
tuổi do tôi chủ nhiệm có một số trẻ khó khăn trong ngôn ngữ (nói và hiểu) ngôn
ngữ của trẻ phát triển chậm hơn so với trẻ khác, một số còn nhút nhát khi tham
gia vào các hoạt động của lớp, ít giao lưu cùng các bạn trong các nhóm chơi.
Chính vì vậy ngay từ đầu năm học là một giáo viên có tâm huyết với nghề tôi
luôn sắp xếp và xây dựng cho lớp mình một kế hoạch năm học cụ thể, xây dựng
chương trình giảng dạy một cách khoa học, linh hoạt, sáng tạo, tích hợp lồng
ghép các nội dung giáo dục phù hợp với lứa tuối để đưa vào tổ chức các hoạt
động hàng ngày nhằm phát huy tính tích cực của trẻ, nhất là lĩnh vực phát triển
tình cảm và kĩ năng xã hội ở trẻ.
Ngay từ những buổi đầu tiên khi đón nhận trẻ vào lớp tôi đã nắm bắt được
đặc điểm của từng trẻ trong lớp bởi tất cả học sinh tôi đón nhận tôi đã chủ nhiệm
và dạy từ năm trước, năm học 2014-2015 có một số cháu nhút nhát thiếu tự tin
trong giao tiếp đặc biệt còn có 2 cháu (Cháu Lâm, cháu Nga) có biểu hiện về
bệnh tự kỉ. Tôi trao đổ với chị em cùng nhóm lớp và PHHS của trẻ để có biện
pháp cùng kết hợp trong việc phát triển tình cảm và kĩ năng xã hội cho trẻ. Tôi
8
đã xây dựng kế hoạch chăm sóc, giáo dục cho chủ đề đầu tiên của năm học chủ
đề “Trường mầm non thân yêu” với thời gian thực hiện 4 tuần, tôi lồng ghép tích
cực các trò chơi đóng vai theo chủ đề ở hoạt động ngoài trời, hoạt động góc. Sau
4 tuần thực hiện tôi thấy có sự tiến bộ nhưng còn chậm không cho thấy dấu hiệu
khả quan, tôi tiến hành khảo sát khả năng phát triển tình cảm và kĩ năng xã hội
của trẻ bằng phương pháp trò chuyện và phương pháp quan sát thấy kết quả như
sau:
Số liệu khảo sát khả năng phát triển tình cảm và kĩ năng xã hội của trẻ
giai đoạn đầu năm học khi chưa thực hiện lồng ghép các trò chơi đóng vai theo
chủ đề vào các hoạt động.
Stt
Nội dung khảo sát
Tổng số trẻ
Đạt %
Ghi chú
khảo sát
1
Trẻ thể hiện ý thức về bản
42 trẻ
71,4%
thân
2
Trẻ thể hiện sự tự tin tự lực
42 trẻ
69%
3
Trẻ nhận biết và thể hiện cảm
42 trẻ
66,7%
42 trẻ
64,3%
42 trẻ
78%
xúc, tình cảm với con người,
sự vật, hiện tượng xung
quanh
4
Hành vi và quy tắc ứng xử xã
hội của trẻ
5
Trẻ quan tâm đến môi trường
Qua khảo sát đánh giá tôi và giáo viên trong nhóm lớp đều nhận thấy khả
năng phát triển tình cảm và kĩ năng xã hội của trẻ còn hạn chế bởi nguyên nhân:
- Trẻ thiếu tự tin chưa mạnh dạn trong giao tiếp.
- Trẻ không thích tham gia vào các trò chơi cùng cô và bạn.
- Trẻ ít được làm quen với các trò chơi đóng vai theo theo chủ đề mới (
ngoài một số trò chơi thông thường ( bán hàng, cô giáo)
9
- Trẻ vừa qua giai đoạn 3 tuổi còn được người lớn cưng nựng nhiều nên
trẻ tự mình trao đổi cùng cô và bạn những điều mình muốn.
- Giáo viên chưa có nhiều biện pháp lồng ghép tích hợp để giáo dục và
phát triển tình cảm và kĩ năng xã hội cho trẻ.
- Giáo viên còn chưa linh hoạt sáng tạo trong các hoạt động hàng ngày
của trẻ.
Trước thực trạng và những nguyên nhân đó tôi đã trăn trở để tìm ra những
biện pháp tốt nhất giúp phát triển tình cảm và kĩ năng xã hội. Tôi mạnh dạn
nghiên cứu và thấy rõ được hiệu quả rất lớn trong việc phát triển tình cảm và kĩ
năng xã hội cho trẻ thông qua hoạt động vui chơi cụ thể là những trò chơi đóng
vai theo chủ đề đây cũng chính là một trong những nội dung thiết thực cụ thể
hóa phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” theo
chỉ thị số 40/2008/CT- BGD ĐT của Bộ giáo dục và đào tạo. Sau đây là một số
biện pháp trong việc phát triển tình cảm và kĩ năng xã hội cho trẻ mẫu giáo 4-5
tuổi qua trò chơi đóng vai theo chủ đề.
a - Tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề vào các hoạt động nhằm phát
triển tình cảm cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi.
Đặc điểm đặc trưng của trò chơi đóng vai theo chủ đề đó là khi chơi trẻ
không bao giờ chỉ thực hiện các vai thơi của mình mà trẻ thường vừa chơi vừa
giao lưu, vừa thể hiện tình cảm để mô phỏng lại những việc làm của người lớn.
Chính vì vậy trong mỗi chủ đề tôi thường giành thời gian trò chuyện với trẻ ở
mọi lúc, mọi nơi như giờ đón trẻ, giờ trả trẻ, tôi trò chuyện với trẻ về các tình
huống trẻ biết nói lời cảm ơn, xin lỗi, chào hỏi lễ phép, biết chú ý lắng nghe, biết
thể hiện sự quan tâm của mình với người khác….trẻ tỏ ra hứng thú khi trò
chuyện với cô, trẻ đã biết bày tỏ tình cảm của mình giành cho những người
thân, biết nựng em khi em khóc, biết nhường em phần hơn, trẻ bắt đầu hiểu được
sự vất vả của bố mẹ khi lao động từ đó trẻ yêu quý bố mẹ, biết tự mình phải
ngoan, vâng lời, biết được khi bản thân mình không ngoan bố mẹ sẽ buồn…
Trò chơi đóng vai theo chủ đề giúp trẻ có ý thức về bản thân mình, biết
thể hiện tình cảm với những người thân trong gia đình qua trò chơi : “Gia đình”
10
trẻ đóng vai các thanh viên trong gia đình mẹ - con; bố - mẹ; anh - chị em…Trẻ biết tự phân vai chơi và chơi thành một nhóm bạn mô phỏng lại một số
công việc hàng ngày của bố mẹ, công việc của anh chị và bản thân mình. Bố mẹ
đưa con đi học, bố cho con ngủ, dỗ em, mẹ đi chợ…cứ như vậy trẻ say xưa nhập
vai chơi của mình, chơi không toan tính, trẻ cảm thấy thỏa mãn khi được bắt
chước các công việc của người lớn. Qua các vai chơi của mình trẻ đã tích lũy
vốn kinh nghiệm sống của bản thân, cứ như vậy trẻ dần hiểu được các mối quan
hệ trong xã hội, cách xưng hô, tình cảm của mọi người giành cho nhau.
Trẻ đang đóng vai mẹ đi chợ qua trò chơi “Gia đình’’ ở hoạt động ngoài trời
Trẻ vừa chơi vừa được làm động tác giống mẹ hàng ngày đi chợ, biết khi
đi chợ phải mua những gì? Khi mua thì phải chọn mua những đồ gì? và giao lưu
với bác bán hàng như thến nào… Khi thấy trẻ hứng thú với trò chơi này rồi tôi
còn giả làm người hàng xóm trò chuyện vớ trẻ “ Bác ơi hôm nay bác đi chợ nào
thế? Bác mua được những gì? Quả hôm nay có đắt không? Bác mua về làm
11
gì?...” cứ như vậy tôi đã nhận thấy niềm vui từ trẻ, trẻ hào hứng, tích cực và
hăng say với vai chơi của mình hơn.
Trò chơi đóng vai theo chủ đề gây hứng thú và ngộ nghĩnh không chỉ bởi
cách chơi mà trẻ thích những vai chơi xuất phát từ tình cảm của chính bản thân
mình trẻ yêu bố mẹ, yêu cô giáo, em của mình, thích làm bác sĩ…Từ tình yêu đó
trẻ mong muốn được thể hiện qua vai chơi của mình, vai chơi của trẻ đã phần
nào phản ánh được tâm tư tình cảm của trẻ, trẻ luôn lấy các mối quan hệ trong
gia đình, trong cuộc sống hàng ngày của người lớn làm thước đo cho trò chơi.
Hình ảnh mô phỏng trò chơi: “Bác sĩ’’ ở hoạt động góc
Với trò chơi “Bác sĩ” trẻ lại có thêm những mối quan hệ, vai chơi phong
phú hơn, bố đưa con đi khám bệnh, đến bệnh viện có cô y tá, bác sĩ khám…trẻ
đã bắt đầu có ý thức về bản thân mình, khám bệnh cho bệnh nhân cẩn thận, trao
12
đổi với bệnh nhân, trẻ đã biết nói lời cảm ơn, chào hỏi lễ phép, biết chú ý lắng
nghe khi cần thiết.
Khi tham gia các trò chơi đóng vai theo chủ đề trẻ đã bắt đầu ý thức về bản
thân, biết quan tâm yêu mến những người thân trong gia đình, trẻ thể hiện tình
cảm của mình qua các hành động chơi, trẻ nhận thấy được vị trí của mình trong
gia đình, vai trò của mình trong gia đình, trẻ đã thể hiện tất cả các vai trò ý thức,
trách nhiệm qua vai chơi mà mình lựa chọn, yêu thích. Nếu một đứa trẻ ở độ
tuổi 4 tuổi đôi khi vẫn còn nũng nựu, mong muốn được nựng, nhưng khi tham
gia vào trò chơi đóng vai trẻ hoàn toàn tự chủ với bản thân mình, coi mình như
một người lớn hơn và có thể làm cho người khác vui vì mình.
Trẻ đang đóng vai làm anh dỗ cho em ngủ ở hoạt động ngoài trời
Với mỗi trò chơi khác nhau trẻ có cách thể hiện tình cảm của mình phù hợp
với hoàn cảnh chơi, thể hiện vai chơi của mình để toát lên được nội dung chơi.
Mỗi vai chơi được trẻ mô phỏng bắt chước các hoạt động hàng ngày của người
lớn. Qua các trò chơi trẻ đã tích lũy được những kinh nghiệm sống cho bản thân.
13
A.X.Macarencô đã viết: “Trò chơi có một ý nghĩa rất quan trọngđối với trẻ. Ý
nghĩa này chẳng khác gì ý nghĩa của sự hoạt động, sự làm việc và sự phục vụ
đối với người lớn. Đứa trẻ thể hiện như thế nào trong trò chơi thì sau này trong
phần lớn trường hợp nó cũng thể hiện như thế trong công việc. Vì vậy một nhà
hoạt động trong tương lai trước tiên phải được giáo dục trong trò chơi. Toàn bộ
lịch sử của mỗi con người là một nhà hoạt động hay một cán bộ có thể quan
niệm như là một quá trình phát triển của một trò chơi…”(2)
Mỗi gia đình là một tế bào của xã hội, cũng chính vì vậy các trò chơi “Gia
đình” luôn gần gũi và gắn liền với mỗi đứa trẻ, từ tình bạn bè, khi tham gia chơi
trẻ đã chuyển thành tình cảm mẹ - con…
Trẻ đang đóng vai mẹ cho con ăn cơm ở hoạt động ngoài trời
b/ Tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề ở các hoạt động giúp phát
triển kĩ năng xã hội cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi.
Trò chơi đóng vai theo chủ đề gắn liền với cuộc sống sinh hoạt của người
lao động, trong mỗi gia đình, trong các nơi công cộng như: Trường học, bệnh
14
viện…Qua mỗi trò chơi như gợi lại những hình ảnh thật của xã hội thu nhỏ mà
người ta thường gọi đó là “Xã hội trẻ em”. Tuy nhiên không phải đứa trẻ 4-5
tuổi nào cũng cảm nhận được những điều đó. Trẻ phải nhờ sự hướng dẫn giảng
giải của cô giáo để cho trẻ hiểu về trò chơi thấy được, cái hay, cái đẹp, cái thích
thú khi được tham gia trò chơi. Mỗi trò chơi có một cách chơi khác nhau, sự dí
dỏm khác nhau. Nhưng cô giáo phải làm thế nào cho trẻ ham mê, trẻ có thể diễn
tả lại cách chơi, mô phỏng lại thao tác của trò chơi, đó chính là điều cô đã làm
cho đứa trẻ nói lên và hiểu được tính chất của trò chơi, nét đẹp của trò chơi.
Cô đang hướng dẫn cháu chơi, hướng dẫn cháu cách giao tiếp khi bán hàng.
Trẻ được cô hướng dẫn về kĩ năng bán hàng, cách trò chuyện với người
mua hàng, cùng với những kinh nghiệm của bản thân trẻ tích lũy được trong
cuộc sống hàng ngày trẻ đã dần thể hiện được thành công trong vai chơi của
mình mô phỏng lại một hoạt động thường ngày diễn ra ở mọi nơi. Khi trẻ tham
15
gia trò chơi trẻ cảm nhận được sự cần thiết của mỗi công việc, sự cần thiết của
mỗi con người đang hàng ngày hoạt động, từ những hiểu biết của bản thân và
được sự hướng dẫn của cô trẻ đã thành công trong việc thể hiện vai chơi của
mình tuy chưa phản ánh được chi tiết của đời sống thực của người lớn nhưng
phải khẳng định rằng trẻ đã có nhận thức về bản thân mình, hành động chơi của
mình trong trò chơi
Trẻ đang mô phỏng lại người bán hàng và mua hàng ở hoạt động ngoài trời.
Nều trò chơi đóng vai theo chủ đề chỉ đơn thuần là trẻ giao tiếp với nhau
để đạt được mục đích chơi thì khi trẻ đã đạt được mục đich trò chơi sẽ dần nhàm
chán, nhưng khi trò chơi được liên kết vơi nhau và được mở rộng nội dung chơi
trẻ sẽ hứng thú và say xưa hơn. Chẳng hạn, khi trong trò chơi “Bán hàng” mục
đích của người bán là bán được hàng và người mua là mua được những đồ mà
mình thích thì trò chơi sẽ dần nhàm chán khi trẻ đã đạt được mục đích chơi của
16
mình, nhưng khi có sự gợi ý của cô “ Bác bán hàng xong sẽ làm gì ?” “ Bác đi
chợ mua đồ về làm gì” Trẻ sẽ ý thức được thêm vai trò của mình, đi mua hàng
vầ nhà để nấu ăn, để trang trí nhà… Cũng với trò chơi “Bán hàng” ở những lần
chơi sau cô giáo chỉ là người bao quát, trẻ là người nhắc lại cảnh chơi và tự tổ
chức cho nhau chơi. Từ chỗ trẻ quá nhút nhát, thiếu tự tin, chưa hiểu biết và diễn
đạt ý muốn của mình thì khi thông qua trò đóng vai theo chủ đề trẻ đã ý thức
được về bản thân mình, trẻ trao đổi và đưa ra ý kiến của mình, trẻ đã có biểu
hiện về các mối quan hệ thông qua các trò chơi đóng vai theo chủ đề.
Chẳng hạn với trò chơi “ Cô giáo” lúc đầu trẻ chỉ biết phân một bạn
làm cô giáo và một nhóm bạn làm học sinh.
Hình ảnh các cháu đang chơi trò chơi “Cô giáo’’ ở hoạt động chiều
Trẻ mới chỉ dừng đến mức độ phân vai chơi chứ trẻ chưa hiểu và chơi
được. Khi được cô giới thiệu cách chơi, các mối quan hệ cần thiết trong khi
chơi, cách xưng hô, cách bố trí tổ chức chơi, cô tổ chức cho một nhóm trẻ chơi
17
thử, trẻ dần dần thấy hiểu và biết được mình đang đóng vai gì. ( Cô giáo, học
sinh). Trẻ phải hiểu được cô giáo làm những công việc gì, nhiệm vụ của học
sinh làm gì, cách xưng hô gọi tên giữa các bạn trong nhóm chơi. Khi trò chơi
diễn ra vai chơi “Cô giáo” đóng vai trò như một vai chơi chính biết đặt câu hỏi
cho học sinh, biết bài dạy hôm nay của mình sẽ dạy gì? ( Múa, hát, đọc chữ…)
Nếu không tổ chức qua trò chơi đóng vai theo chủ đề trẻ không thể hiểu
hết được thế giới xung quanh của trẻ, sao có thể nói và trả lời những câu hỏi bắt
chước như người lớn, những câu nói hay, lịch sự, phù hợp với từng hoàn cảnh.
Qua trò chơi đóng vai theo chủ đề đã giúp những trẻ gặp khó khăn trong
giao tiếp, ứng xử với mọi người xung quanh hiểu thêm về trách nhiệm của bản
thân, các mối quan hệ cần thiết trong cuộc sống hàng ngày của trẻ.
c/ Tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề ở các hoạt động giúp trẻ hiểu
được những nét văn hóa của địa phương.
Trẻ nơi tôi dạy được sinh ra trong một miền quê thuần nông nên những
nét văn hóa đặc trưng của miền quê rất bình dị, trẻ hàng ngày được chứng kiến
các mối quan hệ trong gia đình, trong thôn, trong xã với những nghề rất gần gũi
không xa lạ với trẻ, chẳng hạn trò chơi đóng vai “Chú thợ xây ”, với những công
việc đầy ý nghĩa “Chú thợ xây” xây lên những ngôi nhà từ những hòn gạch,
những công việc rất vất vả, nhưng xuất phát từ tình yêu, biết ơn của mình mà trẻ
đã thích và mong muốn thể hiện mình được làm những công việc có ích như
chú. Có thể nói rằng mỗi đứa trẻ được sinh ra trong môi trường xã hội nào thì
phần lớn các trò chơi của trẻ đều được tái hiện lại qua những trò chơi và đặc biệt
hơn là trò chơi đóng vai theo chủ đề đưới sự hướng dẫn của cô, từ những kinh
nghiệm của bản thân trẻ một “Xã hội trẻ em” đã được hình thành, cái xã hội nhỏ
này chính là điểm xuất phát cho những tâm hồn, trí tuệ của mỗi cá nhân trẻ biết
yêu thương con người, thiên nhiên, con vật. Chẳng hạn trò chơi “Chú thợ xây”
trẻ chơi trong góc xây dựng ở hoạt động góc.
Trẻ say xưa thể hiện vai chơi của mình như một chú công nhân mà trẻ đã
từng gặp, trẻ đã biết trao đổi, phân vai mỗi người một việc để thể hiện thành
công các vai của mình và có sản phẩm là những bức tường giống như trẻ đã nhìn
18
thấy các chú công nhân ngoài đời thường xây. Nếu như ở góc xây dựng trẻ chỉ
chơi lắp ghép và xây dựng để thành những công trình theo chủ đề thì sự lôi cuốn
hấp dẫn với trẻ không nhiều thì vời trò chơi đóng vai theo chủ đề trẻ sẽ làm
những chú công nhân xây dựng xây lên những công trình trẻ chơi với niềm đam
mê mà không phải lo lắng đến sản phẩm theo chủ đề mà cô yêu cầu.
Ở một miền quê thuần nông nên trẻ cũng phần nào hiểu được nỗi vất vả
của bố mẹ vừa phải đi làm vừa phải tranh thủ làm mọi việc trong gia đình,
không như những nơi phố xá có người giúp việc, trẻ đã biết nhập vai và thể hiện
vai chơi của mình như một người mẹ hiền lành, giản dị, yêu thương con. Từ
cuộc sống thực tế hàng ngày trong gia đình, trẻ thấy được công việc của mẹ làm
như: Đi chợ, bế em, cho em ăn, nấu cơm…Trẻ đã bắt chước các công việc đó
qua các vai chơi và hành động chơi của mình. Trò chơi của trẻ được mở rộng
thêm từng ngày, từng chủ đề, cứ như vậy trẻ dấn dần tái hiện lại cuộc sống
thường ngày của làng quê nơi trẻ đang sinh sống, trẻ biết thêm về những nét văn
19
hóa của địa phương từ đó trẻ càng thêm yêu gia đình, quê hương, làng xóm
mình.
Hình ảnh trẻ đang chơi trò chơi “Gia đình’’
Trò chơi đóng vai theo chủ đề ở lứa tuổi này có ý nghĩa chủ đạo thể hiện
trước hết là ở chỗ trẻ đã thỏa mãn được nguyện vọng muốn làm như người lớn.
Thông qua vui chơi và hành động chơi , trẻ đã tiếp thu được kinh nghiệm xã hội
loài người, đặc biệt là những nét văn hóa trong đời sống nơi trẻ đang sinh sống.
3. Khả năng ứng dụng, triển khai kết quả sáng kiến kinh nghiệm
Đề tài “ Một số biện pháp phát triển tình cảm và kĩ năng xã hội cho trẻ 4-5
tuổi qua trò chơi đóng vai theo chủ đề” có khả năng ứng dụng và triển khai rộng
rãi trong các trường mầm non, thực tế đã áp dụng tại trường mầm non Minh
20
- Xem thêm -
.PDF 
31 
240 
94 
