Tài liệu Skkn một số vấn đề về công tác bdhsg môn địa lí ở trường thcs

SKKN: "Một số vấn đề về công tác BDHSG môn Địa lí ở trường THCS" PHAÀN I NHUÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG I. LÍ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI: 1. Lí do khaùch quan: Nhö chuùng ta ñaõ bieát chaát löôïng giaùo duïc hieän ñang laø moät trong nhöõng vaán ñeà böùc xuùc cuûa toaøn xaõ hoäi vì muoán hieän ñaïi hoaù neàn kinh teá tröôùc heát caàn coù nhöõng con ngöôøi coù kieán thöùc vöõng vaøng thì môùi coù naêng löïc saùng taïo, linh hoaït trong moïi coâng vieäc maø ñoäi nguõ hoïc sinh gioûi ôû tröôøng THCS chính laø nguoàn cung caáp cho ñaát nöôùc nhöõng coâng daân taøi ñöùc veïn toaøn trong töông lai. Vaäy: Laøm theá naøo ñeå khai thaùc heát khaû naêng tieàm naêng trong moãi con ngöøôi? Laøm theá naøo ñeå xaây döïng ñoäi nguõ hoïc sinh gioûi cho caùc boä moân? Ñoù chính laø nhieäm vuï cuûa moãi giaùo vieân boä moân, ñoù chính laø ñieàu maø baát kì ngöôøi thaày taâm huyeát vôùi boä moân naøo cuõng phaûi suy nghó. 2. Lí do chuû quan: Ñoái vôùi baát cöù moân hoïc naøo, hoïc sinh gioûi khoâng chæ giôùi haïn trong vieäc tieáp thu kieán thöùc, maø caàn phaûi bieát hoïc taäp vaø nghieân cöùu theo ñuùng höôùng vôùi ñaëc tröng vaø phöông phaùp cuûa töøng boä moân. Quan nieäm cho raèng moân Ñòa Lí chæ caàn “hoïc thuoäc” laø chöa ñuû, chöa chính xaùc vaø hoaøn toaøn sai laàm. Chuùng ta ñeàu bieát Ñòa Lí laø moân khoa hoïc coù ñoái töôïng nghieân cöùu phong phuù vaø phöùc taïp. Caùc ñoái töôïng ñòa lí phaân boá khoâng chæ treân beà maët Nguyeãn Vaên Loäc - THCS Bình Minh - Bình Sôn trang1 SKKN: "Một số vấn đề về công tác BDHSG môn Địa lí ở trường THCS" ñaát, maø caû trong khoâng gian, trong loøng ñaát, vaø trong caû caùc lónh vöïc nhaân vaên, kinh teá, xaõ hoäi cuûa töøng vuøng, töøng quoác gia vaø treân quy moâ toaøn caàu. Hôn nöõa, caùc hieän töôïng aáy ôû ñaâu vaø bao giôø cuõng phaùt sinh, toàn taïi vaø phaùt trieån moät caùch ñoäc laäp, nhöng laïi luoân coù quan heä höõu cô vôùi nhau, chính vì vaäy, ngöôøi daïy vaø ngöôøi hoïc Ñòa Lí ñeàu caàn coù phöông phaùp tö duy, phaân tích xeùt ñoaùn caùc hieän töôïng Ñòa Lí theo quan ñieåm heä thoáng. Hoïc gioûi moân Ñòa Lí khoâng chæ döøng ôû yeâu caàu laø hieåu khaùi nieäm, hieåu caùc quy luaät Ñòa Lí töï nhieân, Ñòa Lí kinh teá xaõ hoäi, maø coøn caàn phaûi bieát nhaän thöùc, lieân keát caùc yeáu toá Ñòa Lí trong moái quan heä höõu cô, quan heä qua laïi giöõa caùc hieän töông Ñòa Lí vôùi nhau (töï nhieân vôùi töï nhieân, töï nhieân vôùi kinh teá xaõ hoäi). Moät trong nhöõng naêng löïc sö phaïm cuûa GV ngoaøi giaûng daïy, truyeàn thuï nhöõng kieán thöùc cô baûn, toaøn dieän, khoa hoïc, phoå thoâng...cho hoïc sinh, ngöôøi GV coøn phaûi coù naêng löïc ñaøo taïo muõi nhoïn, tìm kieám,phaùt hieän, boài döôõng nhöõng nhaân taøi trong phaïm vi thuoäc moân mình phuï traùch. Vieäc laøm aáy coù yù nghóa thieát thöïc trong chieán löôïc phaùt trieån con ngöôøi maø Ñaûng ta ñang quan taâm vaø chæ ñaïo thöïc hieän ngaøy nay. Xuaát phaùt töø nhöõng lí do treân, hoâm nay toâi xin pheùp ñöôïc trình baøy nhöõng coâng vieäc maø toâi ñaõ thöïc hieän ñöôïc trong quaù trình boài döôõng hoïc sinh gioûi boä moân vaø taïm goïi laø nhöõng kinh nghieäm nhoû trong vieäc boài döôõng hoïc sinh gioûi boä moân Ñòa lí. Nguyeãn Vaên Loäc - THCS Bình Minh - Bình Sôn trang2 SKKN: "Một số vấn đề về công tác BDHSG môn Địa lí ở trường THCS" PHAÀN HAI NOÄI DUNG THÖÏC HEÄN I. NHÖÕNG KINH NGHIEÄM PHAÙT HIEÄN VAØ BOÀI DÖÔÕNG HOÏC SINH GIOÛI MOÂN DÒA LÍ TRONG QUAÙ TRÌNH GIAÛNG DAÏY TREÂN LÔÙP : Ñoái vôùi hoïc sinh thuoäc lôùp naøo, khoái naøo, tröôøng naøo, hoaëc moân hoïc naøo cuõng ñeàu coù söï phaân hoaù veà trình ñoä hieåu bieát vaø naêng löïc hoïc taäp. Vì theá vieäc phaân loaïi ñoái töôïng hoïc sinh ñeå coù phöông phaùp giaûng daïy cho phuø hôïp vôùi töøng ñoái töôïng laø vieäc laøm raát caàn thieát ñoái vôùi ngöôøi GV trong coâng taùc giaûng daïy cuûa mình. Vieäc phaùt hieän vaø boài döôõng hoïc sinh gioûi moân Ñòa Lí cuõng khoâng naèm ngoaøi caùi neàn chung aáy. Neáu phaùt hieän ñuùng ñöôïc ñoái töôïng phuø hôïp ñeå boài döôõng thì keát quaû môùi cao. Muoán vaäy, theo toâi caàn löu yù nhöõng vaán ñeà sau : 1. Ñeå phaùt hieän ñöôïc hoïc sinh gioûi phaûi qua nhieàu naêm theo doõi tieán haønh ngay töø lôùp ñaàu caáp hoïc (lôùp 6) 2. Thoâng qua giôø giaûng vaø hoïc treân lôùp, baèng nhöõng caâu hoûi naâng cao vaø nhöõng kó naêng thöïc haønh, keát hôïp vôùi nhöõng baøi kieåm tra ñaùnh giaù nhaèm phaùt hieän ñuùng ñoái töôïng. 3. Ngoaøi naêng löïc hoïc baøi vaø nhôù kó baøi hoïc, hoïc sinh gioûi ñöôïc choïn caàn phaûi coù nhöõng kó naêng toái thieåu nhö: Nguyeãn Vaên Loäc - THCS Bình Minh - Bình Sôn trang3 SKKN: "Một số vấn đề về công tác BDHSG môn Địa lí ở trường THCS" - Hieåu vaø naém chaéc ñöôïcnhöõng bieåu töôïng vaø khaùi nieäm Ñòa Lí cô baûn nhö: + Caøng leân cao khí aùp caøng giaûm, nhieät ñoä caøng taêng thì khí aùp caøng giaûm... + Kieåu khí haäu luïc ñòa coù caùc ñaëc tính: Coù söï cheânh leäch lôùn veà nhieät ñoä giöõa ngaøy vaø ñeâm, giöõa caùc muøa , khí haäu nhìn chung laø khoâ khan , löôïng möa haøng naêm thaáp.... - Coù kó naêng xaùc ñònh phöông höôùng treân baûn ñoà vaø ngoaøi thöïc ñòa, kó naêng veõ, phaân tích vaø nhaän xeùt caùc loaïi bieåu ñoà cô baûn nhö bieåu ñoà ñöôøng, bieåu ñoà hình troøn, hình coät , hình vuoâng... moät caùch ñaày ñuû vaø chính xaùc. - Töø nhöõng kieán thöùc vaø kó naêng cô baûn nhö treân, sau ñoù trong quaù trình boài döôõng caùc em seõ ñöôïc naâng cao hôn veà naêng löïc nghieân cöùu ñòa lí nhö: Bieát xöû lí, phaân tích caùc kó naêng thöïc haønh nhö vieát, veõ, nhaän xeùt, phaân tích caùc loaïi bieåu ñoà, baûn ñoà vaø söû duïng At lat Ñòa lí Vieät Nam moät caùch thaønh thaïo. II. NOÄI DUNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP CHUÛ YEÁU TRONG COÂNG TAÙC BOÀI DÖÔÕNG HOÏC SINH GIOÛI MOÂN ÑÒA LÍ: 1. Veà noäi dung: -Noäi dung boài döôõng phaûi ñöôïc döïa theo chöông trình saùch giaùo khoa töø lôùp 6 ñeán lôùp 9 coù naâng cao kieán thöùc trong töøng phaàn hoïc. -Trong quaù trình boài döôõng caàn löu yù nhöõng vaán ñeà sau: Nguyeãn Vaên Loäc - THCS Bình Minh - Bình Sôn trang4 SKKN: "Một số vấn đề về công tác BDHSG môn Địa lí ở trường THCS" a. Kieán thöùc: -Khoâng nhaát thieát phaûi daïy laïi kieán thöùc hoïc sinh ñaõ hieåu vaø naém ñöôïc maø chuû yeáu ñi saâu hôn treân cô sôû nhöõng hieåu bieát saún coù. Ví duï: Töø nhöõng hieåu bieát veà caùc heä quaû cuûa söï vaän ñoäng töï quay quanh truïc vaø quanh Maët Trôøi cuûa Traùi Ñaát maø hoïc sinh ñaõ ñöôïc hoïc, giaùo vieân ñaøo saâu theâm baèng caùch ñaët vaán ñeà : Giaû söû trong khi chuyeån ñoäng quay quanh Maët Trôøi maø Traùi Ñaát khoâng töï quay maø truïc cuûa noù laïi vuoâng goùc vôùi maët phaúng quyõ ñaïo thì nhöõng heä quaû ñoù coù gì thay ñoåi ? Roài yeâu caàu hoïc sinh töï suy nghó , traû lôøi. (Khi chuyeån ñoäng quay quanh Maët trôøi maø Traùi Ñaát khoâng töï quay quanh truïc thì seõ khoâng coù hieän töôïng ngaøy vaø ñeâm daøi 24 giôø hay moät ngaøy daøi baèng moät naêm. Maët khaùc neáu truïc Traùi Ñaát khoâng nghieâng maø vuoâng goùc treân maët phaúng quyõ ñaïo thì seõ khoâng coù hieän töôïng caùc muøa thay ñoåi trong naêm vaø hieän töôïng ngaøy ñeâm daøi ngaén khaùc nhau. Keát hôïp caû hai giaû thieát laïi ta coù hieän töôïng xaûy ra laø ngaøy daøi moät naêm vaø khoâng coù hieän töôïng caùc muøa treân Traùi Ñaát...). => Chuù yù phaân tích caùc moái quan heä nhaân quaû giöõa caùc yeáu toá Ñòa Lí: * Moái quan heä giöõa caùc yeáu toá töï nhieân vôùi töï nhieân: + Moái quan heä giöõa höôùng vaø ñoä cao cuûa ñòa hình ñoái vôùi söï phaân hoaù cuûa khí haäu; vôùi höôùng chaûy vaø ñoä doác cuûa caùc doøng soâng; vôùi taùc ñoäng ñaøo bôùi hoaëc boài ñaép cuûa caùc con soâng... + Moái quan heä giöõa vò trí Ñòa Lí vaø khí haäu. + Moái quan heä giöõa khí haäu vôùi soâng ngoøi, vôùi söï phaân boá cuûa ñoäng vaät, thöïc vaät hoaëc vôùi caùc thaønh phaàn töï nhieân khaùc Nguyeãn Vaên Loäc - THCS Bình Minh - Bình Sôn trang5 SKKN: "Một số vấn đề về công tác BDHSG môn Địa lí ở trường THCS" * Giöõa caùc yeáu toá xaõ hoäi vôùi xaõ hoäi: + Quan heä giöõa keát caáu daân soá theo ñoä tuoåi vôùi tæ suaát sinh, vôùi nguoàn lao ñoäng, vôùi vieäc laøm.... + Quan heä giöõa keát caáu daân soá theo giôùi tính vôùi vieäc phaân boá lao ñoäng vaø toå chöùc ñôøi soáng xaõ hoäi. * Giöõa caùc yeáu toá kinh teá vôùi kinh teá: + Moái quan heä giöõa caùc khu vöïc troàng troït vôùi chaên nuoâi, giöõa ngö nghieäp vôùi caùc trung taâm coâng nghieäp thöïc phaåm. + Moái quan heä giöõa chuyeân moân hoaù vôùi hôïp taùc hoaù... * Giöõa caùc yeáu toá töï nhieân vôùi kinh teá xaõ hoäi: + Moái quan heä giöõa ñòa hình vôùi saûn xuaát vaø cö truù. + Moái quan heä giöõa taøi nguyeân, khoaùng saûn vôùi söï phaân boá caùc ngaønh coâng nghieäp vaø phaân boá daân cö. b. kó naêng: Chuù yù reøn luyeän cho caùc em caùc kó naêng sau: -Ñoïc vaø phaân tích: Baûn ñoà, bieåu ñoà, ñoà thò, laùt caét, thoáng keâ, tranh aûnh ... ñeå tìm ra nhöõng kieán thöùc caàn thieát. -Treân cô sôû caùc soá lieäu (tuyeät ñoái hoaëc töông ñoái), bieát choïn vaø theå hieän (veõ) bieåu ñoà thích hôïp nhaát (coät, troøn, ñöôøng...) vaø nhaän xeùt bieåu ñoà. Treân cô sôû At laùt ñòa lí Vieät Nam, thoáng keâ, bieåu ñoà ... bieát trình baøy (vieát baùo caùo) veà moät ngaønh kinh teá, tình hình Ñòa lí (töï nhieân vaø KT – XH) cuûa moät ñòa phöông, moät quoác gia, moät khu vöïc. Nguyeãn Vaên Loäc - THCS Bình Minh - Bình Sôn trang6 SKKN: "Một số vấn đề về công tác BDHSG môn Địa lí ở trường THCS" 2. Veà phöông phaùp: Coù nhieàu phöông phaùp coù theå söû duïng trong quaù trình boài döôõng hoïc sinh gioûi moân Ñòa lí nhö : phaùt vaán, ñaøm thoaïi ... nhöng theo toâi phöông phaùp: "ÑAËT VAÁN ÑEÀ" ñeå hoïc sinh töï tìm toøi, phaùt hieän ñöôïc vaán ñeà (döôùi söï hoã trôï cuûa GV) laø coù hieäu quaû hôn caû. Sôû dó toâi choïn phöông phaùp naøy laø do nhieàu nguyeân nhaân: - Laø hoïc sinh gioûi, ít nhieàu caùc em ñaõ coù saün moät soá voán kieán thöùc vaø kó naêng nhaát ñònh, treân cô sôû ñoù phöông phaùp naøy seõ nhaèm phaùt trieån theâm ôû caùc em khaû naêng tö duy vaø naêng löïc nghieân cöùu Ñòa lí cuõng nhö caùc kó naêng caàn thieát khaùc. - Qua vieäc töï hoïc, töï mình chuû ñoäng tìm toøi phaùt hieän ra kieán thöùc caùc em caøng theâm vöõng tin ôû chính mình caøng höùng thuù vaø say meâ hôn trong hoïc taäp; nhôø theá caùc em seõ thaønh coâng. - Maët khaùc, vôùi phöông phaùp naøy ñoøi hoûi ngöôøi GV phaûi coù naêng löïc toå chöùc, coù kieán thöùc phong phuù vaø vöõng chaéc thì môùi ñaït ñöôïc keát quaû toát. Ví duï minh hoïa: * Veà phaùt hieän kieán thöùc: Khi daïy ôû ñoàng baèng soâng Hoàng, giaùo vieân ñaët vaán ñeà: - Vì sao daân soá laø vaán ñeà caàn giaûi quyeát ôû ñoàng baèng soâng Hoàng? Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy, yeâu caàu ñöôïc ñaët ra ñoái vôùi hoïc sinh laø: - Vôùi kieán thöùc saün coù vaø döïa vaøo At laùt Ñòa Lí Vieät Nam, caùc em seõ töï mình phaân tích ñöôïc nhöõng ñaëc ñieåm cuûa daân soá ôû ñaây treân cô sôû so saùnh vôùi caùc vuøng khaùc trong caû nöôùc. Nguyeãn Vaên Loäc - THCS Bình Minh - Bình Sôn trang7 SKKN: "Một số vấn đề về công tác BDHSG môn Địa lí ở trường THCS" - Tieáp ñoù caùc em seõ phaân tích moái quan heä giöõa vaán ñeà daân soá ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi vôùi taøi nguyeân vaø moâi tröôøng cuûa ñoàng baèng ñeå thaáy ñöôïc nhöõng khoù khaên lôùn tröôùc maét vaø laâu daøi do daân soá gaây ra. - Qua ñoù caùc em seõ thaáy roõ ñöôïc vaán ñeà vaø töï mình ñeà ra höôùng giaûi quyeát phuø hôïp * Veà kó naêng ñoïc At Laùt: - Treân cô sôû At Laùt Ñòa Lí Vieät Nam, GV ñaët vaán ñeà: Trình baøy veà vaán ñeà phaân boá daân cö ôû vuøng Ñoâng Nam Boä vaø giaûi thích vì sao coù söï phaân boá nhö theá? - Tình hình vaán ñeà phaân boá daân cö ( söû duïng baûn ñoà phaân boá daân cö daân toäc trang 9 vaø caên cöù vaøo thang maøu veà maät ñoä), hoïc sinh seõ ñoïc ñöôïc: -> Daân cö phaân boá raát khoâng ñeàu: +Nôi ñoâng nhaát laø thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø vuøng laân caän. +Moät boä phaän nhoû cuûa vuøng (thò Xaõ Taây Ninh coù maät ñoä 501 ñeán 1000 ngöôøi / km2 ). +Phaàn lôùn cuûa vuøng ( nam Taây Ninh, Bình Döông, Ñoàng Nai, Baø Ròa – Vuõng Taøu) coù daân cö thöa hôn (101 ñeán 500 ngöôøi / km2 ). +Nôi thöa daân nhaát (Maät ñoä 50 ñeán 100 ngöôøi / km 2 )laø baéc Taây ninh Bình Phöôùc , nam thaønh phoá Hoà Chí Minh. - Maät ñoä nôi cao nhaát gaáp hôn 10 laàn nôi thaáp nhaát . * Giaûi thích: ( Söû duïng baûn ñoà vuøng kinh teá Nam Boä trang 20 ñeå giaûi thích). Nguyeãn Vaên Loäc - THCS Bình Minh - Bình Sôn trang8 SKKN: "Một số vấn đề về công tác BDHSG môn Địa lí ở trường THCS" -> Nhöõng nôi daân cö ñoâng ñuùc laø do hoaït ñoäng coâng nghieäp dòch vuï...phaùt trieån ( thaønh phoá , thò xaõ...). -> Nhöõng nôi thöa daân hôn vì ñoù laø nhöõng vuøng phaùt trieån röøng hoaëc chuyeân canh caây coâng nghieäp, caây aên quaû... * Veà vieäc löïa choïn bieåu ñoà thích hôïp ñeå bieåu hieän: Chaúng haïn yeâu caàu hoïc sinh baûng soá lieäu theå hieän cô caáu saûn phaåm trong nöôùc phaân theo ngaønh kinh teá cuûa nöôùc ta thôøi kì 1991 – 1996 ( theo giaù trò thöïc teá %) Giaùo vieân yeâu caàu hoïc sinh choïn bieåu ñoà thích hôïp ñeå theå hieän. Vaäy, vaán ñeà ñaët ra cho hoïc sinh laø phaûi bieát löïa choïn loaïi bieåu ñoà naøo thích hôïp ñeå veõ vaø nhaän xeùt. - Neáu choïn bieåu ñoà hình troøn ñeå bieåu hieän cô caáu töøng naêm thì caùc em phaûi maát coâng veõ tôùi 6 bieåu ñoà, nhö vaäy vaán ñeà trôû thaønh phöùc taïp vaø khoù nhaän xeùt, khoù phaân tích ñoái vôùi caùc em. - Neáu thay baèng bieåu ñoà mieàn thì vaán ñeà trôû thaønh ñôn giaûn hôn nhieàu caùc em chæ caàn veõ moät bieåu ñoà laø ñaõ theå hieän ñaày ñuû caùc noäi dung theo yeâu caàu. III. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ TÖÏ BOÀI DÖÔÕNG CUÛA GIAÙO VIEÂN VAØ HOÏC SINH : Theo yù kieán chuû quan cuûa toâi, ñeå thöïc hieän toát vieäc naøy ñoøi hoûi phaûi coù söï keát hôïp haøi hoaø giöõa thaày vaø troø trong quaù trình daïy hoïc. 1. Ñoái vôùi Giaùo vieân: Nguyeãn Vaên Loäc - THCS Bình Minh - Bình Sôn trang9 SKKN: "Một số vấn đề về công tác BDHSG môn Địa lí ở trường THCS" Ñeå daïy ñöôïc moät giôø boài döôõng hoïc sinh gioûi theo toâi raát khoù bôûi vì kieán thöùc Ñòa Lí voâ cuøng meânh moâng, vì vaäy chuùng ta phaûi bieát tieáp caän vôùi nhieàu nguoàn taøi lieäu khaùc nhau , töø ñoù môùi tìm ra nhöõng kieán thöùc cho hoïc sinh gioûi. Vì vaäy vaán ñeà töï boài döôõng giaùo vieân laø vaán ñeà voâ cuøng quan troïng. Ngöôøi thaày giaùo boài döôõng chuyeân saâu moân Ñòa Lí caàn phaûi coù taâm huyeát vôùi ngheà, phaûi traên trôû lo laéng cho hoïc sinh cuûa mình. Ñoâi khi phaûi hi sinh nhöõng quyeàn lôïi khaùc. Töï boài döôõng mình ñeå naâng cao chaát löôïng hoïc sinh ñoäi tuyeån, coá gaéng truyeàn thuï cho hoïc sinh nhöõng kieán thöùc nhaát ñònh ñeå caùc em naâng cao nhaän thöùc cuûa mình. a. Giaùo vieân phaûi laø ngöôøi coù tinh thaàn traùch nhieäm cao, thaät söï yeâu ngheà meán treû, taâm huyeát vôùi boä moân vì coù nhö vaäy giaùo vieân phaûi chòu khoù töï hoïc ñeå naâng cao trình ñoä chuyeân moân, say meâ tìm toøi nghieân cöùu nhaèm ñaùp öùng nhöõng nhu caàu veà vieäc naâng cao kieán thöùc boä moân thì môùi hoäi ñuû ñieàu kieän ñeå cung caáp kieán thöùc naâng cao cho hoïc sinh. Ñeå laøm ñöôïc vieäc naày, giaùo vieân phaûi trang bò cho mình nhöõng taøi lieäu coù lieân quan ñeán boä moân, nhöõng loaïi saùch tham khaûo, saùch baøi taäp naâng cao vì moãi quyeån saùch chính laø ngöôøi thaày gioûi ñeå qua ñoù giaùo vieân hoïc hoûi ñöôïc nhieàu ñieàu. b. Giaùo vieân caàn xaùc ñònh noäi dung kieán thöùc muõi nhoïn cuûa boä moân trong töøng baøi, töøng chöông , töøng khoái lôùp cuï theå, baèng caùch ñöa theâm nhöõng kieán thöùc naâng cao maø SGK khoâng ñeà caäp. Ví duï: Nguyeãn Vaên Loäc - THCS Bình Minh - Bình Sôn trang10 SKKN: "Một số vấn đề về công tác BDHSG môn Địa lí ở trường THCS" * ÔÛ chöông trình lôùp 6: GV caàn naém vöõng nhöõng noäi dung cô baûn cuûa Ñòa lí cô sôû nhö: Kieán thöùc veà Traùi Ñaát; caùc khaùi nieäm ñòa lí töï nhieân; caùc quy luaät ñòa lí töï nhieân... * ÔÛ chöông trình lôùp 7: GV caàn naém vöõng nhöõng noäi dung cô baûn veà ñaëc ñieåm caùc moâi tröôøng ñòa lí; ñaëc ñieåm veà tö nhieân vaø daân cö xaõ hoäi cuûa caùc chaâu luïc. * ÔÛ chöông trình lôùp 8: GV caàn naém vöõng nhöõng noäi dung veà ñaëc ñieåm töï nhieân, daân cö xaõ hoäi Chaâu AÙ; ñaëc ñieåm veà caùc ñaëc ñieåm veà ñòa lí töï nhieân Vieät Nam, nhö: Khí haäu, soâng ngoøi, ñòa hình, khoaùng saûn... c. Giaùo vieân caàn nghieân cöùu ñeå naém töông ñoái ñaày ñuû caùc daïng baøi taäp daønh cho hoïc sinh khaù gioûi ñeå cung caáp cho hoïc sinh, coù baøi taäp khoù phuø hôïp cho töøng baøi töøng chöông. Khi giao baøi taäp, giaùo vieân caàn ñeå hoïc sinh töï tìm caùch giaûi ñeå phaùt trieån trí thoâng minh, khaû naêng tö duy, neáu caùc em khoâng töï giaûi ñöôïc thì giaùo vieân môùi höôùng daãn. Vôùi nhöõng baøi taäp coù nhieàu caùc giaûi, giaùo vieân chæ neân höôùng daãn moät caùch giaûi vaø khuyeán khích caùc em tìm caùc caùch giaûi coøn laïi vaø coù lôøi ñoäng vieân khích leä neáu caùc em coù caùch giaûi hay. Ngoaøi ra tröôùc hoaëc sau khi giaûi baøi taäp giaùo vieân caàn cho hoïc sinh bieát baøi taäp ñoù thuoäc daïng naøo, caùc böôùc thöïc hieän vaø nhöõng khuùc maéc, nhöõng ñieàu caàn löu yù ñoái vôùi daïng baøi taäp ñoù. d. Giaùo vieân caàn taïo söï gaàn guõi, thaân aùi ñoái vôùi hoïc sinh ñeå caùc em maïnh daïn ñöa ra nhöõng vöôùng maéc maø caùc em gaëp phaûi trong quaù trình hoïc taäp, caàn taïo khoâng khí thoaû maùi, bình ñaúng khi tranh luaän moät vaán ñeà naøo ñoù trong kieán thöùc boä moân giuùp caùc em coù ñieàu kieän theå hieän mình vaø töï tin hôn Nguyeãn Vaên Loäc - THCS Bình Minh - Bình Sôn trang11 SKKN: "Một số vấn đề về công tác BDHSG môn Địa lí ở trường THCS" vao baûn thaân mình. Noùi chung laø khi trao ñoåi, toâi ñaõ töøng xem caùc em nhö laø nhöõng ngöôøi baïn cuøng yeâu thích boä moân khoa hoïc, vaø toâi luoân khuyeán khích caùc em ñöa ra nhöõng thaéc maéc vaø neâu vaán ñeà chöa roõ raøng, toâi cuõng khoâng ngaàn ngaïi noùi vôùi caùc em raèng coâ seõ veà tìm hieåu roài taû lôøi caùc em sau vaø hoâm sau toâi nhaát ñònh phaûi tìm cho ñöôïc caâu traû lôøi chính xaùc, duø phaûi boû nhieàu coâng söùc. Coù nhöõng thaéc maéc cuûa caùc em coù lieân quan ñeán thöïc nghieäm toâi cuõng saén saøng taïo ñieàu kieän ñeå caùc em laøm thí nghieäm ôû phaøng thieát bò ñeå töï tìm ra caâu traû lôøi. e. Giaùo vieân coù theå keát hôïp boài döôõng hoïc sinh gioûi boä moân qua töøng tieát daïy thoâng qua veäc ñöa kieán thöùc naâng cao hoaëc baøi taäp naâng cao vaøo baøi soaïn. Trong töøng tieát daïy, giaùovieân coù theå ñaët ra moät vaøi caâu hoûi mang tính khaùi quaùt ñeå hoïc sinh töï phaùt hieän vaán ñeà nhaèm phaùt trieån trí thoâng minh, oùc saùng taïo cuûa nhöõng ñoái töôïng ñaõ löïa choïn. ÔÛ phaàn cuûng coá luyeän taäp, sau moãi tieát leân lôùp, giaùo vieân coù theå loàng vaøo moät baøi taäp naâng cao ñeå caùc em hoïc sinh gioûi töï giaûi, tieát sau giaùo vieân coù theå daønh vaøi phuùt hoaëc thu vôû baøi taäp cuûa caùc em ñeå kieåm tra uoán naén kòp thôøi. Taát caû nhöõng coâng vieäc treân khoâng theå thöïc hieän trong ngaøy moät ngaøy hai maø phaûi traûi qua moät quaù trình. Vì vaäy giaùo vieân caàn phaûi thaät kieân trì, beàn bæ vaø thöïc hieän moät caùch thöôøng xuyeân, lieân tuïc nhöng khoâng noùng voäi, maùy moùc, khoâng gaây aùp löïc taâm lí ñoái vôùi hoïc sinh. 2. Ñoái vôùi Hoïc sinh: Nguyeãn Vaên Loäc - THCS Bình Minh - Bình Sôn trang12 SKKN: "Một số vấn đề về công tác BDHSG môn Địa lí ở trường THCS" - Giaùo vieân caàn giuùp hoïc sinh thaáy ñöôïc lôïi ích cuûa vieäc hoïc taäp boä moân trong vieäc giaûi thích caùc hieän töôïng xaûy ra trong töï nhieân, nhöõng öùng duïng roäng raõi cuûa moân hoïc trong coâng nghieäp, noâng nghieäp, trong xaây döïng, trong ñoài soáng haèng ngaøy…Giuùp caùc em thaáy ñöôïc vai troø, vò trí cuûa boä moân mình phuï traùch trong lónh vöïc löïa choïn ngaønh ngheà trong töông lai. Giaùo vieân coù theå giôùi thieäu nhöõng anh chò ñi tröôùc ñaõ töøng hoïc toát boä moân ñeå caùc em bieát, töø ñoù taïo cho hoïc sinh nieàm say meâ höùng thuù trong vieäc hoïc taäp boä moân vì coù yeâu thích moân hoïc thì caùc em môùi coù tinh thaàn say meâ khaùm phaù, nhieät tình haêng haùi trong vieäc hoïc taäp treân lôùp cuõng nhö töï giaùc hoïc taäp ôû nhaø. - Hoïc sinh phaûi chuaån bò ñaày ñuû caùc taøi lieäu tham khaûo do giaùo vieân boä moân giôùi thieäu vaø phaûi töï tìm cho mình mhöõng loaïi saùch baøi taäp naâng cao cuûa boä moân. Neáu tröôøng hôïp hoïc sinh khoâng chuaån bò ñaày ñuû, giaùo vieân coù theå cho caùc em möôïn ñeå hoïc taäp. - Giaùo vieân phaûi höôùng daãn hoïc sinh caùch töï hoïc ôû nhaø sao cho coù hieäu quaû. Ngoaøi vieäc laøm caùc baøi taäp trong SGK, Saùch baøi taäp, baøi taäp do giaùo vieân boä moân giao, hoïc sinh coøn phaûi töï tìm hieåu caùc daïng baøi taäp khaùc vaø ñöa ra caùch giaûi rieâng cuûa mình. Trong khi töï hoïc, gaëp nhöõng vaán ñeà ñaët bieät caàn löu yù thì neân ghi cheùp rieâng vaøo vôû ñeå nhôù laâu vaø khi caàn thì coù theå môû ra xem laïi, gaëp nhöõng vöôùng maéc khoâng giaûi thích ñöôïc thì cuõng ghi cheùp ñeå cuøng giaùo vieân giaûi quyeát. - Thænh thoaûng giaùo vieân nhaéc nhôû caùc em vieäc hoïc ôû nhaø ñeå traùnh tình traïng xao laõng trong hoïc taäp. Giaùo vieân boä moân caàn khaúng ñònh vôùi caùc em raèng caùc em töï hoïc laø chính, thaày coâ giaùo chæ laø ngöôøi höôùng daãn dìu daét. Nguyeãn Vaên Loäc - THCS Bình Minh - Bình Sôn trang13 SKKN: "Một số vấn đề về công tác BDHSG môn Địa lí ở trường THCS" - Ngoaøi toá chaát thoâng minh, hoïc sinh coøn phaûi thaät caàn cuø, phaûi chòu khoù vaø nhaát laø caàn coù söï say meâ höùng thuù. Toâi nghó raèng nhöõng ñieàu naøy coù ñöôïc laø nhôø moät phaàn ôû söï nhieät tình trong töøng tieát leân lôùp cuûa giaùo vieân vaø tình thöông, söï quan taâm maø thaày coâ giaùo daønh cho hoïc sinh. Vì vaäy haøng tuaàn, toâi ñeàu daønh thôøi gian ñeå thaêm hoûi, ñoäng vieân nhaéc nhôû thöôøng xuyeân vieäc töï hoïc ôû nhaø cuûa töøng em trong ñoäi tuyeån vaø coù phaàn thöôûng ñeå khích leä nhöõng em ñaït giaûi. - Ngoaøi ra, söï quan taâm nhaéc nhôû, vieäc taïo ñieàu kieän veà vaät chaát, tinh thaàn vaø tình traïng söùc khoeû cuõng laø moät trong nhöõng ñieàu kieän khoâng theå thieáu ñeå giuùp caùc em hoïc taäp toát. Vì vaäy, thænh thoaûng toâi coù lieân heä vôùi phuï huynh ñeå nhaéc nhôû phuï huynh quan taâm ñeán nhöõng vaán ñeà treân cuûa con em mình. PHAÀN BA KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ Traûi qua boán naêm ñaûm nhieäm coâng taùc boài döôõng hoïc sinh gioûi boä moân Ñòa lí ôû tröôøng THCS Bình Minh, coù nhöõng em ñaït danh hieäu hoïc sinh gioûi caáp Huyeän, caáp Tænh, cuõng coù nhöõng em chöa ñaït giaûi nhöng haàu heát nhöõng Nguyeãn Vaên Loäc - THCS Bình Minh - Bình Sôn trang14 SKKN: "Một số vấn đề về công tác BDHSG môn Địa lí ở trường THCS" em toâi löïa choïn, boài döôõng ñeàu raát yeâu thích boä moân Ñòa lí vaø ñeàu ñöôïc trang bò nhöõng kieán thöùc naâng cao cuûa boä moân trong moät chöøng möïc naøo ñoù. Toâi khoâng daùm töï haøo raèng mình laø ngöôøi chuû yeáu cung caáp kieán thöùc cho caùc em nhöng toâi thaáy ít nhieàu mình cuõng ñaõ ñoùng goùp moät phaàn nhoû naøo ñoù trong vai troø laø ngöôøi ñöa ñöôøng daãn loái, laø yeáu toá taùc ñoäng maïnh meõ ñeán hoïc sinh - ñeå caùc em töï phaùt huy heát khaû naêng voán coù cuûa mình trong vieäc lónh hoäi kieán thöùc khoa hoïc boä moân caùc em löïa choïn - boä moân Ñòa lí. Vôùi ñieàu giaûn dò aáy thoâi baûn thaân toâi cuõng ñaõ caûm thaáy töï haøo vaø nghe loøng mình raïo röïc nieàm vui – nieàm vui lôùn nhaát cuûa nhöõng ngöôøi thaày. Treân ñaây laø moät soá kinh nghieäm nhoû veà boài döôõng hoïc sinh gioûi maø qua thöïc teá boán naêm toâi ñaõ ñuùc keát döôïc. Toâi bieát raèng trong baûn baùo caùo naøy coøn raát nhieàu thieáu soùt. Raát mong muoán ñöôïc nghe nhieàu yù kieán ñoùng goùp quyù baùu cuûa quyù thaày coâ vaø caùc ñoàng nghieäp. Ñaëc bieät laø söï quan taâm vaø ñoäng vieân nhieàu hôn nöõa cuûa laõnh ñaïo nhaø tröôøng trong vieäc tuyeån choïn hoïc sinh döï nguoàn cuõng nhö vieäc toå chöùc boài döôõng daøi haïn ñoái vôùi boä moân, bôûi vì ñeå hoïc sinh coù ñuû kieán thöùc cô baûn cuûa boä moân (töø lôùp 6 ñeán lôùp 9) caàn phaûi coù söï ñaàu tö caû veà tinh thaàn, vaät chaát vaø thôøi gian, coù nhö vaäy coâng taùc boài döôõng hoïc sinh gioûi cuûa toâi môùi ngaøy caøng ñaït keát quaû toát ñeïp hôn, môùi coù theå ñoùng goùp ñöôïc nhieàu hôn cho söï nghieäp giaùo duïc cuûa ñòa phöông./. NGƯỜI VIẾT Nguyeãn Vaên Loäc - THCS Bình Minh - Bình Sôn trang15 SKKN: "Một số vấn đề về công tác BDHSG môn Địa lí ở trường THCS" Nguyễn Văn Lộc PHẦN ĐÁNH GIÁ, XÉT DUYỆT CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC NHÀ TRƯỜNG: --------------o0o--------------- * Tổ KH xã hội: …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… ………… Tổ trưởng Nguyeãn Vaên Loäc - THCS Bình Minh - Bình Sôn trang16 SKKN: "Một số vấn đề về công tác BDHSG môn Địa lí ở trường THCS" * Hội đồng khoa hoc nhà trường: …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… TM. Hội đồng KH Chủ tịch Nguyeãn Vaên Loäc - THCS Bình Minh - Bình Sôn trang17