Tài liệu Skkn hình thành kĩ năng sử dụng dấu câu cho học sinh lớp 3_2

Sáng kiến kinh nghiệm: Hình thành kĩ năng sử dụng dấu câu céng hoµ x· héi chñ nghÜa viÖt nam §éc LËp – Tù Do – H¹nh Phóc ====***==== §Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm I.S¬ yÕu lý lÞch - Hä vµ tªn : Ph¹m ThÞ Anh Ph¬ng. - Ngµy th¸ng n¨m sinh: 19 – 04 - 1973 . - N¨m vµo ngµnh: 1992. - Chøc vô vµ ®¬n vÞ c«ng t¸c: Gi¸o viªn trêng tiÓu häc Ph¬ng Trung 1 - Tr×nh ®é chuyªn m«n: - HÖ ®µo t¹o: - Bé m«n gi¶ng d¹y: Líp 2 - Tr×nh ®é chÝnh trÞ: ................................................................................ - Khen thëng: Gi¸o viªn giái cÊp c¬ së A. ®Æt vÊn ®Ò I. Lý do chän ®Ò tµi I. C¬ së lý luËn “Gi¸o dôc tiÓu häc lµ nÒn t¶ng gi¸o dôc quèc d©n, cã nhiÖm vô x©y dùng t×nh c¶n ®¹o ®øc, trÝ tuÖ, thÈm mü vµ thÓ chÊt trÎ em nh»m h×nh thµnh c¬ së ban ®Çu cho sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch con ngêi ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa” (theo ®iÒu 2 – LuËt phæ cËp gi¸o dôc). BËc tiÓu häc lµ nÒn mãng x©y dùng lªn l©u ®µi v¨n ho¸ cho mäi ngêi. Còng cã thÓ coi bËc tiÓu häc lµ ®êng b¨ng ®Çu tiªn gióp thÕ hÖ trÎ ViÖt Nam 1 Sáng kiến kinh nghiệm: Hình thành kĩ năng sử dụng dấu câu bay vµo vò trô bao la cña tri thøc, cña cuéc sèng. §êng b¨ng ®ã ®îc t¹o ra tõ nh÷ng ®iÒu s¬ ®¼ng nhÊt nh: kü n¨ng nghe nãi, ®äc, viÕt, kü n¨ng tÝnh to¸n, kü n¨ng giao tiÕp vµ nh÷ng hiÓu biÕt vÒ cuéc sèng vÒ x· héi. C¸c kü n¨ng trªn ®îc h×nh thµnh khi häc sinh häc m«n TiÕng ViÖt, To¸n, §¹o ®øc, Tù nhiªn x· héi. TiÕng viÖt lµ mét m«n häc cã vai trß quan träng. Th«ng qua c¸c bµi häc, bµi tËp ph¸t triÓn kÜ n¨ng sö dông ng«n ng÷, TiÕng viÖt cßn rÌn luyÖn cho häc sinh c¸c thao t¸c t duy c¬ b¶n nh so s¸nh, ph©n tÝch, t duy, tëng tîng. Ngoµi ra tiÕng viÖt cßn lµ mét trong c¸c ph¬ng tiÖn ®Ó häc tèt c¸c m«n häc kh¸c. LuyÖn tõ vµ c©u lµ ph©n m«n cã vÞ trÝ quan träng trong TiÕng viÖt. Nã cung cÊp hÖ thèng c¸c tõ ng÷, cÊu t¹o c©u … qua c¸c bµi luyÖn tËp. D¹ng bµi tËp cña luyÖn tõ vµ c©u cña líp 3 mµ xuyªn suèt c¶ qu¸ tr×nh häc ®ã lµ d¹ng bµi vÒ dÊu c©u. DÊu c©u cã vÞ thÕ kh«ng nhá trong lîng kiÕn thøc cÇn chiÕm lÜnh cña häc sinh. Häc tèt m¶ng “dÊu c©u” sÏ cã t¸c ®éng tèt khi häc ph©n m«n TËp ®äc (Cã kÜ n¨ng sö dông dÊu c©u sÏ biÕt c¸ch ng¾t, nghØ c©u v¨n, c©u th¬ ®óng chç, ngîc l¹i, biÕt ®äc ®óng, ng¾t, nghØ ®óng chç sÏ dÇn dÇn hoµn thµnh kÜ n¨ng sö dông dÊu c©u). Ngoµi ra, häc tèt m¶ng “dÊu c©u” cßn lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó häc sinh viÕt c©u v¨n, ®o¹n v¨n víi ý tø râ rµng, diÔn ®¹t m¹ch l¹c khi häc m«n TËp lµm v¨n. 2. c¬ së thùc tiÔn. ë m«n TiÕng viÖt, mét trong nh÷ng tiªu chÝ lùa trän néi dung, môc ®Ých d¹y häc, ®ã lµ rÌn kÜ n¨ng giao tiÕp. Muèn giao tiÕp giái, häc sinh ph¶i cã kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ TiÕng viÖt. Tõ viÖc hiÓu c¸ch dïng dÊu c©u phï hîp trong khi viÕt sÏ dÉn ®Õn sù râ rµng, m¹ch l¹c khi nãi. Song thùc tÕ gi¶ng d¹y, nhiÒu gi¸o viªn cha thùc sù chó t©m vµo viÖc rÌn kÜ n¨ng sö dông dÊu c©u. ThÓ hiÖn qua viÖc khi d¹y c¸c bµi tËp vÒ dÊu c©u rÊt lóng tóng lùa chän h×nh thøc tæ chøc, viÖc t×m con ®êng gióp häc sinh tiÕp cËn víi lêi gi¶i ®óng mét c¸ch ng¾n, nhanh, dÔ hiÓu nhÊt lµ rÊt khã kh¨n. PhÇn lín thêng sa vµo gi¶ng gi¶i hoÆc Ên ®Þnh hoÆc “mím” s½n cho häc sinh mµ kh«ng gióp c¸c em vËn dông kiÕn thøc ë c¸c bµi tËp d¹ng kh¸c, ë c¸c ph©n m«n kh¸c ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. 2 Sáng kiến kinh nghiệm: Hình thành kĩ năng sử dụng dấu câu MÆt kh¸c, vÒ phÝa häc sinh líp 3, do cßn nhá nªn kh¶ n¨ng t duy, kh¶ n¨ng ph©n tÝch cha cao nªn khi gÆp c¸c d¹ng bµi tËp vÒ dÊu c©u c¸c em thêng kh«ng cã høng thó nhiÒu. C¸c em thêng chê ®îi sù gîi ý cña gi¸o viªn, hoÆc tuú tiÖn dïng bÊt k× dÊu c©u nµo vµo bÊt k× chç nµo mµ kh«ng cÇn c©n nh¾c t¹i sao l¹i ®iÒn ®Êu ®ã. chÝnh v× thÕ, ®«i khi chóng ta thêng hay gÆp nh÷ng bµi lµm víi c¸ch ®Æt dÊu c©u ®ã, ®äc lªn thÊy lñng cñng, nghÜa cña c©u còng thay ®æi hoµn toµn so víi v¨n b¶n gèc. Víi mét sè em kh¸, giái gÆp bµi khã, phøc t¹p mét chót lµ lµm bµi cã thÓ ®óng nhng bµi lµm ®ã thêng dùa vµo c¶m tÝnh, pháng ®o¸n chø kh«ng cã kÜ n¨ng ph©n tÝch nªn khi gi¸o viªn hái vÒ lÝ do ®Æt dÊu ®ã th× c¸c em gi¶i thÝch mét c¸ch yÕu ít, kh«ng cã c¬ së. XuÊt ph¸t tõ môc ®Ých cÇn ®¹t ®îc cña m«n TiÕng viÖt, xuÊt ph¸t tõ nh÷ng khã kh¨n gÆp ph¶i cña gi¸o viªn, ®Æc biÖt xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ häc sinh, t«i rÊt tr¨n trë vµ ®· cè g¾ng suy nghÜ t×m gi¶i ph¸p ®Ó khi d¹y vµ häc phµn dÊu c©u, víi gi¸o viªn më ®îc con ®êng b»ng ph¼ng nhÊt ®Ó c¸c em ®i, víi häc sinh t¹o ®îc høng thó häc vµ cã kÜ n¨ng lµm ®îc c¸c bµi tËp vÒ dÊu c©u. Sau khi ¸p dông vµo líp 3B, Trêng TiÓu häc Hoµng Hoa Th¸m cã hiÖu qu¶, t«i xin m¹nh d¹n ®a ra kinh nghiÖm nhá cña m×nh trong viÖc “H×nh thµnh kÜ n¨ng sö dông dÊu c©u cho häc sinh líp 3” . II. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 1. §èi tîng. Häc sinh khèi 3 2. Ph¹m vi nghiªn cøu. H×nh thµnh kü n¨ng sö dông dÊu c©u. §Ó tiÕn hµnh c«ng viÖc trªn t«i ®· dùa vµo thùc tÕ gi¶ng d¹y vµ tiÕn hµnh d¹y thùc nghiÖm t¹i líp 3B trêng TiÓu häc Hoµng Hoa Th¸m. III. Môc ®Ých nghiªn cøu: - §Ó n©ng cao chÊt lîng d¹y cña gi¸o viªn vµ chÊt lîng häc cña häc sinh. - §Ó häc sinh kh«ng sai khi lµm bµi tËp d¹ng ®iÒn dÊu. - Gióp häc sinh dïng dÊu c©u ®óng khi nãi vµ viÕt. - Ngoµi ra häc tèt phÇn nµy sÏ cã t¸c dông häc tèt ph©n m«n TËp ®äckÓ chuyÖn, häc sinh biÕt c¸ch ng¾t nghØ c©u v¨n, c©u th¬ ®óng chç. 3 Sáng kiến kinh nghiệm: Hình thành kĩ năng sử dụng dấu câu Ngîc l¹i. biÕt ®äc ®óng ng¾t nghØ ®óng chç sÏ dÇn hoµn thµnh kü n¨ng sö dông dÊu c©u. IV. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu. - Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu lÝ luËn. - Ph¬ng ph¸p ®µm tho¹i. - Ph¬ng ph¸p quan s¸t. - Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra. - Ph¬ng ph¸p thùc nghiÖm B. gi¶I quyÕt vÊn ®Ò I. nh÷ng vÊn ®Ò cÇn gi¶I quyÕt. §Ó h×nh thµnh kÜ n¨ng sö dông dÊu c©u cho häc sinh líp 3, t«i ph©n thµnh c¸c kiÓu, c¸c d¹ng, c¸c lo¹i bµi kh¸c nhau, ®ång thêi cung cÊp kiÕn thøc vÒ c«ng dông vµ c¸ch dïng tõng lo¹i dÊu c©u. Häc sinh cÇn lµm tèt c¸c d¹ng bµi tËp, kiÓu bµi tËp ®îc ph©n chia nh sau: DÊu c©u ®îc chia lµm 3 kiÓu bµi: 1. KiÓu bµi ®iÒn dÊu trong c©u 2. KiÓu bµi ®iÒn dÊu cuèi c©u - KiÓu bµi nµy chia thµnh 2 d¹ng: + D¹ng 1: Ng¾t mét ®o¹n v¨n thµnh c¸c c©u råi viÕt l¹i cho ®óng chÝnh t¶. + D¹ng 2: §iÒn dÊu c©u thÝch hîp trªn mét ®o¹n víi c¸c c©u ®îc ph©n c¸ch s½n b»ng « trèng (hoÆc kh«ng cã « trèng) ë d¹ng nµy t«i chia lµm 2 lo¹i bµi: - Lo¹i bµi yªu cÇu ®iÒn mét lo¹i dÊu cuèi c©u. - Lo¹i bµi yªu cÇu ®iÒn nhiÒu lo¹i dÊu c©u. 3. KiÓu bµi hçn hîp: §iÒn dÊu cuèi c©u vµ ®iÒn dÊu trong c©u Sau khi quan s¸t nh÷ng lçi sai cña häc sinh, t×m hiÓu nguyªn nh©n, tõ ®ã t×m nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i ®ã cña c¸c em. T«i ®a ra c¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt nh sau: II. C¸c biÖn ph¸p gi¶I quyÕt. 1. KiÓu bµi ®iÒn mét lo¹i dÊu trong c©u. 4 Sáng kiến kinh nghiệm: Hình thành kĩ năng sử dụng dấu câu Nh ®· nãi ë trªn, dÊu trong c©u gåm dÊu phÈy, dÊu hai chÊm, dÊu chÊm phÈy…Trong c¸c lo¹i dÊu nµy, ë tr¬ng tr×nh líp 3 tËp trung nhiÒu vµ chñ yÕu lµ dÊu phÈy. DÊu phÈy cã mét ý nghÜa cùc kú quan träng trong qu¸ tr×nh viÕt v¨n cña häc sinh. Khi híng dÉn häc sinh sö dông dÊu phÈy, ®iÒu ®Çu tiªn t«i cÇn lµm ®ã lµ gióp häc sinh nhËn ra chøc n¨ng cña dÊu phÈy ®îc thÓ hiÖn trong c©u. DÊu phÈy ng¨n c¸ch c¸c danh tõ, côm danh tõ, ®éng tõ, côm ®éng tõ … ®i liÒn nhau trong c©u, ng¨n c¸ch c¸c tr¹ng ng÷ víi bé phËn chÝnh cña c©u v..v. Tuy nhiªn theo ch¬ng tr×nh thay s¸ch líp 3 th× c¸c kh¸i niÖm vÒ danh tõ, ®éng tõ … tr¹ng ng÷, chñ ng÷, vÞ ng÷, bæ ng÷ kh«ng ®îc giíi thiÖu têng minh mµ ®îc thÓ hiÖn th«ng qua viÖc nhËn diÖn mÉu c©u víi nh÷ng bé phËn chÝnh ®îc diÔn ®¹t díi d¹ng c¸c c©u hái: Ai? C¸i g×? lµm g×? nh thÕ nµo? víi bé phËn phô (tr¹ng ng÷) diÔn ®¹t qua c¸c c©u hái: ë ®©u? Khi nµo? §Ó lµm g×? V× sao? …? Do vËy, khi tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p d¹y häc c¸c bµi tËp sö dông dÊu c©u, gi¸o viªn cÇn lu ý häc sinh c¸c ®iÓm sau: * DÊu phÈy dïng ®Ó ®¸nh dÊu ranh giíi gi÷a c¸c bé phËn cña c©u, cô thÓ lµ: - §¸nh dÊu ranh giíi gi÷a c¸c thµnh phµn phô cña c©u víi bé phËn chÝnh cña c©u. VÝ dô: H»ng n¨m, cø vµo cuèi thu, l¸ ngoµi ®êng rông nhiÒu, lßng t«i l¹i nao nøc nh÷ng kØ niÖm m¬n man qua buæi tùu trêng. - §¸nh dÊu ranh giíi gi÷a c¸c tõ, côm tõ cã cïng chøc vô trong c©u: VÝ dô: Gi¸o lao, cung ná, r×u bóa, khiªn mäc cuån cuén trµn theo bãng voi Èn hiÖn cña Hai Bµ. + BÐ kÑp l¹i tãc, th¶ èng quÇn xuèng, lÊy c¸i nãn cña m¸ ®éi lªn ®Çu. - §¸nh dÊu ranh giíi gi÷a mét tõ ng÷ víi bé phËn chó thÝch cña nã. VÝ dô: Buæi mai h«m Êy, mét buæi mai ®Çy s¬ng thu vµ giã l¹nh, lßng mÑ ©u yÕm n¾m tay t«i dÉn ®i trªn con ®êng lµng dµi vµ hÑp. - §¸nh dÊu ranh giíi gi÷a c¸c vÕ cña c©u ghÐp chøc n¨ng nµy Ýt ®îc sö dôngë c¸c bµi tËp vÒ dÊu ë líp 3) VÝ dô: B×nh minh, mÆt trêi nh chiÕc thau ®ång ®á èi chiÕu xuèng mÆt biÓn, níc biÓn nhuém mµu hång nh¹t. 5 Sáng kiến kinh nghiệm: Hình thành kĩ năng sử dụng dấu câu Sau khi n¾m v÷ng c¸c ®iÒu cÇn lu ý, gi¸o viªn ¸p dông vµo viÖc thùc hiÖn c¸c bµi tËp dÊu trong c©u nh sau: 1.1. Gi¸o viªn ®Æt nh÷ng c©u hái phï hîp gióp häc sinh ph¸t hiÖn ra chç cÇn ®Æt dÊu c©u. VÝ dô: Thªm dÊu phÈy vµo chç thÝch hîp trong c¸c c©u sau a) ¤ng em bè em vµ chó em ®Òu lµ thî má. b) C¸c b¹n míi ®îc kÕt n¹p vµo §éi ®Òu lµ con ngoan trß giái. c) NhiÖm vô cña §éi viªn lµ thùc hiÖn 5 ®iÒu B¸c Hå d¹y tu©n theo §iÒu lÖ ®éi vµ gi÷ g×n danh dù §éi. §èi víi bµi tËp nµy ®Ó gióp häc sinh nhËn diÖn ®îc nh÷ng tõ – côm tõ cÇn ph©n c¸ch b»ng dÊu phÈy, gi¸o viªn cã thÓ ®Æt c¸c c©u hái sau. GV: Nh÷ng ai ®Òu lµ thî má? HS: ¤ng em – bè em vµ chó em GV: VËy chóng ta cã thÓ ®Æt dÊu phÈy ë ®©u? HS: ¤ng em, bè em vµ chó em. Ngay ë c©u a, t«i lu ý vµ gióp häc sinh hiÓu: Dïng dÊu phÈy ®Ó t¸ch c¸c tõ chØ sù vËt (chØ ngêi) ®øng liÒn nhau trong c©u. Trêng hîp côm tõ cã tõ “vµ” ®øng tríc th× kh«ng cÇn ph©n c¸ch b»ng dÊu phÈy. T¬ng tù víi c¸ch hái nh vËy víi c©u b, c. GV: C¸c b¹n míi ®îc kÕt n¹p vµo §éi lµ ngêi nh thÕ nµo? HS: Con ngoan – trß giái. Sau khi tr¶ lêi xong, häc sinh tù ®Æt dÊu phÈy ë vÞ trÝ “ con ngoan, trß giái”. GV: NhiÖm vô cña §éi viªn lµ g×? HS: Thùc hiÖn 5 ®iÒu B¸c Hå d¹y – tu©n theo §iÒu lÖ §éi vµ gi÷ g×n danh dù §éi. Häc sinh sÏ ®Æt dÊu phÈy ë vÞ trÝ “ … thùc hiÖn 5 ®iÒu B¸c Hå d¹y, tu©n theo §iÒu lÖ §éi vµ gi÷ g×n danh dù §éi”. VÝ dô 2: Cã thÓ ®Æt dÊu phÈy vµo nh÷ng chç nµo trong c©u sau: a) Õch con ngoan ngo·n ch¨m chØ vµ th«ng minh. b) N¾ng cuèi thu vµng ong dï gi÷a trua còng chØ d×u dÞu. c) Trêi xanh ng¾t trªn cao xanh nh dßng s«ng trong tr«i lÆng lÏ gi÷a nh÷ng ngän c©y hÌ phè. 6 Sáng kiến kinh nghiệm: Hình thành kĩ năng sử dụng dấu câu Víi bµi tËp nµy, c©u hái cÇn ®îc ®a ra ®Ó gîi ý híng dÉn ®Ó häc sinh ®Þnh híng vµ t×m ®îc vÞ trÝ ®Æt dÊu chÝnh x¸c nh sau: /?/ - Õch con nh thÕ nµo? - Ngoan ngo·n – ch¨m chØ vµ th«ng minh T¬ng øng: …ngoan ngo·n, ch¨m chØ vµ th«ng minh. /?/ - N¾ng cuèi thu nh thÕ nµo? - Vµng ong – dï gi÷a tra còng chØ d×u dÞu. T¬ng øng: … vµng ong, dï gi÷a tra còng chØ d×u dÞu. /?/ - Trêi nh thÕ nµo? - Xanh ng¾t trªn cao – xanh nh dßng s«ng trong – tr«i lÆng lÏ gi÷a nh÷ng ngän c©y hÌ phè. T¬ng øng: … xanh ng¾t trªn cao, xanh nh dßng s«ng trong, tr«i lÆng lÏ gi÷a nh÷ng ngän c©y hÌ phè. Nh vËy, víi c¸ch ®Æt c©u hái nh trªn, gi¸o viªn ®· ®Þnh híng gióp häc sinh hiÓu: + DÊu phÈy sÏ ®îc ®Æt ë néi dung c©u tr¶ lêi. +) DÊu phÈy sÏ dïng (sÏ ®Æt) ®Ó t¸ch tõng sù vËt, tõng viÖc, tõng hµnh ®éng tõng tÝnh chÊt, tõng ®Æc ®iÓm …cã trong néi dung c©u tr¶ lêi. Sau 2 vÝ dô trªn, t«i giao tiÕp c¸c bµi tËp tù luyÖn cho häc sinh, yªu cÇu c¸c em tù ®Æt c©u hái, tù tr¶ lêi, tù ghi dÊu vµo vÞ trÝ phï hîp. Bµi tËp 1: Em ®Æt dÊu phÈy vµo chç nµo trong mçi c©u sau: a) ë nhµ em thêng gióp bµ x©u kim. b) Trong líp Liªn lu«n lu«n ch¨m chó nghe gi¶ng. c) Hai bªn bê s«ng nh÷ng b·i ng« b¾t ®Çu xanh tèt. d) Trªn c¸nh rõng míi trång chim chãc l¹i bay vÒ rÝu rÝt. Bµi tËp 2: §iÒn dÊu phÈy vµo chç thÝch hîp trong mçi c©u v¨n sau: a) L¸ ng« réng dµi træ ra m¹nh mÏ nân nµ. b) C©y håi th¼ng cao trßn xoe. c) Hå Than Thë níc trong xanh ªm ¶ cã hµng th«ng bao quanh reo nh¹c sím chiÒu. d) Gi÷a Hå G¬m lµ Th¸p Rïa têng rªu cæ kÝnh x©y trªn gß ®Êt cá mäc xanh um. Bµi tËp 3: §Æt dÊu phÈy vµo chç thÝch hîp trong mçi c©u sau: a) Nhê chuÈn bÞ tèt vÒ mäi mÆt SEA Games 22 ®· thµnh c«ng rùc rì. 7 Sáng kiến kinh nghiệm: Hình thành kĩ năng sử dụng dấu câu b) Muèn c¬ thÓ khoÎ m¹nh em ph¶i n¨ng tËp thÓ dôc. c) §Ó trë thµnh con ngoan trß giái em cÇn häc tËp vµ rÌn luyÖn. 1.2. Dïng c©u hái kÕt hîp s¬ ®å hç trî häc sinh lµm viÖc theo nhãm nh»m ph¸t hiÖn chç cÇn ®Æt dÊu c©u theo yªu cÇu: VÝ dô: Em ®Æt dÊu phÈy vµo nh÷ng chç nµo trong mçi c©u díi ®©y: a) V× th¬ng d©n Chö §ång Tö vµ c«ng chóa ®i kh¾p n¬i d¹y d©n c¸ch trång lóa nu«i t»m dÖt v¶i. b) V× nhí lêi mÑ dÆn kh«ng ®îc lµm phiÒu ngêi kh¸c chÞ em X« phi ®· vÒ ngay. c) T¹i thiÕu kinh nghiÖm n«n nãng vµ coi thêng ®èi thñ Qu¾m §en ®· bÞ thua. d) Nhê ham häc ham hiÓu biÕt vµ muèn ®em hiÓu biÕt cña m×nh ra gióp ®êi Lª Quý §«n ®· trë thµnh nhµ b¸c häc lín nhÊt cña níc ta thêi xa. §©y lµ mét bµi tËp kh¸ phøc t¹p ®èi víi häc sinh líp 3. Víi d¹ng bµi tËp nµy, gi¸o viªn cã thÓ dïng c©u hái kÕt hîp s¬ ®å hç trî häc sinh lµm viÖc theo nhãm nh»m ph¸t hiÖn chç cÇn ®Æt dÊu c©u theo yªu cÇu nh sau: C©u a: - Gi¸o viªn ®a ra s¬ ®å: V× sao? Ai? ….lµm g× ? - Häc sinh ph©n c¸ch c¸c phÇn cña c©u theo m« h×nh nh sau: V× th¬ng d©n – Chö §ång Tö vµ c«ng chóa - ®i kh¾p n¬i d¹y d©n V× sao ? Ai ? Lµm g× ? c¸ch trång lóa nu«i t»m dÖt v¶i. - Gi¸o viªn ®a ra c©u hái phô nh sau: D¹y d©n nh÷ng c¸ch g×? - Häc sinh t¸ch thµnh 3 viÖc theo s¬ ®å: D¹y c¸ch trång lóa – nu«i t»m – dÖt v¶i. Khi häc sinh ph©n c¸ch c¸c phÇn trong c©u theo s¬ ®å xong, gi¸o viªn híng dÉn häc sinh ®Æt dÊu phÈy b»ng c¸ch ®Æt c©u hái nh sau: GV: Nh vËy, ta cã thÓ ®Æt dÊu phÈy vµo nh÷ng chç nµo trong c©u a? HS: V× th¬ng d©n, Chö §ång Tö vµ c«ng chóa ®i kh¾p n¬i d¹y d©n c¸ch trång lóa, nu«i t»m, dÖt v¶i. C©u b: - Gi¸o viªn ®a ra m« h×nh tæng qu¸t cho c©u b: 8 Sáng kiến kinh nghiệm: Hình thành kĩ năng sử dụng dấu câu V× sao ? Ai ? ….lµm g× ? - Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh so s¸nh víi m« h×nh c©u a ®Ó thÊy hai m« h×nh t¬ng tù nhau. V× vËy, gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh tù ph©n tÝch m« h×nh Êy ®Ó t×m ra chç cÇn ®Æt dÊu phÈy. - Häc sinh ph©n tÝch m« h×nh nh sau: V× nhí lêi mÑ dÆn kh«ng ®îc lµm phiÒn ngêi kh¸c – chÞ em X« phiV× sao ? Ai ? ®· vÒ ngay. lµm g× ? Sau khi ph©n tÝch theo m« h×nh nh trªn, häc sinh cã thÓ dÔ dµng ®Æt dÊu phÈy vµo vÞ trÝ ®óng nh sau: V× nhí lêi mÑ dÆn kh«ng ®îc lµm phiÒn ngêi kh¸c, chÞ em X« phi ®· vÒ ngay. C©u c: Trong c©u c cã phÇn tr¹ng ng÷ chØ nguyªn nh©n kh¸ phøc t¹p, víi ba côm tõ chØ ®Æc ®iÓm ®i liÒn nhau (t¹i thiÕu kinh nghiÖm, n«n nãng vµ coi thêng ®èi thñ). V× vËy cÇn cã m« h×nh hç trî kh¸c ®Ó gióp c¸c em t×m ra chç cÇn ph©n c¸ch b»ng dÊu ph¶y nh sau: Gi¸o viªn ®a ra s¬ ®å: V× sao ? Ai ? …. thÕ nµo ? Häc sinh ph©n c¸ch c¸c phÇn cña c©u theo m« h×nh nh sau: T¹i thiÕu kinh nghiÖm n«n nãng vµ coi thêng ®èi thñ – Qu¾m §en – V× sao ? Ai ? ®· bÞ thua thÕ nµo ? Gi¸o viªn ®a tiÕp c©u hái phô nh sau: V× mÊy ®iÒu? Häc sinh ph©n tÝch theo m« h×nh phô: T¹i thiÕu kinh nghiÖm – n«n nãng – vµ coi thêng ®èi thñ. Sau khi häc sinh ph©n c¸ch c¸c phÇn cña c©u theo s¬ ®å xong, gi¸o viªn híng dÉn häc sinh ®Æt dÊu phÈy b»ng c¸ch ®Æt c©u hái: 9 Sáng kiến kinh nghiệm: Hình thành kĩ năng sử dụng dấu câu Nh vËy, ta cã thÓ ®Æt dÊu phÈy vµo nh÷ng chç nµo trong c©u c ? Häc sinh sÏ ®Æt ®óng dÊu phÈy vµo vÞ trÝ thÝch hîp nh sau: T¹i thiÕu kinh nghiÖm, n«n nãng vµ coi thêng ®èi thñ, Qu¾m §en ®· bÞ thua. - Sau khi häc sinh ®Æt ®óng dÊu phÈy trong c©u c, gi¸o viªn cÇn nhÊn m¹nh l¹i ®Ó lu ý häc sinh: Trêng hîp côm tõ ®i tríc nã lµ tõ “vµ” th× kh«ng cÇn ph©n c¸ch b»ng dÊu phÈy. VÝ dô: - Lan, Mai, Hång ®Òu lµ häc sinh giái. - Lan, Mai vµ Hång ®Òu lµ häc sinh giái. cÇu d: Gi¸o viªn cho häc sinh nhËn xÐt ®Ó thÊy c©u d cã cÊu tróc t¬ng tù c©u c víi phÇn tr¹ng ng÷ còng gåm 3 côm tõ chØ ®Æc ®iÓm ®i liÒn nhau vµ côm cuèi cïng ®i tríc lµ tõ “ vµ”. Do vËy, gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh vËn dông c¸ch lµm ë c©u c ®Ó t×m ra chç cÇn ®Æt dÊu phÈy. Häc sinh sÏ ph©n tÝch theo s¬ ®å nh sau: Nhê ham häc ham hiÓu biÕt vµ muèn ®em hiÓu biÕt cña m×nh ra gióp ®êi – V× sao ? Lª Quý §«n - ®· trë thµnh nhµ b¸c häc lín nhÊt cña níc ta thêi xa. Ai ? ThÕ nµo ? Häc sinh tiÕp tôc ph©n tÝch theo s¬ ®å phô “ V× mÊy ®iÒu?” nh sau: Nhê ham häc – ham hiÓu biÕt – vµ muèn ®em hiÓu biÕt cña m×nh ra gióp ®êi. Sau khi ph©n tÝch theo hai s¬ ®å nh trªn, häc sinh nhí ®Õn ®iÒu gi¸o viªn ®· lu ý trong c©u c: trêng hîp côm tõ ®i tríc nã lµ tõ “vµ” th× kh«ng cÇn ph©n c¸ch b»ng dÊu phÈy. V× vËy, häc sinh sÏ ®Æt dÊu phÈy vµo vÞ trÝ ®óng trong c©u d nh sau: Nhê ham häc, ham hiÓu biÕt vµ muèn ®em hiÓu biÕt cña m×nh ra gióp ®êi, Lª Quý §«n ®· trë thµnh nhµ b¸c häc lín nhÊt cña níc ta thêi xa. Sau khi híng dÉn häc sinh lµm ®îc c¸c vÝ dô nh trªn, t«i ra thªm c¸c bµi tËp vÒ nhµ ®Ó häc sinh tù lËp s¬ ®å, ph©n tÝch theo s¬ ®å vµ t×m ra vÞ trÝ ®Æt dÊu phÈy ®óng. C¸c bµi tËp nh sau: Bµi tËp 1: Em cã thÓ ®Æt dÊu phÈy vµo nh÷ng chç nµo trong mçi c©u sau: 10 Sáng kiến kinh nghiệm: Hình thành kĩ năng sử dụng dấu câu a) H»ng n¨m cø vµo ®Çu th¸ng 9 c¸c trêng l¹i khai gi¶ng n¨m häc míi. b) Sau ba th¸ng hÌ t¹m xa trêng chøng em l¹i n¸o nøc tíi trêng gÆp thÇy gÆp b¹n. c) §óng 8 giê trong tiÕng Quèc ca hïng tr¸ng l¸ cê ®á sao vµng ®îc kÐo lªn ngän cét cê. Bµi tËp 2: §Æt dÊu phÈy vµo chç thÝch hîp trong mçi c©u sau: a) B»ng nh÷ng ®éng t¸c thµnh th¹o chØ trong phót chèt ba cËu bÐ ®· leo lªn ®Ønh cét. b) Víi vÎ mÆt lo l¾ng c¸c b¹n trong líp håi hép theo dâi Nen-li. c) B»ng mét sù cè g¾ng phi thêng Nen-li ®· hoµn thµnh bµi thÓ dôc. Bµi tËp 3: §Æt dÊu phÈy vµo nh÷ng chç thÝch hîp trong tõng c©u v¨n díi ®©y: a) Tõ bÊy trë ®i sím sím cø khi Gµ Trèng cÊt tiÕng g¸y lµ MÆt Trêi t¬i cêi hiÖn ra ph©n ph¸t ¸nh s¸ng cho mäi vËt mäi ngêi. b) Xa kia Cß vµ V¹c cïng kiÕm ¨n chen chóc ®«ng vui trªn b·i lÇy c¸nh ®ång mïa níc nh÷ng hå lín nh÷ng cöa s«ng. 1.3. Tæ chøc cho häc sinh ®Æt c©u hái theo nhãm nhá ®Ó tù ph¸t hiÖn ra c¸c chç cÇn ®Æt dÊu trong c©u. ë biÖn ph¸p nµy, gi¸o viªn ®a ra mét sè c©u hái gîi ý trªn b¶ng phô, ®Ò nghÞ häc sinh chän c©u hái thÝch hîp cho tõng c©u trong bµi tËp. - Häc sinh hái vµ tr¶ lêi theo nhãm. - Dùa vµo c©u tr¶ lêi x¸c ®Þnh chç cÇn ®Æt dÊu c©u mµ bµi tËp yªu cÇu. VÝ dô: §iÒn dÊu phÈy vµo chç thÝch hîp trong mçi c©u sau: a) Tèi qua t¹i nhµ v¨n ho¸ x· §oµn Ca nh¹c B«ng Sen ®· biÓu diÔn phôc vô bµ con x· Hoµ Hng. b) V× muèn xem bãng ®¸ Hïng ph¶i cè lµm xong c¸c bµi tËp c« giao vÒ nhµ. c) Tõ kh¾p n¬i bµ con n« nøc kÐo vÒ nói C¬ng ®Ó dù lÔ héi ®Òn Hïng. * ë bµi tËp nµy, gi¸o viªn ®a ra mét sè c©u hái gîi ý nh sau: - Chän m« h×nh phï hîp cho tõng c©u: 11 Sáng kiến kinh nghiệm: Hình thành kĩ năng sử dụng dấu câu + Bao giê? ë ®©u? Ai? … lµm g×? + V× sao? Ai? … lµm g×? + Tõ ®©u? Ai? … lµm g×? - C©u a, cã 1 hay 2 hay 3 dÊu phÈy? - C©u b, cã 1 hay 2 hay 3 dÊu phÈy? - C©u b, cã 1 hay 2 hay 3 dÊu phÈy? - Cã thÓ ®Æt dÊu phÈy vµo chç nµo trong c©u a (b, c)? Sau khi häc sinh hái vµ tr¶ lêi trong nhãm dùa vµo c¸c c©u hái gîi ý trªn, häc sinh sÏ ®Æt dÊu phÈy vµo vÞ trÝ ®óng nh sau: a) Tèi qua, t¹i nhµ v¨n ho¸ x·, §oµn Ca nh¹c B«ng Sen ®· biÓu diÔn phôc vô bµ con x· Hoµ Hng. b) V× muèn xem bãng ®¸, Hïng ph¶i cè g¾ng lµm xong c¸c bµi tËp c« giao vÒ nhµ. c) Tõ kh¾p n¬i, bµ con kÐo vÒ nói C¬ng ®Ó dù lÔ héi ®Òn Hïng. §Ó häc sinh n¾m ch¾c c¸ch hái ®¸p theo nhãm nh trªn t«i ra thªm bµi tËp ®Ó c¸c nhãm tù hái vµ tr¶ lêi vµ t×m ra chç ®Æt dÊu c©u ®óng. Bµi tËp nh sau: Bµi tËp 1: §iÒn dÊu phÈy vµo chç thÝch hîp trong mçi c©u sau: a) V× ch¹y ch¬i ngoµi n¾ng Long ®· bÞ c¶m sèt. b) Do mÊt ®iÖn cuéc liªn hoan v¨n nghÖ trong héi vui häc tËp ph¶i kÕt thóc sím. c) Nhê sù gióp ®ì tËn t×nh cña thÇy gi¸o d¹y thÓ dôc ®éi bãng bµn líp 3C ®· giµnh ®îc gi¶i NhÊt. Bµi tËp 2: §Æt dÊu phÈy vµo chç thÝch hîp trong mçi c©u v¨n sau: a) Con gµ nµy cã bé l«ng m· tÝa cæ b¹nh mµu h¹t ®Ëu. b) Con gµ «ng B¶y Ho¸ cã bé m· kh¸ ®Ñp l«ng tr¾ng pha ®á má bóp chuèi mµo cê hai c¸nh nh hai vá trai óp nhng l¹i hay t¸n tØnh l¸o toÐt. 1.4. Khai th¸c kinh nghiÖm ng÷ c¶m cña häc sinh. ë biÖn ph¸p nµy häc sinh sÏ ho¹t ®éng theo nhãm (bµn). Mét häc sinh sÏ ®äc ®o¹n (c©u) cÇn ®iÒn dÊu ®· cho, ®Õn chç nµo c¸c em dõng th× sÏ g¹ch 12 Sáng kiến kinh nghiệm: Hình thành kĩ năng sử dụng dấu câu xæ ph©n c¸ch, sau ®ã nhãm trao ®æi vµ söa ch÷a råi x¸c ®Þnh l¹i c¸c chç cÇn ®Æt dÊu c©u theo yªu cÇu. Víi biÖn ph¸p nµy, t«i khai th¸c c¶m nhËn tù nhiªn ®èi víi TiÕng ViÖt vèn lµ b¶n ng÷ cña c¸c em. Trªn c¬ së Êy, häc sinh trao ®æi vµ xem xÐt ®Ó nhËn diÖn viÖc sö dông dÊu trong c©u mét c¸ch cã ý thøc. VÝ dô: §Æt dÊu phÈy vµo vÞ trÝ thÝch hîp trong mçi c©u díi ®©y: Díi tÇm c¸nh chó b©y giê lµ luü tre xanh r× rµo trong giã lµ bê ao víi nh÷ng khãm khoai níc rung rinh… Cßn trªn tÇng cao c¸nh chó lµ ®µn cß ®ang bay lµ trêi xanh trong vµ cao vót. Víi bµi tËp nµy häc sinh sÏ ®äc vµ g¹ch xæ nh sau: Díi tÇm c¸nh chó b©y giê / lµ luü tre xanh r× rµo trong giã / lµ bê ao víi nh÷ng khãm khoai níc rung rinh…/ Cßn trªn tÇng cao c¸nh chó / lµ ®µn cß ®ang bay / lµ trêi xanh trong / vµ cao vót. Dùa vµo c¸c g¹ch xæ ph©n c¸ch, c¶ nhãm sÏ th¶o luËn vµ t×m ra vÞ trÝ ®Æt dÊu phÈy ®óng nh sau: Díi tÇm c¸nh chó b©y giê lµ luü tre xanh r× rµo trong giã, lµ bê ao víi nh÷ng khãm khoai níc rung rinh… Cßn trªn tÇng cao c¸nh chó lµ ®µn cß ®ang bay, lµ trêi xanh trong vµ cao vót. Sau khi häc sinh lµm ®óng ®îc c¸c bµi tËp trªn t«i ra thªm bµi tËp ®Ó häc sinh lµm. B×a tËp nh sau: Bµi tËp 1: §Æt dÊu phÈy vµo nh÷ng chç thÝch hîp trong ®o¹n v¨n díi ®©y: Mçi c©y cã mét ®êi sèng riªng mét tiÕng nãi riªng. C©y lan c©y huÖ c©y hång nãi chuyÖn b»ng h¬ng b»ng hoa. C©y m¬ c©y c¶i nãi chuyÖn b»ng l¸. C©y bÇu c©y bÝ nãi b»ng qu¶. C©y khoai c©y dong nãi b»ng cñ b»ng rÔ… Ph¶i yªu vên nh Loan míi hiÓu ®îc lêi nãi cña c¸c loµi c©y. Bµi tËp 2: §Æt dÊu phÈy vµo chç thÝch hîp trong ®o¹n v¨n sau: B¶n giao hëng “Mïa thu” cÊt lªn. Nh÷ng chiÕc l¸ vµng r¬i trong n¾ng n¾ng lung linh kú ¶o. L¸ vµng phñ hai bê tiÕng giã xµo x¹c nãi víi l¸. H¬ng mïa thu nhÑ tho¶ng nh÷ng con bím vµng bay rèi m¾t. Giai ®iÖu tr÷ t×nh trong s¸ng qu¸n xuyÕn tõ ®Çu ®Õn cuèi phÇn biÓu diÔn cña DÕ MÌn. 1.5. Sö dông trß ch¬i tËp trung. 13 Sáng kiến kinh nghiệm: Hình thành kĩ năng sử dụng dấu câu VÝ dô: H·y chÐp l¹i ®o¹n v¨n sau vµ ®Æt dÊu phÈy vµo nh÷ng chç thÝch hîp: Nh©n d©n ta lu«n ghi s©u lêi d¹y cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. §ång bµo Kinh hay Tµy Mêng hay Dao Gia-rai hay £-®ª X¬ ®¨ng hay Ba-na vµ c¸c d©n téc anh em kh¸c ®Òu lµ con ch¸u ViÖt Nam ®Òu lµ anh em ruét thÞt. Chóng ta sèng chÕt cã nhau síng khæ cïng nhau no ®ãi gióp nhau. Víi bµi tËp nµy, gi¸o viªn cã thÓ tiÕn hµnh trß ch¬i tËp trung nh sau: - Gi¸o viªn ®a ra gîi ý: “§o¹n cã 2 c©u. C©u 1 cã 4 dÊu phÈy, c¸c dÊu phÈy Êy nªn ®Æt vµo ®©u? C©u 2 cã 2 dÊu phÈy, c¸c dÊu phÈy nªn ®Æt vµo ®©u?” - Nhãm 4 häc sinh chÐp ®o¹n v¨n vµo giÊy khæ lín, sau ®ã trao ®æi x¸c ®Þnh c¸c chç cÇn ®Æt dÊu phÈy trong c©u trong kho¶ng 3 phót. - C¸c nhãm ®Ýnh s¶n phÈm trªn b¶ng líp. - Gi¸o viªn nªu ®¸p ¸n ®îc viÕt trªn b¶ng phô hay trªn mét tê giÊy khæ lín, trªn c¬ së ®ã häc sinh ®èi chiÕu x¸c ®Þnh nhãm lµm ®óng hay sai. - Gi¸o viªn ®iÒu chØnh, híng dÉn, gi¶i thÝch nh÷ng trêng hîp nhÇm lÉn (cã thÓ ®Æt c©u hái ®Ó häc sinh tù gi¶i thÝch). * Víi biÖn ph¸p nµy t«i còng ra thªm mét sè bµi tËp ®Ó häc sinh ®îc ch¬i nhiÒu lÇn. Bµi tËp nh sau: Bµi tËp 1: §Æt dÊu phÈy vµo nh÷ng chç thÝch hîp trong c¸c c©u sau: S©n bãng lµ mét kho¶ng ®Êt hÑp mÊn m« tríc khu nhµ tËp thÓ. TÊt c¶ c¸c cÇu thñ ®Òu cëi trÇn ch©n ®Êt ®uæi theo qu¶ bãng cao su b»ng qu¶ cam. Khung thµnh mçi bªn lµ kho¶ng trèng gi÷a hai chiÕc dÐp. Bµi tËp 2: Em ®Æt dÊu phÈy vµo nh÷ng chç nµo trong ®o¹n v¨n sau? Mçi b¶n nh¹c mçi bøc tranh mçi c©u chuyÖn mçi vë kÞch mçi cuèn phim,… ®Òu lµ mét t¸c phÈm nghÖ thuËt. Ng êi t¹o nªn t¸c phÈm nghÖ thuËt lµ c¸c nh¹c sÜ ho¹ sÜ nhµ v¨n nghÖ sÜ s©n khÊu hay ®¹o diÔn. Hä ®ang lao ®éng miÖt mµi say mª ®Ó ®em l¹i cho ta nh÷ng giê gi¶i trÝ tuyÖt vêi gióp ta n©ng cao hiÓu biÕt vµ gãp phÇn lµm cho cuéc sèng mçi ngµy mét tèt ®Ñp h¬n. Bµi tËp 3: Em ®Æt dÊu phÈy vµo chç nµo trong mçi c©u díi ®©y? 14 Sáng kiến kinh nghiệm: Hình thành kĩ năng sử dụng dấu câu Lª Lai cøu chóa GiÆc Minh x©m chiÕm níc ta. Chóng lµm nhiÒu ®iÒu b¹o ngîc khiÕn lßng d©n v« cïng c¨m giËn. BÊy giê ë Lam S¬n cã «ng Lª Lîi phÊt cê khëi nghÜa. Trong nh÷ng n¨m ®Çu nghÜa qu©n cßn yÕu thêng bÞ giÆc v©y. Cã lÇn giÆc v©y rÊt ngÆt quyÕt b¾t b»ng ®îc chñ tíng Lª Lîi. ¤ng Lª Lai liÒn ®ãng gi¶ lµm Lª Lîi ®ªm mét to¸n qu©n ph¸ vßng v©y. GiÆc b¾t ®îc «ng nhê vËy mµ Lª Lîi vµ sè qu©n cßn l¹i ®îc cøu tho¸t. 2. KiÓu bµi ®iÒn dÊu cuèi c©u: “DÊu cuèi c©u” bao gåm dÊu chÊm, dÊu hái vµ dÊu chÊm than. Cã hai d¹ng bµi sö dông dÊu cuèi c©u lµ: D¹ng bµi ng¾t mét ®o¹n thµnh c¸c c©u råi viÕt l¹i cho ®óng chÝnh t¶ vµ d¹ng bµi ®iÒn dÊu c©u thÝch hîp trªn mét ®o¹n víi c¸c c©u ®· ®îc ph©n c¸ch s½n víi nh÷ng « trèng hay kh«ng cã « trèng. 2.1. D¹ng bµi ng¾t mét ®o¹n thµnh c¸c c©u råi viÕt l¹i cho ®óng chÝnh t¶. Träng t©m cña d¹ng bµi ng¾t mét ®o¹n thµnh c¸c c©u råi viÕt l¹i cho ®óng chÝnh t¶ lµ gióp häc sinh n¾m c¸ch sö dông dÊu chÊm. ViÖc sö dông dÊu chÊm liªn quan ®Õn kh¸i niÖm vÒ c©u. Cã hai kh¸i niÖm ®Ó nhËn diÖn c©u. Mét lµ dÊu hiÖu h×nh thøc: c©u b¾t ®Çu b»ng mét ch÷ hoa vµ kÕt thóc b»ng dÊu chÊm. Hai lµ dÊu hiÖu néi dung: c©u thÓ hiÖn mét ý. Do vËy, muèn gióp häc sinh cã thÓ ng¾t ®o¹n thµnh c¸c c©u h¬p lý, gi¸o viªn cÇn dùa vµo hai ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña c©u; ®Æc biÖt lµ ®Æc ®iÓm néi dung ®Ó t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p tæ chøc ho¹t ®éng häc tËp mét c¸ch thÝch hîp ®èi víi d¹ng bµi tËp nµy. Díi ®©y lµ mét vµi biÖn ph¸p tæ chøc cho häc sinh ho¹t ®éng thùc hiÖn bµi tËp ng¾t mét ®o¹n thµnh c¸c c©u råi viÕt l¹i cho ®óng chÝnh t¶. a) §Æt mçi c©u hái phï hîp víi néi dung ý cña c¸c c©u trong ®o¹n ®Ó gióp häc sinh ph¸t hiÖn ra ®o¹n gåm mÊy ý. VÝ dô: Ng¾t ®o¹n díi ®©y thµnh 5 c©u vµ ghÐp l¹i cho ®óng chÝnh t¶: Trªn n¬ng, mçi ngêi mét viÖc ngêi lín th× ®¸nh tr©u ra cµy c¸c bµ mÑ cói lom khom tra ng« c¸c cô giµ nhÆt cá ®èt l¸ mÊy chó bÐ ®i b¾c bÕp thæi c¬m. 15 Sáng kiến kinh nghiệm: Hình thành kĩ năng sử dụng dấu câu Víi bµi tËp nµy, gi¸o viªn nªu 5 c©u hái (cã thÓ theo thø tù ý trong ®o¹n hoÆc cã thÓ kh«ng. Trêng hîp ®¶o thø tù sÏ t¹o th¸ch thøc cho häc sinh h¬n, nhê vËy c¸c em sÏ ®éng n·o nhiÒu h¬n). C¸c c©u hái nh sau: - Trªn n¬ng, ai thÕ nµo? - Ai lµm g×? - Nh÷ng ai lµm g×? - Nh÷ng ai lµm g×? - Nh÷ng ai lµm g×? Khi gi¸o viªn ®a ra c¸c c©u hái nh trªn, häc sinh sÏ ph©n tÝch tõng c©u theo c©u hái cña gi¸o viªn nh sau: - Trªn n¬ng, mçi ngêi mét viÖc. Ai? thÕ nµo? - Ngêi lín th× ®¸nh tr©u ra cµy. Ai? lµm g×? - C¸c bµ mÑ cói lom khom tra ng«. Nh÷ng ai? lµm g×? - C¸c cô giµ nhÆt cá, ®èt l¸. Nh÷ng ai? lµm g×? - MÊy chó bÐ ®i b¾c bÕp thæi c¬m. Nh÷ng ai? lµm g×? Sau khi häc sinh ph©n tÝch th× viÖc viÕt l¹i ®o¹n v¨n theo ®óng theo yªu cÇu lµ ®¬n gi¶n. b) Sö dông s¬ ®å hç trî häc sinh t×m kiÕm c¸c ý t¬ng øng víi c¸c c©u trong ®o¹n. BiÖn ph¸p nµy thÝch hîp víi häc sinh trung b×nh. Còng víi bµi tËp phÇn a, t«i cã thÓ sö dông s¬ ®å sau. ý C©u Trªn n¬ng, mçi ngêi mét viÖc. Trªn n¬ng ®¸nh tr©u ra cµy tra ng« nhÆt cá, ®èt l¸ Lu ý: Cét ý cã thÓ lµ ý tãm t¾t cña tõng c©u, song thùc hiÖn ®iÒu nµy b¾c bÕp 16 Sáng kiến kinh nghiệm: Hình thành kĩ năng sử dụng dấu câu kh«ng ph¶i dÔ dµng nhÊt lµ ®èi víi c¸c c©u ng¾n. V× vËy cã thÓ rót ra nh÷ng tõ kho¸ trong c©u nh nh÷ng gîi ý ®Ó häc sinh dùa vµo ®ã ph¸t hiÖn trän vÑn c©u chøa tõ kho¸ Êy. c) Khai th¸c kinh nghiÖm ng÷ c¶m cña häc sinh. Cho häc sinh ®äc to trong nhãm hay cÆp vµ ®Õn chç nµo c¸c em dõng th× g¹ch xæ ph©n c¸ch c©u, sau ®ã trao ®æi, söa ch÷a vµ x¸c ®Þnh c©u. Víi biÖn ph¸p nµy, chñ yÕu khai th¸c c¶m nhËn tù nhiªn ®èi víi TiÕng ViÖt vèn lµ b¶n ng÷ cña c¸c em. Trªn c¬ së Êy, häc sinh trao ®æi vµ xem xÐt ®Ó nhËn diÖn c©u mét c¸ch cã ý thøc. - BiÖn ph¸p nµy tiÕn hµnh t¬ng tù khi d¹y häc sinh ®Æt dÊu phÈy vµo vÞ trÝ thÝch hîp trong c©u. d) Sö dông trß ch¬i tËp trung: Gi¸o viªn ®a ra nh÷ng gîi ý vÒ ©m ®Ó häc sinh t×m ra ch÷ cuèi cña mçi c©u. VÝ dô còng víi bµi tËp ë biÖn ph¸p a t«i tiÕn hµnh nh sau: C©u 1 kÕt thóc b»ng mét tiÕng b¾t ®Çu b»ng ©m “vê”. C©u 2 kÕt thóc b»ng tiÕng b¾t ®Çu b»ng ©m “cê”. C©u 3 kÕt thóc b»ng tiÕng b¾t ®Çu b»ng ©m “en-nê”. C©u 4 kÕt thóc b»ng tiÕng b¾t ®Çu b»ng ©m “e-lê”. C©u 5 kÕt thóc b»ng tiÕng b¾t ®Çu b»ng ©m “cê”. Lu ý: ViÖc sö dông biÖn ph¸p nµy ®Æc biÖt thÝch hîp ®èi víi ®o¹n v¨n trong ®ã mçi c©u cã nhiÒu tiÕng b¾t ®Çu cïng mét ©m, v× nh thÕ t¹o cho häc sinh nhiÒu chän lùa, nhê vËy ho¹t ®éng c¸ch x¸c ®Þnh c©u kh«ng chØ dùa vµo h×nh thøc mµ cßn dùa vµo néi dung ý nghÜa cña c©u. Sau khi ®a ra 4 biÖn ph¸p d¹y d¹ng bµi ng¾t mét ®o¹n thµnh c¸c c©u råi viÕt l¹i cho ®óng chÝnh t¶ nh trªn, t«i ®a ra c¸c bµi tËp cïng d¹ng ®Ó häc sinh ®îc thùc hµnh nhiÒu lÇn theo c¸c biÖn ph¸p mµ gi¸o viªn ®· d¹y. C¸c bµi tËp nh sau: Bµi tËp 1: Dùa vµo tõng sù viÖc ®Ó chia ®o¹n sau thµnh 4 c©u. Cuèi mçi c©u cÇn ghi dÊu chÊm vµ ®Çu c©u ph¶i viÕt hoa. S¸ng nµo mÑ t«i còng dËy rÊt sím ®Çu tiªn, mÑ nhãm bÕp nÊu c¬m sau ®ã mÑ quÐt dän trong nhµ, ngoµi s©n lóc c¬m gÇn chÝn, mÑ gäi anh em t«i dËy ¨n s¸ng vµ chuÈn bÞ ®i häc. Bµi tËp 2: ChÐp ®o¹n v¨n díi ®©y vµo vë sau khi ®Æt dÊu chÊm vµo chç thÝch hîp vµ viÕt hoa nh÷ng ch÷ ®Çu c©u: 17 Sáng kiến kinh nghiệm: Hình thành kĩ năng sử dụng dấu câu ¤ng t«i vèn lµ thî gß hµn vµo lo¹i giái cã lÇn, chÝnh m¾t t«i ®· thÊy «ng t¸n ®×nh ®ång chiÕc bóa trong tay «ng hoa lªn, nh¸t nghiªng, nh¸t th¼ng, nhanh ®Õn møc t«i chØ c¶m thÊy tríc mÆt «ng phÊt ph¬ nh÷ng sîi t¬ máng «ng lµ niÒm tù hµo cña c¶ gia ®×nh t«i. Bµi tËp 3: Dïng nh÷ng c©u hái sau (HËu lµ ai? HËu thêng lµm g× mçi lÇn vÒ quª? Cã lÇn c¶ buæi s¸ng HËu ®· lµm g×? Mét lÇn HËu ®· m¶i miÕt lµm g× tõ s¸ng ®Õn chiÒu?) ®Ó ng¾t ®o¹n sau thµnh 4 c©u. ViÕt l¹i ®o¹n v¨n nµy sau khi ®· ng¾t c©u b»ng c¸c dÊu chÊm: HËu lµ cËu em hä t«i sèng ë thµnh phè mçi lÇn vÒ quª, HËu rÊt thÝch ®uæi bím, c©u c¸ cã khi c¶ buæi s¸ng em ch¹y tha thÈn trªn kh¾p thöa ruéng cña bµ ®Ó ®uæi theo mÊy con bím vµng, bím n©u mét lÇn, em m¶i miÕt ngåi c©u tõ s¸ng ®Õn chiÒu míi ®îc mét con c¸ to b»ng bµn tay. Bµi tËp 4: Dïng dÊu chÊm ®Ó ng¾t ®o¹n sau thµnh 4 c©u råi ghÐp l¹i ®o¹n v¨n nµy cho ®óng quy t¾c viÕt hoa ®Çu c©u: §µ L¹t lµ mét trong nh÷ng n¬i nghØ m¸t næi tiÕng vµo bËc nhÊt ë níc ta thµnh phè ph¶ng phÊt tiÕt trêi cña mïa thu víi s¾c trêi xanh biÕc vµ kh«ng gian tho¸ng ®·ng, mªnh m«ng, quanh n¨m kh«ng biÕt ®Õn mÆt trêi chãi chang mïa hÌ §µ L¹t gièng nh mét vên lín víi th«ng xanh vµ hoa tr¸i xø l¹nh gi÷a thµnh phè cã hå Xu©n H¬ng mÆt níc ph¼ng nh g¬ng ph¶n chiÕu s¾c trêi ªm dÞu. Bµi tËp 5: Trong ®o¹n v¨n díi ®©y, ngêi viÕt quªn kh«ng ®Æt dÊu chÊm. Em chÐp ®o¹n v¨n vµo vë sau khi ®Æt dÊu chÊm vµo chç thÝch hîp vµ viÕt hoa nh÷ng ch÷ ®Çu c©u: Trang vµ Th¶o lµ ®«i b¹n rÊt th©n víi nhau mét h«m, Th¶o rñ Trang ra c«ng viªn ch¬i Trang ®ång ý ra tíi ®Êy, hai ®øa tha hå ng¾m hoa ®Ñp Trang thÝch nhÊt lµ c©y hoa thä t©y në nhiÒu c¸nh, nhuþ tôm ë gi÷a, díi n¾ng xu©n cµng t¨ng thªm vÎ léng lÉy cßn Th¶o l¹i thÝch hoa tãc tiªn mµu hoa mît nh nhung. 2.2. D¹ng bµi ®iÒn dÊu c©u thÝch hîp trªn mét ®o¹n víi c¸c c©u ®· ®îc ph©n c¸ch s½n víi nh÷ng « trèng hay kh«ng cã « trèng. ë d¹ng nµy, c¨n cø vµo néi dung kiÕn thøc vÒ dÊu c©u cÇn h×nh thµnh cho häc sinh qua bµi tËp, cã thÓ ph©n c¸c bµi tËp d¹ng nµy thµnh c¸c kiÓu nh sau: a). KiÓu bµi yªu cÇu ®iÒn mét lo¹i dÊu cuèi c©u. 18 Sáng kiến kinh nghiệm: Hình thành kĩ năng sử dụng dấu câu Träng t©m cña kiÓu bµi yªu cÇu ®iÒn mét lo¹i dÊu cuèi c©u lµ gióp häc sinh n¾m c¸ch sö dông lo¹i dÊu chÊm c©u Êy. C¸c dÊu cuèi c©u liªn quan ®Õn chøc n¨ng cña c©u dÊu chÊm liªn quan ®Õn kiÓu c©u dïng ®Ó kÓ; dÊu chÊm hái liªn quan ®Õn c©u dïng ®Ó c¶m th¸n, ®Ó ra mÖnh lÖnh, hoÆc ®Ó mêi gäi. Do vËy, muèn gióp häc sinh chän dÊu thÝch hîp ®Ó sö dông, ®iÒu quan träng lµ híng dÉn häc sinh, qua th«ng tin ®îc ®Ò cËp trong c©u, ®o¸n xem ngêi viÕt muèn g×: kÓ l¹i sù viÖc; hái ®Ó biÕt ®iÒu g× ®ã; hay bµy tá c¶m xóc, ra lÖnh, yªu cÇu … Díi ®©y lµ mét sè biÖn ph¸p tæ chøc cho häc sinh häc kiÓu bµi yªu cÇu ®iÒn mét lo¹i dÊu cuèi c©u: * C¸ch 1: Cho häc sinh trao ®æi theo cÆp hay theo nhãm nhá ®Ó ®o¸n xem qua c¸c c©u, ngêi viÕt muèn kÓ l¹i sù viÖc; hái ®Ó biÕt ®iÒu g× ®ã; hay bµy tá c¶m xóc, ra lÖnh, yªu cÇu … Sau ®ã, ®iÒn mét dÊu c©u thÝch hîp víi môc ®Ých diÔn ®¹t. * C¸ch 2: Gi¸o viªn dïng c¸c thÎ tõ tr×nh bµy nh÷ng môc ®Ých sö dông kh¸c nhau cña c©u, ®Ò nghÞ häc sinh chän mét môc ®Ých thÝch hîp råi dùa vµo néi dung c©u ®ang t×m ®ã ghi dÊu c©u t¬ng øng víi môc ®Ých sö dông Êy. * C¸ch 3: Gi¸o viªn tr×nh bµy lªn b¶ng ba lo¹i dÊu cuèi c©u, ®Ò nghÞ häc sinh chän dÊu thÝch hîp råi dùa vµo néi dung c©u gi¶i thÝch v× sao chän dÊu Êy. b). KiÓu bµi yªu cÇu ®iÒn nhiÒu lo¹i dÊu cuèi c©u. Môc ®Ých cña kiÓu bµi yªu cÇu ®iÒn nhiÒu lo¹i dÊu cuèi c©u nh»m gióp häc sinh cñng cè kiÕn thøc vÒ c«ng dông cña c¸c dÊu cuèi c©u ®· häc vµ ph©n biÖt c¸ch sö dông chóng. V× vËy, khi d¹y kiÓu bµi yªu cÇu ®iÒn nhiÒu lo¹i dÊu cuèi c©u gi¸o viªn cÇn lu ý: * DÊu chÊm: dïng ®Ó ®¸nh dÊu chç kÕt thóc c©u trÇn thuËt. NhiÒu khi, nã còng ®îc dïng ë cuèi nh÷ng c©u cÇu khiÕn (c©u khiÕn) hoÆc c©u c¶m th¸n (c©u c¶m) mµ ý c¶m th¸n hay cÇu khiÕn kh«ng m¹nh. VÝ dô: - DÊu chÊm dïng ë cuèi c©u trÇn thuËt: Duíi ®êng, lò trÎ ®ang th¶ rñ nhau th¶ nh÷ng chiÕc thuyÒn gÊp b»ng giÊy trªn nh÷ng vòng níc ma. - DÊu chÊm dïng ë cuèi c©u c¶m vµ c©u khiÕn: 19 Sáng kiến kinh nghiệm: Hình thành kĩ năng sử dụng dấu câu B¸c dÊt vui lßng biÕt r»ng ch¸u nµo còng siªng häc, siªng lµm, ¨n ë s¹ch sÏ, biÕt gi÷ kØ luËt, lÔ phÐp. ThÕ lµ tèt l¾m. B¸c khuyªn c¸c ch¸u g¾ng søc thªm. ViÖc g× cã Ých cho Tæ quèc th× c¸c ch¸u nªn g¾ng søc lµm. * DÊu chÊm hái: dïng ®Ó ®¸nh dÊu chç kÕt thóc c©u hái (c©u nghi vÊn). VÝ dô: - H»ng ngµy, c¸c em lµm viÖc g× ? - Buæi s¸ng, chóng em häc trªn líp, buæi chiÒu lµm bµi. * DÊu chÊm than: cã c«ng dông ®¸nh dÊu chç kÕt thóc c©u c¶m hoÆc c©u cÇu khiÕn. VÝ dô: Lò lµng nghe tíi ®ã vui qu¸, ®øng hÕt dËy: - §óng ®Êy ! §óng ®Êy ! Mét «ng kÐ ®· chê s½n ë ®Êy. ¤ng mØm cêi hiÒn hËu: Nµo, b¸c ch¸u ta lªn ®êng ! * DÊu hai chÊm: dïng ®Ó b¸o hiÖu: bé phËn ®øng sau nã lµ lêi nãi cña nh©n vËt hoÆc lµ lêi gi¶i thÝch cho bé phËn ®øng tríc. Khi b¸o hiÖu lêi nãi trùc tiÕp cña nh©n vËt, dÊu hai chÊm ®îc dïng phèi hîp víi dÊu ngoÆc kÐp hoÆc dÊu g¹ch ngang ®Çu dßng. VÝ dô: LËp tøc, sÎ nghe thÊy tiÕng reo tõ trong gian phßng trµn ngËp ¸nh n¾ng: - ¤i, ®Ñp qu¸ ! Sao l¹i cã b«ng b»ng l¨ng në muén thÕ kia? C¶nh vËt xung quanh t«i ®ang cã sù thay ®æi lín: h«m nay t«i ®i häc. Nh vËy, sau khi n¾m ®îc c¸c chó ý nh trªn, gi¸o viªn sÏ kÕt hîp biÖn ph¸p cña kiÓu bµi yªu cÇu ®iÒn mét lo¹i dÊu cuèi c©u ®Ó híng dÉn häc sinh lµm c¸c bµi tËp cña kiÓu bµi yªu cÇu ®iÒn nhiÒu lo¹i dÊu cuèi c©u. C¸c bµi tËp nh sau: Bµi tËp 1: Trong mÈu chuyÖn sau cã mét sè « trèng ®îc ®¸nh sè thø tù. Theo em, ë « nµo cÇn ®iÒn dÊu chÊm, « nµo ®iÒn dÊu hai chÊm ? Khi ®· trë thµnh nhµ b¸c häc lõng danh thÕ giíi, §¸c – uyn vÉn kh«ng ngõng1 häc . Cã lÇn thÇy cha cßn mÖt mµi ®äc s¸ch gi÷a ®ªm khuya, con cña §¸c – uyn hái “ Cha ®· lµ nhµ b¸c häc råi, cßn ph¶i 2 ngµy ®ªm nghiªn cøu lµm g× n÷a cho mÖt?” §¸c – uyn «n ®ån ®¸p “ 3 B¸c häc kh«ng cã nghÜa lµ ngõng häc”. Bµi tËp 2: Em chän dÊu chÊm, dÊu chÊm hái hay dÊu chÊm than ®Ó ®iÒn bµo tõng « trèng trong truyÖn vui sau: 20