Tài liệu Skkn góp phần giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua tác phẩm “chiếc thuyền ngoài xa” của nguyễn minh châu

Góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tác phầm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu. TÊN SÁNG KIẾN: GÓP PHẦN GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH THÔNG QUA TÁC PHẨM “CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA” CỦA NGUYỄN MINH CHÂU. A/ MỤC ĐÍCH CỦA ĐỀ TÀI I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Cuộc sống hiện đại với sự phát triển nhanh chóng về các lĩnh vực kinh tế, xã hội, sự hội nhập quốc tế đã và đang thay đổi nhanh chóng bộ mặt xã hội. Nhưng bên cạch đó cũng mang đến không ít hệ luỵ ảnh hưởng đến văn hoá, đạo đức lối sống và nhất là quá trình hình thành và phát triển nhân cách của thế hệ trẻ. Tình trạng đáng báo động hiện nay là sự xuống cấp nghiêm trọng về đạo đức lối sống của con người, tầng lớp thanh niên và một bộ phận không nhỏ là học sinh THPT sa đoạ buông thả về lối sống, dễ bị kích động, nghiện game, thiếu trách nhiệm, thậm chí trộm cắp, bài bạc, … gây ra các vụ bạo hành, các vụ án nghiêm trọng khiến dư luận không khỏi bức xúc. Thạch Thành là một huyện miền núi nhưng vị trí địa lí thuận lợi, lại có một bộ phận không nhỏ thanh niên đi làm ăn tự do, thiếu hiểu biết ở các đô thị nên khi trở về quê mang theo không ít tệ nạn xã hội,… điều đó ảnh hưởng không nhỏ đến học sinh của trường THPT Thạch Thành 1. Một trong những nguyên nhân khiến nhiều học sinh bị lôi kéo vào vấn đề này chính là do các em còn yếu về kĩ năng sống. Trước thực trạng trên, các cấp các ngành không khỏi băn khoăn trăn trở và có nhiều nỗ lực đổi mới phương pháp dạy học nhằm tích cực hóa hoạt động của học sinh, gắn giáo dục với thực tiễn cuộc sống. Bộ Giáo dục và Đào tạo lồng ghép kỹ năng sống vào trong chương trình học của học sinh. Là một giáo viên Ngữ văn, tôi thiết nghĩ rằng môn văn là phương tiện thích hợp nhất để giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. Đồng thời giúp học sinh thấy được tầm thiết thực của môn văn với cuộc sống chứ không chỉ là một môn nghệ thuật. Vì thế, tôi mạnh dạn đưa ra vấn đề : Góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tác Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm Trường THPT Thạch Thành 1 1 Góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tác phầm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu. phẩm văn học. Mỗi bài lại có cách lồng ghép khác nhau. Trong phạm vi bài viết, tôi chọn một tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu để đưa ra suy nghĩ của mình. Những suy nghĩ này được rút ra từ thực tế giảng dạy cho đối tượng học sinh THPT ban cơ bản. II. NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI - Bài viết đưa ra một số kĩ năng, kinh nghiệm phân tích tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa”(Nguyễn Minh Châu) nhằm giúp học sinh tiếp cận tác phẩm một các dễ dàng và hiệu quả nhất. Thông qua đó giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. Giáo viên hướng dẫn học sinh phân tích tác phẩm một cách thành thạo, chủ động, tích cực, sáng tạo. Thấy được giá trị của tác phẩm, mối quan hệ giữa văn học và đời sống. Từ đó rút ra những bài học cho bản thân. B/ NỘI DUNG ĐỀ TÀI. I/ THỰC TRẠNG CỦA VIỆC GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH BẰNG TÁC PHẨM VĂN HỌC. 1. THUẬN LỢI - Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh luôn nhận được sự ủng hộ, quan tâm của các cấp các ngành và phụ huynh học sinh. Nhất là thông qua tác phẩm văn học để lồng ghép những bài học về cuộc sống thì đó là việc làm thích hợp, không khiên cưỡng, gò ép, không tốn kém đầu tư chi phí khi phải tổ chức những hoạt động ngoại khoá, bồi dưỡng cho giáo viên chuyên giáo dục kĩ năng sống. - Môn Ngữ Văn đã chứa đựng những yếu tố của giáo dục KNS, phù hợp với các nội dung cơ bản của giáo dục KNS, bao gồm kĩ năng tư duy sáng tạo, kĩ năng hợp tác nhóm, kĩ năng giao tiếp,... phù hợp với cách tiếp cận làm thay đổi hành vi của người học trên cơ sở nhận thức về các nội dung của môn Ngữ Văn. Nhiều bài học của môn Ngữ Văn hướng đến việc giúp HS nhận thức được các giá trị trong cuộc sống, hình thành lối sống, cách ứng xử có văn hóa trong các tình huống đa dạng của cuộc sống. Mặt khác, các KNS còn được giáo dục thông qua phương pháp học tập tích cực, dựa trên sự tương tác giữa nội dung bài học với Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm Trường THPT Thạch Thành 1 2 Góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tác phầm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu. những hiểu biết, kinh nghiệm vốn có của bản thân người học và quá trình đối thoại, tương tác người học với nhau để thực hành, vận dụng linh hoạt vào các tình huống trong cuộc sống phù hợp với lứa tuổi của các em. - Chương trình ngữ văn THPT ban cơ bản do Bộ GD & ĐT ban hành đã đưa vào rất nhiều tác phẩm hay, bổ ích, thiết thực, nhất là một số lượng không nhỏ tác phẩm thuộc giai đoạn sau 1975 nhằm giúp học sinh có cái nhìn toàn diện về văn học, đặc biệt thấy được mối quan hệ chặt chẽ giữa văn học và đời sống. “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu là một trong những tác phẩm phần nào đáp ứng dược yêu cầu đó nên rất thích hợp để qua đó giáo dục kĩ năng sống và kĩ năng khám phá đời sống của học sinh. 2. KHÓ KHĂN - Thời lượng cho tác phẩm lại hạn hẹp nên khó phân tích tác phẩm một cách thấu đáo, cụ thể,… nhất để nghiên cứu kĩ tác phẩm luận đề của văn học sau năm 1975 có dung lượng dài, có nhiều vấn đề cần bàn, được dạy trong thời lượng 2 tiết như tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu nhằm truyền đạt cho học sinh là điều không dễ thực hiện. - Trong những năm gần đây do xu hướng chọn nghề, chọn ngành, cách giảng dạy áp đặt, thiếu tinh thần sáng tạo của giáo viên, cộng thêm vốn sống nghèo nàn của học sinh, chưa kịp nhận diện và thích ứng với những vấn đề mới của cuộc sống làm cho việc tiếp cận tác phẩm trở nên khô cứng, khuôn sáo và các em trở nên bị động trước tác phẩm hoặc có chăng chỉ hiểu tác phẩm một cách đơn chiều phiến diện, chưa thấy mối quan hệ giữa tác phẩm với cuộc sống. II. NỘI DUNG PHẦN 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN Kỹ năng sống là một tập hợp các kỹ năng mà con người có được thông qua giảng dạy hoặc kinh nghiệm trực tiếp được sử dụng để xử lý những vấn đề, câu hỏi thường gặp trong cuộc sống hàng ngày của con người. Có nhiều cách định nghĩa về kĩ năng sống: Theo Tổ chức Y tế Thế giới WHO định nghĩa kỹ năng sống là "khả năng thích nghi và hành vi tích cực cho phép cá Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm Trường THPT Thạch Thành 1 3 Góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tác phầm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu. nhân có khả năng đối phó hiệu quả với nhu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày". Kỹ năng sống được chia thành 2 loại là kỹ năng tâm lý xã hội và kỹ năng cá nhân, lĩnh hội và tư duy, với các yếu tố như: tự nhận thức, tư duy sáng tạo, giải quyết vấn đề, kỹ năng giao tiếp ứng xử với người khác, ứng phó với các tình huống căng thẳng và cảm xúc, biết cảm thông, tư duy bình luận và phê phán, cách quyết định, giao tiếp hiệu quả và cách thương thuyết. Tại nhiều nước Tây phương, thanh thiếu niên đã được học những kỹ năng sống về những tình huống sẽ xảy ra trong cuộc sống, cách đối diện và đương đầu với những khó khăn và cách vượt qua những khó khăn đó cũng như cách tránh những mâu thuẫn, xung đột, bạo lực giữa người và người. Tại Việt Nam, kỹ năng sống đang được quan tâm, tuy nhiên trong nhà trường chủ yếu học sinh chỉ được dạy kỹ năng học tập và chính trị, còn việc giáo dục kỹ năng sống chưa được quan tâm nhiều. Giáo viên, nhất là giáo viên dạy văn cần phải có trách nhiệm giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. Thông qua các giờ dạy, GV sẽ giúp cho HS có những khả năng tâm lí xã hội, những bài học thiết thực gắn với đời sống để các em biết cách ứng xử, ứng phó, thể hiện mình và trau dồi nhân cách, biết sống hữu ích, tránh những va vấp trong cuộc đời. PHẦN 2: GIẢI PHÁP THỰC HIỆN 1. Giáo dục kĩ năng sống thông qua hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài - Hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài đây là bước quan trọng nhất của việc hướng dẫn đọc hiểu tác phẩm giúp ta đi vào tìm hiểu tác phẩm một cách dễ dàng nhất và giáo dục cho học sinh tinh thần học tập nghiêm túc chuẩn bị bài chu đáo trước khi đến lớp hay làm bất cứ công việc gì thì công việc mà mình làm sẽ hiệu quả hơn rất nhiều. Với “Chiếc thuyền ngoài xa”(Nguyễn Minh Châu) ta có thể tham khảo tài liệu như: Mấy vấn đề về văn xuôi sau 1975 (Hoàng Quỳnh Liên); Chuyên đề dạy - học ngữ văn 12 (TS Lê Thị Hường) và soạn bài theo câu hỏi sách giáo khoa. Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm Trường THPT Thạch Thành 1 4 Góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tác phầm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu. - Khuyến khích học sinh nếu có khả năng hội hoạ thì có thể đọc đoạn đầu của tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa” và vẽ tranh minh hoạ về cuộc sống của những gia đình làng chài, cảnh thuyền và biển ban mai,… nhằm phát huy khả năng hội hoạ của những em có năng khiếu. 2. Giáo dục kĩ năng sống thông qua hướng dẫn học sinh đọc văn bản - Hướng dẫn học sinh đọc văn bản không đơn thuần đọc để hiểu biết, để tham khảo, hơn nữa việc đọc ở đây đã trở thành một khâu then chốt quyết định sự thành công trong việc học tác phẩm, rèn luyện sự tự tin, phát huy khả năng ngôn ngữ của học sinh. + Đối với đoạn trích “Chiếc thuyền ngoài xa”(Nguyễn Minh Châu) trong sách giáo khoa đòi hỏi người học phải tìm đọc văn bản hoàn chỉnh để có cái nhìn tổng quát về văn bản. + Đọc kĩ văn bản để nhận diện được vấn đề bao quát, cảm hứng chủ đạo của tác phẩm, chú ý những chi tiết quan trọng nhất, từ ngữ, giọng điệu, cấu trúc tác phẩm, hình thức trần thuật. + Đọc và tóm tắt được cốt truyện . Nếu học sinh không đọc kĩ, chính xác văn bản sẽ không tránh khỏi lúng túng khi diễn đạt, khi phân tích một dẫn chứng nào đó để làm sáng tỏ luận điểm. 3. Giáo dục kĩ năng sống thông qua hướng dẫn học sinh tìm hiểu về tác giả Nguyễn Minh Châu: Muốn thành công trong việc tìm hiểu tác phẩm thì phải tìm hiểu tác giả vì tác phẩm văn chương chính là tâm huyết của nhà văn và là nơi để nhà văn thổ lộ tâm tư tình cảm, suy nghĩ của mình về một vấn đề nào đó. - Nguyễn Minh Châu (1930 – 1989) quê ở Quỳnh Lưu, Nghệ An. Ông là nhà văn trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ. - Sự nghiệp: Thành công ở nhiều thể loại như: tiểu thuyết, truyện ngắn, lí luận phê bình. Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm Trường THPT Thạch Thành 1 5 Góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tác phầm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu. + Tác phẩm tiêu biểu như: Cửa sông (tiểu thuyết,1967); Dấu chân người lính (tiểu thuyết,1972); Mảnh trăng cuối rừng (truyện ngắn,1970); Bến quê (truyện ngắn,1985);…. + Ông được coi là : “Nhà văn mở đường tinh anh và tài năng nhất của văn học ta hiện nay” (Nguyên Ngọc). Sự tinh anh và tài năng ấy được thể hiện ở quá trình đổi mới tư duy nghệ thuật: Tác phẩm của ông luôn đi sâu khám phá sự thật đời sống trên bình diện đạo đức thế sự và phát hiện nhiều mối quan hệ xã hội phức tạp, góp phần nhìn nhận và hoàn thiện nhân cách con người. Từ đó thể hiện cái nhìn đa chiều về cuộc sống và con người của nhà văn. Nguyễn Minh Châu là gương mặt lớn của nền văn học dân tộc, là nhà văn tiên phong trong công cuộc đổi mới văn học. Từ những thông tin về tác giả, học sinh có thể thấy được ý thức trách nhiệm của nhà văn đối với những vấn đề của đời sống hiện thực và trăn trở trước những vấn đề nóng bỏng của hiện thực đời sống. 4. Giáo dục kĩ năng sống thông qua hướng dẫn học sinh tìm hiểu xuất xứ của tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu: Tác phẩm được sáng tác tháng 8-1983, in trong tập truyện cùng tên, NXB Tác phẩm mới, 1987. Tác phẩm ra đời trong hoàn cảnh lịch sử xã hội có nhiều thay đổi. Cuộc kháng chiến chống Mĩ kết thúc, Đất nước thống nhất trong nền hoà bình độc lập. Cuộc sống “Muôn mặt đời thường” trở lại sau chiến tranh, nhiều vấn đề về đời sống, nhân sinh phải được nhìn nhận lại, nhiều yếu tố mới nảy sinh trong điều kiện xã hội mới. 5. Giáo dục kĩ năng sống thông qua tìm hiểu về tình huống truyện “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh châu. Tình huống truyện là sự kiện có ý nghĩa bộc lộ mọi mối quan hệ, khả năng ứng xử, thử thách phẩm chất, tính cách, đôi khi tạo ra những bước ngoặt trong tư tưởng, tình cảm, trong cuộc đời con người. Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm Trường THPT Thạch Thành 1 6 Góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tác phầm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu. Tình huống truyện “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu khá đặc biệt để lại ấn tượng đậm nét cho người đọc. Trong giây phút tâm hồn thăng hoa những cảm xúc lãng mạn nhất, Phùng bất ngờ chứng kiến từ con thuyền vừa đưa đến cho anh một bức tranh đẹp như mơ ấy là cảnh lão đàn ông đánh vợ dã man và vô lí nhưng người đàn bà vẫn cam chịu, nhẫn nhục. Trước tình thế bi đát đó, thằng Phác đã xông ra đánh bố nó để bảo vệ cho mẹ nó. Từ đó, Phùng có cách nhìn đời đa diện, sâu sắc về cuộc đời, con người và chính bản thân. 6. Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tìm hiểu điểm nhìn trần thuật: “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu. Với quan niệm nghệ thuật đích thực không bao giờ rời xa cuộc đời, tác giả không áp đặt mà đối thoại, cùng người đọc suy ngẫm về con người và nghệ thuật. Nhìn nhận cuộc đời không nên đơn giản, xuôi chiều, bị đánh lừa bởi vẻ ngoài mà cần soi thấu sự phức tạp, chứa đầy nghịch lí, mâu thuẫn bên trong. Để nhận diện được bản chất đích thực của đời sống, mỗi người cần thâm nhập mạch ngầm ẩn sâu để không bị ngộ nhận bởi vẻ hào nhoáng bên ngoài. Với truyện ngắn này, Nguyễn Minh Châu đã khám phá con người trong sự phức hợp, đa chiều của nó thông qua điểm nhìn của nhân vật Phùng. Từ đó soi chiếu, lật xới mọi chiều, cạnh của tác phẩm, cảm nhận thông điệp ánh lên từ vẻ đẹp tâm hồn người đàn bà làng chài lòng bao dung độ lượng, vị tha và đức hi sinh vì chồng con. Điều đó giúp cho Đẩu và Phùng vỡ vạc nhiều chân lí đời sống mà trước hết, đó là sự trải nghiệm. 7. Giáo dục kĩ năng sống thông qua hướng dẫn học sinh tìm hiểu tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh châu 7.1. Đối với đối tượng học sinh THPT giáo viên cần có sự dẫn dắt hợp lí, tránh áp đặt kiến thức để học sinh chủ động tranh luận, tìm ra hướng khai thác văn bản hợp lí. - Giáo viên hướng dẫn học sinh xác định được vấn đề trọng tâm của văn bản, nhấn mạnh những ý cần làm sáng tỏ. Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm Trường THPT Thạch Thành 1 7 Góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tác phầm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu. - Giáo viên xây dựng câu hỏi bám sát từng vấn đề để học sinh hình dung kết cấu nội dung và nghệ thuật của tác phẩm. Trong khâu này giáo viên cần khuyến khích học sinh chủ động phát biểu suy nghĩ và hình thành hệ thống kiến thức cho mình. Từ đó, các em tự tin nêu cách hiểu của mình dù đúng hướng hay sai lệch thì giáo viên có điều kiện điều chỉnh kịp thời. - Giáo viên hướng dẫn học sinh phân tích lần lượt từng vấn đề . Đầu tiên giáo viên và học sinh chọn một vấn đề cơ bản hướng dẫn các em cách khai thác. Sau đó các em lần lượt tìm hiểu các vấn đề tiếp theo. - Cuối cùng, giáo viên hệ thống hoá lại kiến thức, chốt lại ý quan trọng nhất, và nhận xét, đánh giá hướng phân tích của học sinh, tuyên dương những cách hiểu hay, điều chỉnh những cách hiểu lệch lạc, chưa đúng. 7.2. Giáo dục kĩ năng sống thông qua cách thức đọc hiểu tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu. 7.2.1. Muốn xây dựng được cấu trúc bài dạy trước hết ta phải xác định được trọng tâm văn bản và định hướng hướng tiếp cận văn bản: Chiếc thuyền ngoài xa mang đến bài học đúng đắn về cách nhìn nhận cuộc sống và con người: một cách nhìn đa diện, nhiều chiều, phát hiện ra bản chất thực sự sau bề ngoài của hiện tượng. Xác định hướng khai thác văn bản: Lần lượt làm sáng tỏ từng vấn đề của tác phẩm theo bố cục sách giáo khoa. + Tìm ý và lập ý phải tuân thủ tính lôgíc chặt chẽ từ ý lớn đến ý bé, tuỳ tầm quan trọng của vấn đề mà sắp xếp. Thứ nhất, những phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh. Thứ hai, câu chuyện của người đàn bà làng chài và tấm ảnh được chọn cho bộ lịch năm ấy. Thứ ba, những độc đáo trong bút pháp của Nguyễn Minh châu. + Tìm dẫn chứng cho từng vấn đề cụ thể, chú ý đến cấu trúc câu văn, từ ngữ, giọng điệu, hình ảnh, nhất là những chi tiết then chốt của tác phẩm,… Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm Trường THPT Thạch Thành 1 8 Góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tác phầm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu. + Đánh giá tổng quát, nhấn mạnh những khám phá mới, độc đáo của nhà văn để khám phá giá trị của văn bản. Liên hệ mở rộng để thấy được những đóng góp của tác giả. + Diễn đạt rõ ràng mạch lạc, không rập khuôn, dựa dẫm vào quan điểm ý kiến của người khác. + Giáo viên phải trau dồi năng lực cảm thụ, từ ngữ, nhất là cảm xúc với văn bản. 7.2.2. Hình thành văn bản, đây là khâu chính để hướng dẫn học sinh đọc hiểu tác phẩm nên giáo viên phải hoàn chỉnh, kiểm tra, diễn đạt lại văn bản. - Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu các chi tiết trong đoạn trích và cho biết: Người nghệ sĩ đã phát hiện điều gì khi đến vùng biển miền trung? Thái độ của anh khi bắt gặp “Cảnh đắt trời cho” và chứng kiến bi kịch gia đình? Từ đó anh đã chiêm nghiệm và có cách hành xử như thế nào? Bài học mà Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm đến độc giả là gì? * HAI PHÁT HIỆN CỦA NGƯỜI NGHỆ SĨ NHIẾP ẢNH: Giáo viên đọc diễn cảm đoạn trích, nhấn mạnh một số chi tiết đặc sắc để tạo hứng thú cho học sinh tiếp cận bài học. Sau đó, giáo viên định hướng cho học sinh bằng câu hỏi cụ thể, nhằm dẫn dắt học sinh vào vấn đề : Sau nhiều ngày lăn lộn ở vùng biển miền trung, Phùng đã phát hiện thấy điều gì? Phùng có cảm nhận như thế nào về điều vừa phát hiện? Điều đó đã tác động như thế nào đến tâm trạng của Phùng? Hãy lí giải vì sao tác giả lại chọn nơi bấm máy của Phùng là một vùng biển miền trung heo hút và còn đầy tàn tích của chiến tranh. Học sinh theo dõi phát hiện và trả lời theo câu hỏi định hướng của giáo viên, chú ý khuyến khích học sinh chủ động tiếp cận tri thức tránh rập khuôn, máy móc, nhất là phụ thuộc tài liệu để trả lời đối phó khi giáo viên hỏi đến. - Phát hiện thứ nhất của người nghệ sĩ là một bức tranh thiên nhiên tuyệt mĩ được miêu tả như “Một bức tranh mực tàu của một danh hoạ thời cổ”, mũi thuyền “in một nét mơ hồ loè nhoè vào bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào.”; “Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc”; “đường nét đến ánh sáng đều hài hoà và đẹp”;… Đó Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm Trường THPT Thạch Thành 1 9 Góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tác phầm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu. là một bức tranh thiên nhiên diệu kì, tươi mát và mĩ lệ, vừa có đường nét vừa có màu sắc của cảnh biển lúc bình minh và Phùng đã quyết định thu vào ống kích của mình. Từ góc nhìn của một người nghệ sĩ, Phùng hài lòng với tất cả những gì đang diễn ra trước mắt và anh gọi đó là “một cảnh đắt trời cho” vì đó là cảnh đẹp diệu kì của tạo hoá khi trời đất hoà hợp giao thoa. Nhưng đồng thời đó cũng chính là những phút giây bùng phát của niềm đam mê sáng tạo, tài năng của người nghệ sĩ. Nếu khoảnh khắc thăng hoa ấy trôi đi thì chắc rằng Phùng đã bỏ qua cơ hội để nắm được phút linh một đi không trở lại trong sáng tạo nghệ thuật. Bức tranh diệu kì tươi mát, phút bùng phát của niềm đam mê sáng tạo nghệ thuật đã tác động rất lớn đến tâm trạng người nghệ sĩ. Phùng cảm thấy bối rối “trong tim như có cái gì bóp thắt vào” phút giây vừa bắt gặp khiến cho tâm hồn nghệ sĩ rung động thật sự và dấy lên nhiều xúc cảm thẩm mĩ đặc biệt. Và cũng chính lúc đó anh khám phá thấy “Chân lí của sự toàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn”. Phùng đã cảm nhận được cái Chân Thiện - Mĩ của cuộc đời mình. Cái đẹp đã giúp anh chạm đến được phần thánh thiện, trong sáng nhất của tâm hồn mình. Qua đó, Nguyễn Minh Châu đã khẳng định “Bản thân của cái đẹp chính là đạo đức”. Cái đẹp có khả năng gột rửa, tinh lọc tâm hồn con người. Cho nên, Phùng cảm thấy tâm hồn mình trở nên trong trẻo vô ngần. Nơi Phùng bấm máy, khám phá vẻ đẹp toàn bích của tạo hoá và chạm tới kẽ lòng mình đó là một bãi biển còn đầy tàn tích của chiến tranh, chi tiết tuy nhỏ nhưng có sức gợi rất lớn. Đằng sau không gian tưởng như bình yên ấy là những vết tích đau thương còn sót lại nhưng người nghệ sĩ chưa kịp nhận ra. Đồng thời, chính không gian yên tĩnh nơi đây sẽ giúp anh trút bỏ được những bộn bề của cuộc sống để soi lại chính mình. Giáo viên dẫn dắt học sinh vào phát hiện thứ hai của Phùng: Giáo viên cho một học sinh đọc diễn cảm đoạn tiếp, lưu ý học sinh những chi tiết quan trọng để học sinh dễ dàng tiếp cận phát hiện tiếp theo của Phùng. Giáo viên hướng dẫn Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm Trường THPT Thạch Thành 1 10 Góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tác phầm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu. học sinh tiếp cận tri thức bằng câu hỏi cụ thể: Phùng đã phát hiện điều gì khi con thuyền ngư phủ tiến vào bờ? Bức tranh hiện thực gia đình được tác giả tái hiện như thế nào? Thái độ của Phùng khi chứng kiến bức tranh đó? Cảnh đó có phải hôm nay mới có hay không? Tại sao Phùng lại hết sức ngỡ ngàng khi chứng kiến bi kịch gia đình? Từ đó, Phùng đã có cách hành xử như thế nào? - Phùng đang say sưa với thành quả nghệ thuật vừa khám phá được thì cũng chính lúc đó anh phát hiện ra một bức tranh cuộc sống đầy nghịch lí, trớ trêu trên chính con thuyền vừa đưa đến cho anh một bức tranh đẹp như mơ. Người đàn ông có tấm lưng rộng, mái tóc tổ qụa, chân đi chữ bát, lông mày cháy nắng, đầy vẻ độc dữ, dường như cuộc sống mưu sinh vất vả, nhọc nhằn đã khiến cho đặc điểm nhận dạng trở nên thô sì, đáng sợ. Người đàn bà đi bên cao lớn, thô kệch, rỗ mặt, mệt mỏi, tái ngắt, lưng áo bạc phếch, rách rưới. Ngoại hình xấu xí, chai sạn vì khó nhọc. Nghịch cảnh trớ trêu của hiện thực không dừng lại ở đó đập vào mắt người đọc là một cảnh tượng tàn nhẫn, khiến người đọc ngỡ ngàng đau đớn đó là cảnh người đàn ông đánh và chì chiết vợ dã man “Dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào lưng người đàn bà, lão vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két” và chì chiết “Mày chết đi cho ông nhờ”. Chưa hết, đứa con ở đâu lao ra đánh cha để bảo vệ mẹ. + Tác giả miêu tả một cách cụ thể chi tiết từ cử chỉ, điệu bộ, hành động, ngoại hình của nhân vật nhằm tái hiện một bức tranh cuộc sống trần trụi, thô ráp hoàn toàn đối lập với bức tranh thiên nhiên hoàn mĩ mà Phùng vừa khám phá ra. Hoá ra đằng sau lớp sương huyền hoặc thơ mộng tưởng như bình yên ấy là bão tố, là hiện thực trớ trêu, đau đớn đang diễn ra hàng ngày, hàng giờ, là những mảnh đời đau khổ bất hạnh, mà tại đây không gian gần hơn, thật hơn, Phùng mới có điều kiện chứng kiến . + Trước bức tranh đời sống đầy nghịch lí ấy, Phùng đã vô cùng ngạc nhiên “cứ há mồm ra mà nhìn” dường như anh đang chết lặng, không thể tin vào những gì đang diễn ra trước mắt. Bi kịch gia đình không phải hôm nay mới có, Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm Trường THPT Thạch Thành 1 11 Góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tác phầm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu. đó chỉ là một màu trong muôn màu của cuộc sống, đó chỉ là một bi kịch trong vô vàn bi kịch khác của cuộc sống. Thế nhưng hôm nay anh mới phát hiện ra vì đang mãi đắm chìm trong vẻ đẹp tinh khôi lãng mạn kia. Và sau đó mấy ngày, khi định thần lại tất cả, dường như anh đã trở lại là Phùng của hai mươi năm về trước, thời còn là một anh lính đầy lí tưởng, đầy khao khát, chưa nhuốm những lo toan, bụi bặm của cuộc sống đời thường. Nên lần thứ hai khi chứng kiến cảnh đó Phùng đã xông ra “buộc lão đàn ông chấm dứt hành động độc ác” anh không thể phó mặc cuộc đời với những ngang trái đang diễn ra để mải mê với cái đẹp mờ ảo, xa xôi kia được. Trái tim nghệ sĩ chân chính không cho phép anh dửng dưng trước sự bạo hành của cái ác. Giáo viên hướng dẫn học sinh rút ra kết luận khái quát về thông điệp mà Nguyễn Minh Châu muốn thể hiện qua những phát hiện của Phùng. Từ đó, Nguyễn Minh Châu khẳng định nghệ sĩ không nên rời xa hiện thực, mải tìm kiếm những điều xa rời với cuộc sống đời thường. Dẫu biết, nghệ thuật luôn hướng đến cái đẹp nhưng nghệ thuật không thể là ảo ảnh dối lừa, lãng mạn hoá cuộc đời, tô hồng hiện thực nhiều khi vô nghĩa. Bởi vì hiện thực có cả niềm vui, hạnh phúc và cả khổ đau, nước mắt. Cho nên, nghệ thuật phải hướng đến cuộc đời, vì cuộc đời đó mới là nghệ thuật chân chính. Từ cái nhìn của Phùng, người đọc khám phá ra nhiều chân lí cho cuộc sống, nhìn cuộc sống không nên đơn giản, xuôi chiều mà phải có cái nhìn đa chiều mới phát hiện ra chiều sâu của cuộc sống. Cái đẹp phải gắn với “đạo đức”, với cuộc đời thì cái đẹp mới tồn tại và toả sáng. Giáo viên lồng ghép giáo dục kĩ năng sống cho học sinh: - Giáo dục tình yêu thiên nhiên cho học sinh qua bức tranh thiên nhiên tươi mát mĩ lệ mà Phùng khám phá được khi đến vùng biển miền Trung. Đó là một bức tranh bằng ngôn từ có màu sắc, đường nét, ánh sáng,…không chỉ giúp học sinh được tắm mình trong không gian nghệ thuật mà còn hướng đến cái đẹp tạo vật quanh mình, trân trong cuộc sống. Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm Trường THPT Thạch Thành 1 12 Góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tác phầm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu. - Giáo dục cho học sinh nhận diện và ứng phó với bạo lực gia đình. Từ hành động người đàn ông đánh người đàn bà đến hành động đứa con đánh cha, không những thế nó còn dùng đến vũ khí để chống lại hành động của cha đối với mẹ để nhắc nhở học sinh đó là những hành động sai trái vi phạm pháp luật, trái đạo lí và hậu quả khôn lường có thể gây ra những thảm kịch gia đình mà chúng ta bắt gặp không ít trong cuộc sống hiện nay Giáo viên hướng dẫn học sinh tiếp cận vấn đề thứ hai của văn bản: Nhân vật người đàn bà làng chài được miêu tả như thế nào? Cuộc đời của người đàn bà có gì đáng chú ý? Đằng sau cuộc đời bất hạnh ấy người đọc cảm nhận được gì ở người đàn bà? Từ đó tác giả muốn khẳng định điều gì? Học sinh theo dõi phát hiện và trả lời theo câu hỏi định hướng của giáo viên, chú ý khuyến khích học sinh chủ động tiếp cận tri thức. * CÂU CHUYỆN CỦA NGƯỜI ĐÀN BÀ LÀNG CHÀI - Xuyên suốt tác phẩm, người đọc không hề biết tên gọi của người đàn bà tội nghiệp ấy, tác giả chỉ gọi nhân vật một cách đầy phiếm chỉ : người đàn bà làng chài, chị ta, mụ,…Mục đích của tác giả làm mờ hoá tên tuổi người đàn bà để tô đậm số phận bé nhỏ, ngang trái, tiêu biểu cho số phận của những người đàn bà khác trong cuộc đời. Người đàn bà không tên nhưng lại có vai trò quan trọng trong mạch truyện, trong mối quan hệ với các nhân vật khác, góp phần thể hiện tư tưởng chủ đề của câu chuyện. Nhờ có câu chuyện của người đàn bà làng chài mà câu chuyện “săn ảnh” của người nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng được soi chiếu từ nhiều góc nhìn khác ở bề sâu bức tranh cuộc sống. Ta hiểu vì sao người đàn bà không tên ấy lại để lại nhiều day dứt trong tâm trí của người nghệ sĩ. - Nhân vật được miêu tả cụ thể, chân thật trong từng chi tiết ngoại hình: Chị trạc bốn mươi tuổi, dáng người thô kệch, rỗ mặt, khuôn mặt mệt mỏi sau một đêm thức trắng, tái ngắt, quần áo ướt sũng gợi ấn tượng về một người đàn bà xấu xí, thô kệch và cuộc đời đầy nhọc nhằn, lam lũ, hằn in trên dáng điệu, nét mặt của chị. Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm Trường THPT Thạch Thành 1 13 Góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tác phầm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu. - Ở số phận của người đàn bà ấy, dường như mọi khổ đau bất hạnh của cuộc đời đều trút lên chị: xấu, nghèo, lam lũ, thường xuyên bị đánh đập, hành hạ. + Cái xấu đeo đuổi chị như một định mệnh. Từ nhỏ, chị đã là một cô gái xấu xí, rỗ mặt và cũng vì xấu nên không ai lấy. Đối với một cô gái mới lớn thì cái xấu về ngoại hình là một sự bất công mà tạo hoá lỡ tay làm hại mình. + Lớn lên, chị có mang với một anh hàng chài đến mua bả về đan lưới rồi thành vợ, thành chồng. Cuộc sống mưu sinh trên biển cực nhọc, bấp bênh và ngày càng khốn khó hơn khi những đứa con lần lượt ra đời mà thuyền thì lại chật. + Bà thường xuyên bị chồng đánh đập, hành hạ “Ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng”, mỗi khi thấy cuộc sống bức bách, khó chịu lão lại lôi bà ra đánh và việc đánh vợ như một chu kì lặp đi lặp lại hết ngày này qua ngày khác. Cứ như vậy, cuộc đời người đàn bà cứ triền miên trong những trận đòn. Chưa hết, lão chồng vừa đánh vợ vừa rít lên những lời nguyền rủa cay độc “Mày chết đi cho ông nhờ, chúng mày chết đi cho ông nhờ”. Nỗi đau bị hành hạ của người đàn bà thấm đẫm trong từng trang viết của Nguyễn Minh Châu khiến người đọc day dứt, xót xa. Đó cũng chính là số phận của bao người đàn bà khác trong cuộc sống, đang vừa phải chống chọi với mưu sinh, vừa phải chống chọi với bạo lực gia đình. - Phẩm hạnh của người đàn bà đã làm cho người đọc ngỡ ngàng, ngưỡng mộ. Mặc dù bị hành hạ như vậy nhưng chị vẫn cam chịu, nhẫn nhục, không kêu van, không trốn chạy. Bị đánh, chị chỉ xin một điều “Đưa tôi lên bờ mà đánh, đừng đánh trước mặt con”. Khi nhìn thấy thằng Phác đánh cha nó để bảo vệ cho mình, người mẹ câm lặng ấy chỉ thốt lên những tiếng đứt đoạn “Phác, con ơi!” và chị “vái lấy vái để” đứa con . Dường như trong vẻ tiều tuỵ và câm lặng ấy, chị muốn nói với con những điều nó chưa kịp hiểu. Dù lí do nó đánh cha nó là gì đi chăng nữa, cha nó có độc dữ đến đâu thì hành động đánh cha là hành động trái với luân thường đạo lí, không thể biện hộ bằng bất cứ lí lẽ Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm Trường THPT Thạch Thành 1 14 Góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tác phầm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu. nào. Khi được Phùng và Đẩu đề nghị giúp đỡ chị li hôn, để thoát khỏi người chồng vũ phu, chị không những không đồng ý mà còn van xin “Bắt tội con cũng được, bỏ tù con cũng được nhưng đừng bắt con bỏ nó” và chị còn chủ động chấp nhận cuộc sống cơ cực, đẫm nước mắt ấy “Chú đừng bắt tôi bỏ nó”. Lí do chịu đựng, nhẫn nhục của người đàn: Trong hoàn cảnh khổ đau như vậy thường những người đàn bà khác họ tìm cách phản kháng hoặc giải thoát cho mình còn người đàn bà làng chài tưởng như thất học, lạc hậu và mụ mị vì đau khổ ấy lại là một người đàn bà sắc sảo, thấu hiểu lẽ đời và đầy bao dung độ lượng. Triền miên trong đau khổ, người đàn bà ấy hiểu gánh nặng mưu sinh quá nặng nhọc đang đổ lên vai người đàn ông khiến lão trở thành kẻ vũ phu đánh vợ nên chị coi việc mình bị đánh như là một cách để chia sẻ gánh nặng mưu sinh với chồng. Không những thế, bà luôn ý thức được vai trò của người đàn ông trong gia đình “Thuyền cần có một người đàn ông chèo chống khi phong ba” và còn cao thượng biết bao khi bà nhận về mình tất cả những sai lầm của người đàn ông “đẻ nhiều quá mà thuyền thì lại chật”. Chị còn là người mẹ yêu con vô bờ “phải sống cho con chứ không thể sống cho mình được” và khuôn mặt chị “Chợt ửng sáng lên một nụ cười” khi nghĩ đến cảnh “vợ chồng con cái sống hoà thuận, vui vẻ”. Niềm hạnh phúc của người đàn bà ấy được chắt chiu từ cuộc sống khổ đau, ngang trái của bà. - Cuộc đời người đàn bà bất hạnh, tủi cực nhưng cao cả, vĩ đại và thấu hiểu lẽ đời. Đó là những “Hạt ngọc ẩn dấu trong bề sâu tâm hồn con người” mà Nguyễn Minh châu suốt đời săn tìm. Từ cuộc đời người đàn bà làng chài, Phùng và Đẩu, người đại diện cho công lí, người đại diện cho nghệ thuật đã có những cách nhìn nhận khác về cuộc đời: Hoá ra đằng sau vẻ thô sì, sần sùi là vẻ đẹp của cuộc đời. Cho nên nhìn cuộc đời không nên đơn giản, xuôi chiều mà phải có cái nhìn đa chiều thì mới phát hiện được chiều sâu của cuộc sống, những gì tiềm ẩn bên trong sự vật, hiện tượng. Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm Trường THPT Thạch Thành 1 15 Góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tác phầm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu. Giáo viên cho học sinh đọc đoạn cuối của văn bản và tìm những chi tiết quan trọng của văn bản và cho biết thành quả nghệ thuật mà Phùng đạt được đó là gì? Từ đó rút ra bài học cho mình. Giáo viên lồng ghép giáo dục kĩ năng sống cho học sinh: Từ câu chuyện về cuộc đời người đàn bà làng chài, giúp học sinh hiểu hơn về cuộc sống của những người dân làng chài, nhất cuộc sống của những người phụ nữ trước bạo lực gia đình, nạn gia tăng dân số, tình trạng đói nghèo thiếu thốn về vật chất, tinh thần dẫn đến bi kịch gia đình đáng tiếc. Đồng thời, cũng từ đó giúp học sinh hiểu biết thêm về đời sống, con người và khơi dậy sự đồng cảm thấu hiểu đối những kiếp cần lao. * Kết thúc tác phẩm, người nghệ sĩ đã hoàn thành kiệt tác của mình đem đến cho công chúng những cảm nhận về vẻ đẹp tuyệt mỹ của tạo hoá, thế nhưng mấy ai biết được sự thật nằm sau vẻ đẹp tuyệt vời kia? Phần kết của tác phẩm để lại nhiều suy ngẫm: “Quái lạ, tuy là ảnh đen trắng nhưng mỗi lần ngắm kỹ, tôi vẫn thấy hiện lên cái màu hồng hồng của ánh sương mai lúc bấy giờ tôi nhìn thấy từ bãi xe tăng hỏng, và nếu nhìn lâu hơn, bao giờ tôi cũng thấy người đàn bà ấy đang bước ra khỏi tấm ảnh, đó là một người đàn bà vùng biển cao lớn với những đường nét thô kệch, tấm lưng áo bạc phếch có miếng vá, nửa thân dưới ướt sũng, khuôn mặt rỗ đã nhợt trắng vì kéo lưới suốt đêm. Mụ bước những bước chậm rãi, bàn chân dậm trên mặt đất chắc chắn, hòa lẫn trong đám đông.” Cuộc sống vốn vậy, vẫn đẹp tươi, êm ả, nhưng nếu không có tấm lòng để nhận ra những uẩn khúc số phận thì những vẻ đẹp như màu hồng hồng của ánh sương mai kia cũng trở nên vô nghĩa, người nghệ sĩ phải nhận ra sự thật ẩn khuất sau màn sương huyền ảo kia, phải tiếp cận sự thật để nhận ra ý nghĩa đích thực của cuộc sống và con người. Giáo viên lồng ghép giáo dục kĩ năng sống cho học sinh: Muốn đạt được thành quả trong lao động nghệ thuật hay làm bất cứ một công việc gì thì ta cần Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm Trường THPT Thạch Thành 1 16 Góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tác phầm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu. phải trãi nghiệm thực tế cuộc sống, nghiêm túc, say mê, yêu thích công việc mình làm thì mới phát huy được tài năng, thế mạnh của bản thân. * Giáo dục kĩ năng sống thông qua tổ chức hướng dẫn học sinh tìm hiểu bút pháp nghệ thuật của truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa”(Nguyễn Minh Châu). Một thực trạng có thể thấy được là học sinh THPT kiến thức lí luận văn học rất yếu để có thể tìm hiểu thấu đáo những điều thuộc về đặc trưng của thể loại văn học. Các thầy cô cũng chưa có sự quan tâm đúng mức trong việc trang bị kiến thức lí luận văn học cho các em. Đó là khó khăn trong việc giúp các em thấy được những đặc sắc, sáng tạo của Nguyễn Minh Châu thể hiện ở tác phẩm này. Nên muốn các em hiểu thấu đáo vấn đề, giáo viên cần cung cấp cho các em kiến thức về lí luận văn học, đặc trưng truyện ngắn sau 1975,… Riêng đối với tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa, cần lưu ý các em phân tích tình huống truyện có tính nhận thức, cách trần thuật sắc sảo và chân thật của nhà văn, đặc biệt cần giúp các em thấy được tính chất triết lí sâu sắc và đầy giá trị nhân văn của truyện ngắn. Vấn đề các hình ảnh có tính chất biểu tượng cũng cần được lưu ý tìm hiểu đúng mức. Đó là các biểu tượng: Chiếc thuyền ngoài xa; bãi xe tăng; tấm ảnh nghệ thuật,…Không nên áp đặt mà cần gợi mở để các em tự rút ra ý nghĩa sâu sắc của hình tượng văn học, đảm bảo tính đa nghĩa của tác phẩm. III. KẾT QUẢ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN Sau qua trình tìm tòi, nghiên cứu để tìm ra hướng tiếp cận văn bản, lồng ghép giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong thực tế giảng dạy, tôi nhận thấy hiệu quả của vấn đề như sau. - Cung cấp kiến thức đầy đủ, chính xác, lồng ghép giáo dục kĩ năng sống cho học sinh nhẹ nhàng nhưng hiệu quả, không áp đặt. - Phát huy được sự tích cực chủ động, tạo hứng thú cho học sinh. - Góp phần hoàn thiện nhân cách của học sinh và thấy được môn Văn rất cần thiết và hữu ích với các em trong cuộc sống. Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm Trường THPT Thạch Thành 1 17 Góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tác phầm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu. - Rèn luyện cho HS năng lực làm việc theo nhóm, vận dụng kiến thức lí thuyết, năng lực thiết kế, khả năng tổ chức, năng lực tư duy sáng tạo, năng lực giải quyết những vấn đề phức hợp, năng lực đánh giá, kĩ năng ứng dụng CNTT,… Đồng thời còn rèn luyện tính bền bỉ, kiên nhẫn,… cho các em. IV. KẾT LUẬN: Vấn đề đổi mới phương pháp dạy học và giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tìm hiểu tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu) hẳn sẽ còn nhiều ý kiến tranh luận. Trên đây, người viết chỉ xin đưa ra một vài suy nghĩ đúc kết sau những tiết giảng dạy tác phẩm trong thực tế, đó là những suy nghĩ nhỏ của bản thân nhằm giúp cho học sinh cảm nhận được giá trị của tác phẩm, để bồi dưỡng cho các em không phải chỉ là kiến thức văn học mà còn vun đắp tâm hồn, đánh thức các em về trách nhiệm với cuộc đời, quan tâm tới thực tế cuộc sống còn nhiều đói nghèo, bất trắc của một bộ phận nhân dân. Đồng thời qua đó giáo dục cho học sinh những kĩ năng cần thiết trong cuộc sống làm hành trang vững bước vào đời, tránh được phần nào những va vấp trong cuộc sống. Thạch Thành, ngày 10/04/2013 Người thực hiện Nguyễn Thị Tâm Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm Trường THPT Thạch Thành 1 18