Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Quản lý quá trình dạy học tại trường trung học phổ thông xuân huy tỉnh tuyên qua...

Tài liệu Quản lý quá trình dạy học tại trường trung học phổ thông xuân huy tỉnh tuyên quang đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục

.PDF
123
240
71

Mô tả:

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC LƢƠNG VIỆT ĐỨC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TẠI CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN YÊN SƠN, TỈNH TUYÊN QUANG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2017 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC LƢƠNG VIỆT ĐỨC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TẠI CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN YÊN SƠN, TỈNH TUYÊN QUANG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 01 14 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ BÍCH LIÊN HÀ NỘI - 2017 LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tác giả xin đƣợc gửi lời cảm ơn tới Ban giám hiệu cùng toàn thể các cán bộ, giảng viên Trƣờng Đại học Giáo dục Đại học Quốc gia Hà Nội đã tận tình hƣớng dẫn, đóng góp ý kiến, tạo mọi điều kiện cho em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Thị Bích Liên, ngƣời trực tiếp hƣớng dẫn khoa học đã ân cần chỉ bảo và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu, thực hiện và hoàn thành luận văn này. Tác giả cũng xin chân thành gửi lời cảm ơn tới Sở GD&ĐT tỉnh Tuyên Quang, UBND huyện Yên Sơn, Ban giám hiệu, giáo viên và học sinh các trƣờng THPT trong huyện Yên Sơn đã cung cấp số liệu, tham gia trả lời phiếu khảo sát và trƣng cầu ý kiến, trả lời phỏng vấn giúp đỡ tác giả để hoàn thành luận văn này. Tác giả xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã động viên, khích lệ, giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, mong các thầy giáo, cô giáo và các bạn quan tâm góp ý để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn. Hà Nội, ngày 10 tháng 01 năm 2017 Tác giả Lƣơng Việt Đức i DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT CBQL Cán bộ quản lý CNH-HĐH Công nghiệp hoá-hiện đại hoá CSVC Cơ sở vật chất GD&ĐT Giáo dụcvà Đào tạo GV Giáo viên HĐDH Hoạt động dạy học HĐND Hội đồng nhân dân HS Học sinh KTĐG Kiểm tra đánh giá NXB Nhà xuất bản PPDH Phƣơng pháp dạy học QLGD Quản lý giáo dục SGK Sách giáo khoa TBDH Thiết bị dạy học THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông UBND Ủy ban nhân dân ii MỤC LỤC Lời cảm ơn ......................................................................................................... i Danh mục các cụm từ viết tắt ............................................................................ ii Danh mục các bảng, sơ đồ ............................................................................... vi MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY ....................................................................................5 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................. 5 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài nghiên cứu ......................................... 8 1.2.1. Quản lý ............................................................................................ 8 1.2.2. Hoạt động dạy học ........................................................................ 10 1.2.3. Quản lý hoạt động dạy học ........................................................... 11 1.3. Hoạt động dạy học ở trƣờng trung học phổ thông trong giai đoạn hiện nay .......................................................................................................... 13 1.3.1. Mục tiêu dạy học ........................................................................... 13 1.3.2. Nội dung dạy học .......................................................................... 13 1.3.3. Phƣơng pháp dạy học .................................................................... 13 1.3.4. Hoạt động học của học sinh .......................................................... 14 1.3.5. Kiểm tra, đánh giá kết quả học của học sinh ................................ 14 1.4. Quản lý hoạt động dạy học ở trƣờng trung học phổ thông................ 14 1.4.1. Phân cấp quản lý hoạt động dạy học ở trƣờng trung học phổ thông ..... 14 1.4.2. Nội dung quản lý dạy học ở trƣờng trung học phổ thông ............. 15 1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động dạy học ....................... 25 1.5.1. Yếu tố khách quan......................................................................... 25 1.5.2. Yếu tố chủ quan ............................................................................ 26 Kết luận chƣơng 1 ......................................................................................... 28 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TẠI CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN YÊN SƠN, TỈNH TUYÊN QUANG TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY.......... 29 iii 2.1. Khái quát về địa bàn nghiên cứu .......................................................... 29 2.1.1. Đặc điểm kinh tế, xã hội huyện Yên Sơn ..................................... 29 2.1.2. Đặc điểm về giáo dục trung học phổ thông huyện Yên Sơn ........ 30 2.2. Giới thiệu quá trình khảo sát thực trạng ............................................. 33 2.2.1. Mục đích khảo sát ......................................................................... 33 2.2.2. Đối tƣợng khảo sát ........................................................................ 33 2.2.3. Nội dung khảo sát ......................................................................... 33 2.2.4. Phƣơng pháp khảo sát ................................................................... 33 2.2.5. Thang đánh giá kết quả khảo sát ................................................... 34 2.3. Thực trạng hoạt động dạy học tại các trƣờng trung học phổ thông huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang trong giai đoạn hiện nay ........ 34 2.3.1. Thực trạng mục tiêu dạy học......................................................... 34 2.3.2. Thực trạng nội dung dạy học ........................................................ 35 2.3.3. Thực trạng phƣơng pháp dạy học ................................................. 36 2.3.4. Thực trạng hoạt động dạy của giáo viên ....................................... 37 2.3.5. Thực trạng hoạt động học của học sinh ........................................ 44 2.3.6. Thực trạng hình thức tổ chức dạy học .......................................... 45 2.3.7. Thực trạng kiểm tra đánh giá kết quả dạy học .............................. 46 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học tại trƣờng trung học phổ thông huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang trong giai đoạn hiện nay ........... 48 2.4.1. Quản lý thực hiện mục tiêu dạy học của giáo viên ....................... 48 2.4.2. Quản lý nội dung dạy học của giáo viên ....................................... 49 2.4.3. Quản lý hoạt động dạy của giáo viên ............................................ 50 2.4.4. Quản lý hoạt động học của học sinh ............................................. 58 2.4.5. Quản lý cơ sở vật chất, phƣơng tiện dạy học ................................ 60 2.4.6. Quản lý kiểm tra đánh giá trong dạy học ...................................... 62 2.5. Đánh giá chung về thực trạng hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học tại các trƣờng trung học phổ thông huyện Yên Sơn .......... 64 2.5.1. Những ƣu điểm ............................................................................. 64 2.5.2. Những hạn chế .............................................................................. 65 2.5.3. Nguyên nhân của những ƣu điểm và hạn chế ............................... 66 Kết luận chƣơng 2 ......................................................................................... 68 iv CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TẠI CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN YÊN SƠN, TỈNH TUYÊN QUANG TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY ..................................... 69 3.1. Định hƣớng đổi mới giáo dục theo tinh thần nghị quyết 29 của Ban Chấp hành Trung ƣơng và các nguyên tắc chọn lựa biện pháp vận dụng ......................................................................................................... 69 3.1.1. Đảm bảo tính hệ thống .................................................................. 69 3.1.2. Đảm bảo tính hiệu quả .................................................................. 70 3.1.3. Đảm bảo tính thực tiễn .................................................................. 70 3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học tại trƣờng trung học phổ thông huyện Yên Sơn............................................................................. 71 3.2.1. Kế hoạch hoá chƣơng trình giảng dạy theo yêu cầu của Bộ và tính phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh thực tiễn của nhà trƣờng ........... 71 3.2.2. Nâng cao chất lƣợng đội ngũ giáo viên ........................................ 73 3.2.3. Chỉ đạo đổi mới phƣơng pháp dạy học đối với đội ngũ giáo viên ...... 77 3.2.4. Tăng cƣờng quản lý hoạt động học và nâng cao khả năng tự học của học sinh ...................................................................................... 79 3.2.5. Tăng cƣờng công tác kiểm tra, quản lý việc thực hiện quy chế chuyên môn .............................................................................................. 81 3.2.6. Tiến hành kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học một cách thƣờng xuyên........................................................................................... 83 3.2.7. Tăng cƣờng cung ứng và sử dụng có hiệu quả cơ sở vật chất, thiết bị phƣơng tiện trong DH ................................................................. 86 3.2.8. Xây dựng môi trƣờng thuận lợi cho việc dạy học và phối hợp các lực lƣợng trong và ngoài trƣờng để nâng cao chất lƣợng dạy học ... 89 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................... 92 3.4. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý ... 92 Kết luận chƣơng 3 ......................................................................................... 95 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 96 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 100 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 103 v DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ Bảng 2.1. Thống kê trình độ đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý 4 trƣờng ...............30 Bảng 2.2. Số trƣờng, lớp, cán bộ giáo viên, học sinh THPT trên địa bàn huyện Yên Sơn (năm học 2016 - 2017) ..............................................31 Bảng 2.3. Thực hiện mục tiêu dạy học của giáo viên .........................................34 Bảng 2.4. Thực hiện đảm bảo nội dung dạy học của giáo viên ..........................35 Bảng 2.5. Thực trạng sử dụng các phƣơng pháp dạy học ...................................36 Bảng 2.6. Ý kiến đánh giá của GV về mức độ thực hiện hoạt động giảng dạy..............37 Bảng 2.7. Ý kiến của HS đánh giá về mức độ thực hiện hoạt động giảng dạy của GV .................................................................................................40 Bảng 2.8. Thực trạng hoạt động học của HS .......................................................44 Bảng 2.9. Hình thức tổ chức dạy học của giáo viên ............................................45 Bảng 2.10. Thực hiện hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS ..............46 Bảng 2.11. Quản lý thực hiện mục tiêu dạy học của GV ............................................48 Bảng 2.12. Quản lý thực hiện mục tiêu dạy học của GV ............................................49 Bảng 2.13. Thực trạng quản lý thực hiện kế hoạch dạy học ........................................50 Bảng 2.14. Quản lý chƣơng trình dạy học.............................................................52 Bảng 2.15. Quản lý việc soạn bài, chuẩn bị lên lớp của GV .................................54 Bảng 2.16. Quản lý việc soạn bài, chuẩn bị lên lớp của GV .................................55 Bảng 2.17. Quản lý việc lên lớp của GV ...............................................................57 Bảng 2.18. Quản lý hoạt động học của HS ...........................................................59 Bảng 2.19. Quản lí cơ sở vật chất trang thiết bị phục vụ HĐDH ..........................61 Bảng 2.20. Thực trạng việc sử dụng cơ sở vật chất trang thiết bị phục vụ HĐDH ....61 Bảng 2.21. Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS ....63 Bảng 3.1. Tổng hợp ý kiến của chuyên viên, CBQL, và GV về mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp của việc thực hiện các biện pháp QL dạy học tại THPT huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ........93 Sơ đồ 1.1. Cấu trúc hệ thống quản lý đƣợc đặt trong môi trƣờng quản lý ...........10 vi MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Bƣớc sang thế kỷ XXI, khoa học – công nghệ tiếp tục có những bƣớc phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là công nghệ thông tin, đƣa loài ngƣời từ kỷ nguyên công nghiệp sang kỷ nguyên thông tin và phát triển kinh tế tri thức. Toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế quốc tế tạo ra những biến đổi sâu sắc và nhanh chóng, do đó Giáo dục và Đào tạo nhằm mục tiêu phát triển con ngƣời một cách toàn diện và bền vững. Để đạt đƣợc điều đó, giáo dục phổ thông đóng vai trò nền tảng, tạo tiền đề cơ sở cho đào tạo sau này. Đại hội XI của Đảng xác định "Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu. Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá, dân chủ hoá và hội nhập quốc tế, trong đó đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý là khâu then chốt. Tập trung nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, coi trọng giáo dục đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành, khả năng lập nghiệp. Đổi mới cơ chế tài chính giáo dục. Thực hiện kiểm định chất lượng giáo dục, đào tạo ở tất cả các bậc học. Xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường với gia đình và xã hội" Cùng với quá trình phát triển của đất nƣớc, chất lƣợng Giáo dục và Đào tạo nói chung cũng đã đạt đƣợc những thành tựu nhất định. Trình độ hiểu biết, năng lực tiếp cận tri thức của học sinh và giáo viên đƣợc nâng cao, chất lƣợng giáo dục đại học đƣợc nâng lên, đào tạo đƣợc đông đảo đội ngũ cán bộ khoa học kỹ thuật, đóng góp to lớn vào sự nghiệp CNH-HĐH đất nƣớc và hội nhập quốc tế. Tuy nhiên Giáo dục chúng ta còn lạc hậu và chậm đƣợc đổi mới, thích ứng với sự tiến bộ nhanh của khoa học và công nghệ. Điều này dẫn đến hệ quả là chất lƣợng đào tạo nguồn nhân lực hạn chế, thách thức trên con đƣờng hội nhập lớn hơn. Để khắc phục tình trạng trên, nhất là hiện nay cả nƣớc bắt đầu thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ƣơng Đảng khoá XI về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục – đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá - hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”, đổi mới giáo dục là vấn đề cấp thiết nhất hiện nay. Đổi mới giáo dục trên tất cả các mặt nhƣ: về tƣ duy, quan niệm, về mục tiêu đào tạo, về nội dung chƣơng trình, về phƣơng pháp giảng dạy, trong đó đổi mới công tác quản lý giáo dục có ý nghĩa rất quan trọng. 1 Dạy học là hoạt động trung tâm trong nhà trƣờng, đội ngũ giáo viên là lực lƣợng quyết định chất lƣợng dạy học. Quản lý hoạt động giảng dạy là nhiệm vụ cơ bản của BGH, nhằm duy trì, nâng cao chất lƣợng và hiệu quả giáo dục của nhà trƣờng. Công tác quản lý HĐDH tại các trƣờng THPT huyện Yên Sơn trong những năm qua đã có những cải tiến đáng kể, chất lƣợng dạy học chuyển biến theo chiều hƣớng tích cực. Song trƣớc yêu cầu đổi mới và nâng cao chất lƣợng giáo dục, công tác quản lý HĐDH của CBQL trƣờng THPT cũng bộc lộ những hạn chế và chƣa ngang tầm, chất lƣợng dạy học giữa các trƣờng có sự chênh lệch lớn. Vì vậy, việc nghiên cứu thực trạng công tác quản lý HĐDH tại các trƣờng THPT huyện Yên Sơn, từ đó đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học trong nhà trƣờng là vấn đề cấp thiết hiện nay. Xuất phát từ thực tế nêu trên, tác giả chọn đề tài nghiên cứu: “Quản lý hoạt động dạy học tại các trƣờng trung học phổ thông huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang”. 2. Mục đích nghiên cứu trong giai đoạn hiện nay Đề tài nghiên cứu đề xuất một số biện pháp quản lý HĐDH nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học của các trƣờng THPT huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. 3. Đối tƣợng nghiên cứu và khách thể nghiên cứu trong giai đoạn hiện nay - Đối tƣợng nghên cứu trong giai đoạn hiện nay: Quản lý hoạt động dạy học tại các trƣờng THPT huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang - Khách thể nghiên cứu trong giai đoạn hiện nay: Hoạt động dạy học tại các trƣờng THPT huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. 4. Câu hỏi nghiên cứu Câu hỏi đƣợc đặt ra cho nghiên cứu của tôi đó là: Thực trạng hoạt động dạy học tại các trƣờng THPT huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ? Và thực trạng quản lý hoạt động dạy học tại các trƣờng THPT huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ? Biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động dạy học tại các trƣờng THPT huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang? 5. Giả thuyết khoa học Công tác quản lý HĐDH ở các trƣờng THPT ở huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang trong thời gian qua đã thu đƣợc một số kết quả nhất định, góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học ở các nhà trƣờng, nâng cao chất lƣợng giáo dục của ngành Giáo 2 dục và Đào tạo tỉnh Tuyên Quang. Tuy nhiên, vẫn tồn tại nhiều hạn chế, hiệu quả chƣa cao do nhiều nguyên nhân trong đó có nguyên nhân thuộc CBQL. Nếu đề xuất đƣợc các biện pháp phù hợp để quản lý HĐDH và thực hiện chúng một cách đồng bộ, triệt để thì chất lƣợng dạy học ở các trƣờng THPT huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang sẽ đƣợc nâng cao, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu Giáo dục và Đào tạo của huyện, tỉnh và cả nƣớc. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý HĐDH ở trƣờng THPT. - Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng quản lý HĐDH trong các trƣờng THPT huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. - Đề xuất biện pháp quản lý HĐDH của CBQL các trƣờng THPT huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. 7. Giới hạn nghiên cứu 7.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu Đề tài chỉ nghiên cứu các biện pháp quản lý HĐDH của CBQL trƣờng THPT đối với HĐDH của giáo viên. 7.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu Nghiên cứu các trƣờng THPT của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang từ năm 2015 đến năm 2016. 7.3. Giới hạn về khách thể điều tra: Hiệu trƣởng, Phó hiệu trƣởng, giáo viên đang công tác tại các trƣờng THPT của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang: - 11 cán bộ quản lí trong đó có 4 hiệu trƣởng, 7 phó hiệu trƣởng của 4 trƣờng THPT ( Xuân Huy; Xuân Vân; Tháng 10; Trung Sơn) trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. - 112 CBGV, 336 HS thuộc 4 trƣờng THPT trên địa bàn huyện Yên Sơn. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu 8.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết - Phân tích các nội dung trong các văn bản về chủ trƣơng chính sách của Đảng và Nhà nƣớc về Giáo dục và Đào tạo, các văn bản của ngành Giáo dục và Đào tạo liên quan tới đề tài. 3 - Phân tích các nội dung ở tài liệu khoa học về QL, QLGD và quản lý trƣờng học có liên quan tới đề tài. - Nghiên cứu các nội dung trong sách báo, tạp chí có liên quan đến đề tài. 8.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 8.2.1. Phương pháp điều tra khảo sát bằng phiếu - Thu thập các tài liệu thực tế, tìm hiểu các đặc trƣng, tính chất của vấn đề. - Sử dụng hệ thống câu hỏi đối với CBQL, GV các trƣờng nghiên cứu để thu thập số liệu, đánh giá thực trạng. 8.2.2. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động Nghiên cứu các kế hoạch của nhà trƣờng, các tài liệu, các loại báo cáo sơ kết, tổng kết, báo cáo chuyên đề, các loại số liệu… để nhận định, đánh giá đúng thực trạng quản lý hoạt động dạy học. Phân tích đƣợc nguyên nhân để đề ra đƣợc biện pháp phù hợp. 8.2.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Nghiên cứu và tổng kết thực tiễn quản lý hoạt động giáo dục mà các biện pháp của nó mang lại giá trị thực tiễn và lý luận để phổ biến. 8.2.4. Phương pháp khảo nghiệm tính hợp lý và khả thi của các biện pháp Sử dụng hệ thống câu hỏi các biện pháp đề xuất với cán bộ quản lý, giáo viên để tìm ra tính cần thiết và khả thi của các biện pháp. 8.3. Phương pháp sử dụng toán thống kê Dùng phƣơng pháp toán thống kê để xử lý số liệu điều tra. 9. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài Ý nghĩa lý luận: Hệ thống các tri thức về DH, HĐDH, quản lý HĐDH và xác định biện pháp quản lý HĐDH. Ý nghĩa thực tiễn: Góp phần nâng cao hiệu quả quản lý HĐDH, nhằm nâng cao chất lƣợng dạy và học tại các trƣờng THPT huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. 10. Cấu trúc của luận văn Ngoài các phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính của luận văn đƣợc trình bày trong ba chƣơng: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học ở trƣờng THPT Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học tại các trƣờng THPT huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang 4 Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học tại các trƣờng THPT huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TẠI TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Thế giới của chúng ta hiện nay đang phát triển mạnh mẽ với xu thế toàn cầu hoá, khoa học – công nghệ tiếp tục có những bƣớc phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là công nghệ thông tin, đƣa loài ngƣời từ kỷ nguyên công nghiệp sang kỷ nguyên thông tin và phát triển kinh tế tri thức. Toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế quốc tế tạo ra những biến đổi sâu sắc và nhanh chóng, do đó Giáo dục và Đào tạo cần phải nhằm mục tiêu phát triển con ngƣời một cách toàn diện và bền vững. Để đạt đƣợc điều đó, giáo dục phổ thông đóng vai trò nền tảng, tạo tiền đề cơ sở cho đào tạo sau này. Giáo dục là một khoa học, ngày càng đƣợc củng cố bằng hệ thống lý thuyết vững chắc và phát triển mạnh mẽ góp phần to lớn cho sự phát triển của xã hội. Những nhà triết học, giáo dục học thời cổ đại nhƣ Socrate (469-399 trƣớc CN); Platon (427-348 trƣớc CN); Aristote (348-322 trƣớc CN) đã lý giải vấn đề giáo dục và sự cần thiết của giáo dục ở phƣơng Tây. Ơ phƣơng đông, tƣ tƣởng giáo dục của khổng Tử (551-479 trƣớc CN) đã có những đóng góp quý báu vào kho tàng giáo dục của dân tộc Trung Hoa nói riêng và kho tàng giáo dục nhân loại nói chung. Thế kỷ thứ XVI-XVII xuất hiện nhiều công trình nghiên cứu của nhà sƣ phạm Cộng hòa Sec( Tiệp khắc cũ)- Cômenxki (1592-1670). Ông đã đóng một dấu mốc quan trọng trong quá trình phát triển lý luận và hoạt động giáo dục của nhân loại. Ông là ngƣời đầu tiên đã đƣa ra đƣợc một hệ thống các nguyên tắc trong dạy học mà đến nay hầu nhƣ các nguyên tắc đó về cơ bản vẫn có ý nghĩa trong hệ thống các nguyên tắc dạy học hiện đại. Giữa thế kỷ XIX, Chủ nghĩa Mác-Lênin ra đời, cùng với sự phát triển của xã 5 hội, khoa học giáo dục đã có những biến đổi mạnh về lƣợng và chất. Học thuyết Mác - Lênin ra đời thực sự là kim chỉ nam cho hoạt động dạy học theo quy luật hình thành cá nhân con ngƣời. Các quy luật khẳng định vai trò của xã hội đối với sự phát triển của giáo dục trên các lĩnh vực thiết lập chính sách, phát triển nhân lực, đầu tƣ vật lực và xây dựng môi trƣờng giáo dục. Quá trình học tập của học sinh cũng diễn ra theo công thức nổi tiếng của V.I.Lênin: Từ trực quan sinh động đến tƣ duy trừu tƣợng, từ tƣ duy trừu tƣợng đến thực tiễn, đó là con đƣờng biện chứng của sự nhận thức chân lý, nhân thức hiện tƣợng khách quan. Trong mỗi thời kỳ lịch sử, các quốc gia đều mong muốn có một nền giáo dục phát triển, vì giáo dục là chìa khóa vàng mở cánh cửa tƣơng lai của mỗi quốc gia. Nên quốc gia nào cũng mong muốn chất lƣợng giáo dục ngày càng đƣợc nâng cao hơn nữa. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để nâng cao chất lƣợng hoạt động dạy học, đây luôn là lĩnh vực cần đƣợc nghiên cứu ở mọi thời đại, mọi quốc gia. Khoa học quản lý giáo dục ở Việt Nam đƣợc hình thành và phát triển trƣớc hết phải nói đến tƣ tƣởng quan điểm giáo dục của chủ tịch Hồ Chí Minh (18901969). Từ phƣơng pháp tiếp cận mạnh dạn, đúng đắn, khoa học, thừa kế và phát triển học thuyết chủ nghĩa Mác-Lênin đồng thời bám sát thực tiễn cách mạng thế giới. Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh đã có những luận điểm sáng tạo góp phần phát triển chủ nghĩa Mác – Lênin. Tƣ tƣởng của ngƣời coi giáo dục là một phƣơng tiện quan trọng để tuyên truyền quần chúng nhân dân giác ngộ làm cách mạng, đồng thời ngƣời cũng xem việc hƣớng đến một nền giáo dục tiến bộ là là một trong những quyền thiêng liêng của mọi ngƣời. Hồ Chí Minh đã để lại cho sự nghiệp giáo dục một kho tàng lý luận dạy học và quản lý dạy học. Trong thƣ gửi các cháu học sinh nhân ngày khai trƣờng năm 1945 Bác Hồ viết “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các cháu” [34, tr.25]. Thấm nhuần tƣ tƣởng của chủ tịch Hồ Chí Minh, và kế tục truyền thống hiếu học của dân tộc Việt Nam, Đảng và nhân dân dân ta đã có những quan tâm đến giáo dục và việc nâng cao chất lƣợng giáo dục đào tạo. Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI xác định: “ Phát triển giáo dục và đào tạo cùng với phát triển khoa học và 6 cộng nghệ là quốc sách hàng đầu, Đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát triển. Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo theo nhu cầu phát triển của xã hội, nâng cao chất lượng theo yêu cầu chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc. Đẩy mạnh xây dựng xã hội học tập, tạo cơ hội và điều kiện cho mọi công dân được học tập suốt đời” [2, tr.27]. Dựa trên lý luận của triết học Mác – Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và quan điểm chỉ đạo của Đảng cộng sản Việt Nam gần đây có nhiều nghiên cứu về khoa học quản lý của các nhà nghiên cứu, các nhà khoa học,…. viết dƣới dạng giáo trình, sách tham khảo, phổ biến kinh nghiệm đƣợc công bố về quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trƣờng, quản lý dạy học,….. Những tác giả tiêu biểu hiện nay là: Phạm Minh Hạc, Đặng Quốc Bảo, Vũ Ngọc Hải, Nguyễn Ngọc Quang,…. Trong đó phải kể đến công trình nghiên cứu “ Phƣơng pháp luận khoa học giáo dục” của Phạm Minh Hạc; “Những khái niệm cơ bản về lý luận quản lý giáo dục” của Nguyễn Ngọc Quang; “Học và dạy cách học” của Nguyễn Cảnh Toàn. Nhìn chung các công trình nghiên cứu đều đề cập đến vấn đề quản lý giáo dục và quản lý dạy học ở nhiều góc độ, mục đích làm phong phú thêm cơ sở lý luận và thực tiễn trong công cuộc đổi mới sự nghiệp giáo dục Việt Nam. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế tri thức, giáo dục Việt Nam đã có những bƣớc phát triển đáng kể. Tuy nhiên giáo dục vẫn còn hàng loạt các vấn đề đặt ra cần phải hoàn thiện. Những nghiên cứu ở nƣớc ngoài và trong nƣớc là tiền đề cho việc tiếp tục nghiên cứu tìm tòi để tìm ra các giải pháp, các biện pháp quản lý giáo dục và quản lý dạy học hữu hiệu trong các nhà trƣờng hiện nay. Đã có nhiều luận văn thạc sĩ quản lý giáo dục nghiên cứu về đề tài quản lý hoạt động dạy học trong nhà trƣờng THPT, đề tài quản lý HĐDH của hiệu trƣởng trƣờng phổ thông, quản lý hoạt động dạy học môn Vật Lí, quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh,… Trong số các luận văn đã tìm hiểu, tác giả chú trọng xem xét các luận văn của các tác giả nghiên cứu các giải pháp quản lý HĐDH ở cấp THPT nhƣ: - "Một số giải pháp quản lý HĐDH của hiệu trƣởng trƣờng THPT trên địa bàn thành phố Huế" của tác giả Lê Mạnh Dũng (2001). 7 - "Quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh của HT các trƣờng THCS huyện Tam Dƣơng, Vĩnh Phúc" Luận văn thạc sĩ QLGD 2011 của tác giả Nguyễn Thùy Linh. - "Những giải pháp tăng cƣờng hiệu quả quản lý HĐDH môn vật lý ở các trƣờng THPT của huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh" của tác giả Phan Văn Tuấn (2004). - "Giải pháp quản lý HĐDH của CBQL các trƣờng THPT thực hiện chƣơng trình SGK mới tại huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh" của tác giả Nguyễn Kim Phụng (2005). Trong các luận văn này, các tác giả đã khảo sát thực trạng và đề xuất các giải pháp quản lý dạy học của CBQL trƣờng THPT, trong đó tác giả Nguyễn Kim Phụng đã chú ý đến bối cảnh thực hiện chƣơng trình SGK mới, tác giả Phan Văn Tuấn đã đi sâu nghiên cứu và đề xuất các giải pháp quản lý dạy học môn Vật lý. Các công trình của các tác giả trên đều đã đạt đƣợc những kết quả nhất định về mặt lý luận và thực tiễn. Tuy nhiên, việc vận dụng kết quả nghiên cứu phụ thuộc vào điều kiện khách quan, chủ quan thực tế của từng nhà trƣờng. Cho đến nay, chƣa có công trình nghiên cứu nào về quản lý hoạt động dạy học tại trƣờng THPT trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang đƣợc thực hiện. Do đó, tác giả đã lựa chọn đề tài “Quản lý hoạt động dạy học tại các trƣờng THPT huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang” để nghiên cứu. Khi tiến hành nghiên cứu đề tài này, tác giả sẽ kế thừa những kết quả của các công trình nghiên cứu trƣớc đó và tiếp tục đề xuất một số biện pháp khả thi mới để quản lý hoạt động dạy học tại trƣờng THPT trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang đạt hiệu quả cao. 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài nghiên cứu 1.2.1. Quản lý Trong lịch sử phát triển của xã hội loại ngƣời, mọi hoạt động của đời sống xã hội đều cần tới quản lý. Bất cứ một tổ chức nhƣ thế nào, cơ cấu đơn giản hay phức tạp, quy mô rộng hay hẹp, theo mục đích gì đều cần có sự quản lý. Quản lý xuất hiện nhƣ một yếu tố cần thiết để phối hợp những nổ lực cá nhân hƣớng tới mục tiêu chung. Vậy quản lý là gì ? Do tính chất phong phú, đa dạng và phức tạp trong hoạt động của con ngƣời nên có rất nhiều định nghĩa khác nhau về quản lý của các nhà khoa học: Theo tác giả Bùi Văn Quân: “Quản lý là quá tình tiến hành những hoạt động 8 khai thác, lựa chọn, tổ chức các nguồn lực, các tác động của chủ thể quản lý theo kế hoạch chủ động và phù hợp với quy luật khách quan để gây ảnh hƣởng đến đối tƣợng quản lý nhằm tạo ra sự thay đổi hay tạo ra hiệu quả cần thiết vì sự tồn tại (duy trì), ổn định và phát triển của tổ chức trong một môi trƣờng luôn biến động” [20]. Theo tác giả Trần Quốc Thành: “ Quản lý là quá trình tác động có ý thức của chủ thể vào một bộ máy (đối tƣợng quản lý) bằng cách vạch ra mục tiêu cho bộ máy, tìm kiếm các biện pháp tác động để bộ máy đạt tới mục tiêu đã xác định” [26]. Từ những ý chung của các định nghĩa trên chúng ta có thể định nghĩa: Quản lý là sự tác động liên tục có tổ chức, có mục đích, có kế hoạch, phù hợp với quy luật khách quan của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý bằng một hệ thống các luật lệ, các chính sách, các nguyên tắc, các phương pháp và các biện pháp cụ thể nhằm khai thác tối ưu các nguồn lực và phối hợp mọi nổ lực của cá nhân để đưa tổ chức tiến đến mục tiêu đã xây dựng. Nhƣ vậy, quản lý luôn tồn tại với tƣ cách là hệ thống. Hệ thống quản lý đƣợc tạo bởi các thành tố cơ bản sau: Chủ thể quản lý: Là trung tâm thực hiện những hoạt động khai thác, tổ chức và thực hiện những nguồn lực của tổ chức; thực hiện những tác động hƣớng đích, có chủ định đến đối tƣợng quản lý. Đối tƣợng quản lý: Là những đối tƣợng chịu tác động và thay đổi dƣới những tác động hƣớng đích có chủ định của chủ thể quản lý. Đối tƣợng quản lý là con ngƣời trong tổ chức và các yếu tố đƣợc sử dụng là nguồn lực của tổ chức (thông qua việc khai thác, tổ chức và thực hiện). Đối tƣợng quản lý bao giờ cũng tồn tại trong một khách thể quản lý xác định. Khách thể quản lý là cơ sở khách quan của đối tƣợng quản lý. Trong quan hệ với chủ thể quản lý, đối tƣợng quản lý luôn là cái khách quan, thuộc hiện thực bên ngoài của chủ thể quản lý. Cơ chế quản lý: là phƣơng thức vận động hợp quy luật của hệ thống quản lý, mà trƣớc hết là sự tác động lẫn nhau một cách hợp quy luật trong quá trình quản lý. Cơ chế quản lý có vai trò quan trọng trong việc thiết lập phƣơng thức hoạt động hợp với quy luật khách quan cho hoạt động quản lý. Cơ chế quản lý có tác động trực tiếp đến việc xác lập và vận hành mối quan hệ giữa chủ thể quản lý và đối tƣợng quản lý, đến việc định hƣớng tổ chức thực hiện và điều chỉnh các hoạt động trong tổ chức. 9 Mục tiêu cuối cùng của quản lý là chất lƣợng sản phẩm vì lợi ích phục vụ con ngƣời. Tựu chung lại, ngƣời quản lý là ngƣời am hiểu việc nghiên cứu khoa học, là ngƣời có nghệ thuật giải quyết các mối quan hệ phức tạp trong hệ thống. Có thể mô hình hóa cấu trúc quản lý bằng sơ đồ sau: MÔI TRƢỜNG QUẢN LÝ MỤC TIÊU QUẢN LÝ CHỦ THỂ QUẢN LÝ CƠ CHẾ QUẢN LÝ (HÌNH THỨC QUẢN LÝ) KHÁCH THỂ QUẢN LÝ Sơ đồ 1.1. Cấu trúc hệ thống quản lý được đặt trong môi trường quản lý 1.2.2. Hoạt động dạy học Hoạt động dạy học là hoạt động chuyên biệt do thầy giáo thực hiện theo phƣơng thức nhà trƣờng, nhằm giúp ngƣời học lĩnh hội tri thức, kinh nghiệm của xã hội loài ngƣời, tạo ra sự phát triển tâm lý và hình thành nhân cách. Cần phân biệt dạy trong đời sống hàng ngày và hoạt động giảng dạy do thầy giáo thực hiện theo phƣơng thức nhà trƣờng. Trong cuộc sống đời thƣờng, chúng ta hay nói, “Dạy ăn, dạy nói, dạy gói, dạy mở” đây là cách truyền đạt những kinh nghiệm cuộc sống của thế hệ trƣớc cho thế hệ sau. Điều này tất nhiên cũng đem lại những hiểu biết nhất định, song nó không thể giúp cho thế hệ trẻ lĩnh hội đƣợc hệ thống tri thức của nhân loại và giúp cho sự phát triển toàn diện. Hoạt động dạy học đƣợc thực hiện trong một thiết chế chuyên biệt, đó là nhà trƣờng. Ở đó có tổ chức bộ máy, có mục tiêu, có nội dung, chƣơng trình đã đƣợc chọn lọc tối ƣu phù hợp với từng lứa tuổi, có cơ sở vật chất, tài chính riêng phù hợp với điều kiện địa phƣơng, có đội ngũ GV, cán bộ quản lý đƣợc đào tạo bài bản và có kinh nghiệm trong quản lý, điều hành nhà trƣờng. Tóm lại, HĐDH là hoạt động truyền thụ tri thức, giúp cho ngƣời học phát triển nhân cách. Hoạt động này đƣợc tiến hành chủ yếu trong nhà trƣờng, GV giữ 10 vai trò tổ chức, điều khiển, hƣớng dẫn ngƣời học cách chiếm lĩnh tri thức và phát triển tâm lý. 1.2.3. Quản lý hoạt động dạy học 1.2.3.1. Vị trí của trường trung học phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân Trƣờng trung học là cơ sở giáo dục phổ thông của hệ thống giáo dục quốc dân. Trƣờng có tƣ cách pháp nhân, có tài khoản và con dấu riêng. 1.2.3.2. Khái niệm quản lý hoạt động dạy học Quản lý HĐDH là quản lý việc chấp hành các quy định (điều lệ, quy chế, nội quy …) về hoạt động giảng dạy của giáo viên và hoạt động học tập của học sinh, đảm bảo cho hoạt động đó đƣợc tiến hành tự giác, có nề nếp ổn định, có chất lƣợng và hiệu quả cao. Nhƣ vậy, chúng ta có thể hiểu: Quản lý dạy học là quá trình tác động hợp quy luật của nhà quản lý đến các thành tố trong hoạt động dạy học của giáo viên (mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức, kiểm tra – đánh giá, phương tiện, điều kiện dạy học) bằng các biện pháp phát huy tác dụng của các nguồn lực dạy học (nhân lực, vật lực, tài lực và tin lực) nhằm đạt được mục đích dạy học 1.2.3.3. Đặc điểm của quản lý hoạt động dạy học + Mang tính chất quản lý hành chính sƣ phạm: Tính hành chính thể hiện ở việc quản lý tuân thủ theo pháp luật, theo các văn bản pháp quy (Luật Giáo dục, Điều lệ trƣờng học, những nội quy, quy chế, các văn bản quản lý của cấp trên). Tính sƣ phạm là việc quản lý chịu sự quản lý của các quy luật của quá trình dạy học (quy luật nhận thức, quy luật tâm lý…) diễn ra trong môi trƣờng sƣ phạm lấy hoạt động và quan hệ dạy – học của thầy và trò làm đối tƣợng quản lý. + Mang tính chất đặc trƣng của khoa học quản lý: Quản lý HĐDH tuân thủ quy trình và thực hiện các chức năng quản lý (lập kế hoạch, tổ chức bộ máy, chỉ đạo thực hiện, kiểm tra đánh giá và thông tin lƣu trữ, bảo quản, xử lý thông tin …). Có khả năng sử dụng sáng tạo các nguyên tắc và phƣơng pháp quản lý trong quản lý hoạt động dạy học. - Có tính xã hội hóa cao: Chịu sự chi phối trực tiếp của các điều kiện kinh tế xã hội. Có mối quan hệ tƣơng tác thƣờng xuyên với đời sống xã hội. 11 1.2.3.4. Yêu cầu của quản lý hoạt động dạy học Quản lý dạy học phải đạt các yêu cầu: - Đảm bảo tính pháp lý. - Đảm bảo tính khoa học. - Đảm bảo tính thực tiễn. - Góp phần nâng cao chất lƣợng và hiệu quả dạy học. 1.2.3.5. Cơ sở pháp lý và thực tiễn của quản lý hoạt động dạy học Quản lý HĐDH ở trƣờng THPT nhất thiết phải thực hiện dựa trên cơ sở pháp lý và những quy định có tính pháp lý nhƣ: Luật Giáo dục; Điều lệ trƣờng trung học; Các thông tƣ, quyết định, chỉ thị của Bộ GD & ĐT; Chiến lƣợc phát triển giáo dục THPT (định hƣớng phát triển kinh tế xã hội của đất nƣớc, chiến lƣợc phát triển nguồn nhân lực …); Mục tiêu kế hoạch giáo dục bậc trung học; Chƣơng trình giáo dục THPT do Bộ GD & ĐT ban hành; Các văn bản hƣớng dẫn thực hiện chƣơng trình kế hoạch dạy học và thực hiện nhiệm vụ năm học; Các văn bản chỉ đạo của Ủy ban nhân dân tỉnh Tuyên Quang, của Sở GD & ĐT tỉnh Tuyên Quang về giáo dục THPT. Việc quản lý HĐDH ở bất kỳ một cơ sở giáo dục nào cũng phải dựa trên cơ sở pháp lý, phải đảm bảo tính khoa học. Tuy nhiên sự vận động của HĐDH ở các trƣờng THPT trên địa bàn huyện cực kỳ phong phú, đa dạng, đa phƣơng, đa chiều, nhiều khi không phù hợp với quy luật phát triển theo chiều hƣớng tích cực của thời đại cũng nhƣ sự phát triển của hệ thống giáo dục quốc dân. Vì thế, nhiệm vụ của các nhà quản lý, một mặt phải bám sát cơ sở pháp lý, nắm chắc cơ sở khoa học trong chỉ đạo hoạt động dạy học. Nhƣng mặt khác phải đi sâu đi sát thực tế về cả hai mặt: mặt tích cực và mặt hạn chế, cái phổ biến và cái đặc thù, cái chung và cái riêng để tác động, điều khiển, điều chỉnh quá trình vận động của hoạt dộng dạy học đạt kết quả mong muốn theo mục tiêu nhiệm vụ đã đề ra. Những cơ sở thực tiễn nổi bật cần quan tâm tìm hiểu là: - Những xu hƣớng phát triển giáo dục phổ thông trong bối cảnh hội nhập quốc tế và xây dựng nền kinh tế tri thức (xu hƣớng phát triển giáo dục phổ thông trên thế giới; hệ thống giáo dục phổ thông ở nƣớc ta hiện nay; định hƣớng phát triển trƣờng THPT). - Tình hình phát triển về kinh tế xã hội của đất nƣớc, của địa phƣơng ảnh 12
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan