Tài liệu Quản lý nhà nước cấp tỉnh đối với các cơ sở giáo dục có yếu tố nước ngoài

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC PHẠM VĂN ĐẠI QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC CẤP TỈNH ĐỐI VỚI CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC CÓ YẾU TỐ NƯỚC NGOÀI LUẬN ÁN TIẾN SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Hà Nội – 2012 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC PHẠM VĂN ĐẠI QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC CẤP TỈNH ĐỐI VỚI CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC CÓ YẾU TỐ NƯỚC NGOÀI Chuyên ngành: Quản lý Giáo dục Mã số: 62 14 05 01 LUẬN ÁN TIẾN SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Nguyễn Thị Mỹ Lộc PGS.TS. Bùi Văn Quân Hà Nội – 2012 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án“Quản lý nhà nước cấp tỉnh đối với các cơ sở giáo dục có yếu tố nước ngoài” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu trong Luận án là hoàn toàn trung thực, khách quan và chưa được ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu khoa học nào khác. Tác giả luận án Phạm Văn Đại i LỜI CẢM ƠN Để có được kết quả nghiên cứu này, trước hết, tôi xin bày tỏ sự kính trọng và lời biết ơn sâu sắc tới GS. TS. Nguyễn Thị Mỹ Lộc và PGS. TS. Bùi Văn Quân, người Thầy, người hướng dẫn khoa học đã thường xuyên chỉ bảo, tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình công tác, học tập và thực hiện Luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu cùng toàn thể cán bộ, giảng viên, viên chức Trường Đại học Giáo dục đã luôn động viên, giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi nhất để tôi hoàn thành chương trình đào tạo tiến sĩ và hoàn thành luận án. Tôi xin gửi lời cảm ơn tới các Thầy, Cô, đồng nghiệp, các bạn bè đã cộng tác và giúp đỡ về mọi mặt để tôi thực hiện quá trình nghiên cứu của luận án. Cảm ơn sự động viên khích lệ và hỗ trợ của gia đình, người thân đã dành cho tôi trong suốt quá trình công tác, học tập và nghiên cứu khoa học. Tôi mong muốn sẽ học hỏi nhiều hơn nữa và hy vọng sẽ tiếp tục nhận được sự quan tâm, sự hợp tác giúp đỡ, ủng hộ của các đồng chí lãnh đạo Thành phố; các thầy cô giáo, đồng nghiệp để luận án được triển khai thực hiện và ứng dụng hiệu quả hơn trong thực tế quản lý trên địa bàn thành phố và cả nước về lĩnh vực nghiên cứu này. Hà Nội, ngày 15 tháng 11 năm 2012 Tác giả Luận án Phạm Văn Đại ii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý CĐ : Cao đẳng CLGD : Chất lượng giáo dục CNH-HĐH : Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa CNXH : Chủ nghĩa xã hội CSVC : Cơ sở vật chất ĐH : Đại học GATS : Hiệp định chung về thương mại và dịch vụ GD : Giáo dục GDCYTNN : Giáo dục có yếu tố nước ngoài GD-ĐT : Giáo dục-Đào tạo HĐND : Hội đồng nhân dân KH&ĐT : Kế hoạch và Đầu tư KT-XH : Kinh tế - Xã hội LHQ : Liên hợp quốc MN : Mầm non NQ : Nghị quyết QLCLGD : Quản lý chất lượng giáo dục QLGD : Quản lý giáo dục QLNN : Quản lý nhà nước TBCN : Tư bản chủ nghĩa TH : Tiểu học THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông TW : Trung ương UBND : Uỷ ban nhân dân XHCN : Xã hội chủ nghĩa WTO : Tổ chức Thương mại thế giới iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT ......................................... iii MỤC LỤC .......................................................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................vii DANH MỤC SƠ ĐỒ ....................................................................................... viii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ............................................................................. ix MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ GIÁO DỤC ĐỐI VỚI CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC CÓ YẾU TỐ NƯỚC NGOÀI THEO PHÂN CẤP QUẢN LÝ CHO CẤP TỈNH ......................................................... 11 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ..................................................................... 11 1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài ......................................................................... 11 1.1.2. Nghiên cứu trong nước............................................................................. 16 1.2. Các khái niệm công cụ ................................................................................ 18 1.2.1. Cơ sở giáo dục có yếu tố nước ngoài ........................................................ 18 1.2.2. Quản lý nhà nước về giáo dục .................................................................. 22 1.2.3. Phân cấp quản lý nhà nước về giáo dục theo địa bàn cấp tỉnh .................. 24 1.2.4. Quản lý nhà nước về giáo dục đối với các cơ sở giáo dục có yếu tố nước ngoài .................................................................................................................. 25 1.3. Nội dung quản lý nhà nước về giáo dục và quản lý nhà nước về giáo dục ở cấp tỉnh .............................................................................................................. 27 1.3.1. Nội dung quản lí nhà nước về giáo dục .................................................... 27 1.3.2.Nội dung quản lý nhà nước về giáo dục ở cấp tỉnh .................................... 33 1.3.3. Chính sách giáo dục trong QLNN đối với cơ sở giáo dục có yếu tố nước ngoài ở cấp tỉnh ................................................................................................. 39 1.4. Tính tất yếu của sự phát triển các cơ sở giáo dục có yếu tố nước ngoài ....... 48 1.4.1.Tính tất yếu khách quan thúc đẩy sự phát triển của các cơ sở GDCYTNN 48 1.4.2. Các yếu tố nội tại phát triển các cơ sở GDCYTNN .................................. 52 1.5. Chính sách QLNN về giáo dục và QLNN trong quan hệ quốc tế về giáo dục, đào tạo tại một số quốc gia trên thế giới ..................................................... 54 1.5.1. Tại Niu Di-lân .......................................................................................... 54 1.5.2. Tại Ô-xtrây-li-a ........................................................................................ 57 1.5.3. Tại Hồng Kông, Đặc khu hành chính của Trung Quốc ............................. 58 1.5.4 Tại Nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa ................................................. 60 1.5.5. Tại Ma-lai-xi-a ......................................................................................... 62 1.5.6. Những bài học từ chính sách và cách quản lý của nước ngoài .................. 63 iv KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .................................................................................. 64 CHƯƠNG 2:THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC CÓ YẾU TỐ NƯỚC NGOÀI Ở VIỆT NAM ........................... 65 2.1. Khái quát về cách tổ chức nghiên cứu thực trạng ........................................ 65 2.1.1. Mục đích .................................................................................................. 65 2.1.2. Đối tượng và phạm vi............................................................................... 65 2.1.3. Nội dung và phương pháp khảo sát .......................................................... 66 2.2. Kết quả khảo sát .......................................................................................... 67 2.2.1. Thực trạng các cơ sở giáo dục có yếu tố nước ngoài ở Việt Nam ............. 67 2.2.2. Thực trạng quản lý nhà nước đối với các cơ sở GDCYTNN .................... 85 2.2.3. Đánh giá chung ...................................................................................... 100 2.3. Dự báo xu hướng và môi trường phát triển của các cơ sở GDCYTNN ...... 105 2.3.1. Xu hướng phát triển của các cơ sở GDCYTNN ..................................... 105 2.3.2. Môi trường phát triển của các cơ sở GDCYTNN ................................... 109 2.3.3. Nhận định về xu hướng phát triển của các cơ sở GDCYTNN ................ 110 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ................................................................................ 112 CHƯƠNG 3: BIỆN PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC CẤP TỈNH ĐỐI VỚI CÁC CƠ CƠ SỞ GIÁO DỤC CÓ YẾU TỐ NƯỚC NGOÀI ............... 114 3.1. Định hướng và nguyên tắc đề xuất biện pháp ............................................ 114 3.1.1. Các định hướng phát triển các cơ sở giáo dục có yếu tố nước ngoài ....... 114 3.1.2. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ................................................................ 119 3.2. Các biện pháp tăng cường quản lý nhà nước cấp tỉnh đối với các cơ sở giáo dục có yếu tố nước ngoài.......................................................................... 120 3.2.1. Hoàn thiện cơ chế chính sách quản lý nhà nước cấp tỉnh đối với các cơ sở giáo dục có yếu tố nước ngoài ..................................................................... 120 3.2.2. Tổ chức bộ máy và công cụ để quản lý các cơ sở GDCYTNN ............... 123 3.2.3. Tăng cường tính tự chủ và trách nhiệm xã hội của các cơ sở GDCYTNN ... 133 3.2.4. Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức của bộ máy quản lý cơ sở GDCYTNN và tăng cường nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về hội nhập quốc tế và hợp tác giáo dục với nước ngoài ............................................. 136 3.3. Khảo nghiệm về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ............... 139 3.3.1. Những vấn đề chung về khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất .................................................................................. 139 3.3.2. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................. 141 3.4. Tổ chức thử nghiệm các biện pháp đã đề xuất ........................................... 146 3.4.1. Những vấn đề chung của tổ chức thử nghiệm ......................................... 146 3.4.2. Nội dung và kết quả thử nghiệm............................................................. 147 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ................................................................................ 151 v KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ................................................................... 153 1. Kết luận ....................................................................................................... 153 2. Khuyến nghị ................................................................................................ 155 2.1. Với Bộ Giáo dục và Đào tạo ..................................................................... 155 2.2. Với Uỷ ban nhân dân Thành phố, Tỉnh ..................................................... 156 2.3. Với Sở Giáo dục và Đào tạo...................................................................... 156 2.4. Với các Sở, Ngành của Tỉnh, thành phố .................................................... 157 2.5. Với UBND và Phòng Giáo dục-Đào tạo các quận, huyện. ........................ 157 DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ........................................................................ 158 TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................ 159 PHỤ LỤC ........................................................................................................ 167 vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1. 1. Các tiêu chí đánh giá chính sách giáo dục ..................................... 48 Bảng 1. 2. Một số lĩnh vực cam kết của Việt Nam về dịch vụ giáo dục .......... 53 Bảng 2. 1: Số lượng học sinh tại các GDCYTNN tại địa bàn Hà Nội ............. 69 Bảng 2. 2: Số lượng giáo viên đang giảng dạy tại các cơ sở GDCYTNN ....... 71 Bảng 2. 3 Diện tích cơ sở GDCYTNN tại địa bàn Hà Nội(Đơn vị: m2) .......... 75 Bảng 2. 4 Đánh giá thực trạng bộ máy thực hiện chức năng quản lý nhà nước về giáo dục đối với các cơ sở GDCYTNN của Sở GD&ĐT Hà Nội .............. 86 Bảng 2. 5. Kết quả đánh giá về công tác quản lý của địa phương đối với các cơ sở GDCYTNN ............................................................................................... 88 Bảng 2. 6: Đánh giá tác động của chính sách quản lý nhà nước đối với cơ sở GDCYTNN.................................................................................................... 92 Bảng 2. 7.Đánh giá về quá trình ban hành và thực hiện các chính sách nhà nước về quản lý cơ sở GDCYTNN ................................................................ 93 Bảng 2. 8. Mức độ phù hợp của các chính sách nhà nước về quản lý cơ sở GDCYTNN.................................................................................................... 94 Bảng 2. 9: Đánh giá về quy trình kiểm tra và đánh giá các cơ sở GDCYTNN ..................................................................................................................... 100 Bảng 2. 10: Những mong đợi về điều kiện học tập và rèn luyện tại các cơ sở GDCYTNN của phụ huynh và học sinh ....................................................... 107 Bảng 3. 1: Kết quả tổng hợp ý kiến của các đối tượng về tính cấp thiết của các biện pháp ..................................................................................................... 142 Bảng 3. 2: Kết quả lượng hoá đánh giá của các nhóm đối tượng về tính cấp thiết của các biện pháp ................................................................................. 143 Bảng 3. 3: Kết quả tổng hợp ý kiến của các đối tượng đánh giá về tính khả thi của các biện pháp ......................................................................................... 145 Bảng 3. 4: Kết quả lượng hoá đánh giá của các đối tượng về tính khả thi .... 146 Bảng 3. 5: Sự thay đổi về nhu cầu tìm hiểu đường lối, chủ trương của Đảng, Nhà nước về hợp tác đầu tư với nước ngoài trong lĩnh vực GD ................... 149 Bảng 3. 6: Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến việc tiếp cận thông tin về về chủ trương chính sách của Đảng và nhà nước về hợp tác đầu tư với nước ngoài trong lĩnh vực giáo dục ................................................................................ 150 Bảng 3. 7: So sánh số vụ việc tại các cơ sở GDCYTNN năm 2009 và 2010 151 vii DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 2. 1. Các sơ đồ cây vấn đề về quản lý nhà nước về giáo dục đối với các cơ sở GDCYTNN theo phân cấp quản lý ở cấp tỉnh ..................................... 104 Sơ đồ 3.1. Qui trình quản lý cơ sở GDCYTNN ............................................ 130 viii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2. 1. Tỷ lệ các loại hình cơ sở GDCYTNN ....................................... 68 Biểu đồ 2. 2. Tỷ lệ các cấp học hiện có tại các cơ sở GDCYTNN .................. 69 Biểu đồ 2. 3. Trình độ học vấn của giáo viên tại các cơ sở GDCYTNN ......... 72 Biểu đồ 2. 4. Chương trình đào tạo tại các cơ sở GDCYTNN ........................ 74 Biểu đồ 2. 5. Đánh giá về dịch vụ giáo dục khác của các cơ sở GDCYTNN .. 75 Biểu đồ 2. 6. Đánh giá của cán bộ quản lý về chế độ làm việc tại cơ sở GDCYTNN.................................................................................................... 77 Biểu đồ 2.7. Đánh giá của giáo viên về chế độ làm việc tại các cơ sở GDCYTNN.................................................................................................... 77 Biểu đồ 2. 8. Giấy tờ pháp lý liên quan của các giáo viên người nước ngoài tại các cơ sở GDCYTNN .................................................................................... 78 Biểu đồ 2. 9 Mức độ thường xuyên tổ chức các hoạt động đánh giá chuyên môn giáo viên tại các cơ sở GDCYTNN trong địa bàn Hà Nội ...................... 79 Biểu đồ 2. 10. Mức độ minh bạch trong quản lý tài chính tại cơ sở GDCYTNN ....................................................................................................................... 80 Biểu đồ 2. 11. Cách thức đánh giá kết quả giảng dạy và học tập tại cơ sở GDCYTNN.................................................................................................... 81 Biểu đồ 2. 12. Đánh giá mức độ phù hợp của cách thức đánh giá kết quả giảng dạy và học tập tại GDCYTNN từ quan điểm của các cán bộ quản lý cấp nhà nước ............................................................................................................... 83 Biểu đồ 2. 13. Mức độ chấp hành các chính sách quản lý nhà nước của các cơ sở GDCYTNN ............................................................................................... 99 Biểu đồ 2. 14. Biểu đồ thể hiện về kiến thức và kỹ năng học sinh thu nhận được từ các cơ sở GDCYTNN ..................................................................... 108 ix MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1 Tính quy định của xã hội đối với giáo dục là một trong những quy luật quan trọng của quá trình phát triển giáo dục.Theo đó, giáo dục luôn mang tính lịch sử cụ thể, tính dân tộc và tính quốc tế, tính thời đại. Sự phát triển giáo dục của mỗi quốc gia không chỉ làm gia tăng bản sắc văn hoá của dân tộc đó mà còn hướng đến những đỉnh cao của giáo dục nhân loại. Tính quốc tế, tính thời đại của giáo dục phù hợp với xu thế hội nhập quốc tế về giáo dục. Tuy nhiên, tốc độ và quy mô của quá trình đó phụ thuộc vào trình độ phát triển kinh tế, xã hội và phát triển giáo dục của mỗi quốc gia. Mặt khác, điều quan trọng trong quá trình hội nhập quốc tế về giáo dục là nền giáo dục của quốc gia “một mặt phải vận động, phát triển theo xu hướng phát triển chung của giáo dục nhân loại, mặt khác phải giữ gìn và phát huy được bản sắc văn hóa của dân tộc mình” [66, tr. 14]. Việt Nam gia nhập WTO không chỉ thuần tuý là tác động của quá trình toàn cầu hoá, mà còn xuất phát từ yêu cầu nội tại của bản thân xã hội Việt Nam trong xu thế hiện nay. Với tư cách là thành viên của tổ chức thương mại thế giới, mỗi quốc gia thành viên của tổ chức này bắt buộc phải thực hiện các cam kết thương mại. Giáo dục là một trong số các dịch vụ mà các nước tham gia WTO sẽ cung ứng tự do với nhau. Trong bối cảnh này, giáo dục không thuần tuý chỉ là một hình thái thuộc lĩnh vực tư tưởng - ý thức hệ, với tư cách là phương thức truyền đạt và chuyển giao văn hoá nhân loại và dân tộc của các thế hệ trước cho các thế hệ đang lớn lên nhằm dựng xây xã hội mới mà còn là một con đường hữu hiệu phục vụ cạnh tranh kinh tế phạm vi toàn cầu mang tính chất thương mại. Hội nhập quốc tế về giáo dục và thực hiện cam kết về dịch vụ giáo dục trong khuôn khổ Hiệp định chung về Thương mại các dịch vụ - GATS, một mặt tạo cho giáo dục của các nước đang phát triển nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra không ít thách thức đối với sự phát triển giáo dục của các nước này. Cụ thể là:1) Các nước phát triển đang tích cực khai thác 1 tính chất tự do thương mại để xuất khẩu GD nhằm lợi ích lợi nhuận kinh tế; 2) Thu hút nhân tài, gây nạn “chảy máu chất xám” đối với nước kém phát triển; 3) Mở rộng thị phần trong thị trường đào tạo nguồn nhân lực phục vụ cho các dự án đầu tư kinh tế –chuyển giao công nghệ vào nước nhận nhập khẩu cả GD và kinh tế; 4) Truyền bá văn hoá - lối sống đối với các nước nhập khẩu GD; 5) Với mục tiêu đẩy nhanh thương mại hoá GD; WTO, WB, IMF khuyến khích áp dụng chủ nghĩa tự do mới, một mặt giảm đầu tư công cộng vào trường công lập mà thay thế bằng tư nhân hóa, tự do cạnh tranh trong dịch vụ giáo dục áp dụng trong mỗi nước TBCN, và do vậy nó tác động đến quyền lợi được học tập của đa số dân cư, tạo ra bất bình đẳng mới trong GD giữa thanh, thiếu niên nói chung, cộng đồng đa số dân cư thuộc tầng lớp lao động và dân nghèo nói riêng [33]; [77]. 1.2. Cơ cấu hệ thống giáo dục của mỗi quốc gia trong bối cảnh hội nhập quốc tế đã có những thay đổi sâu sắc tất yếu đòi hỏi phải có những cơ chế quản lý giáo dục tương ứng. Tại các nước phát triển trên thế giới và các nước trong khu vực, các cơ sở giáo dục đào tạo có hợp tác, đầu tư của nước ngoài rất phổ biến. Tại Singapore, Thái Lan, Ma-lai-xi-a, Hàn Quốc, nhiều trường quốc tế (The International Schools) đã được thành lập. Chương trình giảng dạy thường là của Anh, Mỹ, Ô-xtrây-li-a, Pháp v.v… Ngôn ngữ dạy và học chủ yếu bằng tiếng Anh, tiếng Pháp. Chính phủ các nước đều có những chính sách, quy định cụ thể nhằm khuyến khích đầu tư và phát triển các trường quốc tế và các cơ sở giáo dục đào tạo có sử dụng chương trình tiên tiến của nước ngoài, sử dụng giáo viên nước ngoài, góp phần quan trọng trong việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, có đủ năng lực trong môi trường cạnh tranh toàn cầu. Các trường quốc tế, các cơ sở giáo dục đào tạo có hợp tác, đầu tư của nước ngoài còn gián tiếp nâng cao chất lượng giáo dục của các nước và là hình mẫu cho các quốc gia khi muốn xây dựng các trường học đạt chuẩn quốc tế và khu vực [85]; [93]. 2 1.3. Với phương châm Việt Nam muốn làm bạn và hợp tác với tất cả các nước trong cộng đồng quốc tế, phấn đấu vì hòa bình, độc lập và phát triển, đất nước ta đã có bước khởi đầu vững chắc trong tiến trình hội nhập quốc tế. Trong tiến trình đó, giáo dục và đào tạo luôn được Đảng và Nhà nước xác định là “quốc sách hàng đầu”. Văn kiện Đại hội Đại biểu Toàn quốc lần thứ XI của Đảng Cộng sản Việt Nam một lần nữa tiếp tục khẳng định: “Hoàn thiện cơ chế chính sách xã hội hóa giáo dục, đào tạo trên cả ba phương diện: động viên các nguồn lực trong xã hội; phát huy vai trò giám sát của cộng đồng; khuyến khích các hoạt động khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập, tạo điều kiện để người dân được học tập suốt đời. Nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế trong giáo dục, đào tạo” [28, tr. 557]. Công cuộc đổi mới kinh tế với nội dung chủ yếu là chuyển sang kinh tế thị trường mở cửa định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta trong thời gian qua đã đạt được những thành tựu đáng khích lệ. Một trong những đóng góp quan trọng vào thành tựu đó là huy động và sử dụng nguồn vốn đầu tư nước ngoài nói chung và vào lĩnh vực giáo dục đào tạo nói riêng. Luật đầu tư của Việt Nam hiện nay khuyến khích thu hút đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực giáo dục đào tạo, từ đó xuất hiện nhiều cơ sở giáo dục có yếu tố nước ngoài ở nước ta trong thời gian gần đây, nhất là khi Việt Nam là thành viên của Tổ chức Thương mại thế giới. Thực tiễn quản lý các cơ sở GDCYTNN thời gian vừa qua cho thấy: mặc dù nhà nước ta đã ban hành một số văn bản về quản lý nhà nước đối với các cơ sở GDCYTNN như: Luật Giáo dục 2005 (Điều 107); Nghị định số 06/2000/NĐ-CP ngày 06 tháng 03 năm 2000 của Chính phủ về việc hợp tác đầu tư của nước ngoài trong lĩnh vực khám chữa bệnh, giáo dục đào tạo, nghiên cứu khoa học; Nghị định số 18/2001/NĐ-CP ngày 04 tháng 05 năm 2001 của Chính phủ quy định về việc thành lập và hoạt động của các cơ sở văn hoá, giáo dục nước ngoài tại Việt Nam; Thông tư số 14/2005/TTLTBGD&ĐT-BKH&ĐT ngày 14 tháng 4 năm 2005 của Liên Bộ Giáo dục và 3 Đào tạo, Bộ Kế hoạch và Đầu tư hướng dẫn một số điều của Nghị định số 06/2000/NĐ-CP ngày 06 tháng 03 năm 2000 của Chính phủ; Thông tư số 15/2003/TT-BGD&ĐT ngày 31 tháng 3 năm 2003 của Bộ Giáo dục và Đào tạo hướng dẫn thực hiện một số điều của Nghị định số 18/2001/NĐ-CP ngày 04 tháng 05 năm 2001 của Chính phủ; tuy nhiên, các văn bản trên chưa thực sự tạo ra hành lang pháp lý phù hợp nhằm tận dụng tối đa mặt tích cực và hạn chế những mặt tiêu cực của quá trình hội nhập quốc tế về giáo dục, đặc biệt chưa qui định chặt chẽ và cụ thể thẩm quyền và trách nhiệm quản lý các cơ sở GDCYTNN. Điều này đã ảnh hưởng đến hiệu lực quản lý nhà nước đối với các cơ sở GDCYTNN và để xảy ra những vấn đề hết sức phức tạp gây thiệt hại lớn cho người học và cộng đồng. Ngày 24 tháng 12 năm 2010 Chính phủ ban hành Nghị định 115/2010/NĐ-CP về Quy định trách nhiệm quản lý nhà nước về giáo dục. Tại cấp tỉnh, thành phố theo nghị định này, tại điều 6 khoản 5 có qui định trách nhiệm quản lý nhà nước về giáo dục thì ủy ban tỉnh có trách nhiệm cho phép thành lập các trung tâm tin học và các cơ sở khác do đó các cơ sở GDCYTNN là việc mới, là các cơ sở giáo dục khác nên chưa có các văn bản giao trách nhiệm cụ thể cho cơ quan nào giúp UBND Thành phố quản lý, vì vậy trách nhiệm chưa thuộc về cơ quan nào. Tại thành phố Hồ Chí Minh, thành phố Hà Nội, nơi hệ thống các trường quốc tế và các trường có yếu tố nước ngoài đang phát triển nhanh, Sở Giáo dục và Đào tạo đã có những đề xuất bước đầu một số kiến nghị với Ủy ban Nhân dân thành phố và Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành một số chính sách nhằm thực hiện chức năng quản lý nhà nước đối với loại hình này. Những phân tích lý luận và thực tiễn trên cho thấy, quá trình hội nhập quốc tế về giáo dục đã xuất hiện các mô hình giáo dục mới nên đặt ra những yêu cầu mới khó khăn và phức tạp đối với công tác quản lý nhà nước về giáo dục. Một trong các lĩnh vực của quản lý là xây dựng các chính sách quản lý, và các công cụ để quản lý các cơ sở GDCYTNNtrong bối cảnh hội nhập quốc tế là một công việc cấp bách đối với quản lý nhà nước về giáo dục hiện nay ở Việt 4 Nam, đặc biệt ở cấp tỉnh, thành phố nơi có trách nhiệm quản lý trực tiếp các đơn vị này. Đó cũng là lý do của việc nghiên cứu đề tài luận án “Quản lý nhà nước cấp tỉnh đối với các cơ sở giáo dục có yếu tố nước ngoài”. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất các biện pháp tăng cường quản lý nhà nước về giáo dục đối với các cơ sở GDCYTNN theo phân cấp quản lý cho cấp tỉnh ở Việt Nam nhằm nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước đối với các cơ sở này trong bối cảnh hội nhập quốc tế hiện nay. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Công tác quản lý nhà nước đối với các cơ sở giáo dục có yếu tố nước ngoài thuộc phạm vi phân cấp quản lý cho cấp tỉnh. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý nhà nước về giáo dục đối với các cơ sở GDCYTNN thuộc phạm vi phân cấp quản lý cho cấp tỉnh. 4. Các câu hỏi nghiên cứu 1) Những vấn đề lý luận và thực tiễn nào cần phải được nghiên cứu nhằm tăng cường quản lý nhà nước về giáo dục đối với cơ sở GDCYTNN thuộc phạm vi phân cấp quản lý cho cấp tỉnh ở Việt Nam? 2) Vấn đề tồn tại trong quản lý nhà nước về giáo dục đối với các cơ sở GDCYTNN thuộc phạm vi phân cấp quản lý cho cấp tỉnh ở Việt Nam hiện nay là gì? (Tại sao cần đặt vấn đề về việc tăng cường quản lý nhà nước về giáo dục đối với cơ sở GDCYTNN thuộc phạm vi phân cấp quản lý cho cấp tỉnh trong bối cảnh phát triển giáo dục Việt Nam hiện nay?). Cụ thể là: - Kết quả nghiên cứu lý luận và xu hướng phát triển của các cơ sở GDCYTNN ở Việt Nam có khẳng định tính tất yếu về sự phát triển các loại hình cơ sở giáo dục này ở Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế hay không? Nếu có, vị trí của chúng trong cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân 5 như thế nào. Nhu cầu quản lý nhà nước đối với các cơ sở giáo dục này như thế nào? - Những rào cản đối với sự phát triển của các cơ sở GDCYTNN ở Việt Nam hiện nay là gì? Có những rào cản nào thuộc về bộ máy và cơ chế quản lý hiện hành? 3) Điều kiện cụ thể để thực thi những biện pháp quản lý nhà nước về giáo dục đối với các cơ sở GDCYTNN thuộc phạm vi phân cấp quản lý cho cấp tỉnh ở Việt Nam là gì? 5. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 5.1. Về nội dung Luận án tập trung nghiên cứu quản lý nhà nước về giáo dục trên địa bàn cấp tỉnh, trong đó nghiên cứu sâu về chính sách và các công cụ quản lý triển khai chính sách quản lý giáo dục đối với các cơ sở giáo dục có yếu tố nước ngoài, bao gồm các trường mầm non, tiểu học, trung học phổ thông, trung tâm tin học ngoại ngữ có yếu tố nước ngoài. 5.2. Về địa bàn nghiên cứu Các nghiên cứu thực tiễn chủ yếu được triển khai tại thành phố Hà Nội, tham khảo thêm ở thành phố Hồ Chí Minh, nơi hệ thống các cơ sở giáo dục có yếu tố nước ngoài phát triển. 6. Giả thuyết khoa học Quản lý nhà nước về giáo dục đối với các cơ sở GDCYTNN trên địa bàn cấp tỉnh ở Việt Nam hiện còn nhiều bất cập cả về tổ chức bộ máy lẫn cơ chế quản lý, đặc biệt là về chính sách và các công cụ quản lý triển khai chính sách. Nếu có các biện pháp tăng cường quản lý nhà nước về giáo dục đối với các cơ sở GDCYTNN trên địa bàn cấp tỉnh theo hướng kiện toàn bộ máy quản lý, hoàn thiện hệ thống chính sách và nâng cao chất lượng nhân lực trong bộ máy quản lý nhà nước về giáo dục đối với các cơ sở GDCYTNN thì hệ thống 6 các cơ sở GDCYTNN ở Việt Nam sẽ phát triển thuận lợi, đáp ứng các yêu cầu của pháp luật và mục tiêu giáo dục của Việt Nam. 7. Nhiệm vụ nghiên cứu 7.1. Hệ thống hoá các vấn đề lý luận về QLNN về giáo dục, QLNN trong hợp tác quốc tế về giáo dục trong đó có QLNN đối với cơ sở GDCYTNN trong bối cảnh hội nhập quốc tế và trong khuôn khổ các quy định của Hiệp định chung về Thương mại các dịch vụ; xây dựng khung lý thuyết và các tiêu chí để đánh giá các chính sách QLNN đối với các cơ sở GDCYTNN; tổng kết kinh nghiệm quốc tế về QLNN trong hợp tác quốc tế về giáo dục đào tạo để rút ra bài học kinh nghiệm vận dụng phù hợp với điều kiện thực tiễn của Việt Nam. 7.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng phát triển các cơ sở GDCYTNN ở Việt Nam, thực trạng quản lý nhà nước cấp tỉnh đối với các cơ sở giáo dục loại hình này. Minh họa bởi nghiên cứu trường hợp tại thành phố Hà Nội. 7.3. Đề xuất biện pháp tăng cường quản lý nhà nước về giáo dục đối với các cơ sở GDCYTNN trên địa bàn cấp tỉnh ở Việt Nam trong môi trường hội nhập WTO. 7.4. Thử nghiệm một số biện pháp đã đề xuất trong luận án. 8. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 8.1. Phương pháp luận và tiếp cận nghiên cứu Nghiên cứu luận án dựa trên cơ sở phương pháp luận chủ nghĩa duy vật lịch sử và duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh về phát triển giáo dục, quản lý giáo dục trong điều kiện hiện nay.Các tiếp cận trong nghiên cứu luận án là: - Tiếp cận xu thế toàn cầu hoá để giáo dục phát triển vừa bảo đảm tính dân tộc, vừa thể hiện được yêu cầu quốc tế hoá. - Tiếp cận thị trường, giải quyết vấn đề phát triển giáo dục trong mối quan hệ thị trường trong nước với thị trường thế giới. 7 - Tiếp cận thực tiễn sự phát triển các loại hình giáo dục ở các nước trong khu vực ASIAN và Việt Nam trong giai đoạn hiện nay cũng như các hình thức dịch vụ giáo dục theo quan điểm thương mại hoá giáo dục của WTO. 8.2. Các phương pháp nghiên cứu 1) Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phương pháp: phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hoá, so sánh những tư liệu đã có về chính sách quản lý nhà nước để xây dựng khung lý thuyết và các khái niệm công cụ của vấn đề nghiên cứu. 2) Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn + Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi. Thiết kế các phiếu hỏi nhằm thu thập thông tin theo nhiệm vụ và mục tiêu nghiên cứu. Các thông tin cần thu thập qua phương pháp này gồm: - Thông tin về thực trạng QLNN đối với các cơ sở GDCYTNN - Thông tin đánh giá về chính sách QLNN đối với các cơ sở GDCYTNN - Thông tin đánh giá về tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp hoàn thiện chính sách QLNN đối với các cơ sở GDCYTNN Các phiếu trưng cầu ý kiến được thực hiện trên các đối tượng - Lãnh đạo các cơ quan QLNN về giáo dục ở trung ương và địa phương. - Lãnh đạo, giáo viên các cơ sở GDCYTNN - Phụ huynh học sinh và một số đối tượng liên quan khác Điều tra được thực hiện với mẫu ngẫu nhiên theo danh sách mẫu được lập từ dữ liệu của Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố Hà Nội. + Phương pháp chuyên gia: Lựa chọn và đề nghị một số chuyên gia để tham gia cung cấp thông tin về một số vấn đề: - Tiêu chí đánh giá chính sách giáo dục - Kết quả đánh giá chính sách QLNN đối với các cơ sở GDCYTNN - Tính cấp thiết của các biện pháp hoàn thiện chính sách QLNN đối với các cơ sở GDCYTNN 8 + Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Tổng kết kinh nghiệm của Thành phố Hà Nội về công tác QLNN đối với các cơ sở GDCYTNN + Phương pháp nghiên cứu sản phẩm: Nghiên cứu các văn bản chính sách về QLNN đối với các cơ sở GDCYTNN + Các phương pháp được sử dụng trong nghiên cứu đánh giá chính sách: Sử dụng các phương pháp ngoại suy, phương pháp phân tích các tham số như tham số triển khai, tham số tổ chức và phân tích các liên đớiv.v… . + Các phương pháp hỗ trợ: Sử dụng phương pháp thống kê để xử lý các số liệu thu được từ các phương pháp nghiên cứu khác. 9. Những luận điểm bảo vệ 1. Phát triển các cơ sở GDCYTNN và tăng cường quản lý nhà nước về giáo dục đối với các cơ sở giáo dục này là một tất yếu trong tiến trình Việt Nam gia nhập WTO. 2. Hệ thống các cơ sở GDCYTNN ở Việt Nam phát triển nhanh, mạnh trong thời gian qua (đặc biệt là ở các thành phố lớn), tuy nhiên việc quản lý nhà nước về giáo dục đối với các cơ sở này trên địa bàn cấp tỉnh còn nhiều bất cập cả về tổ chức bộ máy lẫn cơ chế quản lý, đặc biệt là về chính sách và các công cụ quản lý triển khai chính sách. 3. Để tăng cường quản lý nhà nước về giáo dục đối với các cơ sở GDCYTNN cần phải triển khai đồng bộ nhiều biện pháp theo hướng kiện toàn bộ máy quản lý, hoàn thiện hệ thống chính sách và nâng cao chất lượng nhân lực trong bộ máy quản lý nhà nước đối với các cơ sở GDCYTNN thuộc phạm vi phân cấp quản lý cho cấp tỉnh ở Việt Nam. 10. Những đóng góp mới của luận án 10.1. Về lý luận - Góp phần hệ thống hoá và phát triển lý luận QLNN về giáo dục, QLNN trong hợp tác quốc tế về giáo dục, đào tạo bằng việc nghiên cứu chính sách QLNN đối với các cơ sở GDCYTNN. 9