Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Quản lý đào tạo trong các trường đại học việt nam theo tiếp cận quản lý theo kết...

Tài liệu Quản lý đào tạo trong các trường đại học việt nam theo tiếp cận quản lý theo kết quả (rbm)

.PDF
215
1260
72

Mô tả:

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC ----------------------------- TRẦN VĂN TÙNG QUẢN LÝ ĐÀO TẠO TRONG CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC VIỆT NAM THEO TIẾP CẬN QUẢN LÝ THEO KẾT QUẢ (RBM) LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Hà Nội - 2013 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC ----------------------------- TRẦN VĂN TÙNG QUẢN LÝ ĐÀO TẠO TRONG CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC VIỆT NAM THEO TIẾP CẬN QUẢN LÝ THEO KẾT QUẢ (RBM) Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 62 14 05 01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Nguyễn Tiến Đạt 2. TS. Nguyễn Bá Thái HÀ NỘI - 2013 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu riêng của tôi. Các kết quả nghiên cứu trong luận án này là trung thực, chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào của các tác giả khác . Tác giả Trần Văn Tùng i LỜI CẢM ƠN Tôi chân thành kính trọng và cảm ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Tiến Đạt, TS. Nguyễn Bá Thái và GS. TS. Lê Sơn là những người hướng dẫn khoa học đã tận tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận án. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến toàn thể giảng viên, cán bộ, viên chức Trường Đại học Giáo dục thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội đã nhiệt tình giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành tốt nhiệm vụ nghiên cứu sinh. Tôi xin trân trọng cảm ơn Quý Thầy Cô ở Viện Nghiên cứu Phát triển Giáo dục đã tận tình giảng dạy và cung cấp kiến thức cho tôi để tôi đủ năng lực nghiên cứu sinh. Tôi xin chân thành cảm ơn Quý Thầy Cô ở Đại học Ngân Hàng Tp HCM, đặc biệt là Thầy Vũ Huy Nhiệm đã tận tình động viên, giúp đỡ cung cấp tư liệu và số liệu để tôi hoàn thành phần thực nghiệm trong bản luận án này. Tôi xin tri ân sự khích lệ và ủng hộ nhiệt tình của gia đình và bạn bè gần xa trong thời gian tôi thực hiện luận án. Hà Nội, ngày 29 tháng 07 năm 2013 Người tri ân Trần Văn Tùng ii MỤC LỤC Trang Lời cam đoan ........................................................................................................ Lời cảm ơn ........................................................................................................... Mục lục ................................................................................................................. i ii iii Danh mục viết tắt ................................................................................................. Danh mục các bảng .............................................................................................. vi vii Danh mục các sơ đồ ............................................................................................. viii 1 MỞ ĐẦU ............................................................................................................. Chƣơng 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA CÔNG TÁC QUẢN LÍ ĐÀO TẠO TRONG CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC VIỆT NAM VỚI TIẾP CẬN QUẢN LÍ THEO KẾT QUẢ ............................................................................................................. 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ....................................................................... 1.1.1. Vấn đề nghiên cứu ngoài nước .................................................................. 1.1.2. Vấn đề nghiên cứu trong nước ................................................................... 1.2. Các khái niệm cơ bản .................................................................................... 1.2.1. Quản lí đào tạo trong trường đại học ......................................................... 1.2.2. Quản lí chất lượng đào tạo đại học ........................................................... 1.2.3. Quản lí theo kết quả ................................................................................... 1.2.4. Nghiên cứu tổng quan các loại hình quản lí chất lượng đào tạo đang áp dụng trong các trường đại học hiện nay trên thế giới .......................................... 1.2.5. Xu hướng thay đổi mô hình quản lí các trường đại học trên thế giới hiện nay nhằm thích ứng với nhu cầu cạnh tranh chất lượng đào tạo .................. 1.2.6. Phân tích, so sánh đặc điểm của những mô hình quản lí chất lượng đào tạo trong trường đại học ....................................................................................... 1.3. Cơ sở khoa học áp dụng vào quản lí đào tạo trong trường đại học Việt Nam với tiếp cận quản lí theo kết quả .......................................................................... 1.3.1. Các thuật ngữ và công cụ cơ bản ............................................................... 1.3.2. Những công cụ quản lí hỗ trợ áp dụng phương thức RBM trong các trường đại học ...................................................................................................... 1.3.3. Các nguyên tắc định hướng cho việc ứng dụng quản lí theo kết quả trong công tác quản lí đào tạo trong các trường đại học ...................................... 1.3.4. Quy trình ứng dụng mô hình quản lí theo kết quả nhằm nâng cao năng lực quản lí, nâng cao chất lượng đào tạo trong các trường đại học ..................... 1.3.5. Quy trình quản lí đào tạo trong các trường đại học Việt Nam theo tiếp cận quản lí theo kết quả ........................................................................................ iii 14 14 14 15 18 18 21 25 45 49 50 52 52 55 60 65 69 1.3.6.Phương thức quản lí RBM và tác động thúc đẩy quá trình đổi mới nâng cao năng lực quản lí trong các trường đại học ..................................................... 1.3.7. Những tác động của việc ứng dụng mô hình RBM giúp nâng cao năng lực quản lí đào tạo trong trường đại học .............................................................. 1.3.8. Những thách thức trong việc triển khai mô hình quản lí theo kết quả .............. 1.3.9. Những nguy cơ cần đề phòng khi ứng dụng mô hình quản lí theo kết quả .......... Tiểu kết chương 1................................................................................................. Chƣơng 2: CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA CÔNG TÁC QUẢN LÍ ĐÀO TẠO TRONG CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC VIỆT NAM THEO TIẾP CẬN QUẢN LÍ THEO KẾT QUẢ ....................................................................................................... 2.1. Thực trạng công tác quản lí đào tạo trong các trường đại học Việt Nam .............. 2.2. Đánh giá của các chuyên gia quốc tế về thực trạng quản lí đào tạo đại học Việt Nam .............................................................................................................. 2.3. Đánh giá thực trạng công tác quản lí đào tạo trong các trường đại học Việt Nam hiện nay ............................................................................................... 2.3.1. Khảo sát, đánh giá nhu cầu đổi mớinăng lực quản lí đào tạo trong các trường đại học Việt Nam ...................................................................................... 2.3.2. Đánh giá chung .......................................................................................... 2.4. Các yêu cầu đổi mới công tác quản lí đào tạo trong các trường đại học Việt Nam hiện nay ............................................................................................... Tiểu kết chương 2................................................................................................. Chƣơng 3: ĐỀ XUẤT QUY TRÌNH VÀ CÁC GIẢI PHÁP QUẢN LÍ ĐÀO TẠO VỚI TIẾP CẬN QUẢN LÝ THEO KẾT QUẢ (RBM) TRONG CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC VIỆT NAM ........................................... 3.1. Đề xuất quy trình quản lí đào tạo trong các trường đại học Việt Nam với tiếp cận quản lí theo kết quả (RBM) ................................................................... 3.2. Triển khai những nội dung cụ thể của quy trình quản lí đào tạo nhằm nâng cao năng lực chất lượng đào tạo trong các trường đại học Việt Nam ......... 3.3. Đề xuất các giải pháp triển khai ứng dụng quản lí đào tạo theo tiếp cận quản lí theo kết quả .............................................................................................. 3.3.1. Các nguyên tắc xây dựng giải pháp ........................................................... 3.3.2. Nghiên cứu các yêu cầu cơ bản trong việc triển khai ứng dụng thành công quản lí theo kết quả trong các trường đại học Việt Nam ............................ 3.3.3. Các giải pháp cụ thể về quản lí đào tạo trong các trường đại học Việt Nam theo tiếp cận quản lí theo kết quả ................................................................ 3.4. Nghiên cứu các điều kiện thuận lợi và khó khăn trong việc triển khai ứng dụng phương thức quản lí theo kết quả trong các trường đại học Việt Nam ....... iv 73 76 78 79 81 83 83 97 99 99 108 110 112 113 113 115 136 136 137 138 142 3.4.1. Nhận dạng những thuận lợi và khó khăn về cơ chế quản lí của các trường đại học Việt Nam khi ứng dụng mô hình quản lí RBM ........................... 3.4.2. Những thách thức khi áp dụng phương thức quản lí theo kết quả nhằm nâng cao năng lực quản lí trong các trường đại học Việt Nam ............................ 3.4.3. Mâu thuẫn giữa cái mới và cái cũ ............................................................. 3.4.4. Mâu thuẫn giữa mong muốn và nguồn lực ............................................... 3.4.5. Mâu thuẫn giữa ngắn hạn và dài hạn ........................................................ 3.5. Đánh giá việc ứng dụng phương thức quản lí theo kết quả nhằm nâng cao năng lực quản lí trong các trường đại học Việt Nam ........................................... 3.6. Phân tích kết quả đổi mới của việc ứng dụng quản lí theo kết quả nhằm nâng cao năng lực quản lí đào tạo trong các trường đại học Việt Nam.................................. Tiểu kết chương 3................................................................................................. Chƣơng 4: KẾT QUẢ THỬ NGHIỆM KHOA HỌC ..................................... 4.1. Tên chuyên đề thử nghiệm ........................................................................... 4.2. Đề xuất khung kế hoạch chiến lược phát triển trung hạn trường đại học Ngân Hàng TP Hồ Chí Minh dựa trên mô hình quản lí theo kết quả ................. 4.2.1. Mô hình lí thuyết khung chiến lược ........................................................... 4.2.2. Các công cụ hỗ trợ cho việc xây dựng kế hoạch chiến lược phát triển trường đại học ngân hàng theo mô hình quản lí kết quả đầu ra ........................... KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................... 1. Kết luận ............................................................................................................ 2. Khuyến nghị .................................................................................................... CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ..................................................................................... DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................ PHỤ LỤC ............................................................................................................ v 142 142 142 143 143 143 148 150 151 151 156 156 157 178 178 179 180 181 187 DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ Bộ GD & ĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo CLĐT Chất lượng đào tạo CLGD Chất lượng giảng dạy CNTT Công nghệ thông tin ĐH Đại học ĐT Đào tạo GD Giáo dục GV Giảng viên HTQT Hợp tác quốc tế HTTC Hệ thống tín chỉ KH Khoa học KHGD Khoa học giáo dục KHXH Khoa học xã hội KQ Kết quả KTX Ký túc xá NCKH Nghiên cứu khoa học NL Năng lực PPDH Phương pháp dạy học QL Quản lý QLGD Quản lý giáo dục SV Sinh viên TDTT Thể dục thể thao TP Thành phố TC / DN Tổ chức / doanh nghiệp VN Việt Nam vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Các nhiệm vụ chủ yếu của quản lí đào tạo trong trường đại học ........... 18 Bảng 1.2. So sánh đặc điểm 2 mô hình quản lí đào tạo trong trường đại học ........ 20 Bảng 1.3. Các tiêu chí đánh giá năng lực quản lí đào tạo trong trường đại học ...... 25 Bảng 1.4. So sánh 2 mô hình quản lí: mô hình quản lí chỉ huy theo chiều dọc và mô hình quản lí theo mạng chiều ngang ............................................................. 27 Bảng 1.5. Các yếu tố định hướng kết quả của quản lí theo kết quả RBM .............. 33 Bảng 1.6. So sánh đặc điểm các mô hình quản lí chất lượng đào tạo đại học ........ 51 Bảng 1.7. Phương thức quản lí RBM thúc đẩy đổi mới các nguyên tắc quản lí trong các trường đại học Việt Nam theo định hướng tập trung vào kết quả đầu ra ................ 64 Bảng 1.8. Khung lôgic quy trình ứng dụng RBM trong quản lí đào tạo trong ....... 66 các trường đại học Việt Nam .............................................................................. 66 Bảng 1.9. Tổng quan khung kết quả đào tạo theo mô hình RBM .......................... 70 Bảng 1.10. Khung năng lực quản lí trong trường đại học ..................................... 73 Bảng 1.11. Tác động của RBM với kết quả hoạt động quản lí đào tạo trong trường đại học ................................................................................................................... 76 Bảng 2.1. Bộ chuẩn đầu ra của Sinh viên Đại học Đà Nẳng ................................. 93 Bảng 2.2. Xếp loại đầu ra sinh viên .................................................................... 95 Bảng 2.3. Tổng quan các ý kiến: Đánh giá thực trạng đào tạo trong ................... 100 các trường đại học Việt Nam của các chuyên gia Hoa Kì................................... 100 Bảng 2.4. Các tiêu chí đánh giá nhu cầu nâng cao năng lực quản lí đào tạo trong trường đại học (Mẫu câu hỏi và kết quả điều tra khảo sát 300 cán bộ quản lí, giảng viên, sinh viên đại học Ngân Hàng TP Hồ Chí Minh)............................... 107 Bảng 3.1. Khung Lôgic kết quả hoạt động đào tạo của trường đại học theo mô hình RBM ................................................................................................. 119 Sơ đồ 3.2. Sơ đồ tổng thể mô hình tổ chức nhà trường ...................................... 123 Bảng 3.2. Khung trách nhiệm của việc áp dụng mô hình quản lí RBM trong trường đại học Việt Nam.................................................................................. 125 Bảng 3.3. Sản phẩm đào tạo của trường đại học ................................................ 129 Bảng 3.4. Các tiêu chí cơ bản đánh giá kết quả ứng dụng RBM ......................... 144 Bảng 4.1. Nội dung khung chiến lược của đại học Ngân Hàng Tp HCM ............ 168 Bảng 4.2. Khung bản đồ kết quả của trường đại học .......................................... 172 Bảng 4.3. Tổng quan khung kết quả đào tạo theo mô hình RBM ........................ 173 vii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Năm giai đoạn chủ yếu trong RBM bao gồm: đầu vào, hoạt động, sản phẩm đầu ra, kết quả đầu ra và tác động xã hội ................................................... 33 Sơ đồ 1.2. Quan hệ giữa hoạt động - sản phẩm - kết quả phát triển đầu ra ............ 38 Sơ đồ 1.3. Mô hình bảng điểm cân bằng trong quản lí đào tạo trường đại học ...... 60 Sơ đồ 1.4: Các yếu tố chi phối kết quả đào tạo đại học theo RBM........................ 73 Sơ đồ 2.1. Sơ đồ tổ chức phòng đào tạo .............................................................. 83 Sơ đồ 2.2. Sơ đồ hệ thống đào tạo Đại học Đà Nẵng ........................................... 90 Sơ đồ 3.1: Quy trình quản lí đào tạo cụ thể ứng dụng quản lí RBM nhằm nâng cao chất lượng đào tạo trong các trường ĐH Việt Nam (Gồm 7 giai đoạn với 32 bước hoạt động cụ thể). ....................................................................................................114 Sơ đồ 3.2: Tổng thể mô hình tổ chức nhà tường ..................................................... 123 Sơ đồ 4.1. Sơ đồ tổ chức nhà trường ĐH Ngân Hàng Tp HCM ............................154 Sơ đồ 4.2. Quan hệ giữa hoạt động - sản phẩm - kết quả phát triển đầu ra của Đại học Ngân Hàng Tp HCM .................................................................................171 Sơ đồ 4.3. Các yếu tố tác động quản lí theo kết quả trong quy trình đào tạo đại học ... 175 Sơ đồ 4.4. Mô hình RBM về kết quả đào tạo của nhà trường ............................. 176 Biểu đồ 2.1. Các yếu tố xác định năng lực quản lí trong trường đại học ............. 108 viii MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Hội nhập và cạnh tranh toàn cầu là xu thế tất yếu của lịch sử nhân loại . Sự cạnh tranh về hàng hóa và công nghệ tất yếu sẽ dẫn đến cạnh tranh nguồn nhân lực, do vậy cải cách giáo dục là hệ quả tất yếu nhằm thúc đẩy phát triển giáo dục đáp ứng nhu cầu về nhân lực của xã hội. Cạnh tranh giáo dục theo khía cạnh nguồn nhân lực chủ yếu là cạnh tranh về chất lượng và hiệu quả giáo dục ở bậc đại học và sau đại học. Cạnh tranh giáo dục trực tiếp dẫn đến đổi mới quản lí giáo dục nhằm tạo động lực phát triển mới cho toàn bộ hệ thống giáo dục và tạo động lực phát triển cho từng cơ sở giáo dục, cho từng trường đại học. Do nhu cầu luôn nâng cao về cơ cấu và chất lượng nguồn nhân lực từ khu vực sử dụng lao động tốt nghiệp đại học, do vậy đổi mới quản lí đào tạo trong các trường đại học là khâu đột phá đầu tiên nhằm tạo động lực phát triển mới cho các trường đại học và trực tiếp tạo ra chất lượng và hiệu quả đào tạo của nhà trường. Hệ thống giáo dục đại học Việt Nam nói chung và các trường đại học Việt Nam nói riêng đang trong giai đoạn chuyển đổi mô hình phát triển từ thể chế chỉ huy bao cấp sang thể chế của kinh tế thị trường toàn cầu định hướng XHCN. Đây là giai đoạn quá độ phức tạp đòi hỏi các trường đại học cần có những quyết sách đúng đắn trong việc lựa chọn mô hình quản lí đào tạo phù hợp nhằm tạo ra động lực phát triển có giá trị thực tiễn bảo đảm sự phát triển bền vững của nhà trường trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt giữa các trường đại học trong và ngoài nước hiện nay. Luận án tiến sĩ quản lí giáo dục: Quản lí đào tạo trong các trường đại học Việt Nam theo tiếp cận quản lí theo kết quả (RBM). Đây là đề tài khoa học có đóng góp và tạo phần đổi mới quản lí đào tạo trong các trường đại học Việt Nam, thiết thực góp phần nâng cao năng lực quản lí, nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo nhằm đáp ứng sự phát triển của đất nước trong thời kì công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước. Đề tài xuất phát từ 3 lí do cơ bản như sau: 1 1. Căn cứ các chủ trương của Đảng, Chính phủ Việt Nam về đổi mới quản lí giáo dục và quản lí giáo dục đại học Đây là những đòi hỏi có tính pháp lí nhằm nâng cao năng lực quản lí của các trường đại học Việt Nam, thiết thực nâng cao chất lượng đào tạo và hiệu quả đào tạo gắn với nhu cầu xã hội. - Đánh giá của Quốc hội nước Cộng hòa xã hội Chủ nghĩa Việt Nam tháng 4 năm 2010 về những yếu kém và tụt hậu về chất lượng đào tạo của giáo dục đại học Việt Nam và yêu cầu đổi mới về quản lí chất lượng giáo dục trong các trường đại học. - Đề án đổi mới toàn diện giáo dục đại học Việt Nam của Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam với nhiệm vụ quan trọng là đổi mới quản lí giáo dục đại học. - Chính Phủ Việt Nam, Chiến lược phát triển giáo dục 2011 - 2020, Thủ tướng Chính phủ, 771/QĐ -TTg ngày 15/6/2012 ở trang 4 cũng đã khẳng định: "Chất lượng giáo dục còn thấp so với yêu cầu phát triển của đất nước trong thời kì mới và so với trình độ của các nước có nền giáo dục tiên tiến trong khu vực, trên thế giới. Chưa giải quyết tốt mối quan hệ giữa phát triển số lượng với yêu cầu nâng cao chất lượng; năng lực nghề nghiệp của học sinh, sinh viên sau khi tốt nghiệp chưa đáp ứng được yêu cầu của công việc; có biểu hiện lệch lạc về hành vi lối sống trong một bộ phận học sinh, sinh viên" [15, tr. 4] "Quản lí giáo dục vẫn còn nhiều bất cập, còn mang tính bao cấp, ôm đồm, sự vụ và chồng chéo, phân tán, trách nhiệm và quyền hạn quản lí chuyên môn chưa đi đôi với trách nhiệm, quyền hạn quản lí về nhân sự và tài chính. Hệ thống pháp luật và chính sách về giáo dục thiếu đồng bộ, chậm được sửa đổi, bổ sung. Sự phối hợp giữa ngành giáo dục và các bộ phận, ngành, địa phương chưa chặt chẽ. Chính sách huy động và phân bổ nguồn lực tài chính cho giáo dục chưa hợp lí. ... Quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các cơ sở giáo dục chưa được quy định cụ thể, sát thực". "Một bộ phận nhà giáo và cán bộ quản lí chưa đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ giáo dục trong thời kì mới. Tỉ lệ nhà giáo có trình độ sau đại học còn thấp, tỉ lệ giảng viên trên sinh viên chưa đạt mức chỉ tiêu đề ra". [15, tr.4] 2 "Nội dung chương trình, phương pháp dạy và học, công tác thu, kiểm tra, đánh giá chậm đổi mới. Nội dung chương trình còn nặng về lí thuyết, phương pháp dạy học lạc hậu, chưa phù hợp với đặc điểm khác nhau của các loại hình cơ sở giáo dục, vùng miền và các đối tượng người học, nhà trường chưa gắn với đời sống kinh tế, xã hội; chưa chuyển mạnh sang đào tạo theo nhu cầu xã hội; chưa chú trọng giáo dục kĩ năng sống, phát huy tính sáng tạo, năng lực thực hành của học sinh, sinh viên". [15,tr.5] Chiến lược phát triển giáo dục đến năm 2020 cũng chỉ rõ: Đổi mới quản lí giáo dục là giải pháp đột phá. Bản chiến lược cũng đề ra các biện pháp cụ thể về đổi mới quản lí giáo dục đại học: "Tập trung vào quản lí chất lượng giáo dục: Chuẩn hóa đầu ra và các điều kiện đảm bảo chất lượng trên cơ sở ứng dụng các thành tựu mới về khoa học giáo dục, khoa học công nghệ và khoa học quản lí". [15, tr.10] Chiến lược phát triển Giáo dục Việt Nam đến năm 2020 cũng xác định rõ đổi mới quản lí giáo dục là khâu then chốt nhằm đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam. Dự án phát triển giáo dục đại học Việt Nam 2 cũng đã xác định: áp dụng các thành tựu mới về quản lí vào các trường đại học nhằm nâng cao năng lực quản lí trong các trường đại học Việt Nam là thành tố quan trọng nhằm thúc đẩy hệ thống giáo dục đại học Việt Nam phát triển trong thời kì công nghiệp hóa và hội nhập quốc tế. 2. Căn cứ vào thực trạng và nhu cầu đổi mới quản lí đào tạo trong các trường đại học Việt Nam Chất lượng và hiệu quả đào tạo của các trường đại học Việt Nam hiện nay chưa thực sự đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội và đang gặp nhiều thách thức lớn: từ bên ngoài và cả từ bên trong. Sinh viên ra trường chưa đáp ứng yêu cầu công việc của các công ty, đặc biệt là của khu vực các doanh nghiệp liên doanh với nước ngoài, sự yếu kém bộc lộ cả trong lĩnh vực chuyên môn, ngoại ngữ và kĩ năng giao tiếp. Kết quả đầu ra của quá trình đào tạo, nghiên cứu khoa học và các dịch vụ xã hội của nhà trường chưa được đo đạc rõ ràng theo những đòi hỏi của xã hội nhằm minh bạch hóa quá trình hoạt động của nhà trường. 3 Quy mô đào tạo của các trường tăng lên nhưng chất lượng đào tạo do vậy sụt giảm khi các nguồn lực đào tạo chưa tăng lên tương ứng - điều này làm cho chất lượng đào tạo chưa đáp ứng nhu cầu xã hội đang luôn biến đổi và đòi hỏi ngày càng cao, đào tạo chưa gắn với các mục tiêu quốc gia, mục tiêu của vùng miền về phát triển nguồn nhân lực công nghiệp hóa. Các kết quả hoạt động đào tạo của nhà trường hiện nay chưa gắn với trách nhiệm của người quản lí và người thực hiện, điều này làm các trường chưa có động lực phát triển, chưa phát huy được tiềm năng sáng tạo của nguời Việt Nam, chưa thu hút được các nhân tài cho các trường đại học. Về mặt tổ chức, quản lí đào tạo trong các trường đại học Việt Nam hiện nay đang thực hiện mô hình chỉ huy khép kín, các giá trị điều chỉnh hệ thống quản lí đang hướng đến các thành tích cá nhân, đến thành tích của các cơ quan chủ quản, đến thành tích của chủ thể quản lí mà chưa chú trọng hướng ra phục vụ nhu cầu phát triển xã hội, hướng ra người tiêu dùng, hướng tới thị trường lao động. Mô hình quản lý chất lượng đầu vào hiện nay của Việt Nam chủ yếu chú trọng tuyển chọn sinh viên qua các kỳ thi đầu vào nhưng lại không chú trọng đến quá trình đào tạo và chất lượng đầu ra nên mô hình này khó thích ứng trong cơ chế thị trường với chất lượng luôn thay đổi với tiêu chí ngày càng cao. Mô hình này chỉ phù hợp trong cơ chế kinh tế xã hội chỉ huy bao cấp với kế hoạch hóa cao có tính đến kế hoạch số sinh viên đầu ra cho các khu vực kinh tế nhà nước, sinh viên ra trường không cần xem xét chất lượng vì đã có sẵn việc làm theo kế hoạch. Mô hình này cứ vào được đại học là coi như ra trường và có việc làm. Mô hình này làm cho các kỳ thi quá căng thẳng vì giá trị kì thi đại học quá cao. Như vậy, nhu cầu nâng cao chất lượng đào tạo, nhu cầu nâng cao hiệu quả đào tạo đáp ứng nhu cầu xã hội tất yếu dẫn đến việc đổi mới kiểu quản lí đào tạo trong các trường đại học Việt Nam nhằm tạo ra một động lực phát triển mới, trực tiếp nâng cao năng lực quản lí nói chung và quản lí đào tạo nói riêng là một tất yếu. Vấn đề còn lại là lựa chọn kiểu quản lí nào phù hợp với yêu cầu và đặc điểm của các trường đại học Việt Nam. 4 Một chốt điểm của quá trình đổi mới quản lí giáo dục đại học Việt Nam mà chúng ta cần ý thức là: Mọi chủ trương, đường lối về đổi mới dù hay đến đâu nhưng năng lực quản lí trong các trường đại học hiện nay không được nâng cao lên thì mọi chủ trương, mọi sự đầu tư tiền bạc của nhân dân đều bị lãng phí và vô hiệu hóa. 3. Căn cứ vào các thành tựu và xu hướng áp dụng ngày càng mở rộng về quy mô và chiều sâu của phương thức quản lí theo kết quả đã được áp dụng rộng rãi trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo Xu hướng phát triển của phương thức quản lí theo kết quả đang tạo ra cơ hội đổi mới quản lí giáo dục nói chung và quản lí đào tạo trong các trường đại học nói riêng. Căn cứ vào cơ hội đổi mới quản lí đào tạo trong các trường đại học Việt Nam khi ứng dụng cách tiếp cận quản lí theo kết quả nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo, đáp ứng nhu cầu công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước. Vấn đề đặt ra là có mô hình quản lí nào đem lại hiệu quả và phù hợp với đặc trưng của giáo dục đại học. Hiện nay hệ thống quản lý theo kết quả (RBM - Results - Based Management) đang được áp dụng cho nhiều lĩnh vực. Đây là hệ thống quản lý mới được hình thành từ những năm 80 của thế kỉ 20 tại Hoa Kỳ và châu Âu. Hệ thống RBM đã được khẳng định ở các nước phát triển OECD 30 năm nay, hầu hết các tổ chức tài chính quốc tế đều khuyến nghị áp dụng hệ thống quản lí này nhằm tăng hiệu quả đầu tư. Mục tiêu của hệ thống quản lý này nhằm tăng cường hiệu quả của các kế hoạch chất lượng thông qua việc đổi mới quá trình xây dựng kế hoạch chất lượng, đổi mới hệ thống kiểm soát và đánh giá việc thực hiện theo kết quả đầu ra, thúc đẩy hình thành những tiêu chí nâng cao chất lượng phục vụ xã hội. Bản chất của hệ thống này là giải phóng tối đa năng lực sáng tạo của người lao động trong quá trình thực hiện các hoạt động nhằm đạt đến hiệu quả đầu ra cao nhất. Hệ thống quản lý theo kết quả (RBM – Results - Based Management) là một thành tựu mới của khoa học quản lý trên thế giới. Mô hình này đã tương đối hoàn chỉnh về mặt lý thuyết và hiện nay đã được bổ sung thêm các công cụ quản lí mới và ngày càng được thừa nhận và ứng dụng rộng rãi tại nhiều quốc gia, tại nhiều lĩnh 5 vực kinh tế xã hội khác nhau trên thế giới. Tại Việt Nam, chương trình cải cách hành chính quốc gia đã nghiên cứu và ứng dụng vào công tác đổi mới hệ thống quản lý hành chính ở Việt Nam. Việc nghiên cứu, đề xuất mô hình quản lý đào tạo đại học theo kết quả đầu ra có ý nghĩa vô cùng lớn trong việc đổi mới công tác quản lý giáo dục đại học ở Việt Nam hiện nay. Với các lí do cơ bản trên, việc ứng dụng quản lí đào tạo trong các trường đại học Việt Nam với phương thức quản lí theo kết quả là một nhiệm vụ có tính cấp thiết nhằm nâng cao năng lực quản lí, nâng cao chất lượng đào tạo, đồng thời tạo động lực phát triển trong các trường đại học Việt Nam đáp ứng kịp thời cho sự nghiệp công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước. 6 Sơ đồ tóm tắt tính cấp thiết của luận án Chất lượng đào tạo của các trường ĐH VN không đáp ứng nhu cầu XH Nguyên nhân chủ yếu là do công tác quản lí đào tạo chậm đổi mới năng lực quản lí của nhà trường còn yếu chưa đáp ứng đòi hỏi phát triển của nhà trường, chưa phát huy được tiềm năng người Việt Nam, chưa thu hút được nhân tài cho trường ĐH Các yếu kém trong quản lí đào tạo ngày càng chậm khắc phục như: Trách nhiệm không rõ ràng đối với chất lượng đào tạo, nguồn lực đào tạo hạn chế, đào tạo chưa gắn với nhu cầu XH Đổi mới công tác quản lí đào tạo nhằm khắc phục yếu kém, tạo động lực phát triển mới cho các trường ĐHVN là nhu cầu cấp thiết, là khâu đột phá nhằm đáp ứng đổi mới quản lí giáo dục đại học góp phần phát triển XH Quản lí theo kết quả là phương thức quản lí gắn kết quả hoạt động của nhà trường với lợi ích XH, công khai, minh bạch trách nhiệm là sự lựa chọn phù hợp nhằm đáp ứng nhu cầu đổi mới quản lí ĐT trong các trường ĐH VN hiện nay 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất quy trình và giải pháp quản lí đào tạo với tiếp cận quản lí theo kết quả nhằm nâng cao năng lực quản lí đào tạo trong các trường đại học Việt Nam nhằm phục vụ nhu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu Khách thể (contrasted to subject) nghiên cứu của luận án là các trường đại học công lập ở Việt Nam. Đề tài lựa chọn các khách thể nghiên cứu theo cơ cấu vùng miền (Bắc – Trung - Nam), các loại hình trường đại học (Đại học Quốc Gia, 7 trường đại học Kinh Tế, đại học vùng, trường đại học Kĩ Thuật...) nhằm có những cơ sở thực tế phù hợp với hoàn cảnh Việt Nam Đối tượng (object) nghiên cứu của luận án là quy trình quản lí đào tạo trong các trường đại học công lập Việt Nam (Quy trình thực hiện là một tiêu chí khoa học có giá trị ứng dụng mang tính bản quyền) Quản lí đào tạo trong trường đại học là một đối tượng nghiên cứu rất phức tạp bao gồm nhiều yếu tố từ đầu vào đến đầu ra, từ tuyển sinh, quản lí giảng dạy đến quản lí bằng cấp... Tuy nhiên công tác quản lí đào tạo trong trường đại học là một quy trình khách quan theo các bước và các nhiệm vụ khác nhau, gắn kết với nhau. Quy trình quản lí đào tạo là đặc trưng cơ bản của mô hình quản lí trong nhà trường đại học. Đề tài tập trung vào đối tượng nghiên cứu là xây dựng quy trình đào tạo ứng dụng quản lí theo kết quả nhằm nâng cao năng lực quản lí và chất lượng đào tạo trong các trường đại học Việt Nam. Đề tài đề cập đến việc gắn quá trình ứng dụng quản lí theo kết quả với việc nâng cao nâng lực quản lí trong nhà trường và nâng cao chất lượng đào tạo bởi vì các yếu tố then chốt này không thể tách rời nhau trong bối cảnh công nghiệp hóa và hiện đại hóa hiện nay của Việt Nam. Đây là đề tài quản lí cấp trường do vậy ít đề cấp đến quản lí giảng dạy vì quản lí giảng dạy gắn nhiều với chuyên môn cấp khoa, cấp bộ môn bởi mỗi môn học có nội dung và phương pháp giảng dạy đặc thù rất khó có quy trình chung cho các môn học được. 4. Giả thuyết khoa học Công tác quản lí đào tạo trong các trường đại học Việt Nam có được những thay đổi bằng cách tiếp cận phương thức quản lí theo kết quả với những nguyên tắc và quy trình quản lí gắn kết quả đào tạo với lợi ích của nguời học và của xã hội thì năng lực quản lí đào tạo, chất lượng đào tạo trong các trường đại học Việt Nam sẽ tăng lên và điều này trực tiếp đáp ứng nhu cầu phát triển nhân lực chất lượng cao ở trình độ đại học, đáp ứng kịp thời yêu cầu cấp thiết của xã hội Việt Nam trong thời kì công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu Đề tài có các nhiệm vụ nghiên cứu cơ bản như sau: 8 1. Các nhiệm vụ nghiên cứu lí luận - Nghiên cứu quản lí đào tạo đại học - Nghiên cứu quản lí theo kết quả - Các yếu tố quyết định và tác động đến quản lí đào tạo trong các trường đại học - Quản lí đào tạo theo tiếp cận quản lí theo kết quả 2. Các nhiệm vụ nghiên cứu thực tiến - Nghiên cứu thực trạng quản lí đào tạo trong các trường đại học Việt Nam - Nghiên cứu nhu cầu đổi mới quản lí đào tạo trong các trường đại học Việt Nam 3. Nghiên cứu đề xuất các giải pháp - Nghiên cứu các nguyên tắc định hướng xây dựng các giải pháp - Đề xuất các giải pháp - Phân tích tính khả thi của các giải pháp 4. Phân tích tác độngcủa các giải pháp - Phân tích tác động của các giải pháp trong lĩnh vực quản lí đào tạo trong nhà trường - Phân tích tác động đối với xã hội 5. Nhiệm vụ thử nghiệm - Xây dựng phương án thực nghiệm tại trường đại học Ngân Hàng TP Hồ Chí Minh - Triển khai thực hiện thử nghiệm - Đánh giá kết quả thử nghiệm 6. Các kết luận của luận án 7. Các khuyến nghị của luận án - Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo - Đối với trường đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội 6. Phƣơng pháp nghiên cứu 6.1. Cách tiếp cận của đề tài - Tiếp cận từ thực tế: Nhu cầu hội nhập giáo dục quốc tế và nâng cao chất lượng đào tạo đại học đang đặt ra những đòi hỏi cấp thiết về việc nâng cao năng lực quản lí trong các trường ĐH Việt Nam. Dự án ĐH 2 cũng đã có một thành tố quan trọng 9 số 2: Nâng cao năng lực quản lí cho các trường đại học Việt Nam nhằm đưa những thành tựu mới về quản lí áp dụng cho các trường đại học. - Tiếp cận từ kinh nghiệm quốc tế: Ngân hàng thế giới và ngân hàng phát triển châu Á đã thành công trong việc áp dụng hệ thống quản lí theo kết quả trong nhiều lĩnh vực xã hội khác nhau, và đã áp dụng thành công trong lĩnh vực giáo dục tại Mongolia, Campuchia là tiền đề lí luận và thực tiễn cho việc nghiên cứu áp dụng hệ thống quản lí theo kết quả vào việc nâng cao nâng lực quản lí cho các trường đại học Việt Nam. - Tiếp cận từ sự tổng hợp và so sánh ưu khuyết điểm của các phương thức quản lí nhằm xác định những yêu cầu của phương thức quản lí theo kết quả áp dụng trong các trường đại học Việt Nam. 6.2. Các phương pháp lý thuyết - Thu thập thông tin tư liệu khoa học, các bài báo khoa học Đề tài đã thu thập nhiều tài liệu khoa học về quản lí, quản lí giáo dục, quản lí đào tạo đại học, quản lí chất lượng đào tạo đại học. Các bài báo khoa học, các bài viết tổng quan về chất lượng giáo dục đại học, quản lí và các giải pháp chất lượng giáo dục đại học trong nước và ngoài nước. - Phân tích, tổng hợp các thông tin, tài liệu khoa học Các tài liệu khoa học về mô hình quản lí theo kết quả RBM chủ yếu được khai thác từ các trang WEB của các tổ chức quốc tế: WB, ADB, UNDP, UNESCO, CIDA CANADA… 6.3. Phương pháp điều tra xã hội học Điều tra về thực trạng quản lý đào tạo tại một số trường đại học Việt Nam hiện nay. Đề tài đã tiến hành nghiên cứu tại: đại học Ngân Hàng TP Hồ Chí Minh. Đã tiến hành các trao đổi, phỏng vấn, điều tra khảo sát về các tiêu chí quyết định đến chất lượng đào tạo đại học. 10
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan