Tài liệu Phan tich tinh tat yeu khach quan va noi dung boi duong the gioi quan duy vat cho con nguoi

Tiểu luận triết học MỤC LỤC A. ĐẶT VẤN ĐỀ..................................................................................................... 1 B. PHẦN NỘI DUNG............................................................................................. 2 1. Thế giới quan duy vật biện chứng và tầm quan trọng của việc bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng........................................................ 2 1.1 Thế giới quan duy vật biện chứng và bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng................................................................................................... 2 1.1.1 Thế giới quan và thế giới quan duy vật biện chứng................................. 2 1.1.1.1 Thế giới quan ................................................................................................................................... 2 1.1.1.2 Thế giới quan duy vật biện chứng ................................................................................................................................... 9 1.1.2 Bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng........................................... 8 1.2 Tầm quan trọng của việc bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng................................................................................................................ 10 2. Tính tất yếu khách quan bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng trong thời đại ngày nay............................................................................... 15 -1- Tiểu luận triết học 2.1 Xuất phát từ mục tiêu, nhiệm vụ cách mạng Việt Nam.............................. 15 2.1.1 Xuất phát từ mục tiêu cách mạng Việt Nam............................................. 15 2.1.2 Xuất phát từ nhiệm vụ cách mạng Việt Nam............................................ 16 2.2 Xuất phát từ tính chất, đặc điểm của thời đại ngày nay............................. 16 2.3 Xuất phát từ hội nhập và hợp tác quốc tế.................................................... 17 3. Nội dung cơ bản bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng trong thời đại ngày nay........................................................................................... 18 3.1 Tăng cường giảng dạy các môn khoa học Mác – Lênin............................. 18 3.2 Khắc phục chủ nghĩa duy tâm, siêu hình, chủ quan duy ý chí.............................................................................................................................. 18 3.3 Đẩy mạnh trang bị tri thức khoa học........................................................... 19 3.4 Tăng cường giáo dục truyền thống............................................................. 20 4. Một số giải pháp tăng cường bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng trong thời đại ngày nay....................................................................... 21 4.1 Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh gắn với xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện................................................................ 21 -2- Tiểu luận triết học 4.2 Khắc phục chủ nghĩa duy tâm, siêu hình, chủ quan duy ý chí................... 22 4.3 Tăng cường giảng dạy các môn khoa học Mác – Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh.................................................................................................. 23 C. KẾT LUẬN......................................................................................................... 25 D. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................... 26 -3- Tiểu luận triết học A. ĐẶT VẤN ĐỀ Sự nghiệp cách mạng của dân tộc ta đang bước sang thời đại mới đó là thực hiện thắng lợi công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước định hướng xã hội chủ nghĩa. Trong bối cảnh thời đại ngày nay, hơn lúc nào hết Đảng ta nhận thức sâu sắc rằng: Sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân ta đòi hỏi phải phát huy hơn nữa sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân. Khi khẳng định vai trò to lớn của người dân trong thời đại ngày nay, thì chúng ta càng thấy được vai trò quan trọng của việc bồi dưỡng thế giới quan cho con người Việt Nam với những giá trị mới của thời đại. Bởi vì, con người luôn là nguồn lực chủ yếu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa định hướng xã hội chủ nghĩa. Vì vậy, sự phát triển bền vững của đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa đòi hỏi khách quan phải trang bị cho con người nhận thức chính trị, những kiến thức về mục tiêu, con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của dân tộc ta. Chính vì thế, bồi dưỡng thế giới duy vật biện chứng cho con người trong thời đại ngày nay là một vấn đề có ý nghĩa lý luận và thực tiễn cấp thiết. Trong bối cảnh hiện nay trước sự biến đổi phức tạp của tình hình kinh tế, chính trị trên thế giới, trước chiến lược diễn biến hòa bình của chủ nghĩa đế quốc, các thế lực thù địch đang chống phá chủ nghĩa xã hội, đặc biệt là trên lĩnh vực tư tưởng, một trong các đối tượng đó là hướng đến thay đổi tư duy con người, nhằm làm cho hệ tư tưởng tư sản chiếm vị trí thống trị trong đời sống tinh thần. Thực tế là một bộ phận không nhỏ người dân và cán bộ kể cả cán bộ Đảng viên đã suy thoái về đạo đức, lối sống mơ hồ về chính trị, phai mờ về lý tưởng xã hội và đây là một bộ phận dễ bị các thế lực phản động lôi kéo. Vì vậy tác giả chọn đề tài “Phân tích tính tất yếu khách quan và nội dung bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng cho con người trong thời đại ngày nay” làm đề tài tiểu luận của mình. -4- Tiểu luận triết học B. PHẦN NỘI DUNG 1. Thế giới quan duy vật biện chứng và tầm quan trọng của việc bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng 1.1 Thế giới quan duy vật biện chứng và bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng 1.1.1 Thế giới quan và thế giới quan duy vật biện chứng 1.1.1.1 Thế giới quan Do yêu cầu tự nhiên và tất yếu của cuộc sống, con người không chỉ thích nghi với hoàn cảnh bên ngoài một cách thụ động mà luôn luôn phải tìm cách biến đổi nó nhằm phục vụ cho nhu cầu cuộc sống của mình. Để đạt được mục đích đó, con người nảy sinh nhu cầu tìm hiểu giới tự nhiên cũng như chính bản thân mình. Thế giới quan xuất hiện từ thời nguyên thuỷ, song với tư cách là một khái niệm khoa học thì được nghiên cứu và xuất hiện vào thế kỷ XVIII, do Kant - nhà triết học cổ điển Đức nêu ra. Các nhà triết học người Đức nửa đầu thế kỷ XIX và các nhà triết học sau này đã tiếp tục sử dụng khái niệm trên trong các học thuyết của mình. Tiếp nối truyền thống đó, C.Mác và Ph.Ăngghen, đã kế thừa và phát triển thành một thế giới quan khoa học trên lập trường duy vật biện chứng. Khái niệm thế giới quan hiện nay đã được nhiều nhà khoa học đương đại nghiên cứu và tiếp cận ở nhiều cấp độ và đưa ra các định nghĩa khác nhau. Trong Từ điển Triết học, các nhà khoa học Liên Xô đưa ra định nghĩa thế giới quan là: “toàn bộ những nguyên tắc, quan điểm và niềm tin quy định hướng hoạt động và quan hệ của từng người, của tập đoàn xã hội, của một giai cấp hay xã hội nói chung đối với thực tại”. Về cấp độ, thế giới quan được hình thành và phát triển trong xã hội dưới hai hình thức: -5- Tiểu luận triết học - Thế giới quan là một nhân tố của ý thức cá nhân, giữ vững vai trò chỉ đạo cách thức tư duy và hành động của con người. Đó là thế giới quan cá nhân. Thế giới quan cá nhân thường là sự tích luỹ và tổng hợp kinh nghiệm sống của từng người, nó nằm trong suy nghĩ và hành vi của họ mà chính họ cũng không biết cái được gọi là kinh nghiệm sống hay sự hiểu biết về thế giới xung quanh chính là thế giới quan cá nhân. - Thế giới quan là sự thể hiện dưới hình thức lý luận khái quát hoá các quan điểm và hoạt động của một nhóm xã hội, một giai cấp hay toàn xã hội. Đó là thế giới quan xã hội. Thế giới quan xã hội được xây dựng bởi các nhà triết học, kinh tế học, xã hội học, các nhà tư tưởng, chính trị... Họ là những người nghiên cứu, đưa ra những nguyên lý tư tưởng lý luận, nguyên lý triết học để chỉ dẫn một cách đúng đắn, đầy đủ những suy nghĩ và hành động của con người, của một nhóm xã hội, một giai cấp hay toàn xã hội. Trong Từ điển triết học viết: “Thế giới quan được hiểu là toàn bộ những nguyên tắc, quan điểm và niềm tin quy định hướng hoạt động và quan hệ của từng người, của một tập đoàn xã hội, của một giai cấp hay xã hội nói chung đối với thực tại”. Trên cơ sở đó, có thể hiểu: Thế giới quan là hệ thống những quan điểm của một chủ thể (một người, một tập đoàn người, một giai cấp hay toàn xã hội) về thế giới, về mối quan hệ giữa thế giới với con người, xác định vị trí, vai trò của con người trong thế giới, nhằm giải đáp vấn đề mục đích và ý nghĩa cuộc sống con người. Trên cơ sở đó, thế giới quan định hướng, chỉ dẫn cho hoạt động nhận thức và cải tạo thế giới của con người, đồng thời là phương thức con người tự ý thức về bản thân mình. Thế giới quan có ý nghĩa không chỉ về mặt lý luận và nhận thức mà nó còn có ý nghĩa to lớn về thực tiễn, quyết định thái độ của con người đối với thế giới xung quanh và định hướng cho hành động của con người. Về cấu trúc, thế giới quan được cấu thành bởi ba nhân tố sau: -6- Tiểu luận triết học - Tri thức: Tri thức là điều kiện cần thiết và chủ yếu cho việc hình thành thế giới quan. Cũng giống như mọi ý thức xã hội, thế giới quan bao gồm những tri thức về tự nhiên, xã hội, con người, nhưng không phải bất kỳ tri thức nào về tự nhiên, xã hội, con người đều là tri thức thế giới quan. Chỉ có những tri thức biểu thị quan điểm chung về tồn tại và về nhận thức mới là những tri thức của thế giới quan. Tri thức chỉ trở nên bền vững, sâu sắc, có giá trị định hướng cho hoạt động của con người khi nó nhập vào thế giới quan duy vật biện chứng. Với tính cách là tri thức khoa học phản ánh các quan điểm chung nhất về thế giới, những tri thức triết học đóng vai trò nền tảng của mọi thế giới quan ở các giai đoạn phát triển của nó. Cần chú ý là tri thức khoa học chỉ là điều kiện cần mà chưa đủ để hình thành niềm tin. Kiến thức, bản thân nó không phải là quan niệm, không phải là thế giới quan, nó chỉ là chất liệu, cần phải làm giàu thêm bằng kinh nghiệm sống, bằng tính tích cực của tư duy của con người. - Niềm tin: Niềm tin là một trạng thái tâm lý, tinh thần đặc biệt được phát triển trên cơ sở của tri thức. Nó là động lực thúc đẩy khát vọng nhận thức và cải tạo hiện thực của con người. Niềm tin chi phối một cách chặt chẽ tư tưởng của con người, điều khiển hành động của con người phải dựa trên cơ sở của tri thức. Khi làm một việc gì đó mà con người không có niềm tin vào sự đúng đắn của tri thức, của tư tưởng thì con người sẽ bị tước mất những rung động ý chí, khát vọng, nghị lực, lòng nhiệt tình, sự cổ vũ cần thiết đối với kết quả công việc, nhất là đối với công việc xã hội. Niềm tin giúp con người có thêm nghị lực để vượt qua những trở ngại, hiểm nguy, dám hy sinh vì những mục tiêu cao cả đã đặt ra. Niềm tin khoa học tác động mạnh mẽ đến nhận thức, tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống cũng như hành động cách mạng của con người. Nếu con người sống không có niềm tin khoa học hoặc thiếu niềm tin khoa học sẽ -7- Tiểu luận triết học mất phương hướng trong nhận thức và hoạt động thực tiễn, dễ mắc phải những sai lầm nghiêm trọng. - Lý tưởng: Lý tưởng là sự phản ánh hiện thực khách quan một cách đặc biệt trong ý thức của con người dưới dạng hình tượng, kiểu mẫu hay chuẩn mực mà con người phải cần phấn đấu đạt tới. Lý tưởng là một hình thức tư tưởng được xác lập trên cơ sở tri thức và niềm tin của một cá nhân, một nhóm người, một giai cấp hay của toàn xã hội. Lý tưởng mang tính lịch sử, về bản chất, nó có thể tiến bộ hay lạc hậu tuỳ thuộc vào hình thái của các mối quan hệ xã hội. Những quan niệm của con người về tương lai, về lý tưởng, đó là sự tìm tòi và sẽ hình thành một hình thức tâm lý với tư cách là niềm hy vọng. Niềm hy vọng phải như là một khát khao dâng hiến cho tương lai thì con người mới có một lập trường sống tích cực. Lý tưởng đóng vai trò định hướng đối với hoạt động nhận thức và thực tiễn của con người. Nó chính là nhân tố kích thích sự phấn đấu vươn lên làm chủ tự nhiên, xã hội và bản thân của con người, nhằm thực hiện mục đích cao cả của mình, cải tạo thế giới “đang có” thành thế giới “phải có.” Ba nhân tố cơ bản tri thức, niềm tin, lý tưởng có mối quan hệ biện chứng với nhau, cấu thành thế giới quan, nhằm thể hiện những quan điểm của chủ thể về thế giới, về những hiện tượng của tự nhiên, xã hội và các quy luật phát triển của chúng, về bản thân con người và vai trò của con người trong thế giới. Trong lịch sử phát triển của xã hội, thế giới quan được thể hiện dưới nhiều hình thức đa dạng khác nhau, nhưng tập trung ở ba hình thức chủ yếu: thế giới quan thần thoại, thế giới quan tôn giáo và thế giới quan triết học. Thế giới quan huyền thoại là xuất hiện trong xã hội nguyên thủy, giai đoạn sơ khai của loài người, tương ứng với trình độ phát triển thấp của lịch sử. Thế giới quan được thể hiện qua các huyền thoại là sự cảm nhận ban đầu -8- Tiểu luận triết học của người nguyên thủy về tự nhiên, xã hội, con người nguyên thủy xây dựng nên để phản ánh hiện thực khách quan. Sở dĩ người nguyên thủy xây dựng thế giới quan huyền thoại để nhận thức, lý giải các hiện tượng tự nhiên là do trình độ tư duy còn hạn chế, con người chưa nhận thức và giải thích hết những vấn đề nảy sinh xung quanh họ. Đặc điểm của thế giới quan huyền thoại: + Thế giới quan huyền thoại là sự hòa quện, kết hợp biện chứng giữa các yếu tố hiện thực và tưởng tượng, giữa cái thật và cái hoang đường, lý trí và tín ngưỡng, tư duy và cảm xúc. + Phân biệt cái tôi và cái không tôi còn hết sức mờ nhạt + Chưa phân biệt rõ ràng giữa cái toàn bộ và cái bộ phận Thế giới quan tôn giáo là sự phản ánh hư ảo, hoang đường, xuyên tạc hiện thực khách quan, dựa trên sự sáng tạo của lực lượng thần thánh, siêu nhiên. Nguyên nhân ra đời của thế giới quan tôn giáo: + Nguyên nhân nhận thức: Do trình độ nhận thức còn hạn chế, người nguyên thủy chưa đủ trình độ giải thích hết những hiện tượng nảy sinh xung quanh mình, sợ hãi trước các hiện tượng tự nhiên như sấm, sét, bão lụt, động đất, núi lửa… Nên họ đã thần thánh hóa các hiện tượng tự nhiên, gán cho nó các vị thần. + Nguyên nhân tâm lý: Sự sợ hãi, bất lực của con người trước sức mạnh của tự nhiên và con người nên con người cầu mong sự che trở của thần linh, thượng đế. + Nguyên nhân xã hội: Những bất công và tội ác trong các quan hệ xã hội, đẩy con người vào khổ đau, con người không hiểu và không giải thích được vì sao lại phải chịu sự áp bức, bất công đó, nên đã cầu mong sự che trở của thần linh thượng đế… Đặc trưng của thế giới quan tôn giáo: -9- Tiểu luận triết học + Thế giới quan tôn giáo là thế giới quan lộn ngược Nếu như thế giới quan khoa học phản ánh đúng bản chất, quy luật hiện thực khách quan, lấy hiện thực làm đối tượng nghiên cứu, thì thế giới quan tôn giáo phản ánh hư ảo, hoang đường, sai lệch, xuyên tạc hiện thực khách quan, nên những tri thức tôn giáo, tình cảm tôn giáo, niềm tin tôn giáo… đều sa dời thực tế khách quan, nó được thần thánh hóa… + Tin vào sức mạnh của thần thánh, của lực lượng siêu nhiên. + Niềm tin trong tôn giáo là niềm tin hư ảo, hoang đường. Thế giới quan triết học là hệ thống các khái niệm, nguyên lý, quy luật, phạm trù chỉ đạo, chi phối mục đích của hoạt động nhận thức và cải tạo thế giới. Thế giới quan triết học và triết học có nét tương đồng và khác biệt nhau. Sự thống nhất giữa thế giới quan triết học và triết học ở chỗ chúng đều ra đời trong điều kiện trình độ thực tiễn và trình độ tư duy cao hơn so với thế giới quan huyền thoại và thế giới quan tôn giáo. Đồng thời, gắn với sự xuất hiện của chế độ tư hữu, sự khác biệt giữa lao động trí óc và lao động chân tay, sự xuất hiện giai cấp và nhà nước, sự phân công lao động ngày càng sâu sắc và tỉ mỉ hơn. Cả triết học và thế giới quan triết học không chỉ giải thích thế giới mà còn cải tạo thế giới khách quan; đồng thời còn chứng minh các quan niệm đó bằng các tài liệu, dữ liệu khoa học và những suy luận logic. Sự khác nhau giữa thế giới quan triết học và triết học ở chỗ, thế giới quan triết học có phạm vi bao quát rộng hơn, nhiều lĩnh vực thế giới quan triết học nghiên cứu nhưng triết học lại không đề cập tới. 1.1.1.2 Thế giới quan duy vật biện chứng Thế giới quan duy vật biện chứng là một hệ thống quan điểm hoàn chỉnh về thế giới trên cơ sở những tri thức về tự nhiên, xã hội và tư duy, cùng những định hướng giá trị của con người trong quan hệ với hiện thực dựa trên việc giải quyết một cách duy vật biện chứng vấn đề cơ bản của triết - 10 - Tiểu luận triết học học. Nó đảm bảo thống nhất giữa tính khoa học và tính cách mạng triệt để. Thể hiện ở việc nêu cao tính phê phán đối với xã hội cũ, xây dựng xã hội mới, đánh giá đúng vị trí của con người trong thế giới hiện thực và vai trò của con người đối với thực tiễn cách mạng. Thế giới quan duy vật biện chứng không dừng lại ở việc giải thích về thế giới, mà hơn thế nữa, nó định hướng cho con người nhận thức và hành động đúng trong việc khẳng định vị trí và vai trò của con người đối với việc cải tạo thế giới. C.Mác viết: “Các nhà triết học đã giải thích thế giới bằng nhiều hình thức khác nhau, vấn đề là cải tạo thế giới”. Sự ra đời của thế giới quan duy vật biện chứng đánh dấu một bước ngoặt trong sự phát triển của thế giới quan triết học nói riêng và thế giới quan nói chung. Thế giới quan duy vật biện chứng là sự kết hợp nhuần nhuyễn của chủ nghĩa duy vật và phép biện chứng. Thực tiễn lịch sử đã chứng minh thế giới quan khoa học - thế giới quan duy vật biện chứng có vai trò to lớn trong quá trình cải tạo hiện thực. Nó biểu thị niềm tin vào sự tiến bộ của xã hội loài người, niềm tin vào khả năng của con người. Niềm tin đó được xây dựng trên cơ sở khái quát thực tiễn, kinh nghiệm hoạt động cách mạng, phù hợp với quy luật khách quan và lợi ích quần chúng, đặc biệt là quá trình cách mạng vô sản nhằm xây dựng chủ nghĩa xã hội. Định nghĩa thế giới quan duy vật biện chứng là hệ thống những quan niệm, quan điểm đúng đắn về thế giới và vị trí của con người trong thế giới, là kết quả của quá trình tổng kết toàn bộ tri thức và kinh nghiệm sống của con người, để xác định đúng đắn mục đích và ý nghĩa cuộc sống phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh thế giới xung quanh. 1.1.2 Bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng Bồi dưỡng mang ý nghĩa rộng lớn hơn giáo dục. Giáo dục: hiểu theo nghĩa rộng, đó là quá trình trao đổi và chuyển giao tri thức, là sự đạt được những giá trị và các mô hình hành vi theo một mục đích, yêu cầu định sẵn. - 11 - Tiểu luận triết học Hiểu theo nghĩa hẹp, giáo dục là một quá trình hình thành nhân cách con người dưới ảnh hưởng của hoạt động có mục đích của nhà giáo dục trong hệ thống các cơ quan giáo dục và dạy học. Như vậy, giáo dục có vai trò quan trọng trong việc hình thành tri thức, phẩm chất, nhân cách, định hướng phát triển cho mỗi con người. Bồi dưỡng là quá trình làm tăng thêm trình độ năng lực hoặc phẩm chất cho đối tượng cần bồi dưỡng. Bồi dưỡng không đồng nhất với giáo dục. Giáo dục là một quá trình hoạt động mang tính xã hội và mang tính phức hợp giữa chủ thể dạy và học, là quá trình truyền đạt và tiếp nhận tri thức một cách có hệ thống với sự hỗ trợ của các phương tiện cần thiết. Nói cách khác, giáo dục là quá trình hoạt động thống nhất hữu cơ giữa dạy và học. Với nghĩa như vậy, bồi dưỡng bao hàm giáo dục ở trong nó, và giáo dục được xem là hình thức cơ bản có hiệu qủa nhất của quá trình bồi dưỡng. Với quan niệm như vậy thì bồi dưỡng là trên cơ sở cái đã có, làm cho nó phát triển ngày một cao hơn, tốt hơn và sâu sắc hơn. Nó được thực hiện dưới nhiều hình thức đa dạng và phong phú. Bản chất của bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng là quá trình tác động đồng bộ, tích cực, có định hướng, có kế hoạch vào ý thức của đối tượng bồi dưỡng, nâng cao khả năng nhận thức, năng lực tư duy và hướng dẫn họ hoạt động thực tiễn theo một chương trình, mục tiêu cụ thể đã được xác định, nhờ đó sẽ hình thành thế giới quan khoa học và cách mạng, hình thành phương hướng phấn đấu rèn luyện để đạt được trình độ chính trị, chuyên môn, phẩm chất đạo đức cách mạng. Việc bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng phải đảm bảo cả ba thành tố cấu trúc cơ bản. Một là, hệ thống tri thức khoa học cơ bản, toàn diện, hiện đại và phương pháp tư duy biện chứng; hai là, hệ thống niềm tin vào chân lý những giá trị xã hội nhân đạo; ba là, hình thành lý tưởng sống cao đẹp, tiến bộ và tích cực, sẵn sàng hành động vì lý tưởng đó. - 12 - Tiểu luận triết học Bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng cho con người Việt Nam thời đại ngày nay là làm cho thế giới quan duy vật biện chứng trở thành nền tảng trong đời sống tinh thần, có tác dụng định hướng cho họ về nhận thức và hoạt động thực tiễn cũng như trong cuộc sống. Ở đây, tiến hành đồng bộ trên tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội, từ kinh tế, chính trị, văn hóa- tư tưởng, đạo đức, lối sống…bằng nhiều hình thức tập trung và không tập trung, trực tiếp và gián tiếp, giáo dục và tự giáo dục…,được thực hiện liên tục và trải suốt cả quá trình cách mạng xã hội chủ nghĩa. Nói rộng ra thì công tác bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng cho đội ngũ cán bộ này ở nước ta hiện nay là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, được thực hiện bằng tất cả sức mạnh của hệ thống chính trị. Trong tất cả những hình thức và biện pháp tiến hành bồi dưỡng thế giới quan thì hình thức tập trung và trực tiếp là quan trọng nhất; bởi vì, hình thức này trong một thời gian ngắn, người học lĩnh hội được một khối lượng lớn tri thức và có tính lôgíc dưới sự hướng dẫn của giảng viên, trên cơ sở đó nhanh chóng xây dựng và củng cố niềm tin, lý tưởng cần thiết cho hoạt động thực tiễn sau này. 1.2 Tầm quan trọng của việc bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng Có thể khái quát tầm quan trọng của việc bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng cho con người trong thời đại ngày nay thể hiện ở các mặt sau: Thứ nhất: Thế giới quan duy vật biện chứng giúp cho con người thời đại ngày nay nâng cao năng lực thực tiễn, vận dụng sáng tạo những quy luật phát triển chung của thời đại để xây dựng bản thân con người ngày càng hoàn thiện cũng như hướng tới xây dựng xã hội tốt đẹp. Thật vậy, thế giới quan duy vật biện chứng giúp con người có phương pháp biện chứng trong nhìn nhận, đánh giá các sự vật hiện tượng. Nó tạo lập niềm tin vững chắc cho lập trường cho con người bác bỏ những quan điểm - 13 - Tiểu luận triết học sai lầm của thế giới quan duy tâm và tôn giáo. Nó giúp cho con người có khả năng phát hiện, đi sâu vào các sự vật hiện tượng, nhất là các hiện tượng xã hội, thông qua nhiều hiện tượng phức tạp bên ngoài, phát hiện các quy luật, xu hướng và phương thức vận động biến đổi của các sự vật hiện tượng. Mặt khác, thế giới quan duy vật biện chứng còn tạo cho họ có khả năng phân tích và tổng hợp, trừu tượng hoá, khái quát hoá. Nhờ đó, có thể thấy được cơ cấu bên trong, tính chất, chức năng của các bộ phận, yếu tố, trên cơ sở đó, con người có thể liên kết, thống nhất các bộ phận, yếu tố đã phân tích nhằm vạch ra mối liên hệ giữa chúng để nhận thức cái toàn thể trong tính muôn vẻ của chúng. Bằng phương pháp phân tích và tổng hợp, giúp con người nắm bắt sâu sắc bản chất, quy luật của các sự vật hiện tượng. Năng lực trừu tượng hoá giúp con người biết gạt bỏ những mặt, những yếu tố không cơ bản trong tổng thể phong phú của sự vật để nắm cái bản chất có tính quy luật của nó, tìm ra những vấn đề mới, những mâu thuẫn mới nảy sinh cần được giải quyết. Năng lực khái quát giúp con người nắm được đặc tính chung từ những vấn đề riêng, tìm ra nguyên nhân cơ bản, chủ yếu. Việc nắm vững lý luận chung sẽ là tiền đề, phương pháp tốt nhất để giải quyết những vấn đề cụ thể. Thế giới quan duy vật biện chứng cũng nâng cao năng lực tư duy biện chứng cho con người, giúp con người nắm bắt được tình hình một cách nhanh chóng, ra được những quyết định kịp thời. Con người nếu chỉ dừng lại ở trình độ tư duy kinh nghiệm, tuyệt đối hoá tri thức kinh nghiệm sẽ rơi vào bệnh kinh nghiệm và phương pháp tư duy siêu hình. Thứ hai: Thế giới quan duy vật biện chứng giúp cho con người có được niềm tin vào sự tất thắng của chủ nghĩa xã hội trong thời đại ngày nay, tin vào đường lối chính trị của Đảng, tin vào quần chúng nhân dân. Niềm tin cộng sản là niềm tin có cơ sở khoa học của thời đại ngày nay, nó là yếu tố then chốt trong việc hình thành nhân cách xã hội chủ nghĩa. Nền móng của nó là chủ nghĩa Mác-Lênin, mẫu mực về sức mạnh của sự - 14 - Tiểu luận triết học chứng minh khoa học và lôgíc chặt chẽ. Niềm tin cộng sản là sự thống nhất giữa tri thức khoa học và tình cảm cách mạng. Không có sự tác động của ngọn lửa tình cảm rực cháy vào lý trí thì không sản sinh ra cái gì vĩ đại cả. Bởi vì, tình cảm và ý chí là sự định hướng, sự thôi thúc bên trong để chuyển hóa hiểu biết thành hành động. Nói cách khác, không chỉ có trí tuệ giúp con người lựa chọn hành vi mà còn cả trái tim nữa. Cuộc sống hàng này đang thôi thúc sự thống nhất này. Khi được trang bị một cách toàn diện và khoa học về thế giới quan duy vật biện chứng sẽ giúp con người có những nhận thức đúng đắn về tình hình chính trị - xã hội trong nước cũng như trên thế giới về thời đại ngày nay. Những thành công trong công cuộc đổi mới và cải cách ở Việt Nam và Trung Quốc là những minh chứng thực tiễn sinh động cho xu hướng phát triển của lịch sử. Trong tình hình phức tạp hiện nay, việc bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng cho con người đã giúp họ có cơ sở để nhận thức sự phát triển tất yếu lịch sử, đồng thời thấy được bức tranh tổng quát về thế giới, tính quy luật phổ quát của xã hội - quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản . Niềm tin tất thắng vào chủ nghĩa xã hội của con người được biểu hiện ở sự tin tưởng vào đường lối lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam. Tính cách mạng của thế giới quan duy vật biện chứng là cơ sở để hình thành và luận chứng cho đường lối chính trị của Đảng ta. Từ đó, giúp người người dân tiếp thu, vận dụng sáng tạo và vạch ra đường lối, chiến lược, sách lược nhằm cải tạo hiện thực. Thế giới quan duy vật biện chứng cũng giúp cho con người tin vào vai trò to lớn của giai cấp công nhân và nhân dân lao động. Họ là lực lượng cách mạng tiến bộ nhất có thể tạo ra những điều kiện tồn tại cho con người, phù hợp với quy luật phát triển khách quan của chủ nghĩa xã hội. Chủ nghĩa Mác - Lênin nói chung, thế giới quan duy vật biện chứng nói riêng là biểu hiện về - 15 - Tiểu luận triết học mặt lý luận vị trí, lợi ích và nhu cầu cải tạo cách mạng của giai cấp công nhân và nhân dân lao động. Nó là vũ khí tư tưởng cho cuộc đấu tranh xây dựng chủ nghĩa xã hội. Thứ ba: Thế giới quan duy vật biện chứng giúp cho con người nâng cao năng lực tổng kết thực tiễn, đúc rút bài học kinh nghiệm, định hướng cho hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn tiếp theo. Tổng kết thực tiễn, đánh giá khách quan, đầy đủ nguyên nhân thành công và thất bại để chỉ đạo hoạt động thực tiễn tiếp theo là nhiệm vụ quan trọng và thường xuyên của con người nhất là những cán bộ quản lý. Tổng kết thực tiễn có kết quả sẽ giúp cho con người rút ra được những bài học kinh nghiệm để bổ sung hoàn chỉnh những quyết định của mình, khắc phục được bệnh kinh nghiệm, giáo điều, góp phần chỉ đạo thực tiễn tiếp theo đạt hiệu quả cao. Con người có khả năng nắm bắt những vấn đề thực tiễn cần tổng kết, khả năng phân tích, tổng hợp, chọn lọc thông tin, tổ chức lực lượng, rút ra bài học kinh nghiệm và sử dụng các bài học kinh nghiệm vào tổ chức thực tiễn. Thứ tư: Thế giới quan duy vật biện chứng giúp cho con người trau dồi và nâng cao phẩm chất đạo đức cách mạng. Đối lập với thế giới quan duy tâm và phản động, thế giới quan duy vật biện chứng xuất phát từ hiện thực khách quan. Nó là vũ khí lý luận, là kim chỉ nam soi đường cho giai cấp công nhân, nhân dân lao động và các dân tộc bị áp bức trên thế giới đấu tranh giải phóng khỏi nô dịch, bóc lột, tiến hành xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn, trong đó quan hệ giữa con người với con người là hợp tác, bình đẳng, tương thân, tương ái. Đó là xã hội Cộng sản chủ nghĩa mà giai đoàn đầu là Xã hội chủ nghĩa. Thế giới quan duy vật biện chứng phản ánh đúng đắn hiện thực khách quan và những lợi ích căn bản của giai cấp công nhân cũng như nhân dân lao động. Nó khẳng định một tầm nhìn mới về con người - về chủ thể sáng tạo ra lịch sử. Đồng thời, thế giới quan duy vật biện chứng không những chỉ ra - 16 - Tiểu luận triết học phương thức định hướng con người trong thế giới, phương thức cải tạo hiện thực mà còn là phương thức con người tự ý thức về bản thân mình. Tự ý thức là một nhân tố mà con người ngày một phát triển hoàn thiện nhân cách đạo đức cá nhân. Nó là cơ sở để điều chỉnh các hành vi tích cực của bản thân trong các quan hệ xã hội. Vì thế, trau dồi và nâng cao phẩm chất đạo đức cách mạng - đạo đức mới cho con người là tất yếu và cần thiết để xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội. Điều đó không chỉ vì hiện nay tình hình phẩm chất đạo đức của một bộ phận con người sa sút nghiêm trọng, mà còn vì phẩm chất, đạo đức là tiêu chuẩn hàng đầu của con người mới xã hội chủ nghĩa, nhất là đạo đức cách mạng. Thứ năm: Thế giới quan duy vật biện chứng là cơ sở cho con người quyết tâm khắc phục những phong tục tập quán lạc hậu, mê tín dị đoan, xây dựng quan hệ xã hội mới tốt đẹp. Bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng có vai trò to lớn trong việc hình thành và phát triển tư duy lý luận cho con người giúp họ có khả năng giải thích những vấn đề đang diễn ra trong cuộc sống một cách khách quan và khoa học. Thực tiễn nước ta, chế độ phong kiến tồn tại lâu đời cùng với nền sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ, đã để lại những phong tục, tập quán lạc hậu, nạn ma chay, cưới hỏi kéo dài, trọng nam khinh nữ… chưa được đẩy lùi. Mặt khác, nước ta đang xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, bản thân nó luôn thể hiện tính hai mặt. Thứ nhất, nó là động lực của sự phát triển; mặt khác, nó chứa đựng những khuyết tật về mặt phân phối, môi trường và xã hội như: khủng khoảng kinh tế, thất nghiệp, ô nhiễm môi trường, phân hoá giàu nghèo, tham nhũng…, đang cản trở quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. - 17 - Tiểu luận triết học 2. Tính tất yếu khách quan bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng trong thời đại ngày nay 2.1 Xuất phát từ mục tiêu, nhiệm vụ cách mạng Việt Nam 2.1.1 Xuất phát từ mục tiêu cách mạng Việt Nam Theo Hồ Chí Minh mục tiêu chung cách mạng Việt Nam cũng như xã hội chủ nghĩa, đó là độc lập cho dân tộc, tự do hạnh phúc cho nhân dân. Chủ nghĩa xã hội là không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân, trước hết là nhân dân lao động. Đây là mục tiêu cao nhất của chủ nghĩa xã hội. Mục tiêu của chủ nghĩa xã hội theo quan niệm của Hồ Chí Minh đã khẳng định tính ưu việt của chủ nghĩa xã hội so với các chế độ đã tồn tại trong lịch sử là chỉ ra nhiệm vụ giải phóng con người một cách toàn diện. Hồ Chí Minh đã đề cập đến các mục tiêu cụ thể trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội trong cách mạng Việt Nam gồm: - Mục tiêu chính trị: Xuất phất từ việc xem chủ nghĩa xã hội là một lý tưởng chính trị - xã hội, là phong trào hiện thực là xu thế tất yếu nhằm giải phóng những người lao động ở các nước tư bản và thuộc địa. Cho nên, chế độ chính trị mà chúng ta xây dựng là chế độ dân chủ, do nhân dân lao động làm chủ, nhà nước là của dân, do dân và vì dân. - Mục tiêu kinh tế: Nền kinh tế xã hội chủ nghĩa với công-nông nghiệp hiện đại, khoa học - kỹ thuật tiên tiến, bóc lột bị xoá bỏ dần, cải thiện đời sống. Kết hợp các lợi ích. Sinh thời C. Mác từng khẳng định xây dựng chủ nghĩa xã hội về thực chất là có tính chất kinh tế. - Mục tiêu văn hoá - xã hội: văn hoá là mục tiêu cơ bản, xoá mù chữ, phát triển nghệ thuật, thực hiện nếp sống mới, nâng cao dân trí…xây dựng một nền văn hóa xã hội chủ nghĩa, kết tinh và kế thừa những giá trị của nhân loại, nhưng vẫn bảo tồn và phát huy được bản sắc văn hóa và những truyền thống nghìn năm văn hiến của dân tộc nhằm biến một nước dốt nát, cực khổ thành một nước văn hóa cao và đời sống tươi vui hạnh phúc. Theo Hồ Chí - 18 - Tiểu luận triết học Minh không có văn hóa, thiếu tri thức, dân tộc sẽ mất đi độc lập tự cường, tự chủ và vì vậy văn hóa không chỉ là động lực mà còn là mục tiêu lớn của cách mạng. Vì vậy, giáo dục thế giới quan duy vật biện chứng nhằm hướng cho người dân nhận thức về mục tiêu của cách mạng Việt Nam, từ đó giúp cho người dân có thế giới quan về hoàn thiện mục tiêu trong xây dựng chủ nghĩa xã hội hướng tới phát triển con người toàn diện trong thời đại ngày nay. 2.1.2 Xuất phát từ nhiệm vụ cách mạng Việt Nam Nhiệm vụ chiến lược của cách mạng Việt Nam hiện nay chính là việc Kết hợp hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng với bảo vệ Tổ quốc. Quan điểm lý luận về kết hợp xây dựng chủ nghĩa xã hội với bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa của Đảng ta được thể hiện trong Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI là xuất phát từ việc nhận thức và vận dụng đúng đắn, sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh quy luật xây dựng Chủ nghĩa xã hội đi đôi với bảo vệ Tổ quốc Xã hội chủ nghĩa. Kết hợp xây dựng Chủ nghĩa xã hội với bảo vệ Tổ quốc Việt Nam Xã hội chủ nghĩa thể hiện ở chỗ, lấy xây dựng để bảo vệ, xây dựng cũng là một phương thức hữu hiệu để bảo vệ, trong xây dựng có bảo vệ, trong bảo vệ có xây dựng. Xây dựng đất nước vững mạnh, kinh tế phát triển bền vững, đời sống của các tầng lớp nhân dân ngày càng nâng cao, tình hình chính trị xã hội ổn định… là tạo điều kiện vững chắc cho bảo vệ Tổ quốc. Vì vậy, giáo dục thế giới quan duy vật biện chứng nhằm hướng cho người dân nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề xây dựng và bảo vệ Tổ quốc và có những đóng góp tích cực trong nhiệm vụ quan trọng trên. 2.2 Xuất phát từ tính chất, đặc điểm của thời đại ngày nay Thời đại ngày nay là thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới; là sự tồn tại đan xen, đấu tranh quyết liệt giữa chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới để - 19 - Tiểu luận triết học khẳng định ai thắng ai. Đặc biệt, sau sự sụp đổ, thất bại tạm thời của hệ thống xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu, thế lực thù địch tìm mọi cách xuyên tạc, bóp méo, nhằm xóa chủ nghĩa Mác, để truyền bá tư tưởng tư sản… Vì vậy, giáo dục thế giới quan duy vật biện chứng nhằm bảo vệ chủ nghĩa Mác, làm thất bại âm mưu phá hoại của kẻ thù trước diễn biến hòa bình, bạo loạn lật đổ của kẻ thù… 2.3 Xuất phát từ hội nhập và hợp tác quốc tế Hội nhập và hợp tác quốc tế là sự tồn tại đan xen giữa các luồng văn hóa tư tưởng theo những khuynh hướng đối lập nhau. Việt Nam đang tiến hành thời kỳ quá độ bỏ qua giai đoạn phát triển tư bản chủ nghĩa, mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế theo khuynh hướng Việt Nam làm bạn với tất cả các quốc gia trên thế giới. Hiện nay quá trình toàn cầu hóa thúc đẩy nhanh chóng sự phát triển và xã hội hóa của lực lượng sản xuất, đưa lại sự tăng trưởng cao. Ngoài ra góp phần chuyển biến cơ cấu kinh tế, đòi hỏi phải tiến hành cải cách sâu rộng để nâng cao tính cạnh tranh và hiệu quả của nền kinh tế. Tuy nhiên toàn cầu hóa làm trầm trọng thêm sự bất công xã hội, đào sâu hố ngăn cách giàunghèo... ngoài ra còn làm cho mọi mặt của cuộc sống con người kém an toàn, tạo ra nguy cơ đánh mất bản sắc dân tộc và độc lập tự chủ của các quốc gia. Quá trình hội nhập và hợp tác quốc tế vừa là thời cơ, cơ hội lớn cho các nước phát triển mạnh, đồng thời cũng tạo ra những thách thức lớn đối với các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam nếu bỏ lỡ thời cơ sẽ tụt hậu nguy hiểm. Do vậy, nếu không giáo dục thế giới quan khoa học sẽ khó có thể thực hiện thắng lợi sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa do Đảng và Bác Hồ đã chọn. - 20 -