TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC THỂ CHẤT
PHẠM THỊ XUÂN
LỰA CHỌN BÀI TẬP PHÁT TRIỂN SỨC
MẠNH BẬT NHẢY NÂNG CAO HIỆU
QỦA ĐẬP BÓNG CHO ĐỘI TUYỂN
BÓNG CHUYỀN NAM TRƢỜNG THPT
TRUNG GIÃ - SÓC SƠN - HÀ NỘI
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: SƢ PHẠM GIÁO DỤC THỂ CHẤT
Hƣớng dẫn khoa học:
Th.S NGUYỄN HỮU HIỆP
HÀ NỘI - 2016
LỜI CAM ĐOAN
Tên tôi là: Phạm Thị Xuân
Sinh viên k38b khoa GDTC, trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2.
Tôi xin cam đoan đề tài này là của riêng tôi, chưa được bảo vệ trước
hội đồng khoa học nào. Toàn bộ những vấn đề đưa ra bàn luận, nghiên cứu
đều mang tính thời sự, cấp thiết và đúng với thực tế khách quan của trường
THPT Trung Giã– Sóc Sơn – Hà Nội. Nếu sai tôi xin hoàn toàn chịu trách
nhiệm trước hội đồng.
Hà Nội, ngày 5 tháng 5 năm 2016
Sinh viên
Phạm Thị Xuân
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
ĐC
: đối chứng
Đ
: điểm
GDTC
: giáo dục thể chất
NXB
: nhà xuất bản
STN
: sau thực nghiệm
(s)
: giây
T
: tiết
TDTT
: thể dục thể thao
THPT
: trung học phổ thông
TN
: thực nghiệm
TTN
: trước thực nghiệm
VĐV
: vận động viên
(„)
: phút
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................ 1
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ............................. 5
1.1 Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu ........................................................ 5
1.2 Một số nét đặc trưng của môn bóng chuyền ............................................. 7
1.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến sức mạnh bật nhảy của VĐV bóng
chuyền ........................................................................................................... 11
1.3.1. Yếu tố thể lực ...................................................................................... 12
1.3.2. Yếu tố kỹ thuật .................................................................................... 13
1.3.3. Yếu tố tâm lý ....................................................................................... 13
1.4. Huấn luyện sức mạnh bật nhảy trong bóng chuyền ............................... 14
1.5: Xu hướng sử dụng các bài tập phát triển sức mạnh bật nhảy hiện nay ..... 16
1.6. Đặc điểm tâm sinh lý của lứa tuổi THPT .............................................. 16
1.6.1. Đặc điểm tâm lý của lứa tuổi THPT ................................................... 16
1.6.2. Đặc điểm sinh lý lứa tuổi THPT ......................................................... 17
1.6.3. Đặc điểm sinh lý trong giảng dạy và huấn luyện thể thao thanh thiếu
niên ................................................................................................................ 19
CHƢƠNG 2
NHIỆM VỤ, PHƢƠNG PHÁP VÀ TỔ CHƢ́C NGHIÊN CƢ́U ............ 20
2.1.Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................. 20
2.1.1.Nhiệm vụ 1: .......................................................................................... 20
2.1.2.Nhiệm vụ 2: .......................................................................................... 20
2.2. Phương pháp nghiên cứu........................................................................ 20
2.2.1 Phương pháp phân tích tổng hợp tài liệu ............................................. 20
2.2.2. Phương pháp phỏng vấn đàm thoại..................................................... 20
2.2.3. Phương pháp quan sát sư phạm........................................................... 21
2.2.4. Phương pháp kiểm tra sư phạm........................................................... 21
2.2.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm.................................................... 21
2.2.6. Phương pháp toán thống kê................................................................. 22
2.3. Tổ chức nghiên cứu ................................................................................ 23
2.3.1. Thời gian nghiên cứu .......................................................................... 23
2.3.2. Đối tượng nghiên cứu ......................................................................... 24
2.3.3. Địa điểm nghiên cứu ........................................................................... 24
CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................................................. 25
3.1. Tìm hiểu thực trạng sức mạnh bật nhảy của đội tuyển bóng chuyền
nam trường THPT Trung Giã- Sóc Sơn - Hà Nội ......................................... 25
3.1.1. Thực trạng phong trào TDTT ở trường THPT Trung Giã – Sóc Sơn
– Hà Nội ........................................................................................................ 25
3.1.2. Thực trạng đội ngũ giáo viên .............................................................. 25
3.1.3. Thực trạng cơ sở vật chất .................................................................... 27
3.1.4. Thực trạng giảng dạy và tập luyện kỹ thuật đập bóng của học sinh
nam trường THPT Trung Gĩa........................................................................ 28
3.1.5. Thực trạng quá trình huấn luyện sức mạnh bật nhảy đội tuyển bóng
chuyền nam trường THPT Trung Giã– Sóc Sơn – Hà Nội ........................... 29
3.1.6. Đánh giá thực trạng sức mạnh bật nhảy của đội tuyển bóng chuyền
nam trường THPT Trung Giã– Sóc Sơn – Hà Nội ....................................... 30
3.1.7. Thực trạng hiệu quả tập luyện sức mạnh bật nhảy đập bóng của đội
tuyển bóng chuyền nam trường THPT Trung Giã – Sóc Sơn – Hà Nội. ...... 32
3.2. Lựa chọn và ứng dụng một số bài tập nhằm phát triển sức mạnh bật
nhảy cho đội tuyển bóng chuyền nam trường THPT Trung Giã– Sóc Sơn
– Hà Nội ........................................................................................................ 33
3.2.1. Cơ sở để lựa chọn bài tập phát triển sức mạnh bật nhảy. ................... 33
3.2.2. Các bước lựa chọn bài tập phát triển sức mạnh bật nhảy. .................. 34
3.2.3. Lựa chọn test đánh giá sức mạnh bật nhảy của đội tuyển bóng
chuyền nam trường THPT Trung Giã– Sóc Sơn – Hà Nội. .......................... 40
3.2.4. Đánh giá hiệu quả các bài tập ứng dụng trong quá trình huấn luyện. 43
3.2.4.3. Kết quả của 2 nhóm sau 6 tuần thực nghiệm: .................................. 46
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 49
DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................. 51
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 3.1: Thực trạng đội ngũ giáo viên trường THPT Trung Giã – Sóc
Sơn Hà Nội................................................................................... 26
Bảng 3.2: Thực trạng cơ sở vật chất của nhà trường .................................... 27
Bảng 3.3. Hiệu quả đập bóng (số quả) (n=20) .............................................. 31
Bảng 3.4: Kết quả số lần bật nhảy đập bóng của đội tuyển bóng chuyền
nam trường THPT Trung Giã – Sóc Sơn –Hà Nội 2016 .............. 32
Bảng 3.5. Kết quả phỏng vấn mức độ ưu tiên lựa chọn bài tập phát triển
sức mạnh bật nhảy cho vận động viên bóng chuyền nam trường
THPT Trung Giã– Sóc Sơn – Hà Nội (n=30) ............................... 35
Bảng 3.6. Kết quả phỏng vấn về mức độ ưu tiên sử dụng thời gian cho
một buổi huấn luyện sức mạnh bật nhảy đối với đội tuyển bóng
chuyền nam trường THPT Trung Giã (n = 30)............................. 37
Bảng 3.7. Kết quả phỏng vấn mức độ ưu tiên sử dụng số buổi tập trong
một tuần huấn luyện sức mạnh bật nhảy đối với đội tuyển bóng
chuyền nam trường THPT Trung Giã (n=30) ............................... 37
Bảng 3.8. Kết quả phỏng vấn mức độ ưu tiên sử dụng test kiểm tra đánh
giá sức mạnh bật nhảy của đội tuyển bóng chuyền nam trong
quá trình huấn luyện (n = 30) ....................................................... 42
Bảng 3.9.Kết quả kiểm tra năng lực sức mạnh bật nhảy 2 nhóm trước thực
nghiệm. (nA = nB =10) .................................................................... 44
Bảng 3.10. Tiến trình giảng dạy.................................................................... 45
Bảng 3.11.Kết quả kiểm tra năng lực sức mạnh bật nhảy của 2 nhóm thực
nghiệm và đối chứng sau 6 tuần thực nghiệm. (nA= nB =10)........ 46
Biểu đồ 3.1: Diễn biến thành tích test 1 ........................................................ 47
Biểu đồ 3.2: Biểu diễn thành tích test 2 ........................................................ 47
Biểu đồ 3.3. Diễn biến thành tích test 3 ........................................................ 48
1
ĐẶT VẤN ĐỀ
Cùng với sự tiến bộ của nhân loại, dân tộc Việt Nam cũng không ngừng
phát triển ở nhiều lĩnh vực trong đó có sự phát triển về chính trị, kinh tế - xã hội,
khoa học kỹ thuật và văn hóa giáo dục, thể dục thể thao (TDTT).Trong đó,
TDTT đóng vai trò quan trọng trong sự nghiệp giáo dục và đào tạo con người
phát triển toàn diện về “ĐỨC – TRÍ - THỂ - MỸ” chuẩn bị tiền đề cho con
người bước vào hoạt động sản xuất và bảo vệ Tổ quốc.
Ngày nay, TDTT có vị trí vai trò quan trọng trong giáo dục, bởi nó có
tác động nhiều mặt tới sự phát triển thể chất và tinh thần con người đặc biệt là
đối tượng học sinh, những chủ nhân tương lai của đất nước. Điều này được
Bác Hồ khẳng định rất rõ từ năm 1945 của thế kỷ XX “Non sông Việt Nam có
trở lên vẻ vang hay không, dân tộc Việt Nam có sánh vai với các cường quốc
năm châu được hay không, chính là nhờ vào phần lớn công học tập của các
cháu”. Bác thay mặt Đảng và nhân dân đặt niềm tin rất lớn vào thế hệ trẻ, vào
sự phát triển bền vững của dân tộc ta.
Trong Chỉ thị Trung ương 2 khóa VIII về công tác đổi mới Giáo dục và
Đào tạo có ghi”... phát triển cao về trí tuệ, cường tráng về thể chất, trong
sáng về đạo đức, phong phú về tinh thần... (1)”đã khẳng định mục tiêu của
Đảng và Nhà nước nhằm giáo dục hình thành nhân cách cho thế hệ trẻ Việt
Nam.Vì vậy, công tác giáo dục và đào tạo được nhà nước ưu tiên hàng đầu.
Để phát triển con người toàn diện phù hợp với xu thế hiện nay thì công tác
giáo dục thể chất (GDTC) được các nhà giáo dục rất quan tâm. Lĩnh vực
GDTC ở tất cả các cấp học, bậc học với rất nhiều môn thể thao đã được đưa
vào giảng dạy: điền kinh, bóng đá, đá cầu, cầu lông, bóng chuyền....nhằm
phát triển sức khỏe, giáo dục phẩm chất đạo đức, tố chất vận động, để phát
triển con người toàn diện. Việc xây dựng các đội tuyển trong trường phổ
thông được nhà trường và các thầy cô dạy thể dục rất coi trọng. Các đội tuyển
2
thi đấu thể thao không chỉ vì thành tích mà qua đó nâng cao tinh thần đoàn kết
giúp con người xích lại gần nhau.
Cũng như một số môn thể thao khác, bóng chuyền là môn kích thích sự
phát triển toàn diện khả năng vận động của cơ thể, giúp cho con người có cơ
thể khỏe mạnh và cường tráng.Vì vậy, nó được đưa vào chương trình GDTC
của nước ta từ rất sớm. Rất nhiều trường THPT đã thành lập đội bóng chuyền
nam, nữ để thi đấu và giao lưu.
Bóng chuyền là môn thể thao đối kháng gián tiếp hoạt động thi đấu
kéo dài và có tính chất đặc thù là sức bật. Trong suốt thời gian thi đấu những
hoạt động đập bóng, chắn bóng, nhảy chuyền hai, nhảy phát bóng đòi hỏi các
vận động viên (VĐV) tiêu hao năng lượng nhiều. Điều đó thể hiện tính đối
kháng rõ rệt ở các khâu tấn công trên lưới. Ngoài sự hỗ trợ về chiều cao thì
sức bật là yếu tố chính không thể thiếu được để giúp các cầu thủ nâng cao
trọng tâm cơ thể chiếm lĩnh một khoảng không gian trên lưới để đập, chắn và
nhảy chuyền bóng một cách hợp lý trong mọi tình huống. Vì vậy, sức mạnh
bật nhảy là yếu tố quan trọng trong môn Bóng chuyền.Nó liên quan đến thành
tích của VĐV cũng như của đội bóng. Những năm gần đây, môn bóng chuyền
không ngừng phát triển và được coi là môn thể thao mũi nhọn. Được đầu tư
và phát triển nâng cao thành tích thi đấu. Bóng chuyền ra đời ở nước Mỹ
khoảng năm 1895 là môn thể thao được mọi người ưa chuộng và tham gia tập
luyện đông đảo. Bóng chuyền cũng là môn thể thao Olympic, luyện tập bóng
chuyền thường xuyên giúp tăng sức khoẻ và đặc biệt là phản xạ tốt.
Năm 1957, sau một giải thi đấu tại Sofia bóng chuyền được công nhận
là môn thể thao Olympic.
Năm 1964, tại Tokyo giải bóng chuyền Olympic đầu tiên được tổ chức.
Trải qua quá trình phát triển và từng bước sửa đổi, điều chỉnh các điều luật,
dần được hình thành và phát triển như ngày nay.
3
Trong mấy năm qua, đội tuyển bóng chuyền nước ta đã tham gia giải
bóng chuyền Đông Nam Á cùng giải Châu Á và đạt được những thành tích
đáng khích lệ, đặc biệt là chiếc huy chương đồng đầu tiên của đội bóng
chuyền nữ nước ta tại Đại hội TDTT Đông Nam Á (Seagame) 19 tổ chức tại
inđônêxia đã góp phần vào tiếng nói chung Bóng chuyền Việt Nam trên đấu
trường Đông Nam Á. Cụ thể đội Bóng chuyền nữ đã đạt hạng 7 cup PVI
2009, đã từng vô địch cup VTV 2007, VTV Mobiphone 2009, huy chương
bạc segame 25. Chính những thành tích đó đã góp phần vào tiếng nói chung
của bóng chuyền Việt Nam trên đấu trường Đông Nam Á, Châu Á và thế giới.
Từ những đặc điểm của bóng chuyền cho thấy: Giảng dạy và huấn luyện
bóng chuyền có ảnh hưởng và tác dụng tốt đến người tập. Tập luyện bóng
chuyền thường xuyên sẽ có được sự phát triển cho con người toàn diện các
năng lực thể chất như sức nhanh, sức bền, khéo léo, mềm dẻo và các phẩm
chất ý chí như thông minh, sáng tạo, dũng cảm…
Bóng chuyền được nhiều người ưa thích và tập luyện, không chỉ nó là
môn thể thao dễ tập, trang thiết bị đơn giản, mà còn do bóng chuyền là môn
thể thao có sức hấp dẫn cao với quần chúng ở mọi lứa tuổi, đối tượng, ngành
nghề khác nhau và đội ngũ người tập bóng chuyền ngày càng phát triển lớn
mạnh. Là một phương tiện của Giáo Dục Thể Chất (GDTC), cho nên phong trào
tập luyện bóng chuyền nói chung ở nước ta đang phát triển mạnh mẽ và rộng rãi.
Nhu cầu tập luyện và thi đấu bóng chuyền ngày càng cao, công tác xây dựng
một hệ thống giảng dạy nhằm đào tạo đội ngũ GV, VĐV, Huấn luyện viên
(HLV) là một vấn đề được coi trọng. Đối với các trường Đại học, Cao đẳng,
THPT,… thì bóng chuyền là môn thể thao phổ cập nằm trong chương trình
giảng dạy chính khóa nhằm phát triển toàn diện, nâng cao trình độ thi đấu và tập
luyện cho học sinh, sinh viên Việt Nam.
4
Trường trung học phổ thông Trung Giã là một trường thuộc Huyện Sóc
Sơn- Hà Nội là trường có truyền thống dạy và học, hằng năm trường đã có rất
nhiều học sinh của nhà trường thi đỗ vào các trường Đại học, Cao đẳng trong cả
nước. Tuy nhiên, trong những năm gần đây thành tích của trường đạt được qua
các giải đấu thì chưa cao. Điển hình là môn bóng chuyền nam, mà nguyên nhân
chính ở đây là sức mạnh bật nhảy còn hạn chế
Qua lần đi thực tập đợt 1 và trải qua quá trình quan sát đội tuyển bóng
chuyền nam tập luyện và thi đấu tôi nhận thấy sức mạnh bật nhảy đập bóng
của đội tuyển nam còn rất nhiều hạn chế vì vậy, cần tìm ra các biện pháp
nhằm phát triển sức mạnh bật nhảy cho học sinh trường THPT.
Xuất phát từ lý do trên chúng tôi nghiên cứu đề tài:
“Lựa chọn bài tập phát triển sức mạnh bật nhảy nâng cao hiệu qủa
đập bóng cho đội tuyển bóng chuyền nam trƣờng trung học phổ thông
Trung Giã- Sóc Sơn - Hà Nội”.
Mục đích nghiên cứu
Đánh giá thực trạng hiệu qủa đập bóng của đội tuyển bóng chuyền nam
trường THPT Trung Gĩa - Sóc Sơn - Hà Nội, chúng tôi đã lựa chọn một số bài
tập phát triển sức mạnh bật nhảy giúp nâng cao thành tích cho đội tuyển của
trường.
Giả thiết khoa học
Nếu lựa chọn bài tập phát triển sức mạnh bật nhảy tốt sẽ nâng cao được
hiệu quả đập bóng cho đội tuyển bóng chuyền nam trường THPT Trung GiãSóc Sơn - Hà Nội.
5
CHƢƠNG 1
TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1 Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu
Đất nước ta đang trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa một
cách nhanh chóng. Xu thế toàn cầu hóa đã và đang đòi hỏi đất nước ta phải
mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế trên tất cả các lĩnh vực trong đó có lĩnh vực
TDTT. Việc mở rộng quan hệ quốc tế trên lĩnh vực TDTT đang góp phần tích
cực thực hiện mục tiêu chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước.Những
thành tích cao của VĐV trong các cuộc thi đấu quốc tế có tác dụng rất rộng
rãi, góp phần nâng cao lòng tự hào dân tộc và nâng cao uy tín của nước ta trên
thế giới. Vì vậy, đào tạo đội ngũ vận động viên tiêu biểu cho dân tộc và cho
phong trào TDTT, nâng cao thành tích các môn tương ứng với tầm vóc của
đất nước, là một điều kiện quan trọng để mở rộng các quan hệ TDTT quốc tế.
Ngay từ những ngày đầu cách mạng tháng tám thành công Bác Hồ của
chúng ta đã nêu rõ tầm quan trọng của TDTT đối với việc “giữ gìn dân chủ,
xây dựng nước nhà, gây đời sống mới”, coi đó là một trong những công tác
cách mạng. Bản thân Người đã nêu gương “tự tôi ngày nào cũng tập”, tập đa
dạng , thích hợp với điều kiện sống và công tác trong suốt cuộc đời hoạt động
cách mạng phong phú của mình.
Nhận thức rõ tầm quan trọng của TDTT, trong những năm gần đây
Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến phát triển TDTT như đầu tư trang
thiết bị dụng cụ tập luyện và thi đấu thể thao, thành lập và huấn luyện đội
tuyển nhằm phát triển thể thao thành tích cao.
Trong giai đoạn hiện nay nhiện vụ trọng tâm của công tác TDTT là phát
triển phong trào TDTT quần chúng là “vườn ươm” và là nền tảng cơ sở phát
triển thể thao thành tích cao.
6
Để phát triển rộng rãi phong trào TDTT quần chúng, cần đặc biệt quan
tâm tới phát triển TDTT trường học, đây là cốt lõi của chiến lược, vừa là nơi
có điều kiện thuận lợi nhất để áp dụng những hình thức nội dung, phương
pháp hoạt động TT phong phú đa dạng đem lại hiệu quả lớn. Chính vì lẽ đó,
Đảng và Nhà nước đang dành sự quan tâm đặc biệt cho công tác GDTC trong
trường học.
Chỉ thị 36-CT/TW ngày 24/03/1994, về công tác TDTT trong thời kỳ
mới khẳng định: “…Thực hiện GDTC trong tất cả các trường học, làm cho
việc tập luyện TDTT trở thành nếp sống hàng ngày của hầu hết học sinh, sinh
viên, thanh niên” [2].
Thực tế ta cũng như nhiều nước khác cho thấy: giải chí, tập luyện, biểu
diễn thi đấu…về TDTT là một nhu cầu ngày càng nhiều, mạnh, không thể
thiếu hoặc thay thế được. Nếu làm tốt, nó có thể góp phần đáng kể vào việc
xây dựng đời sống lành mạnh, vui tươi và văn minh trong đời sống xã hội.
Chỉ thị số 48 TTG/VG ngày 02/06/1969 đã xác định: “…Ngành TDTT
phải coi học sinh là một đối tượng phục vụ quan trọng của mình cần phối hợp
chặt chẽ với ngành Giáo dục để điều tra, nghiên cứu sức khỏe của học sinh,
xây dựng những tiêu chuẩn rèn luyện thân thể cho thích hợp với các lứa tuổi
để đẩy mạnh phong trào rèn luyện thân thể trong và ngoài trường học…”[3].
TDTT không chỉ ảnh hưởng đến cơ thể mà còn có tác dụng toàn diện
đến các mặt giáo dục. Trong hoạt động này, mối quan hệ, hành vi giữa các cá
nhân và tập thể rất đa dạng, phức tạp và biến hóa sinh động, đặc biệt trong thi
đấu đối kháng gay go của thể thao cấp cao. Nếu được tổ chức tốt, TDTT
không những cần mà còn có thể giáo dục tư tưởng, đạo đức, ý chí, lòng yêu
nước, yêu lao động, tinh thần tập thể, tính kỉ luật, công tâm trung thực, khiêm
tốn lịch sự, dung cảm, quả quyết, tự tin.
7
Với thể thao trường học, thực tế những năm qua đã cho thấy số đông
học sinh trong hệ thống nhà trường phổ thông các cấp đã được hưởng thụ
những thành quả của bước đầu xã hội đối với nền TDTT nước nhà, GDTC và
TDTT trường học đã có những chuyển biến đáng khích lệ về nhiều mặt.
Giảng dạy và huấn luyện kĩ thuật cho các học sinh THPT là một bộ phận
của quá trình GDTC, gắn liền với công tác huấn luyện là những khởi điểm
quan trọng biểu hiện các quy luật trong tập luyện TDTT. Tùy vào điều kiện
giảng dạy - huấn luyện mà các nguyên tắc này được vận dụng một cách linh
hoạt.
1.2. Một số nét đặc trƣng của môn bóng chuyền
Bóng chuyền là một môn thể thao giàu tính cảm xúc và thông minh
sáng tạo. Đặc điểm tâm lí trong hoạt động của VĐV bóng chuyền được xác
định bởi luật thi đấu, tính chất của hoạt động thi đấu và những đặc điểm
khách quan của cuộc đấu.
Các dạng hành động chủ yếu của đội tuyển bóng chuyền như sự di
chuyển nhanh, những động tác nhảy, những động tác đỡ bóng, đều có sự liên
quan trực tiếp tới sự mạo hiểm nhất định.Vì vậy, đòi hỏi phải có sự dũng cảm
và bình tĩnh tự tin. Sự khác biệt nhất của kĩ thuật bóng chuyền là thời gian
tiếp xúc với bóng rất ngắn, không được ném bóng và giữ bóng. Tất cả những
hành động VĐV luôn biến đổi.Trong quá trình thực hiện tập luyện, VĐV
bóng chuyền nắm vững toàn bộ hệ thống kĩ năng vận động trên cơ sở số
lượng lớn các động tác kĩ thuật tấn công và phòng thủ. Tính phức tạp của hoạt
động thi đấu được biểu hiện ở chỗ tất cả các động tác kĩ thuật phải được áp
dụng trong sự phối hợp và trong những điều kiện khác nhau đòi hỏi VĐV
phải có độ chính xác và năng lực phân biệt động tác tốt, biết di chuyển biến
đổi nhanh chóng từ những hình thức động tác này sang hình thức tổ chức
8
động tác khác và thực hiện chúng hoàn toàn khác nhau về nhịp độ, tốc độ và
tính chất.
Phân tích hoạt động của đội tuyển bóng chuyền cho thấy: Các VĐV có
trình độ cao, kĩ năng thi đấu được tự động hóa đến mức các động tác ở dạng
phản xạ phức tạp dường như được thực hiện như các động tác ở dạng phản xạ
đơn giản. Tính chất bất ngờ sự chớp nhoáng và chính xác của hoạt động trong
bóng chuyền đòi hỏi phát triển ở VĐV phản ứng nhanh, cũng như cả tốc độ
động tác liên quan đến tốc độ bay của bóng.
Do động tác của tập luyện với VĐV, những bộ phận cấu thành của thời
kì tiềm tàng phản ứng như: thời điểm phân biệt, sự phân biệt, sự nhận biết,
đặc biệt là thời kì lựa chọn động tác đã được rút ngắn tới mức tối thiểu, nhờ
có sự hình thành định hình động lực phù hợp.
Hầu hết các hoạt động trong bóng chuyền đều diễn ra trên cơ sở của
cảm nhận thị giác. Kĩ năng quan sát tình thế và sự thay đổi vị trí của các VĐV
trên sân, sự di chuyển và chuyển động của bóng cũng như khả năng phán
đoán nhanh trong điều kiện phức tạp là một trong những tố chất quan trọng
nhất của VĐV bóng chuyền. Điều đó đòi hỏi VĐV phải có khả năng quan sát
rộng và phán đoán chính xác.
Tốc độ bay của bóng lớn, sự di chuyển nhanh của các VĐV, sự thay đổi
nhanh và bất ngờ của tình huống thi đấu, sự cảm thụ số lượng lớn mục tiêu
hoặc các yếu tố của chúng dẫn đến sự yêu cầu lớn với khối lượng, cường độ,
tính ổn định, sự phân phối và chuyển hướng chú ý và định hướng nhanh gọn.
Các hoạt động của VĐV bóng chuyền phụ thuộc vào hoạt động của
đồng đội và đặc biệt là của VĐV đối phương.Việc tạo thành tình huống để có
điều kiện tốt nhất thực hiện các động tác dự định, che dấu các ý đồ và hoạt
động của mình. Tất cả điều đó đều đòi hỏi rất cao - đối với tư duy chiến thuật
của VĐV bóng chuyền phải có đặc thù riêng. Khi thực hiện một kĩ thuật nào
9
đó VĐV không chỉ đưa ra được bước đi chiến thuật đúng mà còn phải có biện
pháp thực hiện nữa. Trong hoạt động nhóm, tư duy chiến thuật mang tính chất
trực quan đòi hỏi phải phát triển cao khả năng cảm giác không gian và thời
gian, sự linh hoạt trong nhận định tình huống và cách sử lý các tình huống.
Bóng chuyền là môn thể thao đầy sự hưng phấn sôi nổi. Nhịp độ của
trận đấu cao, thời gian kéo dài, sự căng thẳng của thi đấu đối kháng, sự chuẩn
bị của các hoạt động ứng phó trong điều kiện thời gian ngắn, tính hiệu quả
của từng động tác và trách nhiệm trong mỗi hành động, ngoài ra sự có mặt
của đông đảo khán giả với sự cuồng nhiệt cao độ đã gây ra những cảm xúc
mạnh và đa dạng đã là những nhân tố gây ảnh hưởng tích cực hoặc tiêu cực
tới VĐV. Trạng thái cảm xúc của VĐV bóng chuyền ở mọi thời điểm luôn có
sự thay đổi tùy thuộc vào tiến trình của trận đấu, nhiều lúc dẫn đến trạng thái
bị kích động hoặc thờ ơ hoàn toàn.
Môn bóng chuyền đòi hỏi VĐV phải có phẩm chất - ý chí cao. Khi các
đội có kĩ chiến thuật, thể lực như nhau thì phần thắng sẽ thuộc về đội nào có
các cầu thủ thể hiện chí quyết tâm giành thắng lợi cao hơn.
Bóng chuyền là môn thể thao tập thể, thành tích thi đấu được tạo nên
bằng những cố gắng của tất cả các thành viên trong đội. Nhiệm vụ và hoạt
động của mỗi thành viên trong đội phải theo đúng chức năng của mình, nhưng
phải phù hợp với nhiệm vụ chung của toàn đội. Các khái niệm như: sự phối
hợp với nhau, sự phụ thuộc lẫn nhau, sự yểm trợ lẫn nhau, không chỉ quyết
định mức độ phối hợp ăn ý của từng cầu thủ, từng nhóm và toàn đội, mà trong
chừng mực nào đó còn cho phép đánh giá phẩm chất đạo đức của VĐV như
sự giúp đỡ lẫn nhau, tình yêu thương đồng đội và tình cảm tập thể.
Bóng chuyền là môn thể thao có trên 200 thành viên của FIVB, được
rất nhiều người yêu thích và tập luyện. Được đưa vào thi đấu Olympic (từ
Olympic Tokyo 1964) là môn thể thao mang tính nghệ thuật cao với đặc trưng
10
quy luật riêng. Từ bóng chuyền 6 người trong nhà hiện đã phát triển thêm nội
dung Olympic thứ 2 là bóng chuyền bãi biển. Tính hất dẫn hiệu quả, rèn luyện
sức khỏe cũng như giải trí, tính hấp dẫn thu hút dư luận xã hội, tính biểu diễn
nghệ thuật thể hiện ở sự biến hóa nghệ thuật của con người trong thi đấu đã
làm bóng chuyền trở thành môn thể thao có giá trị như nhiều môn khác.
Như chúng ta đã biết, bóng chuyền là môn thi đấu tập thể, đồng đội, đối
kháng, ngăn cách lưới hoạt động thi đấu bóng chuyền theo hướng toàn diện,
cao, mạnh, bền.
Toàn diện: thi đấu bóng chuyền được tính điểm theo thể thức trực tiếp
nên các kĩ thuật phải toàn diện, kĩ thuật vận dụng trong thi đấu: kĩ thuật sở
trường, tức là khả năng điêu luyện vận dụng vào một lĩnh vực được đào tạo
phù hợp với điều kiện cá nhân (chuyền 2, libero…). Nghĩa là VĐV có trình
độ đã đạt tới mức kĩ năng, kĩ xảo cao mang tính nghệ thuật, sáng tạo, độc đáo
của cá nhân mà người khác chưa đạt tới như những động tác giả, các động tác
biến hóa khôn lường, khó đối phó, thực hiện hiệu quả bất ngờ tùy ý muốn
cuối cùng xuyên suốt mang tính nền móng cơ sở tạo điều kiện cho sự phát
triển cho tất cả các kĩ thuật trên trình độ cao nhất cần có các kĩ thuật cơ bản.
Ngoài toàn diện về kĩ thuật mang hướng biện pháp còn toàn diện về
hiểu biết và vận dụng kĩ thuật cá nhân và tập thể năng lực thích ứng với
hoàn cảnh, sức khỏe, tâm lý nhân cách và thể lực chuyên môn. Sự toàn
diện thể hiện năng lực, trình độ thi đấu gắn chặt hữu cơ thống nhất ở con
người. Tính toàn diện này là hướng ứng dụng của toàn bộ quá trình đào
tạo, huấn luyện đồng thời là yêu cầu toàn diện của từng cá nhân VĐV
chưa kể phạm vi một đội bóng hình thành sức mạnh thể hiện về trình độ
thi đấu cao của mọi đối thủ.
Để hoàn thiện được yêu cầu đó thì xu hướng bóng chuyền hiện đại
thường quan tâm đến các yếu tố cao - mạnh - bền.
11
* Chiều cao [6]
Chiều cao trong bóng chuyền chỉ người cao, tức chiều cao đứng, tay
với, bật tại chỗ cao, bật có đà cao và ở chừng mực nhất định thể hiện khả
năng vươn xa, yếu tố tạo điều kiện cho VĐV có thể khống chế tầm không
gian chiều cao theo chiều thẳng đứng và không gian theo chiều ngang.
Trong những năm gần đây xu hướng lấy chiều cao trong bóng chuyền
được đặc biệt quan tâm. Chiều cao của bóng chuyền được tăng lên rất nhiều,
ví dụ: Ngô Văn Kiều cao 1m96, Từ Thanh Thuận cao 1m94…
* Sức bền [6]
Là khả năng thực hiện lâu dài một hoạt động nào đó trong thời gian dài
chống lại sự mệt mỏi. Nếu huấn luyện sức bền mà không tạo ra mệt mỏi thì
chức năng của cơ thể nâng cao được. Mặt khác, mệt mỏi làm cho năng lực
vận động cơ thể giảm sút, hạn chế sự phát huy trình độ kĩ thuật. Do vậy, trong
huấn luyện thể thao nói chung và trong huấn luyện bóng chuyền nói riêng
phải chú ý tới tố chất sức bền.
* Sức mạnh [6]
Là khả năng khắc phục trọng tải bên ngoài bằng sự căng cơ. Đó là một
trong những tố chất thể lực cơ bản có mối quan hệ mật thiết với tố chất sức
nhanh và khả năng phối hợp vận động. Đặc biệt ngoài các môn thể thao khác
thì tố chất sức mạnh trong môn bóng chuyền là yếu tố quan trọng nó ảnh
hưởng trực tiếp tới tiếp thu kĩ thuật cơ bản, ảnh hưởng tới trạng thái tâm lí và
thành tích của VĐV.
1.3. Những yếu tố ảnh hƣởng đến sức mạnh bật nhảy của VĐV bóng
chuyền
Năng lực sức mạnh bật nhảy là khả năng khắc phục lực cản với tốc độ
co cơ cao của VĐV và phụ thuộc vào sức mạnh tối đa của cơ sinh ra và tốc độ
co của cơ.
12
Có 3 yếu tố ảnh hưởng đến sức mạnh bật nhảy của VĐV bóng chuyền:
1.3.1. Yếu tố thể lực
Thể lực là một trong những nhân tố quan trọng trong tập luyện và thi
đấu bóng chuyền. Để nâng cao hiệu quả sức mạnh bật nhảy đòi hỏi VĐV phải
có thể lực, sức bền chuyên môn tốt thì mới có thể duy trì khả năng thi đấu
trong suốt cả trận đấu. Sức bền chuyên môn trong bóng chuyền bao gồm sức
bền tốc độ, sức bền thi đấu.
Tuy nhiên tùy thuộc vào lứa tuổi, trình độ tập luyện của từng cầu thủ
mà các nhà chuyên môn có thể đưa ra các giai đoạn và nhiệm vụ vào huấn
luyện thể lực cho phù hợp. Song việc chuẩn bị thể lực cho VĐV bóng chuyền
nhất thiết phải được tiến hành trong suốt cả quá trình từ khi bắt đầu tập luyện
tới lúc đạt được trình độ tập luyện cao.
Thể lực trong bóng chuyền bao gồm thể lực chung và thể lực chuyên
môn, huấn luyện thể lực chung cho các VĐV bóng chuyền chính là quá trình
nâng cao khả năng làm việc của các cơ quan, hệ thống cơ quan trong cơ thể
cầu thủ (tim, mạch, hô hấp…) để làm được điều đó cần phát triển đầy đủ các
tố chất: Sức nhanh, sức mạnh, sức bền, khéo léo, mềm dẻo.
Huấn luyện thể lực chuyên môn nhằm nâng cao hệ thống chức năng
của cơ thể, phát triển các tố chất thể lực chuyên môn cần thiết giúp cho người
tập nhanh chóng tiếp thu và hoàn thiện kĩ - chiến thuật thi đấu nâng cao thành
tích thể thao.
Phát triển các tố chất thể lực chuyên môn cần thiết như: Sức mạnh tốc
độ, sức nhanh di động, sức bền bật nhảy, sức bền thi đấu.
Trong bóng chuyền để huấn luyện sức mạnh bật nhảy nhất thiết cần
phải phát triển tố chất thể lực như: Sức mạnh di chuyển, sức mạnh của cơ tay
và khéo léo,… Có như vậy mới hoàn thiện kĩ thuật và nâng cao trình độ thể
lực, thành tích thi đấu.
13
Vì vậy việc nâng cao sức mạnh bật nhảy gắn liền với việc nâng cao các
tố chất thể lực chuyên môn tương ứng cho từng VĐV.
1.3.2. Yếu tố kỹ thuật
Kỹ thuật là cơ sở, là biện pháp để thực hiện chiến thuật. Mỗi kỹ thuật
khi thực hiện là một chỉnh thể gồm nhiều thành phần chuyển động khác nhau.
Kỹ thuật tốt là biểu hiện ở sự phối hợp nhịp nhàng, ổn định và vận dụng hợp
lí trong thi đấu để mang lại hiệu quả cao nhất. Vì vậy, trong tập luyện và thi
đấu thái độ học tập ở lứa tuổi này được thúc đẩy bởi động cơ học tập mà ý
nghĩ nhất là động cơ thực tiễn.Trong hoạt động TDTT nếu các em có động cơ
đúng đắn sẽ tích cực tập luyện, thi đấu để thực hiện mục đích hoạt động thể
thao. Điều này đòi hỏi trong công tác đào tạo, giáo viên và HLV cần định
hướng cho các em xây dựng được động cơ đúng đắn để có được hứng thú
trong học tập nói chung và trong công tác GDTC bóng chuyền nói riêng mỗi
VĐV nhất thiết phải có vốn kỹ thuật sâu rộng, đồng thời phải được chuyên
môn hóa cao.
Việc nắm vững và hoàn thiện kỹ thuật đỡ bước một được thực hiện ở
các mặt: phải nắm vững được khái niệm kỹ thuật và thực hiện nó đúng trình
tự, cơ bản và chính xác.
Biết điều chỉnh kịp thời động tác để thực hiện tốt kỹ thuật trong thi đấu.
1.3.3. Yếu tố tâm lý
Trong tập luyện và thi đấu bóng chuyền thành tích của VĐV bóng
chuyền không chỉ phụ thuộc vào các yếu tố kỹ thuật, thể lực, chiến thuật…
mà còn phụ thuộc vào yếu tố tâm lý. Vì vậy để nâng cao sức mạnh bật nhảy
ngoài việc huấn luyện kỹ thuật, thể lực cho VĐV thì cần giáo dục tâm lý cho
VĐV một cách thường xuyên.
Tính chất ổn định về mặt tâm lý của toàn đội phụ thuộc rất nhiều vào sự
chuẩn bị chu đáo các mặt của huấn luyện viên cho trận đấu cụ thể, trong đó
- Xem thêm -
.PDF 
66 
552 
72 
