Tài liệu Kinh nghiệm học ngữ văn - phan hưng duy

[GROUP HỌC NGỮ VĂN: TINYURL.COM/TRUONGLANG] 5:15pm, 15/5/2015 Chia sẻ kinh nghiệm học Ngữ Văn Nhân một bạn hỏi anh về phương pháp học Ngữ Văn, anh xin có một bài viết chia sẻ cùng các em quá trình học Ngữ Văn của anh, để các em tự định hướng (học để làm gì) và định hình (học như thế nào) được cách học cho riêng mình. Anh cảm thấy ngại khi đứng ra chia sẻ kinh nghiệm vì thật sự anh không phải người học giỏi văn. Nhưng rồi anh nghĩ, chính do anh không phải người có tố chất học văn, nên quá trình học vất vả tìm tòi, mày mò của anh chắc hẳn sẽ có những gợi ý có giá trị cho các em. Đây hoàn toàn là những lời chia sẻ, tâm sự bình thường của một người đi trước, các em hãy đọc với tâm lý khách quan và phản biện, thấy chỗ nào không ổn, đoạn nào có vấn đề, các em mạnh dạn lên tiếng, mình sẽ cùng nhau thảo luận làm sáng tỏ nhé. I. Học Ngữ Văn, để làm gì? Anh bắt đầu thích văn chương từ lúc đọc say mê bài thơ Như những con tàu của Tố Hữu, năm lớp 4. Lúc đó anh định hướng về văn chương rất mơ hồ, anh nghĩ: “Ngữ Văn nghĩa là Ngôn ngữ và Văn chương, học ngôn ngữ là để giao tiếp, nói và viết; còn học văn chương là để giao tiếp cho hay…”. Nhưng rồi qua thời gian, anh dần thấy được định hướng như vậy là thiếu sót, sẽ khiến cho khả năng viết lách của mình không thể tốt lên được. * Trong cuộc sống thường ngày, học tốt Ngữ Văn giúp các em: - Giao tiếp tốt, giữ gìn lời nói khéo léo, lễ độ, lịch sự, tế nhị hơn. (Giúp các em giữ gìn, phát triển và tạo mới được nhiều tình cảm tốt đẹp trong các mối quan hệ. Anh không hề có ý nói đến sự giả dối, xu nịnh nha. Những mối quan hệ chân thành, xây dựng bằng ân nghĩa chính là kho báu của các em giữa cuộc sống đấy. Ví dụ khi học tốt văn, các em sẽ biết khen như thế nào là vừa đủ để người nghe hạnh phúc mà không khen quá trớn làm người nghe tự cao – có nhiều cách, như là Phan Hưng Duy, [email protected] Page 1 [GROUP HỌC NGỮ VĂN: TINYURL.COM/TRUONGLANG] 5:15pm, 15/5/2015 mình vừa khen xong thì mình kể liền một người khác mà người được khen cũng biết, người đó còn làm được nhiều hơn giỏi hơn thế – chính cái khéo léo nhắc chuyện vu vơ này của mình sẽ làm người kia hiểu được: “à, mình giỏi còn có người giỏi hơn” nên không tự mãn, tự cao. Chỉ một chút khéo léo vậy thôi, có thể mình cứu được một con người, vì tự cao là liều thuốc độc hại nhất cho tâm hồn). - Viết lách, trình bày vấn đề logic hơn, nhiều cơ hội trong công việc hơn. (Mọi ngành nghề đều phải viết báo cáo sau khi hoàn thành phần việc. Và người lãnh đạo sẽ dựa vào bản báo cáo để đánh giá tài năng của người thừa hành. Có thể các em giỏi, nhưng nếu báo cáo viết không rõ ràng, không suôn, do khả năng viết lách kém thì công việc cũng sẽ bị ảnh hưởng rất nhiều, chắc chắn sẽ bị sếp đánh giá thấp). - Dễ rung cảm trước điều thiện và bất bình trước điều xấu ác. (Cái rung cảm tự nhiên này nhà văn Nguyễn Nhật Ánh gọi là “cái chuông” trong mỗi con người mà sứ mệnh của mỗi nhà văn là rung nó lên mỗi ngày. Hình ảnh ví von thật dễ thương, và cũng rất đúng. Một tên gọi khác của cái rung cảm đó là lương tâm. Khi tâm hồn các em thấm đẫm những tác phẩm văn học có tính nhân văn, tự nhiên các em sẽ phân biệt đúng – sai (chân) khách quan hơn, phân biệt thiện – ác (thiện) sâu sắc hơn và phân biệt đẹp – xấu (mỹ) tinh tế hơn. Cái rung cảm này có lợi gì? Cái rung cảm này tạo nên sức đề kháng giúp các em đứng vững trước những cám dỗ, trò vui tầm thường, tội lỗi.) * Sau đó, ở một sự đòi hỏi cao hơn, các em học Ngữ Văn là để có đủ kiến thức, luận điểm, khả năng lập luận chặt chẽ để bảo vệ người thiện, điều thiện và lên án kẻ ác, điều ác. Để anh lấy hai ví dụ, từ chuyện nhỏ đến chuyện lớn. Ví dụ một, em có người bạn bị dụ dỗ vào đường dây bán hàng đa cấp. Những kẻ đó nói rất hay, nghe bùi tai và thuyết phục vô cùng nên bạn em tin sống tin chết. Em biết bạn em đang bị lừa, em khổ tâm, nhưng vì em nói không hay, em không biết lập luận, không biết phản biện, bẻ lại những luận điểm mà kẻ xấu đưa ra, nên em chịu, em đành đứng lặng nhìn bạn em bị lừa trong bất lực… Phan Hưng Duy, [email protected] Page 2 [GROUP HỌC NGỮ VĂN: TINYURL.COM/TRUONGLANG] 5:15pm, 15/5/2015 Ví dụ hai, chuyện lớn hơn. Có những người lý luận rất hay, nói rất mạnh, rằng có một thiên đường dành cho những ai dám ôm bom cảm tử giết những người không theo đạo. Lạ kì chưa, giết người mà lên thiên đường, vậy mà vẫn có người tin đấy, vì họ nói rất hay, nói rất mạnh, nên nhiều người tin. Mà nếu ngày càng nhiều người có niềm tin sai lầm đó thì sao? Thì trái đất này sẽ không còn nữa, vì con người sẽ tự mình làm nổ tung sự sống. Những người tốt biết đó là sai, biết đó là không đúng, nhưng nếu ta nói không hay bằng những kẻ xấu, thì ta cũng đành im lặng bất lực nhìn thế giới này bị những quả bom sai quấy và oan nghiệt đó huỷ diệt tan tành. Hay có ai đó nói rằng: “Toàn bộ biển Đông là của Trung Quốc”. Mình tức lắm, nhưng mình nói không lại, không bẻ được những luận điệu cướp biển, thì ta đành ngậm đắng, nuốt cay mà chịu đuối lý trong ê chề vậy. Dịp đại lễ “1000 năm Thăng Long – Hà Nội” năm 2010, có câu nói của một diễn giả làm anh nhớ mãi: “Tương lai dân tộc, tương lai nhân loại, nằm trên đầu ngòi bút”. Vì sao vậy? Vì người cầm bút, tức là người tạo ra thông tin, là người chi phối được quan điểm, tình cảm của con người. Nếu họ là người tốt, họ truyền bá điều cao thượng, tử tế thì con người sẽ thương yêu nhau, thế giới sẽ hoà bình. Nếu họ là người xấu, họ truyền bá điều sai lầm: họ nhồi nhét cho lớp trẻ của nước họ “toàn bộ biển Đông là của người Trung Quốc”; họ truyền bá tư tưởng hận thù, chia rẽ; họ truyền bá những lối sống sa đoạ, độc ác …thì thế giới này sẽ chìm đắm trong chiến tranh, bom đạn và khổ đau! Nên, chúng ta học Ngữ Văn, còn là để đủ kiến thức, lí lẽ, lập luận để cùng nhau ẩn ác dương thiện, làm cho cuộc đời đẹp hơn, hạnh phúc hơn. Tổng kết lại, ta có 4 mục đích, động cơ khi học Ngữ Văn, những chất liệu cao thượng này chính là lượng thuốc nổ ban đầu, quyết định viên đại bác văn chương của các em sẽ bay thật cao thật xa đến vô cùng hay nhanh chóng yếu dần rồi rơi mất: Phan Hưng Duy, [email protected] Page 3 [GROUP HỌC NGỮ VĂN: TINYURL.COM/TRUONGLANG] 5:15pm, 15/5/2015 1. Giao tiếp tốt, giữ gìn lời nói khéo léo, lễ độ, lịch sự, tế nhị hơn. 2. Viết lách, trình bày vấn đề logic hơn, nhiều cơ hội trong công việc hơn. 3. Dễ rung cảm trước điều thiện và bất bình trước điều xấu ác. 4. Đủ lý lẽ, khả năng lập luận để bảo vệ người thiện, điều thiện và lên án kẻ ác, điều ác. II. Bí quyết học giỏi Ngữ Văn Đây là những điều anh được trải nghiệm, rèn luyện một cách ngẫu nhiên. Nghĩa là khi anh thực hiện những bí quyết này, anh không hề biết nó sẽ giúp anh học Ngữ Văn tốt hơn. Mãi về sau, khi tìm lại những yếu tố làm nên một bài văn hay, anh đã ngạc nhiên vì mình may mắn có được trọn vẹn gần như tất cả. Nên anh vô cùng biết ơn những người Thầy Cô tuyệt vời đã dìu dắt từng bước chân đầu tiên… Các em sẽ ngạc nhiên khi đọc những bí quyết. Vì đa phần không liên quan trực tiếp đến việc viết lách. Nhưng hãy thử áp dụng sau một thời gian, các em sẽ hiểu. Trên group mình, anh chỉ chia sẻ những bài viết, tài liệu thuộc về bí quyết thứ 7 – bí quyết liên quan trực tiếp đến việc viết lách. Còn 6 bí quyết bên trên, các em chịu khó vào tường anh nhé, anh sẽ chia sẻ mỗi ngày một ít, các em đọc, suy tư, chiêm nghiệm rồi áp dụng vào cuộc sống, cứ thế qua nhiều tháng các em sẽ thấy hiệu quả như thế nào và vì sao anh lại xếp 6 bí quyết này lên trên bí quyết thứ 7. Anh ví dụ học Ngữ văn cũng như chạy xe máy. - Định hướng (mục I): là bản đồ, la bàn, đôi mắt để các em biết được mình cần đi đến đâu, đi qua những trạm nào để không chạy lung tung vừa hư xe, vừa hao xăng. - Bí quyết 1, 2, 3 và 4 chính là xăng, có nhiên liệu, mà nhiên liệu xịn xe mới chạy ngon được. - Bí quyết 5, 6 là để nâng cấp động cơ, máy móc bên trong xe. - Bí quyết 7 chính là kỹ năng lái xe, lên ga, vào số, đạp thắng, xi nhanh, lách qua vật cản, .… Phan Hưng Duy, [email protected] Page 4 [GROUP HỌC NGỮ VĂN: TINYURL.COM/TRUONGLANG] 5:15pm, 15/5/2015 1. Lòng kính trọng các bậc Thánh, vĩ nhân, anh hùng, lãnh tụ dân tộc. 2. Tình yêu nước và Lý tưởng sống phụng sự, cống hiến. 3. Hoàn thiện đạo đức:  Sống chân thật, ngay thẳng. “Người hay nói dối hại người, nói dối để khoe mình hợm hĩnh không bao giờ có thể viết được một áng văn hay”. Các em nhớ chắc điều này nha. Muốn giỏi văn, các em phải đấu tranh quyết liệt với sự giả dối trong lòng mình.  Từng ngày tìm lỗi và sửa lỗi: Em nào mỗi ngày tìm thấy nơi mình 10 lỗi sai trong ý nghĩ, lời nói, hành động thì chắc chắn về sau sẽ viết văn hay và sâu sắc. Anh luôn có quyển sổ ghi lại lỗi của mình, mỗi ngày ghi mỗi nhiều hơn là một dấu hiệu tốt.  Luôn mong muốn bạn bè giỏi hơn mình.  Và giúp đỡ để bạn có điều kiện học tập tốt hơn. 4. Khí công nguyên pháp: Tăng sức tập trung, Tăng khả năng ghi nhớ, Tăng sức dẻo dai, sức bền cho cơ thể trong học tập và lao động. Khí công nguyên pháp còn có công năng giúp các em nam bớt bị ham muốn tình dục vô cớ chi phối làm ảnh hưởng tâm trí, và chữa được bệnh tiểu đường, các bệnh về cột sống. Một ông cụ bị gai cột sống, thoái hoá đốt sống, tiểu đường, sau một thời gian tập được 300 cái thì bệnh đồng loạt hết, khi tập được đến 800 cái thì không ai trong làng võ đánh lại ông (ông là một võ sư). Khí công nguyên pháp (tối thiểu 10-15 phút vào buổi tối trước khi đi ngủ và buổi sáng sau khi thức, cố gắng mỗi lần tập ít nhất 50 cái, lên xuống thật nhẹ nhàng, thả lỏng, lưng và trục xương sống không nhúc nhích và vuông góc với mặt phẳng mặt đất): https://www.youtube.com/watch?v=EX5TIuUfhmU Phan Hưng Duy, [email protected] Page 5 [GROUP HỌC NGỮ VĂN: TINYURL.COM/TRUONGLANG] 5:15pm, 15/5/2015 5. Võ thuật: “Một trí tuệ minh mẫn chỉ có trong một cơ thể tráng kiện” – Thầy dạy Văn cấp tiểu học của anh, luôn nhắc anh như thế, vì anh rất gầy, ốm yếu. Sau này anh mới hiểu. Những thế võ mạnh mẽ, dứt khoát của Tây Sơn Bình Định làm tinh thần các em mạnh lên, từ đó câu văn của em bật ra sẽ mạnh mẽ, cứng cáp, với những chủ đề như tình yêu nước, lên án hiện tượng tiêu cực... mà viết được lời văn đanh thép thì giám khảo đọc sẽ sướng và thích lắm. Em nào học Thái Cực Quyền, với lối ra quyền chậm rãi, khéo léo, uyển chuyển sẽ giúp các em có được cái tinh tế, khôn ngoan khi viết lướt qua những vấn đề nhạy cảm như chính trị, triết học mà không làm giám khảo có ấn tượng xấu vì bất đồng quan điểm. Do hai bài khí công ở trên đã mang âm hưởng Thái Cực Quyền rồi nên anh khuyến khích các em học những thế võ vũ dũng hơn, mà võ Bình Định là tuyệt vời nhất. Anh có một đứa bạn, từ khi học võ thì lời văn nghe mạnh mẽ, đanh thép hơn trước rất nhiều. Trước đó bạn anh viết văn mà “cái thần” của bài viết không hề có, không tạo được điểm nhấn trong lòng người đọc. 6. Thiền định (đúng phương pháp Tứ Niệm Xứ):  Diệt trừ những tư tưởng vẩn vơ. Nâng sức tập trung của các em lên một đỉnh cao mới. Đạo Phật gọi là “chánh niệm”.  Từ nơi sức tập trung tuyệt vời này, sự thông minh, nhạy bén xuất sắc sẽ đơm hoa kết trái.  Sự thông minh, nhạy bén đó sẽ là suối nguồn cho sự sáng tạo bất tận.  Hoàn thiện đạo đức: tâm hồn càng yên lắng thì những ý nghĩ sai lầm sẽ nhanh chóng bị phát hiện. Giống như cả lớp đang ngồi yên thì ai đứng dậy là thấy ngay. Mà ý nghĩ sai bị diệt trừ Phan Hưng Duy, [email protected] Page 6 [GROUP HỌC NGỮ VĂN: TINYURL.COM/TRUONGLANG] 5:15pm, 15/5/2015 ngay từ trong trứng nước như thế thì mọi ý nghĩ, lời nói và hành động dần dần chỉ còn lại điều thiện, điều tốt đẹp mà thôi.  Thiền là vấn đề rất lớn, anh không thể nói hết trong vài lời, anh chỉ dẫn ra đường link một bài giảng về Thiền ở Trung tâm CLB Thiền UNESCO Hải Phòng, năm 2007, anh đánh giá đây là bài giảng cung cấp những kiến thức tuy hàn lâm, nhưng rất vỡ lòng, căn bản cho người bắt đầu thực tập thiền định, đó là bài giảng Thiền là tương lai của nhân loại : https://www.youtube.com/watch?v=-3XKyclgaIc 7. Kho báu 3K. 3K (3 kỹ năng, 3 keys, …) này không phải là không biết, không nghe, không thấy, mà là:  Kiến thức: phải nhiều (đọc, tìm hiểu thật nhiều, từ nhiều nguồn, luôn hoài nghi, luôn phản biện tất cả trước khi tin – thái độ của lý trí), phải đúng (trong cái nhiều và khác nhau đó phải tìm ra cái đúng) và chính các em trải nghiệm, chiêm nghiệm điều đúng đó trong cuộc sống. Các em có trải nghiệm rồi thì kiến thức đó mới trở thành của các em. Ví dụ như các em nghe 2 bên nói về chiến tranh VN, một bên nói chiến tranh VN là nội chiến Bắc-Nam, một bên nói chiến tranh VN là sự xâm lược của Mỹ. Các em phải đủ kiến thức, lý trí để tìm cho ra sự thật. Sự thật ở đây là gì? Anh không nói, các em tự tìm hiểu ạ.  Kỹ năng:  Kỹ năng tìm đề tài: lạ chưa, các em đang học cách làm văn từ đề người ta cho sẵn, tại sao phải có khả năng tìm đề tài để viết? Như thế này, “vô chiêu khắc hữu chiêu”. Nếu phản xạ văn học các em tốt đến mức, mắt em thấy, tai em nghe, tay em rờ, mũi em ngửi, miệng em nếm … Phan Hưng Duy, [email protected] Page 7 [GROUP HỌC NGỮ VĂN: TINYURL.COM/TRUONGLANG] 5:15pm, 15/5/2015 bất kì điều gì, em cũng có thể viết về nó thật hay, tìm ra những triết lý sống ý vị, nhân văn ẩn sau điều đó. Thì các em còn sợ gì cái đề thi do ai đó soạn ra nữa? Hết sợ hoàn toàn, đạt trạng thái đi thi ngữ văn mà như đi tản bộ công viên thì rất khó. Nhưng anh tin các em sẽ bớt sợ khi đi thi rất nhiều đấy, mà bớt sợ, tự tin hơn, đã là một điểm cộng lớn cho tinh thần trong phòng thi rồi em hè.  Kỹ năng viết đúng ngữ pháp: cái này về cấu trúc, văn phạm, các anh chị admin sẽ triển khai thêm sau.  Kỹ năng diễn đạt ý nhỏ: khả năng diễn đạt ý trong đầu thành câu văn cho trôi chảy. Kinh nghiệm xương máu của anh về kỹ năng này là tập viết đoạn văn cỡ 150 từ (10 dòng) cho hay, là thành công! Mới học văn mà viết dài là rất dở. Chính vì các em chưa từng được rèn luyện ít nhất 3 tháng về viết đoạn cho hay, cho mượt mà nên việc ép các em viết những bài văn hay là điều không tưởng. Viết được 10 dòng hay, mượt mà rồi thì việc viết 10 trang hay 50 trang chặt chẽ, logic … là trong tầm tay. Việc đọc nhiều cũng khiến em diễn đạt tốt hơn.  Kỹ năng chia nhỏ một ý chính (ý lớn) thành nhiều ý phụ (ý nhỏ): Đây là một kỹ năng sống chết, kỹ năng phân biệt giữa người có khiếu hay không có khiếu viết lách. Và cũng là kỹ năng khó cải thiện nhất! Nếu các em không biết chia nhỏ ý chính thành bao nhiêu ý phụ và chia thành những ý phụ nào cho đúng thì các em sẽ viết câu để gắng gượng diễn đạt cho một ý chính, và bài văn đọc sẽ rất mệt mỏi, giống như em cao chỉ có 1m50 mà Phan Hưng Duy, [email protected] Page 8 [GROUP HỌC NGỮ VĂN: TINYURL.COM/TRUONGLANG] 5:15pm, 15/5/2015 em ráng nhón người để hôn cô bạn gái cao 1m90 vậy đó, hông có tới được, ức chế lắm, trong khi đó chỉ cần khéo léo chia ra thành từng ý nhỏ, tức là chạy đi lấy cái ghế 40cm nữa kê lên, thì bài văn sẽ hợp lý hơn, nụ hôn cũng sẽ…. Thôi cái này anh hông biết, hông biết mà diễn tả mấy em cười cho.  Kỹ năng soạn dàn bài và phân bố thời gian: Khá giống kỹ năng trên, nhưng kỹ năng này là chia đề bài thành nhiều ý lớn. Và sau khi chia xong ý lớn thành từng ý nhỏ, ta quan tính toán lại xem trong thời gian 60 phút, 90 phút như thế, ta có kịp để viết một bài văn với dàn bài gồm bấy nhiêu ý hay không? Cái này không ai bày ra cho em được. Các em viết nhiều rồi sẽ có cảm giác về thời gian thôi. Giống như cầu thủ ra sân nhiều thì có cảm giác bóng tốt.  Kỹ năng tự phản biện: o Mình viết như vậy có ĐÚNG không? o Mình lập luận CHẶT CHẼ TUYỆT ĐỐI không? o Mình có viết SAI CHÍNH TẢ chỗ nào không?  Tự phản biện này diễn ra lúc lập dàn bài, quá trình viết và lúc viết xong, kiểm tra lại. Các em vừa tự phản biện để tư duy logic được rèn giũa, vừa phải khiêm tốn cầm bài mình vừa viết đi xin ý kiến, lời bình của Thầy Cô, bạn bè (lựa bạn nào khá giỏi và khách quan). Đừng bao giờ chủ quan, tự mãn về bài làm của mình. Hãy thích nghe lời phê bình, ghiền nghe lời chê, được ai chê mình phải hạnh phúc, biết ơn.  Kinh nghiệm: viết và đọc thật nhiều.  Đọc thật nhiều: Tại sao các em viết câu cú lủng củng? Tại sao các em bí từ? Tại sao các em hay sai chính tả? Phan Hưng Duy, [email protected] Page 9 [GROUP HỌC NGỮ VĂN: TINYURL.COM/TRUONGLANG] 5:15pm, 15/5/2015 Tại sao các em viết câu văn khô khan như núi đá? Tại sao các em không sáng tạo được cách hành văn độc đáo của riêng mình? …  Tất cả những nguyên nhân khác đều là phụ, nguyên nhân chính là các em ĐỌC CHƯA ĐỦ NHIỀU ! Các em chưa đọc nhiều nên chưa hấp thu được các thủ pháp, bút pháp của các nhà văn. Các em phải đọc thật nhiều, đọc có khi thuộc lòng luôn những áng văn hay thì tự nhiên các em sẽ hành văn trôi chảy, điêu luyện và tự tìm ra cho mình một bản sắc tung bút riêng, mà không ai có. Nói theo khoa học, thì khi đọc như vậy, vô tình các thủ pháp của nhà văn sẽ hình thành trong não em, một cách tự nhiên. Còn nói theo luật nhân quả, chính vì khi đọc các em lòng ngưỡng mộ, kính trọng các nhà văn, yêu quý những dòng văn hay, nên điều đó tạo thành cái phúc khiến các em dần dần sẽ viết hay được như thế. Có em sẽ nói: “Anh nói như vậy là mình học thuộc lòng, học vẹt à?”. Không! Có 2 cực đoan trong khi đối diện với những bài văn mẫu: 1 là học thuộc lòng rồi chép lại. Đây là học vẹt. Không hiệu quả và phản giáo dục vô cùng. 2 là không thèm đọc văn mẫu, ỷ sức mình có thể viết hay. Đó là tự cao, thiếu khiêm tốn, người này cũng không thể viết văn hay được. Thái độ đúng đắn nhất là mình đọc thật nhiều và không có ý học thuộc, vô tình em sẽ thuộc, không sao, cứ thuộc. Nhưng khi viết, mình sẽ ráng viết bằng giọng văn của mình. Lúc đó, não bộ sẽ khởi động một “phương trình phản ứng”: mình + thủ pháp của nhà văn  thủ pháp của mình + nhà văn (anh dốt hoá lắm, nên thôi các em đừng bắt bẻ tại sao nhà văn lại bay hơi nha, đây có phải là phản ứng thế mà kim loại “mình” đẩy kim loại “nhà văn” ra khỏi gốc acid đâu nhờ T.T). Các em chú ý sản phẩm của “phản ứng” thôi nhé – thủ pháp của các em đã hình thành, đó là điều kì diệu phát sinh sau khi các em đọc thật nhiều đấy !  Viết thật nhiều: Phan Hưng Duy, [email protected] Page 10 [GROUP HỌC NGỮ VĂN: TINYURL.COM/TRUONGLANG] 5:15pm, 15/5/2015 “Trên con đường đến thành công không có dấu chân kẻ lười biếng”. Các em phải siêng viết. Nhưng phải viết ít hơn đọc. Các em đọc 5 tác phẩm, 5 bài viết của người khác rồi mới tự mình viết 1 bài. Không được viết những gì nhảm nhí, không được sử dụng ngôn ngữ tục tằn, bậy bạ. Và luôn chia sẻ bất kì bài viết nào hay mà các em đọc được. Trước khi viết hay nói, luôn suy nghĩ 5 điều sau, ban đầu sẽ làm các em viết chậm, nói chậm, nhưng khi các em quen rồi thì trong chớp mắt là xong: 1. Điều em nói/viết là đúng hay sai? 2. Điều em nói/viết làm con người thương nhau hay ghét nhau? 3. Đối tượng sẽ nghe/đọc điều em nói/viết có thích hợp không? 4. Em đang nói/viết trong tâm trạng bình an hay phiền não (tức giận, buồn bã, hụt hẫng, …)? 5. Những điều em nói/viết nếu lan ra rộng hơn liệu có ảnh hưởng gì tiêu cực không? Phải rất nỗ lực các em nhé. Viết bằng tình yêu văn chương. Viết bằng trái tim. Đừng bao giờ viết để khoe khoang kiến thức, hay để hơn thua nhau trong lời ăn tiếng nói, trong lập luận. Ai viết văn với mục đích không chân chính, vị kỉ, hơn thua, dần dần khả năng viết sẽ sa sút. III. Anh đã học Ngữ Văn như thế nào? Phần nội dung này hơi cá nhân, các em đọc và không nhất thiết phải giống anh, vì mỗi người mỗi vẻ, anh chia sẻ để các em hiểu hơn về phần II ở trên. 1. Cấp tiểu học. Thầy Cô dạy Văn trong lớp bám sát SGK nên anh thấy không hiệu quả lắm. Vô tình được một người bạn giới thiệu, anh đến học thêm (mới có lớp 1 đã học thêm ^^) với một Thầy dạy Toán, Văn. Thầy tên là Dễ, nhưng Thầy rất nghiêm khắc. Những bài văn đầu tiên anh làm, Thầy sửa chi chít mực đỏ và mỗi chỗ sửa là Thầy phạt (đánh roi vào mông) khá đau. Có lần anh viết dở quá, kinh dị quá hay sao đó mà Thầy Phan Hưng Duy, [email protected] Page 11 [GROUP HỌC NGỮ VĂN: TINYURL.COM/TRUONGLANG] 5:15pm, 15/5/2015 đánh thâm tím cả mông (năm lớp 4). Nhưng sau đó Thầy ôm lại xuýt xoa. Thầy sửa từng chữ một. À! Lạ nha, Thầy sửa anh kĩ đến từng chữ, trong một câu văn mà dùng từ sai, mỗi cái sai là một roi, hay dùng một từ nào đó mà đáng lẽ ra có thể dùng từ khác hay hơn thì vẫn bị trách (cái này Thầy không đánh). Chính nhờ sự nghiêm khắc cực độ trong thương yêu đó của Thầy mà anh viết văn khá dần lên. Thầy dạy theo lối luyện viết từng đoạn ngắn cỡ 10 dòng như anh nói. (bí quyết 7, kỹ năng diễn đạt) Và cũng trong giai đoạn Tiểu học, anh còn may mắn tìm đọc được bộ sách Tâm lý đạo đức của nhà sư Thích Chân Quang – một tu sĩ Phật Giáo. Những kiến giải, luận điểm của Thầy rất chặt chẽ, sâu sắc, biện chứng. Bộ sách đó là nền tảng cho nhân cách, cũng như khả năng lý luận của anh (bí quyết 1, 2, 3). Anh thấy mình thật may mắn. Bộ sách từng được giới thiệu trên VTV1 cách đây hơn 10 năm: https://www.youtube.com/watch?v=9-dTUW5vXr0 Em nào muốn đặt mua bộ sách thì đặt mua online tại www.vidaothieng.com (có gì khó khăn cần anh hướng dẫn thì inbox FB cho anh). Các em cũng có thể nghe Thầy giảng trực tuyến tại đây: https://www.youtube.com/playlist?list=PLXSN_I3JZcxa9cMfXzqzgu1a8cMvl SGSCòn em nào ngại tiền và sử dụng smartphone android thì có thể download từ CH Play (Play store) về phần mềm cùng tên với từ khoá tìm kiếm “tâm lý đạo đức”. Nhưng anh khuyên là nên mua vì sách khá dày, đọc trên smartphone hại mắt lắm. Các em đã tiếp xúc với máy tính, smartphone nhiều rồi, đọc sách cũng trên đấy luôn thì không hay. Mua sách về, ngồi dưới bóng cây, hay trên ghế đá giở từng trang sách đọc, cảm giác rất tuyệt em ạ.  Tổng kết cấp tiểu học: - Anh được rèn luyện 5 năm cực kì nghiêm khắc. - Anh đọc được bộ sách về tâm lý, đạo đức rất sâu sắc nhưng lại rất dễ hiểu và nhiều ví dụ, câu chuyện (nguồn dẫn chứng). Phan Hưng Duy, [email protected] Page 12 [GROUP HỌC NGỮ VĂN: TINYURL.COM/TRUONGLANG] 5:15pm, 15/5/2015 2. Cấp THCS – THPT: Anh hoàn thiện hơn các kỹ năng (trong 3K mà anh nói) bằng một bộ sách khác, cũng của nhà sư Chân Quang, đó là bộ “Những bài giảng hoằng pháp” – đây là giáo trình mà Thầy dùng để đào tạo những thầy tu trong Phật giáo trở thành những giảng sư, nghĩa là giáo trình về kỹ năng thuyết giảng, diễn giảng trước công chúng. Nhưng kì thật, kỹ năng nói và viết về cơ bản rất giống nhau, bản chất đều là sử dụng vùng não Broca và Wernicke để xử lý ý niệm về ngôn ngữ thành phương tiện biểu đạt nào đó (văn bản  tay viết, âm thanh  miệng nói). Nên những kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm mà nhà sư chia sẻ trong khoá học nói này, các em hoàn toàn có thể áp dụng và việc học viết của mình. Anh đã tạo một playlist, trong đó loại bớt những bài giảng chưa cần thiết cho quá trình luyện viết của các em: https://www.youtube.com/playlist?list=PLBx3Hb_un58owejeJk3L_tRNgiqUBL30 Bài giảng về người sắc tộc thiểu số, về đạo Ki-tô và về đạo Hồi là 3 bài giảng cung cấp lượng kiến thức rất hay, gọn nhẹ, vừa đủ về văn hoá, tôn giáo. Ban đầu nghe nhà sư giảng về Thánh kinh anh còn nghĩ nhà sư là một linh mục nữa đấy, Thầy giảng rất hay, dường như Thầy rất ngưỡng mộ Chúa Jesus. Quả thật, chân lý chỉ là một, lời dạy của những bậc Thánh hiền luôn có những điểm chung đồng. Phan Hưng Duy, [email protected] Page 13 [GROUP HỌC NGỮ VĂN: TINYURL.COM/TRUONGLANG] 5:15pm, 15/5/2015 Tiểu thuyết Trở lại thiên đường của Việt Quang: 4 năm cấp II tác phẩm này đã ảnh hưởng anh rất nhiều, cung cấp cho anh thêm kiến thức, kiến giải về đạo đức và nhiều dẫn chứng thú vị (giống như sự ảnh hưởng của bộ sách Tâm lý đạo đức đối với anh trong 5 năm tiểu học). Một tiểu thuyết tình yêu rất hay, rất lãng mạn và cũng rất siêu thoát. Lúc vừa đọc xong anh đã thốt lên với một người bạn: “Nếu có cuộc bình chọn tiểu thuyết tình yêu hay nhất mọi thời đại, tớ sẽ bỏ một phiếu ngay cho Trở lại thiên đường”. Một tiểu thuyết để lại rất nhiều suy nghĩ, trăn trở lớn lao; kể về câu chuyện tình yêu của một thanh niên 18 tuổi chối Chúa, bỏ nhà ra đi trong cay đắng rồi tìm về với Chúa trong vinh quang và hạnh phúc. Những triết lý nhân sinh ý vị, những khúc mắc éo le trong tình cảm đều được tác giả chạm khắc thành một kiệt tác. 3. Tản mạn về vấn đề ghi chép Ở cấp tiểu học, lúc đó anh còn nhỏ, nên Thầy Cô dạy văn bắt ghi chép như thế nào, anh đều ghi chép đầy đủ như thế. Nhưng khi lên đến cấp THCS, THPT, anh bắt đầu thấy lối học đọc – chép, ghi chép như vậy là …không hiệu quả. Vì sao? Vì nó đi ngược lại cách mà não bộ đón nhận, xử lý và hệ thống thông tin. Não bộ ta hệ thống, ghi nhớ thông tin dựa trên sơ đồ nhánh đồng tâm (nói dễ hiểu là sơ đồ tư duy – MindMap) trong khi nhà trường lại bắt học sinh ghi chép theo đoạn (paragraph), nên không hiệu quả! Não bộ ta khắc sâu ký ức tốt dựa trên hình ảnh, màu sắc, âm thanh là chính, khả năng ghi nhớ văn bản ngôn ngữ chỉ là phụ và kém hơn những điều trên rất nhiều. Vậy mà, hễ học sinh chúng ta vẽ vời gì đó vào trong vở, sẽ mang tội “thiếu tôn trọng Thầy Cô”, đúng là oan như …Thị Nở mà T.T Vậy anh ghi chép như thế nào? - Thứ nhất, đi học, anh không bao giờ soạn bài ngữ văn. Thầy Cô nào phạt anh vì không soạn bài, thì anh chịu. Ghi tên sổ đầu bài cũng được, hạ hạnh kiểm thì hạ, anh dứt khoát không ghi bài soạn. Vì anh thấy nó vô lý quá! Vấn đề học sinh phải tìm hiểu bài trước khi đi học là đúng, nhưng anh đã Phan Hưng Duy, [email protected] Page 14 [GROUP HỌC NGỮ VĂN: TINYURL.COM/TRUONGLANG] 5:15pm, 15/5/2015 đọc hết sách giáo khoa từ lâu rồi, hơn nữa tìm hiểu bài đâu nhất thiết phải ghi ra vở, thời gian ghi ra vở, để anh vào thư viện tìm hiểu những tác phẩm khác tương tự, rồi so sánh, phản biện… anh thấy vậy mới là chuẩn bị bài. - Thứ hai, đi học, anh không bao giờ chép bài. Những môn khác thì anh còn ghi chép vài bài đầu, rồi nhanh chóng xung phong lên trả bài để sau khi có điểm trả bài rồi là ngưng chép liền. Nên một quyển tập thôi anh có thể học Sử trong 4 năm THCS... Vì sao anh không chép bài? Vì một là, anh muốn tập trung nghe Thầy Cô giảng bài, anh mà ghi chép, anh sẽ không nhớ và có ấn tượng sâu (deep impression) với những lời giảng. Và hai là, ghi chép như Thầy Cô là ghi chép theo lối của Thầy Cô hay của tác giả nào đó biên soạn sách giáo viên, sách hướng dẫn dạy học. Ơ, chứ có phải là cách ghi chép của anh đâu, sao anh phải làm theo? Anh dị ứng với lối truyền thụ kiến thức một chiều, máy móc, rập khuông, cứng nhắc, nặng tính sản xuất hàng loạt, phá hỏng trí nhớ và khả năng sáng tạo, tự lập, phản biện của học sinh! Chính Bộ trưởng Phạm Vũ Luận, khi trả lời về bức tâm thư của một học sinh ở An Giang, cũng đã thừa nhận sai lầm này – một sai lầm tồn tại từ năm 2002 cho đến tận hôm nay, hơn một thập kỉ rồi. Năm lớp 9, Cô Thuý dạy Văn lớp anh, cô rất thương anh, cô dạy anh 2 năm lớp 8 và lớp 9, từng đặt bút phê anh 2 điểm 10 và tất cả điểm còn lại đều trên 9, chỉ có một hai bài viết là anh xuống mức điểm 8 – 8,5. Hai lần cô phê bình anh lên sổ đầu bài, cô ghi rõ: “em Duy quyết không soạn bài, chép bài”, cô có vẻ buồn, cô không hiểu anh, anh cũng buồn vì thấy cô như thế… Nhưng lúc đó anh lì quá, gàn quá. Giờ anh vẫn còn hối hận. (anh xin lỗi nếu các em khó chịu, nghĩ rằng anh khoe khang, anh không có ý khoe, … vì tất cả đều do Thầy Cô dạy dỗ anh, anh mới được như vậy, anh có hay có tài gì đâu mà khoe? Nhưng thôi, anh cũng bộc lộ một chút để các em biết những gì anh nói, là những gì anh đã làm được, chứ không phải là lý thuyết suông, là anh “chém gió”, dù những gì anh làm được tự anh thấy nó còn ít thôi, và còn hạn chế lắm em ạ). Phan Hưng Duy, [email protected] Page 15 [GROUP HỌC NGỮ VĂN: TINYURL.COM/TRUONGLANG] 5:15pm, 15/5/2015  Chính vì trong vở của anh không có sẵn bài phân tích, nên cứ hễ đọc lại, ôn lại bài nào là anh phải ép não bộ nhanh chóng phân tích, triển khai, xâu chuỗi, hệ thống lại từ ký ức – lời giảng của Thầy Cô và sách vở anh từng đọc. Lâu ngày, anh có được phản xạ văn học, đọc qua đề bài nghị luận văn học, sau khi xác định được đề bài, ngay tức khắc anh triển khai ra được ý chính, ý phụ. Và anh vĩnh viễn không bao giờ quên bài văn đó nữa, cách ghi nhớ này rất hiệu quả (very effective), rất sâu (very deep), rất lâu gần như mãi mãi (forever) vì nó rất tự nhiên (very natural).  Những nội dung ghi chép của anh khi học Ngữ Văn, lại là những việc ít khi nghe Thầy Cô nhắc đến: nguyên tắc của anh là “nhớ được thì không ghi” - Ghi chép lại quan điểm nghệ thuật của tác giả; - Ghi chép lại những lời bình mà em tâm đắc về tác giả, tác phẩm; - Ghi chép lại những câu nói, câu viết hay trên sách, báo mà em đọc được; - Ghi chép lại những đoạn thơ, bài thơ hay (kèm tên tác giả) mà em tâm đắc; - Ghi chép lại …tất cả những gì em thấy là đúng, là nhân văn, là đẹp  IV. Thế nào là một bài văn hay? 1. Đúng yêu cầu đề bài. 2. Đủ ý (đến đây, các em đạt mức điểm 7). 3. Diễn đạt ấn tượng (mức điểm 8 – 9). 4. Có thêm sự sáng tạo độc đáo (điểm 10). V. Anh đã học những sách tham khảo nào? - Anh mua rất nhiều tập thơ, đặc biệt là thơ về gia đình, thơ yêu nước. - Anh đọc văn xuôi chủ yếu của các tác giả sau: Nam Cao, Lưu Quang Vũ, Nguyễn Quang Sáng, Nguyễn Minh Châu, Kim Lân, Nguyễn Ái Quốc… - Sách của TS. Nguyễn Xuân Lạc, Thầy Danh Hiếu, Thầy Khuất Thế Khoa. - Bí quyết thi đậu môn Văn, Thầy Nguyễn Đình Chiến. Phan Hưng Duy, [email protected] Page 16 [GROUP HỌC NGỮ VĂN: TINYURL.COM/TRUONGLANG] 5:15pm, 15/5/2015 - Truyện dài, truyện ngắn, tiểu thuyết của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh. - Hồ Chí Minh, hành trình 79 mùa xuân. - Võ Nguyên Giáp, chiến thắng bằng mọi giá. - Phạm Xuân Ẩn X6, điệp viên hoàn hảo. - Luận về Nhân Quả, Nghiệp và kết quả, 2 quyển sách Nhân Quả của nhà sư Chân Quang, anh được một người bạn giới thiệu và tải về đọc từ CH Play, anh rất thích. Anh ấn tượng cách tiếp cận, đánh giá vấn đề đa chiều của nhà sư. Đa chiều, nhưng không rơi vào cái dở là mất chính kiến. Khi nào có tiền chắc anh sẽ nhờ bạn ở TP. HCM đến hiệu sách mua giúp anh. - … và còn nhiều, nhiều nữa em ạ  Anh cảm thấy vui khi có thể gõ đến những dòng này. Anh mong có đôi điều nào đó có thể gợi ý, giúp ích được cho các em. Và nếu có điều gì chưa rõ, hay không đồng tình, các em cứ thẳng thắn nói với anh nha, sự phản biện là động lực để phát triển. Chúc các em định hướng và định hình được cách học văn phù hợp nhất. Anh Duy, gõ xong, 1:19am ngày 16/5/2015. Tái bút: Đừng bao giờ học văn để thi các em nhé. Hãy học văn bằng khát khao cải thiện khả năng viết, khả năng diễn đạt của mình; hãy học văn bằng trái tim cháy bỏng tình yêu thương con người; hãy học văn bằng khối óc khát khao điều thiện, minh triết, lẽ phải …Đừng chạy theo điểm số, thì điểm số sẽ chạy theo em. Và đừng quên rèn chữ viết. Chữ đẹp thì tốt. Không đẹp thì cũng đạt được một tiêu chí, đó là dễ đọc và hơi to, tròn một chút. Người viết chữ quá nhỏ thường không học văn tốt. Chọn một quyển sách các em thích nhất, chép tay lại 1 lần thật đẹp nhé. Đó là cách rèn nét chữ tương đối đẹp đủ để tôn trọng Thầy Cô chấm bài đấy, em ạ. Kính trọng vĩ nhân + Giúp bạn bè giỏi hơn em + Từng ngày sửa lỗi + Yêu thương nhiều hơn + Đọc nhiều + Viết nhiều = Những bài văn thật hay, sâu sắc, logic chặt chẽ và thật đạo đức. Phan Hưng Duy, [email protected] Page 17 [GROUP HỌC NGỮ VĂN: TINYURL.COM/TRUONGLANG] 5:15pm, 15/5/2015 Cảm nhận của em sau khi xem qua những lời chia sẻ của anh? Em có niềm tin mình sẽ viết văn tốt hơn không? Kế hoạch rèn luyện sắp tới của em sẽ là … ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... Phan Hưng Duy, [email protected] Page 18