Tài liệu Dịch vụ phát triển kinh doanh cho doanh nghiệp xuất khẩu việt nam

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O TRƯ NG ð I H C KINH T QU C DÂN ----------------------------------- BÙI LIÊN HÀ D CH V PHÁT TRI N KINH DOANH CHO DOANH NGHI P XU T KH U VI T NAM Chuyên ngành: Thương m i (Kinh t & Qu n lý Thương m i) Mã s : 62.34.10.01 LU N ÁN TI N S KINH T NGƯ I HƯ NG D N KHOA H C: 1. GS.TS. Hoàng ð c Thân 2. PGS.TS. Nguy n Th Xuân Hương Hà n i - 2011 1 L I CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u c a riêng tôi. Các s li u và trích d n trong lu n án là trung th c và có ngu n g c rõ ràng. Các k t qu nghiên c u c a Lu n án ñã ñư c công b trên t p chí, không trùng v i b t kỳ công trình nào khác. Nghiên c u sinh Bùi Liên Hà 2 L I C M ƠN L i c m ơn ñ u tiên, tôi xin trân tr ng g i t i GS.TS Hoàng ð c Thân và PGS.TS. Nguy n Th Xuân Hương, gi ng viên khoa Thương m i và Kinh t Qu c t , Trư ng ð i h c Kinh t Qu c dân. Th y cô ñã t n tình hư ng d n tôi trong su t quá trình th c hi n lu n án, s khuy n khích, ñ ng viên liên t c và nh ng ki n th c chuyên sâu c a th y cô ñã giúp tôi vư t qua nh ng khó khăn trong quá trình nghiên c u ñ hoàn thành lu n án. Tôi xin g i l i c m ơn sâu s c t i các th y, cô giáo c a Khoa Thương m i và Kinh t Qu c t , các th y cô ñã gi ng d y, ph n bi n chuyên ñ , lu n án, giúp tôi có nh ng ñ nh hư ng rõ ràng hơn trong quá trình th c hi n và hoàn thành lu n án. Tôi xin g i l i c m ơn s giúp ñ và h tr c a các th y cô, các cán b Vi n ðào t o Sau ñ i h c, Trư ng ð i h c Kinh t Qu c dân ñ i v i tôi trong quá trình h c t p và th c hi n lu n án. Tôi xin g i l i c m ơn ñ n ñ n Ban giám hi u Trư ng ð i h c Ngo i Thương, Ban ch nhi m khoa Qu n tr Kinh doanh, các ñ ng nghi p c a tôi t i Trư ng ð i h c Ngo i Thương, Khoa Qu n tr Kinh doanh ñã ñ ng viên và t o ñi u ki n giúp tôi hoàn thành lu n án này. Tôi xin g i l i c m ơn ñ n nh ng ngư i b n ñã luôn ñ ng viên và giúp ñ tôi trong su t quá trình th c hi n lu n án. ð c bi t, tôi xin g i l i c m ơn sâu s c ñ n ThS. Phan Minh Th y, Phó trư ng phòng pháp ch , Phòng Thương m i và công nghi p Vi t Nam (VCCI) ñã h tr tôi trong quá trình ñi u tra các doanh nghi p xu t kh u. Tôi xin g i l i c m ơn chân thành ñ n nh ng ngư i thân trong gia ñình ñ c bi t là b , m , ch ng và các con tôi ñã luôn ñ ng viên và là ñ ng l c giúp tôi vư t qua nh ng khó khăn ñ hoàn thành lu n án này. Nghiên c u sinh 3 M CL C Trang DANH M C CH VI T T T 4 DANH M C B NG BI U 5 DANH M C HÌNH V 6 MðU 7 CHƯƠNG 1. CƠ S LÝ LU N V D CH V PHÁT TRI N KINH DOANH CHO 14 DOANH NGHI P XU T KH U 1.1. KHÁI LU N CHUNG V D CH V PHÁT TRI N KINH DOANH CHO DOANH 14 NGHI P XU T KH U 1.1.1. Khái ni m d ch v phát tri n kinh doanh cho doanh nghi p xu t 14 kh u 1.1.2. ð c ñi m c a d ch v phát tri n kinh doanh 17 1.1.3. Phân lo i d ch v phát tri n kinh doanh 18 1.2. VAI TRÒ C A D CH V PHÁT TRI N KINH DOANH ð I V I DOANH NGHI P 25 XU T KH U 1.3. CÁC Y U T NH HƯ NG ð N D CH V PHÁT TRI N KINH DOANH CHO 32 DOANH NGHI P XU T KH U 1.3.1. Các y u t v phía nhà cung c p d ch v 33 1.3.2. Các y u t thu c v doanh nghi p s d ng d ch v 34 1.3.3. Các y u t thu c v môi trư ng 36 1.4. D CH V PHÁT TRI N KINH DOANH CHO DOANH NGHI P XU T KH U 38 TRÊN TH GI I VÀ BÀI H C KINH NGHI M CHO VI T NAM 1.4.1. Kinh nghi m c a M , Columbia và Kenya v h tr doanh nghi p 4 38 xu t kh u thông qua d ch v ñào t o 1.4.2. Kinh nghi m c a Kenya và Benin v h tr doanh nghi p xu t 41 kh u thông qua d ch v thông tin và tư v n 1.4.3. Kinh nghi m c a ð c và Columbia v h tr doanh nghi p xu t 43 kh u thông qua d ch v xúc ti n thương m i và ti p c n th trư ng nư c xu t kh u 1.4.4. Kinh nghi m c a Thái Lan v h tr doanh nghi p xu t kh u phát 46 tri n s n ph m 1.4.5. Bài h c rút ra t kinh nghi m c a các nư c cho Vi t Nam CHƯƠNG 2. TH C TR NG D CH V PHÁT TRI N KINH DOANH CHO 47 49 DOANH NGHI P XU T KH U VI T NAM 2.1. T NG QUAN V DOANH NGHI P XU T KH U VI T NAM 49 2.1.1. Khái quát v xu t kh u hàng hóa c a Vi t Nam 49 2.1.2. Th c tr ng doanh nghi p xu t kh u Vi t Nam 56 2.2. TH C TR NG CUNG NG D CH V PHÁT TRI N KINH DOANH CHO DOANH 67 NGHI P XU T KH U VI T NAM 2.2.1. Các ch th cung ng d ch v phát tri n kinh doanh cho doanh 67 nghi p xu t kh u Vi t Nam 2.2.2. M t s lo i hình d ch v phát tri n kinh doanh cho doanh nghi p xu t kh u 78 Vi t Nam 2.2.3. Th c tr ng cơ ch chính sách c a nhà nư c ñ i v i d ch v phát 90 tri n kinh doanh 2.3. TH C TR NG S D NG D CH V PHÁT TRI N KINH DOANH C A CÁC 95 DOANH NGHI P XU T KH U VI T NAM 2.3.1. Phương pháp ñi u tra và x lý s li u ñi u tra 95 2.3.2. Nh ng thông tin v doanh nghi p ñi u tra 96 2.3.3. K t qu ñi u tra v tình hình s d ng DVPTKD c a doanh nghi p 97 5 xu t kh u 2.4. ðÁNH GIÁ CHUNG V D CH V PHÁT TRI N KINH DOANH CHO DOANH 110 NGHI P XU T KH U VI T NAM CHƯƠNG 3. PHƯƠNG HƯ NG VÀ GI I PHÁP TĂNG CƯ NG D CH V PHÁT 114 TRI N KINH DOANH CHO DOANH NGHI P XU T KH U VI T NAM 3.1. NH NG CƠ H I VÀ THÁCH TH C ð I V I DOANH NGHI P XU T KH U 114 VI T NAM 3.1.1. Cơ h i ñ i v i doanh nghi p xu t kh u Vi t Nam 114 3.1.2. Thách th c ñ i v i doanh nghi p xu t kh u Vi t Nam 115 3.2. XU HƯ NG C A D CH V PHÁT TRI N KINH DOANH TRÊN TH 117 GI I 3.3. QUAN ðI M VÀ PHƯƠNG HƯ NG PHÁT TRI N D CH V PHÁT TRI N KINH 120 DOANH CHO DOANH NGHI P XU T KH U 3.3.1. Quan ñi m phát tri n d ch v phát tri n kinh doanh cho doanh 120 nghi p xu t kh u Vi t Nam 3.3.2. Phương hư ng phát tri n d ch v phát tri n kinh doanh cho doanh 124 nghi p xu t kh u Vi t Nam 3.4. GI I PHÁP TĂNG CƯ NG D CH V PHÁT TRI N KINH DOANH CHO DOANH 127 NGHI P XU T KH U VI T NAM 3.4.1. Gi i pháp v phía nhà nư c 127 3.4.2. Gi i pháp ñ i v i nhà cung c p d ch v phát tri n kinh doanh 141 3.4.3. Gi i pháp ñ i v i doanh nghi p xu t kh u 146 K T LU N 149 Danh m c các công trình công b c a tác gi liên quan ñ n ñ tài lu n án 151 Danh m c tài li u tham kh o Các ph l c 6 DANH M C VI T T T Ti ng Anh Ti ng Vi t BDS Business Development Services D ch v phát tri n kinh doanh CIEM Central Institute for Economic Management Vi n Nghiên c u Qu n lý Kinh t Trung ương DVPTKD D ch v phát tri n kinh doanh EU Eropean Union Liên minh Châu Âu GATS General Agreement on Trade in Services Hi p ñ nh chung v thương m i d ch v ILO International Labour Organization T ch c lao ñ ng th gi i OECD Organization for Economic Cooperation and Development T ch c H p tác và Phát tri n kinh t SEEP Small Entreprise Education and Promotion M ng lư i xúc ti n và ñào t o các doanh nghi p nh và v a thu c t ch c lao ñ ng th gi i 7 UNCTAD United Nation Conference on Trade and Development H i ngh c a liên h p qu c v Thương m i và Phát tri n UNDP United Nations Development Programme Chương trình H tr phát tri n c a Liên Hi p Qu c UNIDO United Nations Industrial Development Organization T ch c Phát tri n Công nghi p c a Liên H p Qu c USAID United States Agency for International Development Cơ quan phát tri n Qu c t M VCCI Vietnam Chamber of Commerce and Industry Phòng Thương m i và Công nghi p Vi t Nam WTO World Trade Organization T ch c Thương m i Th th gi i DANH M C B NG BI U Trang B ng 1.1. Các lo i hình d ch v phát tri n kinh doanh các nư c ñang phát tri n 22 B ng 1.2. Phân lo i d ch v phát tri n kinh doanh theo y u t c n h tr 24 B ng 1.3. M t s DVPTKD quan tr ng ñ i v i doanh nghi p xu t kh u 25 B ng 2.1. Kim ng ch xu t kh u hàng hóa c a Vi t Nam 1986 - 2011 49 B ng 2.2. Các m t hàng có kim ng ch xu t kh u trên 1 t USD 51 B ng 2.3. Kim ng ch xu t kh u c a Vi t Nam sang m t s th trư ng ch y u 55 B ng 2.4. S lư ng doanh nghi p xu t kh u Vi t Nam ñ n 31/12/2008 56 B ng 2.5. T tr ng xu t kh u theo lo i hình doanh nghi p năm 2010 57 B ng 2.6 ðánh giá c a doanh nghi p v kênh thông tin quan tr ng nh t 61 B ng 2.7. Cơ c u doanh nghi p ñi u tra theo lo i hình doanh nghi p 96 B ng 2.8. Th trư ng xu t kh u c a các doanh nghi p ñi u tra 96 B ng 2.9. Khó khăn trong ho t ñ ng xu t kh u c a các doanh nghi p 97 B ng 2.10. M c ñ c n thi t c a DVPTKD ñ i v i doanh nghi p 98 B ng 2.11. T l doanh nghi p s d ng các lo i hình DVPTKD 100 B ng 2.12. M c ñ s d ng các lo i hình DVPTKD c a các doanh nghi p 101 B ng 2.13. Các kênh thông tin v DVPTKD cho doanh nghi p 101 B ng 2.14. T l doanh nghi p s d ng d ch v có phí và mi n phí 102 B ng 2.15. ði m ñánh giá m c ñ ñáp ng yêu c u c a các DVPTKD 105 B ng 2.16. ðánh giá chung v DVPTKD 106 B ng 2.17. Ý ki n c a doanh nghi p nh m ñ y m nh DVPTKD 108 B ng 2.18. Yêu c u ñ i v i nhà cung c p DVPTKD 109 8 DANH M C HÌNH V Hình 1.1. Mô hình kim cương c a Micheal Porter 32 Hình 2.1. M c ñ s d ng các kênh phân ph i t i các th trư ng xu t kh u 63 Hình 2.2. T tr ng các d ch v Marketing năm 2007 86 Hình 2.3. Chi phí DVPTKD c a doanh nghi p so v i doanh thu 103 Hình 2.4. ðánh giá v m c ñ ñáp ng yêu c u c a các lo i hình d ch v 105 Hình 2.5. ðánh giá c a khách hàng v DVPTK 107 9 M ðU 1. Tính c p thi t c a ñ tài lu n án Xu th h i nh p và m c a n n kinh t , ñ c bi t là s ki n Vi t Nam chính th c tr thành thành viên c a T ch c Thương m i Th gi i (WTO), ñang t o ra cho các doanh nghi p Vi t Nam nh ng cơ h i ñ ng th i cũng ñ t các doanh nghi p trư c nh ng thách th c m i. Bên c nh nh ng cơ h i ñ m r ng th trư ng xu t kh u, các doanh nghi p Vi t Nam ñang ph i ñ i m t v i cu c c nh tranh gay g t và b t bình ñ ng trên th trư ng th gi i do Vi t Nam chưa ñư c công nh n là n n kinh t th trư ng. Do v y, doanh nghi p luôn ph i ñ t ra và gi i quy t các v n ñ mang tính quy t ñ nh ñ n s t n t i và phát tri n: Làm th nào ñ gi m chi phí, nâng cao ch t lư ng s n ph m? B ng cách nào ñ qu ng bá s n ph m c a doanh nghi p ra th trư ng th gi i? Làm th nào ñ t i ưu hoá hi u qu ho t ñ ng c a doanh nghi p? và hàng lo t các câu h i khác ñang ñư c ñ t ra ñ i v i các doanh nghi p. Các doanh nghi p Vi t Nam h u h t là các doanh nghi p nh và v a, ngu n l c có h n do ñó ñ nâng cao hi u qu s d ng ngu n l c doanh nghi p c n ph i t p trung vào nh ng ho t ñ ng mà doanh nghi p có ưu th , nh ng ho t ñ ng khác doanh nghi p nên chuy n giao, thuê các doanh nghi p chuyên cung c p các d ch v h tr cho ho t ñ ng kinh doanh (g i chung là d ch v phát tri n kinh doanh). Như v y, s d ng các d ch v phát tri n kinh doanh là m t gi i pháp c n thi t nh m nâng cao hi u qu kinh doanh c a các doanh nghi p xu t kh u Vi t Nam. các nư c phát tri n, t lâu d ch v phát tri n kinh doanh ñã tr thành m t công c tr giúp h u hi u ñ i v i ho t ñ ng s n xu t kinh doanh c a các doanh nghi p. Nh có các d ch v phát tri n kinh doanh các doanh nghi p các nư c có ñi u ki n ñ chuyên môn hóa, nâng cao năng su t và ch t lư ng. ð i v i Vi t Nam, d ch v phát tri n kinh doanh v n trong giai ño n ñ u phát 10 tri n, s lư ng và lo i hình d ch v chưa ñ ñ ñáp ng nhu c u c a các doanh nghi p. Thêm vào ñó là v n ñ ch t lư ng và giá c c a các lo i hình d ch v không tương x ng d n ñ n vi c s d ng d ch v phát tri n kinh doanh các doanh nghi p xu t kh u còn nhi u h n ch . Ngoài ra, nh n th c c a các doanh nghi p v d ch v phát tri n kinh doanh cũng là m t trong nh ng nguyên nhân các doanh nghi p chưa s d ng d ch v phát tri n kinh doanh và n u có s d ng thì hi u qu s d ng d ch v các doanh nghi p chưa cao. Chính vì v y m t nghiên c u v d ch v phát tri n kinh doanh cho doanh nghi p xu t kh u là c n thi t trong b i c nh hi n nay. 2. M c tiêu nghiên c u c a lu n án Xu t phát t tính c p thi t c a ñ tài, ñ tài “D ch v phát tri n kinh doanh cho doanh nghi p xu t kh u Vi t Nam” nh m m c tiêu ñánh giá th c tr ng d ch v phát tri n kinh doanh cho doanh nghi p xu t kh u t ñó ñ xu t các gi i pháp tăng cư ng d ch v phát tri n kinh doanh cho doanh nghi p xu t kh u Vi t Nam. ð ñáp ng m c tiêu nghiên c u, n i dung lu n án c n tr l i các câu h i sau: Th nh t, d ch v phát tri n kinh doanh là gì? Vai trò c a d ch v phát tri n kinh doanh ñ i v i doanh nghi p xu t kh u? Nh ng d ch v nào c n thi t cho các doanh nghi p xu t kh u Vi t Nam? Th hai, trên th gi i d ch v phát tri n kinh doanh ñã h tr doanh nghi p như th nào trong ho t ñ ng s n xu t kinh doanh? Th ba, th c tr ng d ch v phát tri n kinh doanh cho doanh nghi p xu t kh u Vi t Nam hi n nay ra sao? Th tư, c n ph i có nh ng gi i pháp gì nh m tăng cư ng d ch v phát tri n kinh doanh cho doanh nghi p xu t kh u Vi t Nam? 11 3. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u c a lu n án ð i tư ng nghiên c u ð i tư ng nghiên c u c a lu n án là lý lu n và th c ti n v d ch v phát tri n kinh doanh cho doanh nghi p xu t kh u hàng hóa c a Vi t Nam. ð tài t p trung nghiên c u m t s lo i hình d ch v ñóng vai trò quan tr ng ñ i v i ho t ñ ng c a các doanh nghi p xu t kh u Ph m vi nghiên c u Ph m vi nghiên c u c a lu n án v m t không gian bao g m các doanh nghi p xu t kh u Vi t Nam và các doanh nghi p, t ch c cung c p d ch v phát tri n kinh doanh cho doanh nghi p xu t kh u. Ph m vi nghiên c u v m t th i gian: Nghiên c u th c tr ng d ch v phát tri n kinh doanh giai ño n 2000 - 2010 và ñ xu t phương hư ng ñ n năm 2020. 4. Phương pháp nghiên c u c a lu n án ð ñ t ñư c m c ñích ñ ra, các phương pháp nghiên c u cơ b n dư i ñây s ñư c s d ng m t cách linh ho t: - Phương pháp duy v t bi n ch ng và duy v t l ch s ñ phân tích m i liên h trong cung c p d ch v phát tri n kinh doanh. - Phương pháp t ng h p ñư c s d ng trong: + Nghiên c u nh ng v n ñ lý lu n chung v d ch v phát tri n kinh doanh nh m ñưa ra khái ni m v d ch v phát tri n kinh doanh cho doanh nghi p xu t kh u và ch ra nh ng lo i hình d ch v quan tr ng ñ i v i doanh nghi p xu t kh u. + X lý các thông tin và các s li u s li u th ng kê ñã ñư c công b , x lý s li u ñi u tra doanh nghi p xu t kh u ñ s d ng trong phân tích làm 12 sáng t th c tr ng d ch v phát tri n kinh doanh cho doanh nghi p xu t kh u Vi t Nam. - Phương pháp phân tích ñư c s d ng ñ phân tích các s li u t ng h p t các ngu n tài li u và k t qu ñi u tra các doanh nghi p xu t kh u nh m ñánh giá th c tr ng cung c p và s d ng d ch v phát tri n kinh doanh cho doanh nghi p xu t kh u . - Phương pháp ñi u tra: tác gi ñã ñi u tra 118 doanh nghi p xu t kh u ñ thu t p thông tin làm cơ s phân tích tình hình s d ng d ch v phát tri n kinh doanh các doanh nghi p và nh ng ñánh giá ñ xu t c a doanh nghi p v d ch v phát tri n kinh doanh. S li u ñi u tra ñư c x lý b ng ph n m n SPSS 16. 5. T ng quan tình hình nghiên c u trong và ngoài nư c Vào nh ng năm cu i th k 20, d ch v phát tri n kinh doanh (Business Development Services) ñã tr thành m t lĩnh v c quan tr ng, ñóng vai trò không th thi u ñ i v i s phát tri n c a các doanh nghi p h u h t các nư c trên th gi i. Các d ch v này ñư c cung ng ñ h tr doanh nghi p ho t ñ ng có hi u qu và phát tri n kinh doanh thông qua thúc ñ y kh năng ti p c n th trư ng và nâng cao năng l c cho doanh nghi p. Chính vì vai trò quan tr ng c a d ch v phát tri n kinh doanh, ngoài ñã có r t nhi u tài li u nghiên c u v lo i hình d ch v này, c th : - ‘‘Vư n ươm doanh nghi p nh - M t ngu n l c ñ phát tri n kinh t ’’ c a Michael Still – 1986. Trong nghiên c u này tác gi ñã ch ra ñư c vai trò c a các vư n ươm trong vi c h tr các các doanh nghi p nh phát tri n và thành công. - ‘‘D ch v phát tri n kinh doanh - Nghiên c u kinh nghi m qu c t ’’ c a Jacob Levitsky – 2000. ðây là m t nghiên c u v nh ng kinh nghi m d ch v phát tri n kinh doanh m t s nư c trên th gi i nh m rút ra bài h c 13 nư c cho các qu c gia khác trong vi c phát tri n d ch v phát tri n kinh doanh ñáp ng nhu c u c a các doanh nghi p. - ‘‘Phát tri n th trư ng thương m i cho d ch v phát tri n kinh doanh’’ c a O.Miehlbradt và M.McVay – 2002. Nghiên c u ñã ch ra r ng s phát tri n c a th trư ng thương m i d ch v là cơ s , n n t ng cho s phát tri n c a d ch v phát tri n kinh doanh. Ngoài ra còn có nh ng tài li u liên quan, nh ng bài vi t khác ñư c trình bày t i các h i ngh thư ng niên v d ch v phát tri n kinh doanh như: ‘‘Hư ng d n v d ch v phát tri n kinh doanh và các ngu n l c’’ c a M ng lư i xúc ti n và ñào t o phát tri n doanh nghi p nh - SEEP Network ; ‘‘Mư i câu chuy n thành công v d ch v h tr phát tri n kinh doanh’’ Ethiopian BDS Network, Addis 2003… Nh ng nghiên c u này ñã ch rõ vai trò c a d ch v phát tri n kinh doanh ñ i v i các doanh nghi p ñ c bi t là các doanh nghi p v a và nh các nư c và kinh nghi m c a các nư c v phát tri n lo i hình d ch v này ñ h tr cho các doanh nghi p. ð i v i Vi t Nam, khái ni m d ch v phát tri n kinh doanh ñã ñư c ñ c p ñ n t năm 1999, tuy nhiên ñ n nay v i nhi u doanh nghi p khái ni m này v n còn khá m i m . Các t ch c cung ng DVPTKD còn ít v s lư ng, h n ch v năng l c cung ng cho doanh nghi p. Vi c phát tri n các lo i hình DVPTKD ph c v nhu c u doanh nghi p v n chưa ñư c quan tâm ñúng m c. S lư ng các nghiên c u v DVPTKD Vi t Nam còn r t ít, ch y u do các t ch c nư c ngoài ñ xư ng. - Năm 1998, Chương trình phát tri n d án Mê kông ñã có chuyên ñ nghiên c u kinh t tư nhân v ‘‘D ch v h tr kinh doanh Vi t Nam’’. ðây có là nghiên c u ñ u tiên v d ch v phát tri n kinh doanh Vi t Nam. Nghiên c u ñã kh ng ñ nh vai trò quan tr ng c a d ch v phát tri n kinh doanh ñ i v i doanh nghi p Vi t Nam, ñánh giá v m t s lư ng và ch t lư ng c a các d ch v ñang có và so sánh v i chu n m c qu c t , ñánh giá c 14 th m t s lo i hình d ch v và ñưa ra nh ng khuy n ngh v lo i hình d ch v này. ðây là m t nghiên c u khá sâu và toàn di n v d ch v phát tri n kinh doanh c a Vi t Nam trong nh ng năm ñ u phát tri n. Tuy nhiên trong th i gian này, s lư ng nhà cung c p d ch v còn h n ch , v i các doanh nghi p dư ng như d ch v phát tri n kinh doanh còn khá m i m nên tác d ng c a nghiên c u cũng ch d ng l i m c ñ nâng cao nh n th c c a doanh nghi p v lo i hình d ch v này. - Năm 2000, T ch c h p tác k thu t ð c (GTZ), T ch c Swisscontact, Thu Sĩ ñã ph i h p v i Phòng Thương m i và Công nghi p Vi t Nam(VCCI), Vi n nghiên c u Qu n lý Kinh t Trung ương (CIEM) th c hi n m t s nghiên c u kh o sát v th trư ng DVPTKD Vi t Nam và Môi trư ng pháp lý cho th trư ng DVPTKD nh m ñánh giá th c tr ng th trư ng d ch v phát tri n kinh doanh và ch ra nh ng nh hư ng c a môi trư ng pháp lý ñ i v i s phát tri n c a lo i hình d ch v này. Ngoài các nghiên c u qui mô c a các t ch c còn có m t s nghiên c u c a các cá nhân v lo i hình d ch v này như: - Nghiên c u c a TS Tr n Kim Hào năm 2005 v “Th trư ng d ch v phát tri n kinh doanh cho các doanh nghi p v a và nh - Th c tr ng, các v n ñ và gi i pháp’’. Nghiên c u ñã ch ra quan h cung c u v d ch v phát tri n kinh doanh và các nhân t nh hư ng t i th i ñi m nghiên c u và ñ ra m t s gi i pháp phát tri n th trư ng d ch v này Vi t Nam. - Nghiên c u c a TS. Phan H ng Giang năm 2006 v “Hoàn thi n h th ng d ch v phát tri n kinh doanh c a phòng thương m i và công nghi p Vi t Nam’’. Nghiên c u này ch t p trung vào m t nhà cung c p d ch v là Phòng Thương m i và Công nghi p Vi t Nam. - ð tài c p b “Gi i pháp ñ y m nh d ch v phát tri n kinh doanh nư c ta” c a PGS.TS Nguy n Doãn Th Li u năm 2006 cho th y cái nhìn t ng quan v d ch v phát tri n kinh doanh 15 nư c ta và ñ xu t m t s gi i pháp nh m ñ y m nh d ch v phát tri n kinh doanh nói chung và gi i pháp ñ i v i m t s lo i hình d ch v . Bên c nh ñó cũng có m t s nghiên c u cho nh ng lo i hình d ch v c th như: Nghiên c u v “Các d ch v h tr phát tri n công nghi p Nam c a TS. Lê ðăng Doanh và nhóm nghiên c u năm 1997; Nghiên c u v “D ch v phát tri n kinh doanh trong 3 lĩnh v c S h u trí tu , K toán – ki m toán và ðào t o c a Vi n nghiên c u Qu n lý Kinh t Trung ương và Công ty Visson & Associates năm 2003. Các nghiên c u này ch y u t p trung vào ñánh giá các y u t cung c u v d ch v phát tri n kinh doanh t i m t th i ñi m nh t ñ nh và gi i h n m t s lo i hình d ch v mà chưa có nghiên c u nào ñi sâu tìm hi u v d ch v phát tri n kinh doanh cho doanh nghi p xu t kh u. 6. K t c u c a lu n án Ngoài ph n m ñ u, k t lu n, danh m c tài li u tham kh o, lu n án ñư c chia thành ba chương : Chương 1. Cơ s lý lu n v d ch v phát tri n kinh doanh cho doanh nghi p xu t kh u Chương 2. Th c tr ng d ch v phát tri n kinh doanh cho doanh nghi p xu t kh u Vi t Nam Chương 3. Phương hư ng và gi i pháp tăng cư ng d ch v phát tri n kinh doanh cho doanh nghi p xu t kh u Vi t Nam 16 Vi t CHƯƠNG 1 CƠ S LÝ LU N V D CH V PHÁT TRI N KINH DOANH CHO DOANH NGHI P XU T KH U 1.1. KHÁI LU N CHUNG V D CH V PHÁT TRI N KINH DOANH CHO DOANH NGHI P XU T KH U 1.1.1. Khái ni m d ch v phát tri n kinh doanh cho doanh nghi p xu t kh u Ngành d ch v t lâu ñã tr thành m t ngành kinh t quan tr ng c a nhi u qu c gia. Chính vì v y, d ch v ñã thu hút s quan tâm, nghiên c u c a nhi u nhà khoa h c. Trong các nghiên c u c a mình, các tác gi cũng ñã ñưa ra r t nhi u ñ nh nghĩa khác nhau v d ch v . Theo Các Mác, d ch v là con ñ c a n n s n xu t hàng hóa. Khi n n kinh t hàng hóa phát tri n m nh ñòi h i m t s lưu thông trôi ch y, thông su t, liên t c ñ th a mãn nhu c u ngày càng cao c a con ngư i thì d ch v cũng phát tri n ñ ñáp ng nhu c u ñó. Như v y b ng cách ti p c n dư i góc ñ kinh t , Các Mác ñã ch ra ngu n g c ra ñ i, vai trò và ñ ng l c phát tri n c a d ch v . Kinh t h c hi n ñ i coi d ch v là m t lo i hình s n xu t ñ c bi t mà k t qu c a các ho t ñ ng h u h t không t n t i dư i d ng v t ch t. D ch v ñư c t o ra do ho t ñ ng c a con ngư i nh m tho mãn nhu c u nào ñó c a con ngư i. Tùy thu c vào quan ñi m, m c tiêu và phương pháp ti p c n, có th có nhi u ñ nh nghĩa khác nhau v d ch v : T ñi n kinh t h c (2000) ñ nh nghĩa “D ch v là m t ho t ñ ng kinh t t o ra nh ng s n ph m vô hình nào ñó (tư v n, ph c v , b o hi m, ngân hàng…) ñóng góp tr c ti p ho c gián ti p vào vi c th a mãn nhu c u c a con ngư i và là m t thành t quan tr ng c u thành nên GDP” 17 Theo Philip Kotler “ D ch v là m i hành ñ ng hay l i ích mà m t bên có th cung c p cho bên kia và ch y u là vô hình, không d n ñ n quy n s h u m t cái gì ñó. Vi c th c hi n d ch v có th liên quan và cũng có th không liên quan ñ n m t s n ph m v t ch t” [19, tr 522]. Như v y d ch v là m t lo i s n ph m, ch y u là vô hình, ñư c cung c p nh m th a mãn nhu c u c a ngư i s d ng d ch v trong ñó ngư i s d ng d ch v có th là cá nhân, t ch c ho c doanh nghi p. D ch v phát tri n kinh doanh (Business Development Services) là m t lo i hình d ch v ñư c cung c p cho các doanh nghi p, các ch th kinh t nh m h tr các doanh nghi p, các ch th kinh t nâng cao hi u qu ho t ñ ng. M i qu c gia, m i t ch c có th ñưa ra nh ng ñ nh nghĩa khác nhau v d ch v phát tri n kinh doanh (DVPTKD) tùy thu c vào ñi u ki n chính tr , kinh t xã h i c th ho c m c ñích nghiên c u v DVPTKD. Trên th gi i, DVPTKD ngày càng kh ng ñ nh ñư c vai trò không th thi u ñ i v i các doanh nghi p h u h t các qu c gia, ñ c bi t k t nh ng năm cu i th k 20. Nh n th y vai trò to l n c a DVPTKD ñ i v i s phát tri n c a doanh nghi p, nhi u qu c gia trên th gi i ñã và ñang quan tâm phát tri n lo i hình d ch v này. Trên th gi i cũng có r t nhi u nghiên c u c a các t ch c, các nhà khoa h c v DVPTKD trong ñó ñưa ra nh ng ñ nh nghĩa, nh ng quan ni m khác nhau v DVPTKD. Thông thư ng, DVPTKD ñư c hi u là “nh ng d ch v phi tài chính ñư c cung c p cho các t ch c kinh doanh”. Các d ch v phi tài chính là nh ng d ch v không liên quan ñ n vi c cung ng tài chính cho doanh nghi p như d ch v cho vay c a ngân hàng, d ch v tín d ng,… ð i tư ng ph c v hay khách hàng chính c a các d ch v này là các doanh nghi p, t ch c kinh t ch không ph i ngư i tiêu dùng cu i cùng. 18 Bên c nh ñó có th xem xét m t s khái ni m v DVPTKD ñư c ñưa ra trong các nghiên c u v DVPTKD, như sau: - “DVPTKD là nh ng d ch v nh m c i thi n ho t ñ ng c a doanh nghi p, tăng cư ng kh năng tham gia th trư ng và kh năng c nh tranh c a các doanh nghi p. DVPTKD bao g m các d ch v chi n lư c và các d ch v tác nghi p. DVPTKD nh m ph c v t bên ngoài ñ i v i m i t ch c kinh doanh thay vì vi c các doanh nghi p ñó t m r ng qui mô ñ t ph c v ”[48, tr 11]. - “DVPTKD là b t kỳ d ch v nào ñư c các doanh nghi p s d ng nh m h tr cho vi c th c hi n ch c năng kinh doanh”[40, tr (xi)]. - “DVPTKD là b t kỳ d ch v phi tài chính nào ñư c các doanh nghi p s d ng nh m h tr cho vi c th c hi n ch c năng kinh doanh ho c tăng trư ng, ñư c cung c p m t cách chính th c ho c không chính th c” [50, tr 2]. Ngoài ra còn có m t s quan ni m khác v DVPTKD: - DVPTKD g m nh ng d ch v mà các doanh nhân thư ng c n ñ n nh m giúp h lãnh ñ o và phát tri n doanh nghi p. - DVPTKD g m các d ch v ñư c các doanh nghi p s d ng ñ giúp doanh nghi p ho t ñ ng có hi u qu và phát tri n kinh doanh. M c dù có nh ng quan ni m, cách hi u khác nhau v DVPTKD, nhưng các khái ni m ñư c ñưa ra trong các nghiên c u ñ u th ng nh t DVPTKD là m t lo i hình d ch v cung c p cho các doanh nghi p nh m h tr các doanh nghi p trong vi c th c hi n các ch c năng kinh doanh thay vì các doanh nghi p này ph i m r ng qui mô ñ t ph c v . T khái ni m chung v DVPTKD, có th hi u D ch v phát tri n kinh doanh cho doanh nghi p xu t kh u là nh ng d ch v phi tài chính ñư c cung c p cho doanh nghi p nh m nâng cao năng l c xu t kh u, tăng kh năng ti p 19 c n th trư ng ngoài nư c và nâng cao năng l c c nh tranh c a doanh nghi p trên th trư ng th gi i. 1.1.2. ð c ñi m c a d ch v phát tri n kinh doanh DVPTKD là m t lo i hình d ch v do ñó DVPTKD cũng mang nh ng ñ c ñi m c a các lo i hình d ch v nói chung, bao g m: - Tính ñ ng th i, không th tách r i: Quá trình cung ng d ch v là quá trình s n xu t ñ c bi t, trong ñó khách hàng chính là m t b ph n c a quá trình cung ng d ch v . Quá trình cung c p và s d ng d ch v thư ng di n ra m t cách ñ ng th i, không th tách r i nhau, k t thúc quá trình cung ng cũng ñ ng th i là k t thúc quá trình s d ng d ch v . - Tính không ñ ng nh t: S n ph m v t ch t thư ng ñư c tiêu chu n hóa nên nên các s n ph m s n xu t ra là ñ ng nh t, còn d ch v ñư c cung c p tùy theo yêu c u c a khách hàng do ñó các d ch v cung c p hoàn toàn không gi ng nhau, ph thu c vào nh ng yêu c u khác nhau c a khách hàng s d ng d ch v . - Thư ng là vô hình và không lưu tr ñư c: H u h t các lo i h ch v không t n t i dư i hình th c v t ch t và không nh n bi t ñư c b ng các giác quan, khách hàng s d ng d ch v thư ng không th th y ñư c d ch v trư c khi tiêu dùng. Do tính ch t ñ c thù c a quá trình cung c p d ch v là s n xu t và tiêu dùng d ch v di n ra ñ ng th i nên ñ i v i h u h t các lo i hình d ch v nhà cung c p khó có th s n xu t d ch v trư c ñ lưu kho r i cung c p cho khách hàng. ð c ñi m này là m t tr ng i cho các nhà cung c p d ch v trong vi c chu n b các ngu n l c c n thi t cho quá trình cung c p d ch v do khó d ñoán chính xác nhu c u. Tuy nhiên nh có s phát tri n c a khoa h c hi n ñ i mà m t s lo i hình d ch v ngày càng có tính ch t c a s n ph m hàng hóa nhi u hơn. Các s n ph m d ch v này v a có th lưu tr ñư c và v n chuy n ñ n m i nơi ñ 20