Tài liệu Các hình thức ngôn ngữ thể hiện ý nghĩa nghi vấn trong sách giáo khoa tiếng việt tiểu học” (trên cơ sở ngữ liệu là các bài đọc từ lớp 1 đến lớp 5)_khóa luận tốt nghiệp lớp qlgdth

Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Trêng §HSP Hµ Néi 2 PhÇn 1: MỞ ĐẦU 1. Lý DO CHäN §Ò TµI Trong xã hội con người luôn có nhu cầu giao tiếp với nhau. Giao tiếp là sự tiếp xúc, giao lưu giữa người với người trong xã hội. Qua đó con người bộc lộ và truyền đạt cho nhau những nhận thức, tư tưởng, tình cảm, thái độ với nhau và với điều được truyền đạt. Ngôn ngữ là phương tiện quan trọng nhất trong giao tiếp. Nó không thể bị thay thế. Ngôn ngữ tồn tại hai dạng: nói và viết. Ngôn ngữ nói đa dạng, phức tạp hơn ngôn ngữ viết. Ngôn ngữ viết được quy định chặt chẽ, rõ ràng bằng các quy tắc chính tả, cấu tạo ngữ pháp, cách sử dụng câu từ. Ngôn ngữ nói phụ thuộc vào mục đích, hoàn cảnh, đối tượng giao tiếp. Những yếu tố này không ngừng biến đổi theo không gian, thời gian. Nó làm cho ngôn ngữ nói thay đổi theo. Mỗi quốc gia, mỗi dân tộc có những đặc điểm riêng tạo nên “bản sắc ngôn ngữ” cho quốc gia Êy, dân tộc ấy. Tiếng Việt cũng vậy. Sáu thanh điệu; hệ thống âm, vần cộng với ngữ điệu phong phú làm cho ngôn ngữ nói của ta rất đa dạng nhng còng phức tạp. Ngay chính bản thân chúng ta được học và “thực hành” tiếng “mẹ đẻ” suốt cuộc đời nhưng không tránh khỏi những lúc dùng sai câu, từ, sai mục đích nói gây hiểu lầm. Thực tiễn là vậy, lí luận cũng đã có nhiều đề tài nghiên cứu, nhiều hội th¶o khoa học bàn về ngôn ngữ nói. Đây là vấn đề rất cần có sự tìm hiểu, học hỏi, nghiên cứu để tránh những “cái sai” trong sử dụng ngôn ngữ. Khi giao tiếp thì mục đích chính là nhân tố trả lời cho câu hỏi: Hỏi để làm gì? Nói nhằm mục đích gì? Ta thấy rằng mục đích có thể khác nhau trong từng hoàn cảnh khác nhau nhưng khái quát lại có hai mục đích: - Giao tiếp nhằm mục đích thể hiện những hiểu biết, những nhận thức của người nói và truyền đạt nó đến người nghe (mục đích thông tin hay mục đích nhận thức). Bïi Thu Trang 1 K30A - GDTH Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Trêng §HSP Hµ Néi 2 - Giao tiếp nhằm bộc lộ những tình cảm, thái độ của con người, xác lập hay cung cấp những mối quan hệ giữa các nhân vật giao tiếp (mục đích bộc lộ và khơi gợi tình cảm, cảm xúc) Với những mục đích nói trên, câu tiếng Việt phân loại theo mục đích nói gồm bốn kiểu câu: Câu trần thuật, câu nghi vấn, câu cảm thán, câu cầu khiến. Tuy nhiên để nắm được khái niệm, cấu tạo, phân loại, hình thức thể hiện, hoàn cảnh sử dụng của các kiểu câu (đặc biệt là câu nghi vấn) là rất khó. Cùng một câu nói nhưng hoàn cảnh nói khác nhau sẽ có ý nghĩa khác nhau. Ví dô: Cô ấy quát đứa nhỏ: (1) - Đi! Cậu ta hất hàm hỏi: (2) - Đi? Rõ ràng ví dụ (1) và (2) cùng là một câu nói “đi” nhưng tình huống (1) nội dung là câu ra lệnh của người phụ nữ với đứa bé (đi), kèm thái độ bực dọc. Quan hệ giữa người nói và người nghe là quan hệ bề trên, bề dưới. Tình huống (2) nội dung là người nói hỏi người nghe có đi không. Quan hệ giữa người nói và người nghe có thể ngang bằng hoặc bề trên với bề dưới. Tuỳ thuộc vào đối tượng, mục đích, hoàn cảnh mà người phát (nói, viết) phải sử dụng câu cho hợp lí. Làm được điều này người phát và người nhận (nghe, đọc) cần nghiên cứu, nắm chắc các kiểu câu để giao tiếp chuẩn xác và đạt hiệu quả cao. Phân môn Luyện từ và câu thuộc môn Tiếng Việt giúp mở rộng, hệ thống hoá và làm phong phú vốn từ của học sinh. Nó cung cấp cho học sinh kiến thức sơ giản về từ và câu; rèn kĩ năng dùng từ đặt câu và sử dụng các kiểu câu để thể hiện tư tưởng, tình cảm của mình. Đồng thời giúp học sinh có khả năng hiểu được tư tưởng, tình cảm của người khác qua câu nói của họ. Vì vậy mà phân môn này đóng vai trò quan trọng trong việc dạy và học Tiếng Việt. Câu chính là yếu tố quyết định tầm quan trọng đó, nhất là câu nghi vấn. Ngay từ lớp 2, học sinh đã được học các kiểu câu: “Ai là gì?” “Ai làm gì?” Bïi Thu Trang 2 K30A - GDTH Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Trêng §HSP Hµ Néi 2 “Ai thế nào?”. Sang lớp 3 lại ôn tập. Đến lớp 4 các em mới học về câu hỏi (câu nghi vấn) và dấu chấm hỏi; học về cách dùng câu hỏi với mục đích khác, giữ phép lịch sù khi đặt câu hỏi. Học sinh được chuẩn bị kiến thức trong suốt quá trình học. Điều này đòi hỏi người giáo viên cần có kiến thức vững vàng về các kiểu câu nói chung và câu nghi vấn nói riêng. Các bài đọc trong sách giáo khoa Tiếng Việt từ lớp 1 đến lớp 5 chiếm số lượng rất lớn, thÓ lo¹i ®a d¹ng, phong phó,bao gồm thơ, văn xuôi, câu đố, vè, truyện. Các bµi ®äc chứa nhiều câu nghi vấn. Thông qua việc đọc và tìm hiểu các bài đọc này học sinh được làm quen và hiểu thêm về câu nghi vấn. Cho nên việc nghiên cứu, thống kê, phân tích kiểu câu nghi vấn qua các bài đọc giúp giáo viên truyền đạt rõ nội dung văn bản trong bài giảng của mình, góp phần mở rộng cho học sinh về kiểu câu nghi vấn. Là người giáo viên Tiểu học trong tương lai, trực tiếp giảng dạy môn Tiếng Việt trong đó có phân môn Luyện từ và câu với nội dung chương trình mới, phương pháp dạy học mới, chúng tôi nhận thấy rằng muốn dạy tốt môn học này điều tất yếu người giao viên phải nắm vững kiến thức về câu và câu nghi vấn. Từ đó gi¸o viªn cung cấp cho học sinh kiến thức một cách chuẩn xác, góp phần giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt. Với những lí do thiết thực trên chúng tôi quyết định chọn đề tài: “Các hình thức ngôn ngữ thể hiện ý nghĩa nghi vấn trong sách giáo khoa Tiếng Việt tiểu học” (Trên cơ sở ngữ liệu là các bài đọc từ lớp 1 đến lớp 5). 2. LÞch sö vÊn ®Ò Tìm hiểu về câu và câu nghi vấn là đề tài đã được nhiều nhà khoa học nghiên cứu. Ta có thể điểm qua một vài tác giả và cuốn sách viết về khái niệm, phân loại, cấu tạo, phương thức thể hiện câu trong đó có câu nghi vấn. Trong cuốn “Ngữ pháp tiếng Việt” của Bộ Giáo dục và Đào tạo (2003) các tác giả đã đưa ra quan niệm về câu nghi vấn, cấu tạo và phân loại các kiểu câu nghi vấn. Theo các tác giả “câu nghi vấn là câu có chức năng hỏi, tức Bïi Thu Trang 3 K30A - GDTH Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Trêng §HSP Hµ Néi 2 người nói muốn người nghe thông báo cho mình tin mà mình chưa biết hoặc còn hoài nghi” [18.213] Về mặt phương thức câu nghi vấn thường sử dụng các phương tiện sau: - Các đại từ nghi vấn (đại từ phiếm định dùng vào chức năng hỏi ) Ví dụ: Bao giờ anh đi? - Quan hệ từ hay (chỉ sự lựa chọn) Anh lấy quyÓn sách này hay lấy quyển sách kia? Bạn đọc hay tớ đọc? - Các phụ từ (dùng vào chức năng hỏi) Ví dụ: Có quyển sách trong ngăn kéo không? - Các ngữ khí từ chuyên dụng (cho chức năng hỏi) Bạn chưa về à ? - Ngữ điệu (hỏi) Ví dụ: - Tôi mua nó mười nghìn đồng. - Mười nghìn đồng ? (nhấn mạnh và lên cao giọng ở cuối câu) Từ các phương tiện trên các tác giả phân ra thành 5 kiểu câu nghi vấn : - Câu nghi vấn dùng đại từ nghi vấn. - Câu nghi vấn dùng quan hệ từ hay. - Câu nghi vấn dùng phụ từ. - Câu nghi vấn dùng các ngữ khí từ chuyên dụng. - Câu nghi vấn dùng ngữ điệu nghi vấn. Trong mỗi kiểu câu lại có cách hỏi, néi dung hái khác nhau. Tác giả Hoàng Trong Phiến cũng đưa ra một số hình thức ngôn ngữ cơ bản của câu nghi vấn trong cuốn “Ngữ pháp tiếng Việt”, tập II. Ông cho rằng “ngữ điệu câu có vai trò quan trọng để tạo câu hỏi nhất là câu hỏi ở dạng đối Bïi Thu Trang 4 K30A - GDTH Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Trêng §HSP Hµ Néi 2 thoại” [11.281]. Ở dạng này các từ để hỏi thường “bị nhoè” và “lướt” theo ngữ điệu câu. Ví dụ: Bác tôi hỏi: - Nếu định mở rộng chiến tranh trên miền Bắc, Hà Nội có thể giữ được bao lâu? Tác giả khẳng định “ngữ điệu cùng với các ngữ khí từ làm thành công cụ biểu đạt tình thái tính câu hỏi và các sắc thái nói năng” [11.281]. Một số ngữ khí từ thường dùng là: - Nhỉ: câu + nhỉ (tạo sự đồng tình của người trả lời, có lúc không bắt buộc trả lời) Ví dụ: Về đâu nhỉ? - À: tạo câu hỏi trước sự lạ cần khẳng định để đánh tan sự hoài nghi Ví dụ: Mưa à? - Ư: có bốn trường hợp: + Tạo câu hỏi khẳng định một nội dung đã biết nhưng chưa đủ tin hoặc không thể tin vì quá bình thường. Ví dụ: Lan khóc ư? + Tạo câu hỏi trước trường hợp đột xuất, khác thường và mạnh hơn “à” Ví dụ: Nhiều thế ư em mấy tuổi rồi? + Tạo câu hỏi về mối băn khoăn Ví dụ: Minh làm thế thật ư? + Dùng để liệt kê với ý đánh giá là quá nhiều thứ: Bïi Thu Trang 5 K30A - GDTH Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Trêng §HSP Hµ Néi 2 Nào tiền ư? Nào giấy ư? Ngoài ra còn có các từ như: hả, chăng, sao, Bên cạnh ngữ điệu, ngữ khí từ tác giả còn đưa ra một số từ chuyên dùng để hỏi và quy thành nhóm: - Biểu thị chủ thể hay khách thể chưa rõ: Ai? Cái gì? Gì? - Biểu thị tính chất, đặc trưng của của sự vật hay hành động: Như thế nào? Ra sao? - Biểu thị nguyên nhân: Vì sao? tại sao? Từ đâu? Tại làm sao? - Biểu thị không gian: Ở đâu? Đâu? Chỗ nào? Từ đâu? Phương thức tiếp theo là hình thức khẳng định - phủ định. Nó được thể hiện bằng từ phủ định hoặc không có từ phủ định. Trong tiếng Việt đó là các từ "không" và "không có". Câu hỏi lựa chọn thường có một cặp từ để hỏi sự ®ối lập: có/không (khẳng định - phủ định), đã/chưa (hoàn thành - chưa hoàn thành). Nguyễn Thiện Lương cũng là một trong số tác giả nghiên cứu về hình thức thể hiện của câu nghi vấn qua hành động nói. Tác giả đưa ra 4 dấu hiệu hình thức khá rõ ràng trong cuốn "Câu tiếng Việt": - Các phó từ nghi vấn: có …không, đã …chưa, có phải …không, đã … xong chưa. Ví dụ: Con đã làm bài xong chưa? - Quan hệ từ lựa chọn hay: Ví dụ: Anh hay tôi đi đây? - Các đại từ nghi vấn: ai, gì, sao, nào, tại sao, bây giờ, đâu, bao nhiêu ... Ví dụ: Em tên là gì? Bïi Thu Trang 6 K30A - GDTH Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Trêng §HSP Hµ Néi 2 - Tiểu từ tình thái: à, ừ, nhỉ, nhé, chắc, chăng, như, sao, phỏng, ạ, hả … Ví dụ: Tôi đi à? Cùng quan điểm trên, tác giả Nguyễn Kim Thản trong cuốn "Nghiên cứu về ngữ pháp tiếng Việt", tập II nêu lên các phương thức biểu thị sau: - Câu nghi vấn chân chính : + Các đại từ nghi vấn: ai, gì, nào, đâu, thế nào, vì sao... Ví dụ: Cái gì sẽ trồi ra ? + Cặp phó từ: có …không, đã . . .chưa Ví dụ: Châm có chơi không ? + Từ "hay" Ví dụ: Trai hay gái? + Các từ: phải không, có phải không, phải chăng... + Ngữ khí từ đơn: à, nhỉ, nhé, chứ, ư, hở, hử, chắc chăng, chăng… và ngữ khí từ kép: đấy…, ấy …., kìa … - Câu nghi vấn tu từ học: trong ngôn ngữ viết kiểu câu này được biÓu thị bằng ngữ khí từ ru, chăng, chăng tá. Ví dụ: Cái hôm khác ấy sau không biết có chăng? - Câu nghi vấn phủ định: thường dùng đại từ nghi vấn: đâu nào, làm sao được, đời nào, bao giờ, nào ai, nào… Ngoài ra loại câu này còn mang thêm sắc thái tình cảm nên có thể có dấu than (!), dấu chấm (.) ở cuối câu: Ví dụ: To gì con lợn! Nhớn gì gà vịt! Nào có nhọc nhằn gì việc ấy. [15.259] Bïi Thu Trang 7 K30A - GDTH Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Trêng §HSP Hµ Néi 2 - Câu nghi vấn khẳng định: có các phương thức biểu thị như câu nghi vấn chân chính (có khi có phó từ phủ định). Ví dụ: Ai chả biết? [14.260] - Câu nghi vấn cầu khiến: loại câu này thường dựa vào hoàn cảnh đối thoại, dáng điệu, sắc mặt của người nói. Cho nên, trong ngôn ngữ viết hơi khó phân biệt. Nguyễn Kim Thản lại khác với Hoàng Trọng Phiến. Tác giả cho rằng “ngữ điệu không đóng vai trò đáng kể trong câu nghi vấn. Có chăng chỉ có trọng âm logíc của những từ được nhấn mạnh về mặt tâm lý, nhất là những đại từ nghi vấn” [15.260]. DiÖp Quang Ban còng ®a ra 5 h×nh thøc gièng t¸c gi¶ NguyÔn Kim Th¶n. ¤ng dùa trªn cÊc h×nh thøc nµy ph©n thµnh 5 lo¹i c©u nghi vÊn: _C©u nghi vÊn dïng c¸c ®¹i tõ nghi vÊn: ai, g×, nµo ... _C©u nghi vÊn dïng phô tõ nghi vÊn (rót khu«n cña c©u nghi vÊn sö dông kÕt tõ hay) _C©u nghi vÊn dïng kÕt tõ hay (lùa chän): sö dông c¸c cÆp tõ "cã ... kh«ng", "cã ph¶i ... kh«ng"; "d· ... cha", "xong råi ... cha" . _C©u nghi vÊn dïng tiÓu tõ chuyªn dông: µ, , h¶, ch¨ng, ¹, a, ®õng, chí. _C©u nghi vÊn dïng ng÷ ®iÖu thuÇn tuý (chØ kÓ trêng hîp kh«ng cã c¸c ph¬ng tiÖn nªu trªn) : ®Æc thï lµ ng÷ diÖu cao, s¾c, dµnh cho träng t©m hái trong c©u vµ phô thuéc vµo vÞ trÝ cña träng t©m Êy. Ngoài ra, câu nghi vấn và hình thức ngôn ngữ thể hiện câu nghi vấn còn nằm trong một số công trình nghiên cứu về câu, về ngữ pháp tiếng Việt, về từ của các tác giả: Diệp Quang Ban, Đái Xuân Ninh, Trần Trọng Kim cùng Bùi Kỷ và Phạm Duy Khiêm, Nguyễn Thiện Giáp, Đoàn Thiện Thuật…Tuy nhiên, các tác giả đều nghiên cứu rất rộng, bao quát tất cả các mặt: văn bản, hành động nói. Qua tìm hiểu chúng tôi thấy hình thức ngôn ngữ thể hiện ý nghĩa nghi vấn qua các bài đọc trong sách giáo khoa Tiếng Việt tiểu học chưa được đề cập đến. Vì vậy chúng tôi mạnh dạn nghiên cứu đề tài: “Các hình thức ngôn ngữ thể hiện ý nghĩa nghi vấn trong sách giáo khoa Tiếng Việt Bïi Thu Trang 8 K30A - GDTH Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Trêng §HSP Hµ Néi 2 tiểu học ” (trªn c¬ së ng÷ liÖu lµ c¸c bµi ®äc trong s¸ch gi¸o khoa TiÕng ViÖt tõ líp 1 ®Õn líp 5). 3. §èi tîng, ph¹m vi nghiªn cøu Việc tìm hiểu câu phân loại theo mục đích nói là đề tài rộng. Trong khuôn khổ của bài khóa luận chúng tôi chỉ đề cập nghiên cứu đền một khía cạnh nhỏ đó là “Các hình thức ngôn ngữ thể hiện ý nghĩa nghi vấn trong sách giáo khoa Tiếng Việt tiểu học”(trªn c¬ së ng÷ liÖu lµ c¸c bµi ®äc trong s¸ch gi¸o khoa TiÕng ViÖt tõ líp 1 ®Õn líp 5). Để thực hiện đề tài này chúng tôi sử dụng các ngữ liệu trong các bài đọc của sách giáo khoa khoa Tiếng Việt từ lớp 1 đến lớp 5. 4. Môc ®Ých nghiªn cøu Nghiên cứu đề tài này chúng tôi nhằm các mục đích sau: - Tìm hiểu cơ sở lý luận của các kiểu câu phân loại theo mục đích nói nói chung và câu nghi vấn nói riêng. - Từ cơ sở lí luận vận dụng tìm hiểu về câu nghi vấn và hình thức ngôn ngữ thể hiện ý nghĩa nghi vấn. Qua đó có những nhận thức đầy đủ hơn về câu nghi vấn và hình thức thể hiện ý nghĩa nghi vấn. 5. NhiÖm vô nghiªn cøu Nghiên cứu đề tài này chúng tôi thực hiện các nhiệm vụ sau: - Đọc tài liệu có liên quan. - Thống kê tư liệu nghiên cứu. - Xử lí số liệu, ngữ liệu bằng cách phân loại, phân tích, so sánh, tổng hợp và nhận định. 6. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu Thực hiện đề tài này chúng tôi sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: -Thủ pháp khảo sát, thống kê, miêu tả: thực hiện trong quá trình khảo sát, thống kê miêu tả tư liệu. - Phương pháp phân tích ng«n ng÷: phân tích cấu tạo, hoàn cảnh sử dụng của câu, ý nghÜa cña c©u. 7. cÊu tróc kho¸ luËn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận vµ phô lôc khoá luận gồm: Bïi Thu Trang 9 K30A - GDTH Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Trêng §HSP Hµ Néi 2 Chương I: Cơ sở lí luận Chương II: Các hình thức ngôn ngữ thể hiện ý nghĩa nghi vấn PhÇn 2: Néi dung Ch¬ng 1 C¬ së lý luËn 1.1. C©u vµ ph©n lo¹i c©u trong tiÕng viÖt 1.1.1. Câu Từ thời kì cổ đại đến nay đã có nhiều định nghĩa về câu. Thể hiện quan điểm về câu Tuân Tử cho rằng “câu gồm các từ phản ánh các sự vật khách quan khác nhau ghép lại để nói lên một ý” [15.137]. A-rit-xtốt tiến lên một bước. Ông địng nghĩa “câu là một âm phức hợp có ý nghĩa độc lập mà mỗi bộ Bïi Thu Trang 10 K30A - GDTH Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Trêng §HSP Hµ Néi 2 phận riêng biệt trong đó có ý nghĩa độc lập” [15.138]. Khoảng cuối thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX có 3 khuynh hướng đáng chú ý đưa ra các quan điểm về câu: - Khuynh hướng logíc - ngữ pháp ở Nga định nghĩa “câu là một phán đoán được biểu thị bằng từ” [10.10]. Khuynh hướng này có quan điểm câu trùng với phán đoán - logíc. - Khuynh hướng lịch sử - tâm lý lại phản đối quan niệm trên. Họ cho rằng câu không trùng với phán đoán - logíc. - Khuynh hướng hình thức ngữ pháp đã định nghĩa “câu là một tổ hợp từ với ngữ điệu kết thúc”. [10.10] Gần đây, trường phái miêu tả Mĩ cho rằng: “câu là một cấu trúc hình vị kết hợp theo quy tắc nhất định, gọi một cách ngắn gọn là IC (Immediate constituents : thành tố trực tiếp)’’. Ở Việt Nam việc nghiên cứu câu mới được bắt đầu từ năm 1930 nhưng có rất nhiều ý kiến. Định nghĩa về câu trong “Ngữ pháp Việt Nam ” phỏng theo ý kiến của Lê Cẩm - hi có thể được coi là định nghĩa đầu tiên. Tác giả viết “nhiều từ hợp lại mà biểu thị được một ý hoàn toàn và dứt khoát về động tác, tình hình hoặc tính chất của sự vật thì được gọi là một câu”. Tuy nhiên khái niệm này còn nhiều ý chưa rõ ràng. Hoàng Trọng Phiến định nghĩa: “câu là sự kết hợp của một hình thức và một nội dung thông tin nhưng không bao giờ có tương ứng 1 -1 trọn vẹn giữa hai mặt”. Tác giả Nguyễn Thị Lương thấy rằng người ta không nói với nhau bằng âm vị, hình vị, từ, cụm từ. Vì thế đơn vị nhỏ nhất có thể sử dụng để giao tiếp là câu. Đồng thời, tác giả cũng định nghĩa: “câu là đơn vị ngôn ngữ không có sẵn, dùng để biểu thị sự tình, được tạo nên từ các đơn vị nhỏ hơn theo những quy tắc ngữ pháp nhất định, có dấu hiệu hình thức riêng, được sử dụng trong giao tiếp nhằm thực hiện một hành động nói” [10.19]. Bïi Thu Trang 11 K30A - GDTH Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Trêng §HSP Hµ Néi 2 Cùng quan điểm với Nguyễn Thị Lương một số tác giả như Nguyễn Thiện Giáp (chủ biên), Đoàn Thiện Thuật, Nguyễn Minh Thuyết trong cuốn “Dẫn luận ngôn ngữ” đã nêu “câu là đơn vị ngôn ngữ nhỏ nhất có khả năng thông báo một sự việc, một ý kiến, một tính chất hoặc một cảm xúc” [5,266]. Như vậy, ta thấy rằng câu chính là đơn vị ngôn ngữ nhỏ nhất có thể sử dụng được trong giao tiếp. Nó phải diễn đạt trọn vẹn một ý. 1.1.2. Phân loại câu Việc phân loại câu có nhiều quan điểm khác nhau. “Ngữ pháp học truyền thống coi trọng mặt ý nghĩa vì vậy chia câu theo quan hệ hiện thực, hay mục đích của nó. Theo quan hệ hiện thực có 2 loại: câu khẳng định và phủ định. Chia theo mục đích sẽ có câu tường thuật, câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán” [15.148]. Dựa vào cấu tạo ngữ pháp của câu chia thành câu đơn và câu ghép. Có thể căn cứ vào cấu tạo của vị ngữ là bộ phận thực sự thuật về một cái gì đó để phân loại. Phân loại theo tiêu chuẩn kết cấu của câu (đặc biệt là theo số lượng thành phần chủ yếu trong câu) ta có câu song phần và câu đơn phần. Người ta có thể căn cứ vào sự có mặt của các thành phần thứ yếu (bổ ngữ, định ngữ, trạng ngữ…) bên cạnh thành phần chủ yếu (chủ ngữ, vị ngữ) mà chia ra làm câu mở rộng và câu không mở rộng. Mỗi khuynh hướng, mỗi trường phái, mỗi tác giả có cách phân loại khác nhau. Trong Tiếng Việt cũng vậy, tuy nhiên khái quát lại có hai cơ sở để phân loại câu đó là cấu tạo ngữ pháp và mục đích nói. Rất nhiều tác giả đồng tình với quan điểm này. Dù tên gọi và ngôn ngữ có thay đổi nhưng bản chất của cách chia vẫn dựa vào hai cơ së ®ã. Trong cuốn “Ngữ pháp tiếng Việt” Hoàng Trọng Phiến đưa ra hai tiêu chí để phân loại câu: một là phân chia câu theo cấu trúc - ngữ nghĩa; hai là phân lo¹i câu theo mục đích phát ngôn (câu kể, câu hỏi, câu cầu khiến, câu than gọi). Bïi Thu Trang 12 K30A - GDTH Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Trêng §HSP Hµ Néi 2 Nghiên cứu về câu trên ba bình diện: Ngữ pháp, ngữ dụng và ngữ nghĩa, tác giả Nguyễn Thị Lương cũng chia thành các kiểu câu sau: - Theo cấu tạo câu: câu đơn bình thường, câu ghép, câu phức, câu đặc biệt [10.26]. - Theo hành động nói (hành động nói là hoạt động được thực hiện bằng cách nói ra câu nói để thực hiện mục đích, ý định của người nãi hay nói cách khác đó là mục đích nói): có câu trần thuật, câu hỏi, câu cầu khiến, câu cảm thán, câu phủ định [10.191]. Tóm lại, phân loại câu theo cấu tạo ngữ pháp có hai kiểu câu: câu đơn và câu ghép. Còn theo mục đích nói sẽ có bốn kiểu câu: câu trần thuật (câu kể), câu nghi vấn (câu hỏi), câu cầu khiến, câu cảm thán.Trong mỗi kiểu câu tùy theo cấu tạo, hình thức thể hiện hay nội dung chúng được chia nhỏ thành các loại câu. 1.2. C©u nghi vÊn 1.2.1. Một số quan niệm về câu nghi vấn Ngay từ phần trên trình bày chúng ta thấy quan niệm về câu, phân loại câu (đặc biệt là câu nghi vấn) có nhiều quan điểm giống và khác nhau. Trong phạm vi đề tài này chúng tôi chỉ đưa ra một số định nghĩa về câu nghi vấn của các tác giả có quan niệm tương đối đồng nhất và được in trong giáo trình sư phạm. Định nghĩa của Hoàng Trọng Phiến khẳng định “câu hỏi là một thể câu phụ thuộc phạm trù phân chia câu theo thực tại hoá”. [11.274]. Tức là câu hỏi có hai thành phần được chia thành hai phần: phần khởi và phần báo. Hai phần này có thể không trùng với chủ ngữ hoặc vị ngữ. Văn cảnh và bối cảnh sẽ ảnh hưởng đến câu. Các sự kiện làm biểu vật cho câu là khả năng hoặc phi hiện thực nên câu hỏi thuộc phạm trù khả năng. Ví dụ: Anh thấy nó chưa? Bïi Thu Trang 13 K30A - GDTH Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Trêng §HSP Hµ Néi 2 Biểu vật trong câu trả lời cho câu hỏi ở dạng khả năng. Các khả năng trả lời sẽ là: - Chưa - Có, tôi đã thấy nó. Trong cuốn “ Câu Tiếng Việt ” tác giả Nguyễn Thị Lương định nghĩa như sau: “câu hỏi là câu được người nghe dùng để nêu điều mình chưa biết và mong muốn được người nghe giải đáp” [10.192]. Đây chính là mục đích của câu hỏi. Hiểu một cách ngắn gọn và đơn giản: câu hỏi là câu dùng để thực hiện hành vi hỏi. Người nghe có thể chưa biết hoặc đã biết nhưng còn hoài nghi. Ví dụ: Sao em không làm bài? (chưa biết) Có phải bạn cầm tẩy không? (hoài nghi) Một số cuốn sách khác như: “Ngữ pháp tiếng Việt” của Bộ Giáo dục và Đào tạo, “Ngữ pháp tiếng Việt” của Uỷ ban khoa học xã hội Việt Nam cũng đưa ra các định nghĩa tương tự. Đồng quan điểm như trên còn có Nguyễn Kim Thản. Tác giả khẳng định “câu nghi vấn là câu nêu lên sự hoài nghi của người nói và nói chung đòi hỏi người nghe tường thuật về đối tượng hay đặc trưng của đối tượng” [15.254]. Tác giả cũng lưu ý có trường hợp đối thoại không cần trả lời. Diệp Quang ban cũng định nghĩa câu nghi vấn với quan điểm giống các tác giả. Theo ông “câu nghi vấn thường được dùng để nêu lên điều chưa hiểu hoặc còn hoài nghi và chờ đợi sự trả lời, giải thích của người tiếp nhận câu đó” [2.226]. Sách giáo khoa Tiếng Việt 4 định nghĩa câu hỏi rất đơn giản “câu hỏi (còn gọi là câu nghi vấn) dùng để hỏi về những điều chưa biết” [4,131]. Từ các quan điểm trên ta có thể hiểu và định nghĩa câu nghi vấn (câu hỏi) là câu dùng để hỏi. Trong đó người phát (nói, viết) nêu những điều mình chưa biết, chưa hiểu hay còn hoài nghi về sự vật, sự việc, con người, hiện tượng…và muốn được người nhận (nghe, đọc) giải đáp. Đôi khi cũng không yêu cầu người nghe phải trả lời (trường hợp độc thoại). Bïi Thu Trang 14 K30A - GDTH Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Trêng §HSP Hµ Néi 2 Ví dụ: Cái bút này của cậu phải không? (hỏi về sự vật) Tại sao cậu lại ngã? (hỏi về sự việc) Ai đang hát vậy? (hỏi về con người) QuyÓn s¸ch Êy ë ®©u? (hái vÒ n¬i chèn) Tuú vµo ®iÒu cÇn gi¶i ®¸p mµ ngêi nãi ph¶i sö dông c©u nghi vÊn cho chÝnh x¸c. Lóc ®ã ngêi nghe míi cã thÓ cung cÊp ®óng th«ng tin. C©u nghi vÊn chÝnh lµ mét trong bèn kiÓu c©u ph©n lo¹i theo môc ®Ých nãi. 1.2.2. Ph©n lo¹i c©u nghi vÊn Cã rÊt nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i c©u nghi vÊn. Mçi t¸c gi¶ dùa vµo mét c¨n cø ®Ó ph©n lo¹i c©u nghi vÊn. Hoµng Träng PhiÕn dùa vµo “c¸i kh«ng râ” chia c©u hái thµnh hai lo¹i lín: - Hái trèng (cßn gäi lµ hái ®¬n gi¶n) - Hái cã dù kiÕn chän lùa ®Ó tr¶ lêi. Trong lo¹i nµy cßn chia nhá thµnh hai tiÓu lo¹i: + Chän lùa x¸c ®Þnh mang tÝnh chÊt kh¼ng ®Þnh hay phñ ®Þnh VÝ dô: CËu cã ®äc truyÖn nµy kh«ng? + Chän lùa kh«ng x¸c ®Þnh, tøc lµ chän tõ hµng lo¹t kh¶ n¨ng kh¸c nhau: VÝ dô: CËu cã ®äc truyÖn hay ®äc b¸o kh«ng? T¸c gi¶ dïng ph¬ng ph¸p ®èi lËp ®Ó chia 4 lo¹i c©u trªn thµnh c¸c lo¹i c©u nh sau: C©u hái (c¸i kh«ng râ) ( Lùa chän) (§èi nhau) (Kh«ng lùa chän) (Kh«ng ®èi nhau) Trong ®ã c©u kh«ng lùa chän thêng øng víi c©u hái trèng, c©u lùa chän ®èi nhau lµ nh÷ng c©u mµ trong ®ã phÇn lùa chän chØ ph©n biÖt hai mÆt kh¼ng ®Þnh vµ phñ ®Þnh. VÝ dô: Ngµy mai anh cã ®Õn kh«ng? Cßn c©u lùa chän kh«ng ®èi nhau lµ sù lùa chän theo nhiÒu mÆt, chø kh«ng h¹n chÕ theo mÆt nµo ®ã. VÝ dô: Bïi Thu Trang 15 K30A - GDTH Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Trêng §HSP Hµ Néi 2 Anh cã nãi tiÕng Nga hay tiÕng Anh kh«ng? Víi c©u hái trªn sÏ cã c¸c c¸ch tr¶ lêi: - Cã, t«i cã nãi tiÕng Nga hoÆc tiÕng Anh. - Kh«ng, t«i kh«ng nãi tiÕng Nga hoÆc tiÕng Anh. - V©ng, t«i nãi tiÕng Nga, kh«ng nãi tiÕng Anh. Nh vËy, t¸c gi¶ ®· ph©n lo¹i c©u nghi vÊn thµnh hai lo¹i lín (c©u hái lùa chän vµ kh«ng lùa chän), hai lo¹i nhá (c©u hái ®èi nhau vµ kh«ng ®èi nhau) n»m trong lo¹i lín (c©u hái lùa chän) Dùa vµo môc ®Ých giao tiÕp, NguyÔn ThiÖn Gi¸p cïng mét sè t¸c gi¶ chia c©u nghi vÊn thµnh ba lo¹i: - C©u nghi vÊn tæng qu¸t: hái vÒ sù tån t¹i cña mét sù viÖc. VÝ dô: Anh ®äc s¸ch µ ? Cã ph¶i anh ®äc s¸ch kh«ng ? - C©u nghi vÊn bé phËn: nh»m hái vÒ mét chi tiÕt trong sù viÖc. VÝ dô: Anh lµm g× ? Anh cã ®äc s¸ch kh«ng? - C©u nghi vÊn lùa chän: nªu ra hai hoÆc mét sè kh¶ n¨ng ®Ó hái xem kh¶ n¨ng nµo ®óng. VÝ dô: Anh ®äc s¸ch hay xem phim? Bªn c¹nh c¸c c¨n cø trªn, mét sè t¸c gi¶ dùa vµo ph¬ng thøc thÓ hiÖn, cÊu t¹o ®Ó chia c©u nghi vÊn: NguyÔn ThÞ L¬ng trong cuèn: “C©u tiÕng ViÖt” còng chia c©u nghi vÊn thµnh hai lo¹i: C©u hái toµn bé vµ c©u hái bé phËn C¸c t¸c gi¶ trong cuèn: “Ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt” dùa vµo cÊu t¹o chia c©u nghi vÊn thµnh: - C©u nghi vÊn dïng ®¹i tõ nghi vÊn (c¸c ®¹i tõ phiÕm ®Þnh dïng vµo chøc n¨ng hái) - C©u nghi vÊn dïng quan hÖ tõ hay (chØ sù lùa chän) - C©u nghi vÊn dïng c¸c phô tõ. - C©u nghi vÊn dïng c¸c ng÷ khÝ tõ chuyªn dông. - C©u nghi vÊn dïng ng÷ ®iÖu. NguyÔn Kim Th¶n dùa trªn ý nghÜa nghi vÊn cña c©u ®Ó ph©n lo¹i thµnh 5 kiÓu c©u: - C©u nghi vÊn ch©n chÝnh: h×nh thøc thÓ hiÖn lµ c¸c ®¹i tõ nghi vÊn, ng÷ khÝ tõ, c¸c cÆp phã tõ nh»m thÓ hiÖn ý nghÜa nghi vÊn réng, ý nghÜa nghi vÊn hÑp, ý nghÜa nghi vÊn nhÊn m¹nh vµ ý nghÜa nghi vÊn nöa tin nöa ngê. Bïi Thu Trang 16 K30A - GDTH Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Trêng §HSP Hµ Néi 2 - C©u nghi vÊn tu tõ: cã ph¬ng thøc thÓ hiÖn cña c©u nghi vÊn ch©n chÝnh nhng ngêi hái kh«ng yªu cÇu ngêi nghe ph¶i tr¶ lêi. - C©u nghi vÊn phñ ®Þnh: h×nh thøc nghi vÊn gièng h×nh thøc nghi vÊn cña c©u nghi vÊn ch©n chÝnh nhng ý nghÜa nghi vÊn lµ phñ ®Þnh. - C©u nghi vÊn kh¼ng ®Þnh: h×nh thøc nghi vÊn gièng h×nh thøc nghi vÊn cña c©u nghi vÊn ch©n chÝnh nhng ý nghÜa nghi vÊn lµ kh¼ng ®Þnh. - C©u nghi vÊn cÇu khiÕn: h×nh thøc nghi vÊn gièng h×nh thøc nghi vÊn cña c©u nghi vÊn ch©n chÝnh nhng ý nghÜa nghi vÊn lµ cÇu khiÕn( cã thÓ lµ cÇu khiÕn hoÆc ra lÖnh cho nghêi nghe). T¸c gi¶ DiÖp Quang Ban chia c¸c lo¹i c©u nghi vÊn t¬ng tù nh trªn nhng dùa trªn h×nh thøc thÓ hiÖn: - C©u nghi vÊn dïng ®¹i tõ nghi vÊn. - C©u nghi vÊn dïng quan hÖ tõ hay (ý nghÜa lùa chän) - C©u nghi vÊn dïng phô tõ nghi vÊn. - C©u nghi vÊn dïng tiÓu tõ chuyªn dông. - C©u nghi vÊn dïng ng÷ ®iÖu thuÇn tuý (chØ kÓ trêng hîp kh«ng cã c¸c ph¬ng tiÖn nãi trªn). Hai t¸c gi¶ ®· ®a ra h×nh thøc thÓ hiÖn t¬ng ®èi gièng nhau. ChØ cã ®iÒu DiÖp Quang Ban ph©n chia c©u nghi vÊn dùa trªn h×nh thøc thÓ hiÖn cßn NguyÔn Kim Th¶n th× ph©n chia theo ý nghÜa cña c©u nghi vÊn. V× vËy, ®Ó tiÖn cho viÖc nghiªn cøu lµm râ c¸c h×nh thøc ng«n ng÷ thÓ hiÖn ý nghÜa nghi vÊn vµ gi¶ng d¹y cho häc sinh tiÓu häc sau nµy chóng t«i sö dông c¸c thuËt ng÷ cña t¸c gi¶ NguyÔn Kim Th¶n. Qua c¸ch ph©n chia cña t¸c gi¶, ta cã c¸c kiÓu c©u nghi vÊn vµ h×nh thøc nghi vÊn thÓ hiÖn c¸c ý nghÜa nghi vÊn sau: a. C©u nghi vÊn ch©n chÝnh a1. Kh¸i niÖm: C©u nghi vÊn ch©n chÝnh thùc sù nh»m môc ®Ých nªu lªn sù hoµi nghi cña ngêi nãi vµ ®ßi hái ngêi nghe ph¶i tr¶ lêi (chØ cã trêng hîp c¸ biÖt lµ ®éc tho¹i kh«ng cÇn tr¶ lêi). VÝ dô: Sao m×nh l¹i thÕ nhØ ? (®éc tho¹i - kh«ng ph¶i tr¶ lêi) a2.C¸c trêng hîp hái vµ h×nh thøc thÓ hiÖn: * Ngêi hái hái réng: C©u tr¶ lêi sÏ réng. Lóc nµy ngêi hái sö dông c¸c ®¹i tõ nghi vÊn: ai, g×, khi nµo, ®©u, thÕ nµo, ra sao, sao,... VÝ dô: Ai nãi chuyÖn to thÕ ? - Nh÷ng ®¹i tõ liÖt kª ë trªn dïng ®Ó hái c¸c néi dung sau: + Hái vÒ ngêi: chØ cã thÓ dïng ai hay tõ tæ (phã) danh tõ chØ ngêi + nµo Ai cÇm ch×a khãa? §øa nµo ®¸nh nã? Bïi Thu Trang 17 K30A - GDTH Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Trêng §HSP Hµ Néi 2 Danh tõ ngêi cã thÓ kÕt hîp víi nµo hoÆc g×. Nhng ngêi g× dïng ®Ó hái vÒ quèc tÞch hay trong c©u hái mµ ngêi nãi tá ý bùc häc. VÝ dô: Ngêi g× ®Êy h¶ anh? Cã ph¶i ngêi Ph¸p kh«ng? Ngêi g× mµ lêi thÕ? +Hái vÒ ®éng vËt: ph¶i dïng kÕt cÊu “con + g× (nµo)”. VÝ dô: Con g× kªu meo meo? Con nµo hay ngñ nhÊt? *Hái vÒ vËt: dïng kÕt cÊu “c¸i (hoÆc phã danh tõ kh¸c) + g× (nµo)”.Trong ®ã g× hái vÒ sù vËt chung chung, kh«ng râ giíi h¹n.Cßn nµo hái vÒ nh÷ng sù vËt cã giíi h¹n nhÊt ®Þnh. VÝ dô: B¹n cÇm quyÓn g× ®Êy? VÝ dô: MÊy c¸i bót nµy b¹n thÝch c¸i nµo? +Hái vÒ ho¹t ®éng: ta thêng dïng tõ tæ lµm g×. VÝ dô: ChÞ ®ang lµm g× vËy? +Hái vÒ tÝnh chÊt, thuéc tÝnh: dïng c¸c tõ thÕ nµo, ra sao Em Êy h¸t thÕ nµo? C¸i cóc nµy lµm ra sao? +Hái vÒ hoµn c¶nh: dïng “®©u, chç (n¬i...) nµo, bao giê, lóc (khi, håi,...) nµo, sao vµ giíi ng÷: t¹i...“ai, sao); do ®©u,... VÝ dô: Chç nµo b¸n níc? T¹i ai mµ b¹n buån? +Hái vÒ sè lîng: th× dïng mÊy, bao nhiªu, bao l©u. Bao l©u n÷a tµu ®Õn? Chó ý: +§¹i tõ nghi vÊn cã chøc n¨ng ng÷ ph¸p g× trong c©u th× ph¶i ®øng ë ®óng vÞ trÝ t¬ng øng trong c©u. - Giíi ng÷ phÇn lín ®øng ë ®Çu c©u. * Ngêi hái hái h¹n chÕ: c©u tr¶ lêi chØ thu hÑp ë chç kh¼ng ®Þnh hay phñ ®Þnh mét träng ®iÓm nhÊt ®Þnh. Träng ®iÓm nµy ®Æt gi÷a hai cÆp phã tõ: Bïi Thu Trang 18 K30A - GDTH Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Trêng §HSP Hµ Néi 2 cã…kh«ng, ®·…cha. Vèn dÜ ®©y lµ c©u nghi vÊn lùa chän. Lo¹i c©u nµy cã kÕt cÊu: S // cã P hay kh«ng P? S // ®· P hay cha P? (S lµ Subject - chñ ng÷, thêng lµ danh tõ ®¶m nhiÖm P lµ Predicate - träng ®iÓm hái, thêng do ®éng tõ ®¶m nhiÖm) VÝ dô: D× cã ®i ch¬i hay kh«ng? (3) B¸c ®· ¨n hay cha ¨n? (4) Víi c¸c c©u hái nµy th× c©u tr¶ lêi sÏ hÑp, lùa chän mét trong hai ph¬ng ¸n cã hoÆc kh«ng VÝ dô: C©u (3) cã c¸c ph¬ng ¸n tr¶ lêi sau: - D× cã ®i - D× kh«ng ®i §«i khi do ng«n ng÷ tiÕt kiÖm, kÕt cÊu trªn chØ cßn c¸c d¹ng: S // cã (®·) P hay kh«ng (cha)? S // P kh«ng (cha)? VÝ dô: Hoa ®· në hay cha? Hoa cã ë ®ã hay kh«ng? CËu ngñ cha? CËu ngñ kh«ng? Còng ë d¹ng nµy nhng nÕu P cã vÞ ng÷ thÓ tõ th× ta sÏ cã kÕt cÊu: S // cã (®·) ph¶i lµ P hay kh«ng (cha) ph¶i lµ P? S // cã (®·) ph¶i lµ P hay kh«ng (cha)? S // cã (®·) ph¶i lµ P kh«ng (cha)? S // lµ P ch¨ng? VÝ dô: B¹n cã ph¶i lµ sinh viªn hay kh«ng ph¶i lµ sinh viªn? B¹n ®· ph¶i lµ sinh viªn hay cha? Chó cã ph¶i lµ c«ng nh©n kh«ng? Chó lµ c«ng nh©n ch¨ng? §Ó ngêi hái tr¶ lêi lùa chän mét trong nh÷ng vÕ ®· ®Æt trong c©u ta cã kÕt cÊu: S // hay S2 // P? S // P1 hay P 2? Bïi Thu Trang 19 K30A - GDTH Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Trêng §HSP Hµ Néi 2 VÝ dô: M«n To¸n hay m«n V¨n lµm b¹n thÝch? * Ngêi hái hái nhÊn m¹nh: sö dông kÕt cÊu cã h×nh thøc ®Æc biÖt cÊu t¹o theo lo¹i h¹n chÕ lµ ph¶i kh«ng (b»ng ph¶i ch¨ng) thêng ë cuèi c©u: S // P, ph¶i kh«ng? Cã ph¶i S // kh«ng? VÝ dô: MÑ ®ang nÊu c¬m, ph¶i kh«ng? Cã ph¶i S¬n lµm bµi kh«ng? *Ngêi hái nöa tin nöa ngê: d¹ng c©u nµy tuy ngêi hái tin vµo ®iÒu m×nh hái lµ ®óng nh÷ng vÉn hái. H×nh thøc thÓ hiÖn thêng sö dông lµ ng÷ khÝ tõ: µ, nhØ, nhÐ, chø, , hí, h¶, ch¾c, h¼n, ch¨ng. KÕt cÊu lµ: S//Py ( Py:VÞ ng÷ + ng÷ khÝ tõ) VÝ dô: CËu uèng níc nhÐ? b. C©u nghi vÊn tu tõ häc b1. Kh¸i niÖm: C©u nghi vÊn tu tõ häc lµ c©u nghi vÊn kh«ng ®ßi hái ai ph¶i tr¶ lêi c©u hái v× lµ h×nh thøc vËn dông linh ho¹t ng«n ng÷ cña ngêi hái VÝ dô: Ai yªu cËu h¬n mÑ cËu ch¨ng? Ngêi hái hái ngêi nghe nhng thùc chÊt lµ ®· kh¼ng ®Þnh víi ngêi nghe: MÑ lµ ngêi yªu hä nhÊt. Ngêi nghe kh«ng cÇn tr¶ lêi l¹i ngêi nãi. b2. H×nh thøc thÓ hiÖn: Trong ng«n ng÷ viÕt lo¹i c©u nµy cã c¸ch hiÓn thÞ b»ng ng«n ng÷ khÝ tõ: ru, ch¨ng, ch¨ng t¸ ... VÝ dô: CËu vÒ sím tèt h¬n ch¨ng? c. C©u nghi vÊn kh¼ng ®Þnh C©u nghi vÊn kh¼ng ®Þnh lµ c©u cã ph¬ng thøc hiÓn thÞ nh c©u nghi vÊn (cã khi cã phã tõ phñ ®Þnh ) nhng nh»m môc ®Ých kh¼ng ®Þnh ®Æc trng têng thuËt ë bé phËn vÞ ng÷. VÝ dô: CËu ch¼ng ngoan lµ g×? ë vÝ dô trªn dÔ dµng h×nh thøc thÓ hiÖn lµ c©u nghi vÊn (cuèi c©u cã dÊu chÊm hái, cã ®¹i tõ nghi vÊn g×). Thùc chÊt cña c©u trªn lµ: cËu ngoan. Môc ®Ých chÝnh lµ kh¼ng ®Þnh. Bïi Thu Trang 20 K30A - GDTH