Tài liệu Biện pháp quản lí phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ tổ trưởng chuyên môn trung tâm giáo dục thường xuyên cấp huyện ở tỉnh vĩnh phúc

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠỊ HỌC GIÁO DỤC ---------------------- DƢƠNG VĂN NGUYÊN BIỆN PHÁP QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC SÁNG TẠO CHO ĐỘI NGŨ TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƢỜNG XUYÊN CẤP HUYỆN Ở TỈNH VĨNH PHÚC LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI- 2013 i ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠỊ HỌC GIÁO DỤC ---------------------- DƢƠNG VĂN NGUYÊN BIỆN PHÁP QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC SÁNG TẠO CHO ĐỘI NGŨ TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƢỜNG XUYÊN CẤP HUYỆN Ở TỈNH VĨNH PHÚC LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý Giáo dục Mã số: 60 14 05 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Trần Thị Bích Liễu HÀ NỘI- 2013 ii LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn tới Lãnh đạo trường Đại học Giáo dục; Phòng Sau Đại học; Khoa Quản lý giáo dục; Thư viện; các Giảng viên trong và ngoài trường đã nhiệt tình giảng dạy, hướng dẫn, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và làm luận văn. Đặc biệt, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Trần Thị Bích Liễu, người đã trực tiếp hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn với những kiến thức sâu rộng, kinh nghiệm quý báu và với một tấm lòng vì học trò. Tôi xin trân trọng cảm ơn Sở Giáo dục & Đào tạo và Trung tâm giáo dục thường xuyên tỉnh Vĩnh Phúc; cán bộ quản lý và giáo viên 7 trung tâm giáo dục thường xuyên cấp huyện trên địa tỉnh Vĩnh Phúc đã tạo điều kiện về tổ chức lớp học, cung cấp thông tin, đóng góp ý kiến cho tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi cũng xin được cảm ơn các đồng nghiệp trong cơ quan và những người thân đã quan tâm giúp đỡ tận tình về cả vật chất và tinh thần, giúp tôi hoàn thành nhiệm vụ học tập của mình. Trong quá trình nghiên cứu, viết luận văn, mặc dù rất cố gắng nhưng tôi không tránh khỏi có những thiếu sót. Kính mong các Thầy, Cô, các nhà khoa học và các đồng nghiệp lượng thứ, xin cho tác giả những chỉ bảo quý báu để tôi có thể tiếp tục hoàn thiện hơn nữa luận văn của mình, góp phần nhỏ bé vào sự nghiệp Giáo dục chung của tỉnh Vĩnh Phúc. Xin trân trọng cảm ơn ! Hà Nội, ngày 05 tháng 12 năm 2013 Tác giả Dương Văn Nguyên iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TT Từ, cụm từ viết tắt Từ, cụm từ viết đầy đủ 1 CBQL Cán bộ quản lý 2 CBQLGD Cán bộ quản lý giáo dục 3 CNTT Công nghệ thông tin 4 CNTT & TT Công nghệ thông tin và truyền thông 5 CSVC Cơ sở vật chất 6 ĐHSP Đại học sư phạm 7 GD Giáo dục 8 GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo 9 GDTX Giáo dục thường xuyên 10 GDTHPT Giáo dục trung học phổ thông 11 GĐ Giám đốc 12 GV Giáo viên 13 HS Học sinh 14 HSG Học sinh giỏi 15 KHQLGD Khoa học quản lý giáo dục 16 PGĐ Phó giám đốc 17 TCM Tổ chuyên môn 18 TTCM Tổ trưởng chuyên môn 19 TCCN Trung cấp chuyên nghiệp 20 THCS Trung học cơ sở 21 THPT Trung học phổ thông 22 TTGDTX Trung tâm giáo dục thường xuyên 23 UBND Ủy ban nhân dân iv MỤC LỤC Lời cảm ơn ......................................................................................................... i Danh mục từ viết tắt ......................................................................................... iv Danh mục bảng số và biểu đồ .......................................................................... ix Mục lục............................................................................................................. iii MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUẢN LÍ PHÁT TRIỂN NĂNG LƢ̣C SÁNG TẠO CHO ĐỘI NGŨ TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƢỜNG XUYÊN ........................... 8 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu .................................................................... 8 1.1.1. Trên thế giới ............................................................................................ 8 1.1.2. Ở Việt Nam ........................................................................................... 10 1.2. Lý luận về phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn trong các trung tâm Giáo dục thường xuyên ................................................................................... 12 1.2.1. Tổ chuyên môn và tổ trưởng chuyên môn ............................................ 12 1.2.2. Chức năng, nhiệm vụ của tổ chuyên môn và tổ trưởng chuyên môn ... 13 1.2.3. Quản lý phát triển năng lực sáng tạo của tổ trưởng chuyên môn ở trung tâm Giáo dục thường xuyên ............................................................................ 19 1.3. Nội dung quản lí phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ..................................................................................................... 24 1.3.1. Cung cấp các hiểu biết về sáng tạo nói chung và sáng tạo trong các lĩnh vực liên quan ................................................................................................... 24 1.3.2. Bồi dưỡng giáo viên các phương pháp sáng tạo để vận dụng vào quá trình sáng tạo và dạy học giúp học sinh phát triển sự sáng tạo ....................... 25 1.3.3. Bồi dưỡng các phương pháp tạo dựng môi trường dạy học sáng tạo trong trường học .............................................................................................. 26 1.3.4. Các phương pháp đánh giá sự sáng tạo của học sinh ........................... .26 1.3.5. Giáo viên cần được bồi dưỡng và phát triển các kĩ năng sáng tạo cũng như kĩ năng dạy học sáng tạo. ......................................................................... 27 v 1.4. Biện pháp quản lí của Giám đốc nhằm phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ........................................................................ 28 1.4.1. Biện pháp đào tạo, bồi dưỡng…………………………………………28 1.4.2. Nâng cao nhận thức và hiểu biết cho đối tượng về sáng tạo, nội dung, phương pháp sáng tạo ………………………………………………………..30 1.4.3. Xây dựng môi trường văn hóa cho sự sáng tạo; (môi trường vật chất và tinh thần)……………………………………………………………………..32 1.4.4. Biện pháp tuyển dụng người sáng tạo ………………………………...32 1.4.5. Biện pháp đào tạo, bồi dưỡng sự sáng tạo của cá nhân, đội ngũ .......... 34 1.4.6. Biện pháp sử dụng người sáng tạo........................................................35 1.4.7. Sử dụng các chức năng và phương pháp quản lý trong việc phát triển và phát huy năng lực sáng tạo..............................................................................35 Tiểu kết chương 1............................................................................................ 36 Chƣơng 2: THƢ̣C TRẠNG CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÍ PHÁT TRIỂN NĂNG LƢ̣C SÁNG TẠO CHO ĐỘI NGŨ TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN TRONG CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƢỜNG XUYÊN CẤP HUYỆN TỈ NH VĨNH PHÚC ...................................................................... 38 2.1. Một số nét về tình hình của các Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Vĩnh Phúc ........................................................................................................ 38 2.2. Thực trạng hoạt động của tổ chuyên môn trong các trung tâm Giáo dục thường xuyên cấp huyện ở tỉnh Vĩnh Phúc ..................................................... 39 2.2.1 Khái quát về chức năng, nhiệm vụ của các trung tâm Giáo dục thường xuyên cấp huyện ở tỉnh Vĩnh Phúc. ................................................................ 39 2.2.2. Thực trạng đội ngũ tổ trưởng tổ chuyên môn của các trung tâm Giáo dục thường xuyên cấp huyện ở tỉnh Vĩnh Phúc .............................................. 41 2.2.3. Thực trạng sự hiểu biết về năng lực sáng tạo của người giáo viên ở trung tâm Giáo dục thường xuyên cấp huyện ở tỉnh Vĩnh Phúc..................... 48 vi 2.3. Thực trạng các biện pháp quản lí phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở các trung tâm Giáo dục thường xuyên cấp huyện ở tỉnh Vĩnh Phúc................................................................................................. 49 2.4. Những khó khăn khi thực hiện phát triển năng lực sáng tạo cho tổ trưởng chuyên môn ..................................................................................................... 55 Tiểu kết chương 2............................................................................................ 59 Chƣơng 3: CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÍ PHÁT TRIỂN NĂNG LƢ̣C SÁNG TẠO CHO ĐỘI NGŨ TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN TRONG CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƢỜNG XUYÊN CẤP HUYỆN Ở TỈNH VĨNH PHÚC ....................................................................................... 60 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................. 60 3.1.1. Đảm bảo tính khoa học ......................................................................... 60 3.1.2. Đảm bảo tính đồng bộ ........................................................................... 60 3.1.3. Đảm bảo tính kế thừa ............................................................................ 61 3.1.4. Đảm bảo tính khả thi ............................................................................. 61 3.2. Đề xuất các biện pháp quản lí phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ tổ trưởng chuyên môn trong các trung tâm Giáo dục thường xuyên cấp huyện ở tỉnh Vĩnh Phúc................................................................................................. 62 3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức về vai trò của sáng tạo đối với học sinh và đội ngũ tổ trưởng chuyên môn............................................................ 62 3.2.2. Biện pháp 2: Bồi dưỡng kiến thức về sáng tạo cho tổ trưởng chuyên môn và giáo viên ............................................................................................. 64 3.2.3. Biện pháp 3: Phát triển kĩ năng sáng tạo cho đội ngũ tổ trưởng chuyên môn .................................................................................................................. 65 3.2.4. Biện pháp 4: Xây dựng môi trường khuyến khích sự sáng tạo cho đội ngũ TTCM và GV trong các trung tâm Giáo dục thường xuyên .................... 66 3.2.5. Biện pháp 5: Sử dụng công nghệ thông tin & truyền thông để phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ tổ trưởng chuyên môn. ................................... 68 3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất ........... 73 vii 3.3.1. Khảo nghiệm tính cần thiết ................................................................... 73 3.3.2. Khảo nghiệm tính khả thi ...................................................................... 76 3.3.3. Mức độ tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi ......................... 78 Tiểu kết chương 3............................................................................................ 79 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 81 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 84 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 87 viii DANH MỤC BẢNG SỐ VÀ BIỂU ĐỒ Tên bảng số Trang 1 Bảng 2.1. Thực trạng về số năm làm quản lý của đội ngũ tổ trưởng chuyên môn trong các trung tâm GDTX cấp huyện ở tỉnh Vĩnh Phúc 43 2 Bảng 2.2. Đánh giá sự hiểu biết về năng lực sáng tạo của người giáo viên ở trung tâm GDTX cấp huyện ở tỉnh Vĩnh Phúc. 48 3 Bảng 2.3. Đánh giá thực tra ̣ng các biện pháp quản lí phát triển năng 50 TT lực sáng tạo cho đội ngũ TTCM trong các trung tâm GDTX cấp huyện ở tỉnh Vĩnh Phúc 4 Bảng 2.4. Đánh giá mức độ thường xuyên sử dụng các biện pháp quản lí phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ TTCM trong các trung tâm GDTX cấp huyện ở tỉnh Vĩnh Phúc 53 5 Bảng 2.5. Đánh giá về những khó khăn khi thực hiện phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ TTCM trong các trung tâm GDTX cấp huyện ở tỉnh Vĩnh Phúc 56 6 Bảng 3.1. Thống kê kết quả khảo sát mức độ cần thiết 73 7 Bảng 3.2. Thống kê kết quả khảo sát mức độ khả thi 76 8 Bảng 3.3. Mức độ tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lí phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ TTCM trong các trung tâm GDTX cấp huyện ở tỉnh Vĩnh Phúc 78 Tên biểu đồ Trang TT 1 Biểu đồ 2.1: Mức độ thực hiện các biện pháp 52 2 Biểu đồ 2.2. Mức độ hiệu quả của các biện pháp 52 3 Biểu đồ 3.1. Mức độ tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp 79 ix MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Sáng tạo là khả năng của một con người, của một tổ chức đưa ra những ý tưởng mới, tư duy theo cách mới, nhìn thấy vấn đề mới trong các vấn đề cũ. Sáng tạo đó là kĩ năng sản sinh ra các ý tưởng hay các thiết kế về sản phẩm mới, chất lượng cao và có giá trị cao (Gorny, 2007). Chất lượng dạy học của một nhà trường không chỉ đơn thuần là các kiến thức khoa học người học thu nhận được, mà là các tiềm năng, trong đó tiềm năng sáng tạo của người học được phát triển (Lubart, 2004). Khả năng học tập suốt đời và năng lực sáng tạo của con người là một trong các chỉ số đo lường nền giáo dục sáng tạo của một quốc gia (Hollanders và Cruysen, 2009). Hoạt động chuyên môn ở các trường học nói chung, trung tâm GDTX nói riêng đóng vai trò quan trọng, là một trong những yếu tố quyết định chất lượng giáo dục của trung tâm. Hoạt động chuyên môn thường xuyên diễn ra ở tổ chuyên môn. Tổ chuyên môn là nơi người giáo viên có thể chia sẻ mọi tâm tư, nguyện vọng cũng như những vấn đề có liên quan đến nghề nghiệp, đời sống vật chất và tinh thần của mình. Tổ trưởng chuyên môn (TTCM) là một trong những lực lượng CBQL giáo dục quan trọng nhất, gần gũi nhất, sát sao với nội dung chương trình, với giáo viên và học sinh nhất. Họ có vai trò quản lý trực tiếp đối với đội ngũ các nhà giáo và mọi hoạt động của tổ chuyên môn. Đổi mới giáo dục, đổi mới nhà trường rất cần có một đội ngũ TTCM với những phẩm chất của một nhà quản lý giáo dục giỏi về chuyên môn, năng động, sáng tạo, khoa học trong công tác quản lý. Để các trung tâm GDTX thực hiện được sứ mệnh của mình, họ cần có một đội ngũ giáo viên có khả năng sáng tạo. Và điều đó đòi hỏi phải có các tổ trưởng chuyên môn có năng lực sáng tạo để phát triển được các năng lực sáng tạo của giáo viên. Do đó, phát triển năng lực sáng tạo của đội ngũ tổ trưởng chuyên môn là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong quá trình quản lý của người Giám đốc. 1 Giám đốc các trung tâm GDTX cần có những biện pháp quản lý để khuyến khích các tổ trưởng chuyên môn và đội ngũ giáo viên sản sinh các ý tưởng mới, biết phát hiện vấn đề và giải quyết vấn đề theo cách thức mới mà nhờ đó quá trình dạy học sẽ sáng tạo hơn và phát huy được tiềm năng sáng tạo của người học. Tuy nhiên có một thực tế là đội ngũ TTCM hiện nay một phần chưa khẳng định được năng lực chuyên môn; phần lớn lại đang làm công tác quản lý một cách cảm tính, theo kinh nghiệm, đặc biệt là những người mới được bổ nhiệm, họ còn rất lúng túng trong việc thực thi các chức năng nhiệm vụ của người quản lý cấp tổ. Cơ chế quản lý tập trung quan liêu bao cấp kéo dài trong nhiều năm có nhiều tác động tiêu cực lên đội ngũ CBQLGD nói chung, ở các TTGDTX nói riêng, hạn chế khả năng sáng tạo của họ. Mặt khác, nhận thức chưa đúng về sáng tạo cũng là rào cản đối với việc phát huy năng lực sáng tạo của giáo viên và CBQL. Sự non kém về kiến thức chuyên môn, về năng lực quản lý và đặc biệt là năng lực sáng tạo của các TTCM đã và đang là một nguyên nhân ảnh hưởng tới sự phát triển chất lượng giáo dục trong các trung tâm GDTX. Đã đến lúc thực tế giáo dục trong các nhà trường đòi hỏi phải tìm ra những biện pháp phát triển năng lực chuyên môn, năng lực quảnlý nói chung và năng lực sáng tạo nói riêng cho đội ngũ TTCM một cách thiết thực nhất, hiệu quả nhất. Ở các trung tâm GDTX nói chung và trung tâm GDTX cấp huyện ở tỉnh Vĩnh phúc nói riêng, hiện nay đội ngũ tổ trưởng chuyên môn trong trung tâm do Giám đốc thành lập và ra quyết định công nhận để giúp Giám đốc thực hiện nhiệm vụ năm học, thực hiện chương trình đào tạo của trung tâm. Căn cứ Quyết định số 01/2007/QĐ-BGDĐT ngày 02/01/2007 của Bộ về ban hành Quy chế tổ chức hoạt động của trung tâm GDTX, Giám đốc là người trực tiếp 2 tuyển chọn, bổ nhiệm, đồng thời cũng là người trực tiếp bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý và năng lực sáng tạo cho đội ngũ TTCM. So với các tỉnh khác thì Vĩnh Phúc là một tỉnh tương đối phát triển có nhiều tiềm năng phát triển về kinh tế, chất lượng giáo dục cao so với những tỉnh lân cận. Giáo dục trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc tuy đã có sự tiến bộ nhưng vẫn còn một số khó khăn và hạn chế, nhất là về chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý. Chiến lược phát triển giáo dục của tỉnh là phải tập trung nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên nói chung và đặc biệt là cán bộ quản lý mà trước mắt, then chốt là đội ngũ TTCM. Trong bối cảnh của các trung tâm GDTX cấp huyện tỉnh Vĩnh Phúc, nơi mà các quá trình giáo dục được thực hiện với một số lượng đối tượng học sinh khá đa dạng về năng lực, hoàn cảnh và có nhiều hạn chế thì sự sáng tạo của giáo viên và của nhà trường để tạo hứng thú học tập và đến lớp cho các em lại càng cần thiết hơn bao giờ hết. Trong các trung tâm GDTX cấp huyện ở tỉnh Vĩnh Phúc thì Giám đốc các trung tâm cũng đã nhìn nhận được vai trò rất quan trọng của việc phát triển năng lực cho đội ngũ giáo viên nói chung và đội ngũ TTCM nói riêng, do đó ở hầu hết các trung tâm Giám đốc đã tạo điều kiện thuận lợi để cho đội ngũ giáo viên đi học cao học nâng cao chuyên môn, tham gia các lớp bồi dưỡng chuyên môn và thường xuyên tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo những chuyên đề khác nhau nhằm tìm ra những hướng mới cho sự phát triển cho giáo dục ở các trung tâm GDTX. Tuy nhiên, ở tỉnh Vĩnh Phúc, vấn đề bồi dưỡng phát triển, nâng cao năng lực, năng lực sáng tạo cho đội ngũ TTCM trong trường THPT nói chung và Trung tâm GDTX nói riêng thường được hiệu trưởng và Giám đốc các nhà trường quan tâm, song nó chỉ tồn tại như những kinh nghiệm rải rác trên các sáng kiến kinh nghiệm hoặc báo cáo tổng kết của các nhà trường. Nghị quyết trung ương II Khóa VIII về giáo dục đào tạo (Tờ trình số 97-TTr/BTGTW, năm 2009) đã chỉ rõ phương hướng phát triển giáo dục từ 3 nay đến năm 2020: “Phấn đấu đến năm 2020 nước ta có một nền giáo dục tiên tiến, mang đậm bản sắc dân tộc, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong bối cảnh hội nhập quốc tế”. Dạy và học phát triển tiềm năng sáng tạo của con người giúp nền giáo dục Việt Nam hội nhập và trở thành một nền giáo dục tiên tiến, trong đó trung tâm giáo dục thường xuyên góp phần thực hiện các mục tiêu giáo dục thế kỉ 21 và mục tiêu hiện đại hóa đất nước mà Đảng đã đề ra. Xuất phát từ ý nghĩa và tính cấp thiết trên tác giả quyết định chọn đề tài luận văn: “Biện pháp quản lí phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn Trung tâm Giáo dục Thƣờng xuyên cấp huyện ở tỉnh Vĩnh phúc”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứulý luận và thực tiễn đề xuất biện pháp quản lí phát triển năng lực sáng tạo của đội ngũ tổ trưởng chuyên môn của Giám đốc nhằm nâng cao chất lượng hoạt động chuyên môn trong các trung tâm GDTX cấp huyện tỉnh Vĩnh Phúc. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Nghiên cứu cơ sở lý luận liên quan đến vấn đề nghiên cứu như: năng lực sáng tạo, năng lực sáng tạo của tổ trưởng chuyên môn, quản lý nhà trường về hoạt động của đội ngũ tổ trưởng ở các trường THPT nói chung và trung tâm GDTX nói riêng; các biện pháp quản lí phát triển năng lực sáng tạo của đội ngũ tổ trưởng ở các Trung tâm GDTX. 3.2. Nghiên cứu, đánh giá thực trạng công tác quản lý và các biện pháp quản lí phát triển năng lực sáng tạo của đội ngũ tổ trưởng chuyên môn của Giám đốc ở trung tâm GDTX cấp huyện tỉnh Vĩnh Phúc. 3.3. Đề xuất các biện pháp quản lý nhằm phát triển năng lực sáng tạo của đội ngũ tổ trưởng của của Giám đốc nhằm nâng cao chất lượng hoạt động chuyên môn và chất lượng giảng dạy ở trung tâm GDTX cấp huyện tỉnh Vĩnh phúc. 4 4. Khách thể nghiên cứu và đối tƣợng nghiên cứu 4.1 Khách thể nghiên cứu Quản lý đội ngũ tổ trưởng chuyên môn của Giám đốc tại các Trung tâm GDTX cấp huyện ở tỉnh Vĩnh Phúc. 4.2 Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lí phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở các Trung tâm GDTX cấp huyện tỉnh Vĩnh Phúc. 5. Giả thuyết khoa học Đội ngũ tổ trưởng chuyên môn đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng hoạt động chuyên môn ở các trường học nói chung và ở các Trung tâm GDTX thường xuyên nói riêng. Trong điều kiện và yêu cầu dạy học của thế kỉ 21, các tổ trưởng chuyên môn cần có các năng lực cần thiết, đặc biệt là năng lực sáng tạo để chỉ đạo tốt hoạt động dạy học đòi hỏi nhiều sáng tạo ở các Trung tâm GDTX. Ở các Trung tâm GDTX cấp huyện tỉnh Vĩnh Phúc, việc phát triển năng lực sáng tạo của đội ngũ tổ trưởng chuyên môn chưa thực sự được chú trọng và chưa có các biện pháp quản lí cần thiết. Nếu Giám đốc các Trung tâm GDTX có các biện pháp quản lí phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ tổ trưởng chuyên môn, họ sẽ chỉ đạo có hiệu quả hơn các hoạt động chuyên môn ở các Trung tâm GDTX cấp huyện ở tỉnh Vĩnh Phúc. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu Thực hiện đề tài này, tác giả tập trung nghiên cứu công tác quản lý và các biện pháp quản lí phát triển năng lực sáng tạo của đội ngũ tổ trưởng chuyên môn của Giám đốc ở các trung tâm GDTX cấp huyện trên địa bàn Tỉnh Vĩnh phúc: Trung tâm GDTX Yên Lạc, Vĩnh Tường, Phúc Yên, Bình Xuyên, Tam Đảo, Lập Thạch, Tam Dương. 5 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài - Ý nghĩa lý luận: Phân tích lý luận về quản lí phát triển năng lực sáng tạo cho tổ trưởng chuyên môn, tổng kết thực tiễn công tác quản lý và các biện pháp quản lí phát triển năng lực sáng tạo của đội ngũ tổ trưởng của Giám đốc ở các trung tâm GDTX cấp huyện trên địa bàn Tỉnh Vĩnh phúc, chỉ ra những thành công và mặt hạn chế, cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng quy trình quản lý và phát triển năng lực sáng tạo của đội ngũ tổ trưởng. - Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng cho các trung tâm GDTX cấp huyện trên địa bàn tỉnh Vĩnh phúc. Nó còn có giá trị tham khảo cho các nhà quản lý giáo dục. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng một số phương pháp nghiên cứu sau: 8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận - Đọc và thu thập thông tin từ các nguồn tài liệu sách, bài báo đăng trên các tạp chí chuyên ngành, các bài viết ở các nguồn thông tin khác. - Phân tích xử lý thông tin làm sáng tỏ các vấn đề lý luận của đề tài nghiên cứu; tìm hiểu các kinh nghiệm quốc tế về các biện pháp phát triển năng lực sáng tạo cho giáo viên, cán bộ quảnlý nhà trường, cho đội ngũ tổ trưởng chuyên môn để vận dụng vào việc tìm ra các biện pháp phát triển năng lực sáng tạo cho tổ trưởng chuyên môn ở TTGDTX. 8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Phỏng vấn, khảo sát, quan sát dự các hoạt động sinh hoạt chuyên môn và cơ sở vật chất dạy học của nhà trường. 8.3. Quan sát, đánh giá các hoạt động sinh hoạt chuyên môn của trung tâm GDTX, các điều kiện phát triển chuyên môn của nhà trường. 8.4. Nghiên cứu các văn bản, tài liệu chỉ đạo của Giám đốc các trung tâm GDTX cấp huyện ở tỉnh Vĩnh Phúc 8.5. Khảo nghiệm và thử nghiệm: 6 + Khảo nghiệm: Hình thành phiếu khảo nghiệm liệt kê các biện pháp quản lý của Giám đốc trung tâm GDTX sẽ thực hiện để phát triển năng lực sáng tạo của các tổ trưởng chuyên môn và lấy ý kiến của các cán bộ quảnlý giáo dục, giáo viên về sự cần thiết và tính cấp thiết của các biện pháp. 9. Cấu trúc luận văn Cấu trúc luận văn: Ngoài mục lục, mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục bảng biểu và các tài liệu tham khảo, luận văn được chia làm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận cơ bản về quản lí phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở trung tâm GDTX Chương 2. Thực trạng các biện pháp quản lí phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ tổ trưởng chuyên môn trong các trung tâm GDTX cấp huyện ở tỉnh Vĩnh phúc. Chương 3. Các biện pháp quản lí phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ tổ trưởng chuyên môn trong các trung tâm GDTX cấp huyện ở tỉnh Vĩnh phúc. - Kết luận và khuyến nghị. - Tài liệu tham khảo; Phụ lục 7 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUẢN LÍ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC SÁNG TẠO CHO ĐỘI NGŨ TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƢỜNG XUYÊN 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Trên thế giới Phát triển năng lực sáng tạo được chú trọng ở hầu hết các nước trên thế giới, thể hiện trong chính sách, chiến lược, trong các chương trình đào tạo, bồi dưỡng. Nước Mĩ có chiến lược 2012 – 2016 về phát triển sáng tạo trong nghệ thuật và chiến lược phát triển tài năng khoa học công nghệ để phục vụ sự phát triển của một nền kinh tế thịnh vượng hơn. Chính phủ Úc (6 May 2004) công bố đầu tư 308 triệu đô la Úc để phát triển các sáng kiến trong lĩnh vực ICT trong tổng số 5,3 tỉ đô la Úc dùng để thực hiện kế hoạch „Xây dựng năng lực cơ sở cho tương lai của đất nước Úc thông qua khoa học và sáng kiến”. Nhật Bản có chiến lược xã hội điện tử được thông qua vào năm 2001 công bố tất cả các công dân có thể sử dụng ICT một cách tích cực và được hưởng các lợi ích do nó mang lại. Chuyển sang giáo dục phát triển sự sáng tạo cho học sinh, các nhà lãnh đạo Nhật Bản nhấn mạnh: "Thay cho việc dạy các công dân cách làm việc trong các bộ trang phục của các nhà máy, chúng tôi cần trong tương lai Nhật Bản có thể hoàn toàn phát triển sự sáng tạo của cá nhân mỗi học sinh và với cách định hướng này chúng tôi đảm bảo sự phát triển bền vững của nước Nhật”. Tuy nhiên, nghiên cứu cụ thể về các biện pháp quản lí để phát triển năng lực sáng tạo cho tổ trưởng chuyên môn thì còn khá ít ỏi. Một số nước đã đưa ra những quy định về vai trò, trách nhiệm, nhiệm vụ cụ thể của TTCM. Đặc biệt là các nước có nền giáo dục phát triển như Mỹ, Anh, Hà Lan, Hàn Quốc...thì đội ngũ TTCM được ưu tiên phát triển về nhiều mặt và có những quy định riêng đối với TTCM. Hầu hết các nghiên cứu đều tập trung vào các 8 giải pháp phát triển năng lực sáng tạo cho các cá nhân hay một tổ chức và phần lớn là trong lĩnh vực kinh doanh. Những giải pháp này có thể vận dụng vào lĩnh vực giáo dục nếu được xem xét một cách kĩ lưỡng. Đội ngũ tổ trưởng chuyên môn giỏi, sáng tạo có thể được xem như là nguồn nhân lực tài năng ở một nhà trường hay một trung tâm giáo dục thường xuyên, cần được tuyển chọn cất nhắc cẩn thận, được phát triển và được sử dụng theo những nguyên tắc quản lý phù hợp. Sherry Fox đã từng viết: Quản lý nhân tài là một quá trình phát triển, duy trì đội ngũ hiện tại và tuyển chọn, thu hút người lao động có tay nghề cao để thực hiện công việc của tổ chức bạn (Sherry Fox - February 27, 2009). Nhiều nghiên cứu đưa ra nhiều biện pháp để phát triển các năng lực sáng tạo của đội ngũ như: khen ngợi các ý tưởng mới, khơi nguồn đam mê trong mỗi cán bộ, giáo viên, tác động bằng các biện pháp khen thưởng vật chất và tinh thần. Cindy Ko, Giám đốc bộ phận Phát triển quốc tế của tổ chức Endeavor (Mỹ) cho rằng muốn khuyến khích nhân viên sáng tạo, đưa ra ý tưởng mới, thì thưởng khi họ thành công là chưa đủ, mà phải thưởng khi họ thất bại, nhất là các tình huống tạo ra được bài học giá trị, đồng thời giúp họ phấn chấn để tiếp tục dấn bước. Trả lương cho nhân viên cao hơn mức trung bình và phúc lợi nhiều hơn luật định là một giải pháp khuyến khích nhân viên sáng tạo. Bên cạnh đó, các tác giả khác nhấn mạnh một số biện pháp như: giúp giáo viên vượt qua nỗi sợ thất bại, nhận biết các đặc điểm của người tài, hiểu được sở thích, nguyện vọng của họ, phân quyền cho giáo viên và đặc biệt là xây dựng môi trường văn hóa để khuyến khích giáo viên sáng tạo. Theo một nghiên cứu của Đại học Harvard (2008), có một sự tương quan trực tiếp giữa những người có khả năng làm chủ mọi hoạt động với khả năng sáng tạo. Một giáo viên luôn răm rắp làm theo lệnh của hiệu trưởng chắc chắn không phải là một giáo viên sáng tạo. Nới rộng quyền tự quyết định và tự chịu trách nhiệm sẽ giúp giáo viên chủ động, mạnh dạn đưa ra những sáng kiến trong công việc đồng thời tích cực hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao. Trao quyền 9 tự chủ cũng đồng nghĩa với củng cố lòng tin giữa hiệu trưởng và giáo viên, tăng sự tự tin, tính tự lập cho giáo viên. Tóm lại, những biện pháp sau được nghiên cứu, đề xuất và ứng dụng để quản lí phát triển năng lực sáng tạo cho một cá nhân hay một tổ chức: 1/ Nâng cao nhận thức về vai trò của sáng tạo đối với học sinh và đội ngũ TTCM 2/ Bồi dưỡng kiến thức về sáng tạo cho TTCM và GV 3/ Phát triển kĩ năng sáng tạo cho đội ngũ TTCM 4/ Xây dựng môi trường khuyến khích sự sáng tạo cho đội ngũ TTCM và GV trong các trung tâm GDTX. 5/ Sử dụng CNTT&TT để phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ TTCM. Những biện pháp này sẽ được xem xét và vận dụng để giúp Giám đốc trung tâm giáo dục thường xuyên quản lí phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ tổ trưởng chuyên môn. 1.1.2. Ở Việt Nam Gần đây xuất hiện một số tài liệu có liên quan đến việc bồi dưỡng năng lực cho TTCM, song chưa nhiều và mới chỉ đề cập một cách khái lược hoặc đi vào một số mặt nào đó ít liên quan đến vấn đề đang nghiên cứu của tác giả. Trong cuốn “ Sổ tay hiệu trưởng trường dân tộc nội trú” của nhóm tác giả do Đỗ Ngọc Bích chủ biên có nói về việc dựa vào đội ngũ TTCM để đẩy mạnh hoạt động của tổ, nhóm chuyên môn; tăng cường kiểm tra việc dạy học trên lớp; xây dựng tập thể sư phạm và coi đây là giải pháp rất quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường. Tác giả Nguyễn Văn Lê trong cuốn “ Người hiệu trưởng trường trung học cơ sở” cũng có đề cập tới vai trò của TTCM trong việc xây dựng và triển khai kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn. Tạp chí thông tin quản lý giáo dục năm 2004 cũng có một số bài viết về vị trí, vai trò, năng lực và một số 10 biện pháp nâng cao năng lực cho TTCM trong trường trung học của các tác giả Nguyễn Thị Tuyết Hạnh; Ngô Viết Sơn; Trần Minh Hằng. Nhìn chung, các tài liệu này rất bổ ích nhưng chưa phải là tài liệu tập trung viết về TTCM mà chỉ đề cập đến khi có liên quan. Tuy nhiên, điều đáng nói là tất cả các tác giả bài viết đều thống nhất về vai trò rất quan trọng và việc cần thiết phải nâng cao năng lực cho TTCM, quản lý tốt việc phát triển đội ngũ TTCM, coi đó như là một giải pháp then chốt trong việc đổi mới hoạt động trong mỗi nhà trường, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Về vấn đề bồi dưỡng đội ngũ TTCM, hiện nay một số cơ sở giáo dục (Sở GD&ĐT) đã viết các chuyên đề, giáo trình và đưa vấn đề bồi dưỡng đội ngũ TTCM vào chương trình bồi dưỡng CB - QLGD các cấp trong đó có cấp THPT. Tuy nhiên đa số chỉ mới dừng lại ở mức độ chuyên đề bồi dưỡng đội ngũ TTCM đã có sẵn chứ chưa đề cập đến các vấn đề khác như quy hoạch, tuyển dụng, bồi dưỡng năng lực chuyên môn, năng lực quản lý, năng lực sáng tạo, đánh giá, đãi ngộ...đối với TTCM. Một điều đáng chú ý là trong những năm gần đây một số tác giả luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý giáo dục cũng đã đề cập đến vấn đề này ở những góc độ khác nhau. Chẳng hạn, tại trường Đại học sư phạm Hà Nội có một số tác giả luận văn nghiên cứu với đề tài như: Nguyễn Hữu Khoa (Lâm Đồng - 2009); Nguyễn Hữu Cho (Đắc Lắc - 2009); Nguyễn Đức Hồng (Đắc Lắc - 2008); Nguyễn Mạnh Hà (Yên Bái - 2005)... Các tác giả nói trên đã đề cập đến công tác bồi dưỡng đội ngũ TTCM ở trường trong hệ thống giáo dục (gồm cả Tiểu học, THCS, THPT). Các công trình nghiên cứu này cơ bản đã giải quyết những vấn đề lý luận cũng như thực tiễn về xây dựng và phát triển đội ngũ TTCM trong các trường ở một số địa phương cụ thể như các tỉnh như Yên Bái, Lâm Đồng, Đắc Lắc... Tuy nhiên, các nghiên cứu đó chưa đề cập đến việc quản lí phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ tổ trưởng chuyên môn. 11