Tài liệu Biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên ở học viện chính trị quân đội nhân dân việt nam trong giai đoạn hiện nay

MỤC LỤC Trang Lời cảm ơn .................................................................................................. i Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt ...................................................... ii Danh mục các bảng .................................................................................... iii Mục lục ....................................................................................................... iv MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1 Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN Ở CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC, CAO ĐẲNG . 7 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu............................................................... 1.1.1. Ngoài nước ........................................................................................ 1.1.2. Trong nước ........................................................................................ 1.1.3. Trong quân đội................................................................................... 1.2. Một số quan điểm về phát triển đội ngũ giảng viên ............................. 1.2.1. Khái niệm đội ngũ giảng viên ........................................................... 1.2.2. Một số quan điểm về phát triển đội ngũ giảng viên ở trường đại học....... 1.2.3. Phát triển chuyên môn cho đội ngũ giảng viên ................................. 1.3. Các nhân tố tác động tới phát triển đội ngũ giảng viên ........................ 1.4. Biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên trường đại học, cao đẳng ............ 1.4.1. Biện pháp ........................................................................................... 1.4.2. Biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên trường đại học, cao đẳng ............. 1.5. Các yêu cầu phát triển đội ngũ giảng viên trong các Học viện, nhà trường quân đội ............................................................................................ Kết luận chương 1........................................................................................ Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN Ở HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM .............. 2.1. Vài nét về Học viện Chính trị ..................................................................... 2.1.1. Sơ lược quá trình hình thành và phát triển của Học viện Chính trị ............. 2.1.2. Vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Học viện ............................ 2.1.3. Đặc điểm, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của Học viện ....................... 2.2. Thực trạng phát triển đội ngũ giảng viên ở Học viện Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam ................................................................................ 2.2.1. Thực trạng số lượng, cơ cấu, chất lượng, trình độ của đội ngũ 4 7 7 10 12 14 14 15 18 20 22 22 22 26 29 30 30 30 33 35 38 38 giảng viên..................................................................................................... 2.2.2. Thực trạng phát triển đội ngũ giảng viên ở Học viện Chính trị............. 2.3. Nguyên nhân của thực trạng ................................................................. 2.3.1. Nguyên nhân ưu điểm........................................................................ 2.3.2. Nguyên nhân khuyết điểm ................................................................. 2.3.3. Một số kinh nghiệm trong việc phát triển đội ngũ giảng viên ở Học viện Chính trị ............................................................................................... Kết luận chương 2........................................................................................ Chương 3: BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN Ở HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY .................................................................... 3.1. Những yêu cầu xác định biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên ở Học viện Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam trong giai đoạn hiện nay................................................................................................................ 3.2. Những biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên ở Học viện Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam trong giai đoạn hiện nay ............................. 3.2.1. Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các chủ thể quản lý đối với công tác phát triển đội ngũ giảng viên Học viện ......................................... 3.2.2. Xây dựng chương trình, kế hoạch phát triển đội ngũ giảng viên ............ 3.2.3. Tuyển chọn, sử dụng có hiệu quả đội ngũ giảng viên của Học viện theo yêu cầu chuẩn hóa ................................................................................ 3.2.4. Chú trọng xây dựng đội ngũ giảng viên có trình độ chuyên môn cao, đầu đàn, kế cận ..................................................................................... 3.2.5. Tạo điều kiện môi trường thuận lợi để đội ngũ giảng viên phát triển trong nghề nghiệp ................................................................................ 3.3. Mối quan hệ của các biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên ở Học viện Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam trong giai đoạn hiện nay ...................... 3.4. Khảo sát tính khả thi của các biện pháp ............................................... Kết luận chương 3........................................................................................ KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................... 1. Kết luận ....................................................................................................... 2. Khuyến nghị............................................................................................. DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ Đà ĐƯỢC CÔNG BỐ 5 44 48 48 49 50 52 53 53 56 56 61 68 75 79 83 83 87 88 88 89 91 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ PHỤ LỤC ................................................................................................... 6 92 95 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ 1 CBQLGD Cán bộ quản lý giáo dục 2 CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa 3 CTĐ, CTCT Công tác Đảng, Công tác Chính trị 4 CT-CD Chiến thuật - chiến dịch 5 CNXHKH Chủ nghĩa xã hội khoa học 6 ĐNGV Đội ngũ giảng viên 7 ĐLNTQS Đường lối nghệ thuật quân sự 8 GV Giảng viên 9 LSĐCSVN Lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam 10 NN&PL Nhà nước và pháp luật 11 Nxb Nhà xuất bản 12 SPQS Sư phạm quân sự 13 TLHQS Tâm lý học quân sự 14 TTHCM Tư tưởng Hồ Chí Minh TT 2 DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1. Thực trạng số lượng giảng viên Học viện Chính trị ................... 38 Bảng 2.2. Thống kê về thâm niên công tác của đội ngũ giảng viên ........... 41 Bảng 2.3. Thống kê chất lượng giảng viên về cấp bậc và trình độ đào tạo ................................................................................................................ 43 Bảng 2.4. Thống kê trình độ trải nghiệm thực tế của giảng viên ................ 44 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp ........................ 84 3 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục và đào tạo là một lĩnh vực hết sức quan trọng của mỗi quốc gia, là điều kiện và là biểu hiện trình độ phát triển của quốc gia ấy. Nghị quyết Hội nghị lần thứ II Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII đã khẳng định cùng với khoa học công nghệ giáo dục - đào tạo là quốc sách hàng đầu, đồng thời khẳng định: “Phát triển giáo dục và đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, là điều kiện phát triển nguồn lực con người, yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và phát triển bền vững....”. Nâng cao chất lượng giáo dục nhằm cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ thời kỳ đổi mới. Yếu tố góp phần nâng cao chất lượng giáo dục chính là đội ngũ các nhà quản lý, các nhà sư phạm. Những năm qua, nền giáo dục nước ta đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài phục vụ đắc lực cho công cuộc bảo vệ và xây dựng đất nước, nhưng so với yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và xu thế hội nhập thế giới thì nền giáo dục nước nhà còn nhiều bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của xã hội phát triển. Nghị quyết số 05-NQ/BCSĐ của Ban cán sự Đảng bộ Giáo dục và Đào tạo ngày 06/01/2010 về đổi mới quản lý giáo dục Đại học giai đoạn 2010 - 2012 đã đánh giá: “... Chất lượng giảng viên đại học, cao đẳng chậm được nâng cao, tỷ lệ giảng viên có trình độ tiến sĩ thấp, chỉ xấp xỉ 10% so với tổng số giảng viên đại học, cao đẳng trong 9 năm qua...” [6, tr.2]. Muốn tiếp tục thực hiện thành công sự nghiệp đổi mới của đất nước trong thời kỳ CNH, HĐH và hội nhập kinh tế quốc tế trước hết cần phải đổi mới, xây dựng nền giáo dục Việt Nam tiên tiến, hiện đại theo ba định hướng lớn: “chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa” bằng nhiều giải pháp trong đó giải 7 pháp phát triển và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo là quan trọng. Chỉ thị 40-CT/TW ngày 15/04/2004 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục đã chỉ rõ: “... Mục tiêu là xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục được chuẩn hoá, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay nghề của nhà giáo; thông qua việc quản lý, phát triển đúng định hướng và có hiệu quả sự nghiệp giáo dục để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước…” [9, tr.2]. Nghị quyết về giáo dục của Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam số 37/2004/QH11 nêu rõ: “Phải tập trung xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đạt chuẩn về trình độ đào tạo”. Trong Đề án “kiện toàn, phát triển đội ngũ nhà giáo quân đội đến năm 2010” của Bộ Tổng tham mưu xác định: “Đội ngũ nhà giáo quân đội là lực lượng nòng cốt, giữ vai trò quyết định chất lượng giáo dục - đào tạo trong các nhà trường quân đội, đồng thời là lực lượng quan trọng trong hoạt động nghiên cứu khoa học của toàn quân” [4, tr.1]. Phát huy đội ngũ nhà giáo là một vấn đề chiến lược của mỗi nhà trường. Ph¸t triÓn ®éi ngò GV, CBQLGD đảm bảo cả về số lượng, cơ cấu và chất lượng gåm 3 kh©u cã liªn quan chÆt chÏ, mËt thiÕt víi nhau: Ph¸t hiÖn; lùa chän, ®µo t¹o; båi d-ìng vµ sö dông, trong ®ã ®µo t¹o, båi d-ìng lµ mét trong nh÷ng kh©u quyÕt ®Þnh chÊt l-îng cña ®éi ngò GV, CBQLGD. Học viện Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam là một trung tâm đào tạo cán bộ chính trị trung, cao cấp và giảng viên khoa học xã hội nhân văn của quân đội. Phương châm của Học viện hiện nay là giữ vững, nâng cao chất lượng gi¸o dôc - đào tạo. Đây là vấn đề luôn được quan tâm của Đảng ủy, Ban giám ®èc và toàn thể cán bộ, giảng dạy, häc viªn, chiÕn sü, c«ng nh©n viªn cña Học viện. Sự phát triển của Học viện sẽ phụ thuộc vào chất lượng 8 gi¸o dôc - đào tạo của Học viện. Liên quan đến chất lượng đào tạo, đặc biệt trong thời kỳ phát triển như hiện nay thì đội ngũ giảng viên phải được phát triển cả về số lượng, chất lượng, đồng bộ về cơ cấu các chuyªn ngành đào tạo và đáp ứng được nhu cầu thực tiễn đÆt ra của đất nước và quân đội. Trong những năm qua, được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và đầu tư của Bộ Quốc phòng, Học viện Chính trị đã có nhiều cố gắng trong công tác giáo dục - đào tạo, góp phần duy trì và nâng cao chất lượng giảng dạy. Học viện đã đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn theo các chuyên ngành; đào tạo đội ngũ chính ủy, chính trị viên cấp trung, sư đoàn; đào tạo đội ngũ cán bộ Chính trị, giảng viên có trình độ thạc sỹ, tiến sỹ... cho toàn quân và được đánh giá cao về chất lượng đào tạo. Tuy nhiên, quy mô đào tạo của Học viện mỗi ngày một tăng, nhất là những năm gần đây Học viện được Bộ Quốc phòng giao nhiệm vụ đào tạo đội ngũ chính ủy, chính trị viên theo nghị quyết 51 của Bộ chính trị, đào tạo Quốc phòng an ninh đối tượng 2, đào tạo trình độ thạc sỹ chuyên ngành Tư tưởng Hồ Chí Minh và Quản lý giáo dục; đào tạo sau đại học hệ dân sự; đào tạo cho Quân đội Hoàng gia Campuchia, Quân đội nh©n d©n C¸ch m¹ng Lào ở các bậc học từ đại học đến sau đại học. Chính vì vậy, đối tượng đào tạo của Học viện càng đa dạng, phức tạp hơn và từ đó đã phần nào bộc lộ những bất cập trong việc quản lý hoạt động giảng dạy, thiếu đồng bộ trong đội ngũ giảng viên, chưa cân đối cán bộ giảng dạy giữa các chuyên ngành đào tạo. Vì vậy, việc phát triển đội ngũ giảng viên phù hợp với xu hướng phát triển của Học viện trong những năm tới cần phải được quan tâm đặc biệt, nhằm từng bước nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo, góp phần cho Học viện hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao; khẳng định được chức năng giáo dục - đào tạo, nghiên cứu khoa học và phục vụ nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu của Quân đội nhân dân Việt Nam trong mọi tình huống. 9 Hiện nay, vấn đề phát triển đội ngũ giảng viên ở các Học viện, nhà trường nói chung và các Học viện, nhà trường quân đội nói riêng đã có nhiều công trình nghiên cứu. Nhưng chưa có công trình nào nghiên cứu BiÖn ph¸p phát triển đội ngũ giảng viên ở Học viện Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam. Vì vậy, tác giả chọn đề tài “Biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên ở Học viện Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam trong giai đoạn hiện nay”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở làm rõ một số vấn đề cơ bản về lý luận và thực tiễn của việc phát triển đội ngũ giảng viên nói chung, phát triển đội ngũ giảng viên ở Học viện Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam nói riêng, đề tài đề xuất một số biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên ở Học viện Chính trị đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ hiện tại và tạo tiền đề cho sự phát triển lâu dài, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo của Học viện Chính trị đáp ứng nhu cầu thực tiễn đặt ra của quân đội trong tình hình mới hiện nay. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu * Khách thể nghiên cứu: Công tác phát triển đội ngũ giảng viên ë Häc viÖn ChÝnh trÞ Quân đội nhân dân Việt Nam. * Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên ở Học viện Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. 4. Phạm vi nghiên cứu - Một số biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên ở Học viện Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. - Khách thể khảo sát: Khảo sát 189 đồng chí, trong đó giảng viên và cán bộ quản lý 91 đồng chí, học viên 98 đồng chí. 5. Giả thuyết khoa học Thời gian qua, đội ngũ giảng viên Học viện Chính trị đã đáp ứng được các nhiệm vụ được giao. Song, đứng trước yêu cầu đổi mới của công tác đào 10 tạo sĩ quan quân đội thì đội ngũ giảng viên ở Học viện còn có nhiều hạn chế, bất cập nhất định. Đề xuất và áp dụng các biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên phù hợp với tình hình mới (như xây dựng chiến lược phát triển đội ngũ giảng viên, nâng cao trình độ chuyên môn, có các chính sách sử dụng đội ngũ phù hợp...) sẽ nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên. Từ đó, nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo của Học viện Chính trị Quân đội nhân dân Việt nam trong giai đoạn hiện nay. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu các vấn đề lý luận về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học. - Nghiên cứu các yêu cầu phát triển đội ngũ giảng viên ở các Học viện, nhà trường quân đội - Đánh giá đúng thực trạng, xác định nguyên nhân và những vấn đề đang đặt ra cần giải quyết trong quá trình phát triển đội ngũ giảng viên ở Học viện Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam. - Đề xuất biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên ở Học viện Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. 7. Phương pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu sau: - Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: + Tổng hợp, phân tích các vấn đề lý luận liên quan đến đề tài từ các bài viết, sách, báo, tạp chí, các đề tài nghiên cứu khoa học... + Tổng hợp, phân tích các vấn đề lý luận liên quan đến đề tài từ các nguồn internet. + Liệt kê, phân tích các yêu cầu phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học và của các cơ sở đào tạo quân đội. - Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: 11 + Phương pháp điều tra: Điều tra trên 91 giảng viên và cán bộ quản lí, 98 học viên về các vấn đề chất lượng đội ngũ, các biện pháp quản lí phát triển đội ngũ... + Phỏng vấn sâu một số cán bộ quản lí và giảng viên. Phương pháp chuyên gia nhằm xác định tính đúng đắn của các biện pháp; thống kê toán học để xử lí số liệu. 8. Đóng góp của đề tài Biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên ở Học viện Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. 9. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính luận văn được trình bày trong 3 chương: - Chương 1: Một số vấn đề lý luận về phát triển đội ngũ giảng viên ở các cơ sở giáo dục đại học, cao đẳng. - Chương 2: Thực trạng phát triển đội ngũ giảng viên ở Học viện Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam. - Chương 3: Biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên ở Học viện Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. 12 CHƯƠNG 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN Ở CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC, CAO ĐẲNG 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Ngoài nước Do tầm quan trọng của giáo dục đại học đối với sự phát triển của mỗi quốc gia và do tầm quan trọng của đội ngũ giảng dạy trong các trường đại học đối với chất lượng và danh tiếng của một trường đại học nên việc phát triển đội ngũ giảng viên, đặc biệt là phát triển chuyên môn được nhiều nhà chuyên môn và các tổ chức nghiên cứu về phát triển giáo dục nghiên cứu. Từ những năm 1990 UNESCO đã thực hiện các nghiên cứu về phát triển đội ngũ giảng viên. Từ những năm 1998 Commonweath cũng đã đề cập đến các vấn đề này. Nhiều tác giả và tác phẩm nghiên cứu sâu về sự cần thiết, những thách thức, các kinh nghiệm và các giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên: Day, C. (1994). Planning for the professional development of teachers and schools: a principled approach. Teacher Educators' Annual Handbook, Brisbane: QUT: 108-133; Blackwell R, Blackmore P(2003), Towards Strategic Staff Development in Higher Education ; Barnes J, Berendt B và nhiều tác giả khác, 1994, Higher education staff development: directions for the 21st century, UNESCO Fielden J, 1998, Higher Education Staff Development: A Continuing MissionHigher Education Staff Development: A Continuing Mission, Commonwealth Secretariat. Và nhiều các tác phẩm, tác giả khác. Trong các công trình nghiên cứu này các tác giả đều nhấn mạnh tầm quan trọng của đội ngũ giảng viên đối với chất lượng của trường đại học. 13 Một đội ngũ giảng viên có chất lượng tốt và có nhiều sáng kiến là sự đảm bảo chắc chắn đối với chất lượng của trường đại học trong thế giới đầy sự biến đổi này. (Barnes J, Berendt B và nhiều tác giả khác, 1994). Phát triển đội ngũ, chìa khóa tạo nên chất lượng của đội ngũ ( Fielden J, 1998). Phát triển đội ngũ giảng viên được xem là mấu chốt để giúp một trường đại học thành công. (Blackwell R, Blackmore P, 2003). Các tác giả đề cập đến sự cần thiết phải phát triển đội ngũ giảng viên do những yêu cầu mới của thời đại. Phát triển đội ngũ giảng viên là yêu cầu của các trường đại học đứng trước những thách thức của nhu cầu học tập ngày càng lớn của dân số, do sự đòi hỏi của sự phát triển kinh tế, xã hội trong hoàn cảnh mới, sự thay đổi của công nghệ, các yêu cầu mới của thị trường lao động (Fielden J, 1998) Tuy vậy theo Blackwell R, Blackmore P (2003), vấn đề phát triển đội ngũ hầu như không nằm trong chiến lược của các trường đại học. Các tác giả đưa ra các giải pháp phát triển đội ngũ khác nhau. Day, C. (1994) tóm tắt các giải pháp phát triển nguồn nhân lực trong đó chỉ rõ những nguyên tắc cần tiến hành để phát triển đội ngũ: Những chiến lược cơ bản về phát triển nguồn nhân lực Nguyên tắc về nguồn nhân lực Cụ thể hoá nguyên tắc Phát triển và ứng dụng triết lý - Xây dựng hệ thống triết lý chung để quản lý quyền con người con người - Xây dựng hệ thống và những thực hành để áp dụng triết lý Thuê đúng người - Biết mình cần gì - Lựa chọn kĩ càng Giữ chân họ - Thưởng hậu hĩnh - Bảo vệ công việc - Thăng chức - Chia sẻ sự sung túc 14 Đầu tư vào họ - Đầu tư vào giáo dục đào tạo - Cung cấp nhiều cơ hội phát triển Trao quyền cho họ - Cung cấp thông tin và các dịch vụ hỗ trợ - Khuyến khích sự tự quản và sự tham gia - Tái xây dựng kế hoạch cho công việc - Thúc đẩy những nhóm tự quản Thúc đẩy sự đa dạng - Hiểu rõ và sâu về sự đa dạng trong tổ chức - Người quản lý chịu trách nhiệm Các tác giả đều nhấn mạnh khía cạnh cần thiết nhất là phát triển chuyên môn cho giảng viên. Day C (1994) đưa ra định nghĩa về phát triển chuyên môn cho giảng viên, mục đích của phát triển chuyên môn và các giải pháp phát triển chuyên môn cho giảng viên. Các giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên được các tác giả đề cập đến là: Xây dựng chiến lược và chính sách phát triển đội ngũ; Đào tạo các kiến thức và kĩ năng cơ bản về sư phạm và quản lí; Phát triển mạng lưới chuyên môn dạy học; Khuyến khích nhiều lực lượng tham gia vào việc phát triển đội ngũ (trường đại học, các tổ chức tư nhân, các tổ chức phi chính phủ…), đào tạo từ xa, xây dựng môi trường làm việc khuyến khích giảng viên, trao quyền tự chủ cho nhà trường trong việc đào tạo đội ngũ, xây dựng văn hóa hợp tác, sự tham gia của các lực lượng vào phát triển chuyên môn cho đội ngũ giảng viên, yêu cầu các cá nhân có kế hoạch phát triển chuyên môn cho bản thân… (Fielden J, 1998). Phát triển khả năng sáng nghiệp và học tập suốt đời của đội ngũ; Blackwell R, Blackmore P (2003), đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ; xây dựng các khoa thành những cộng đồng học tập và đào tạo giảng viên, khuyến khích việc dạy học dựa trên các kết quả nghiên cứu; đưa công nghệ thông tin vào quá trình bồi dưỡng đội ngũ và tạo các điều kiện hỗ trợ việc phát triển đội ngũ. 15 Để đạt được mục đích phát triển đội ngũ giảng viên theo Barnes J, Berendt B và nhiều tác giả khác, (1994) cần: Cải tiến chương trình đào tạo; Tích hợp các môn học trong quá trình đào tạo; Chia sẻ kinh nghiệm giữa các giảng viên; Xây dựng các chính sách phát triển đội ngũ. Nhìn chung các nghiên cứu đã đi sâu vào các vấn đề về phát triển đội ngũ và đưa ra nhiều giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên ở các trường đại học. 1.1.2. Trong nước Chủ tịch Hồ Chí Minh đánh giá cao vai trò của giảng viên và luôn dành cho đội ngũ nhà giáo những tình cảm đặc biệt. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh “Nếu không có thầy giáo thì không có giáo dục, không có giáo dục, không có cán bộ thì cũng không nói gì đến kinh tế, văn hóa”. “Dù là tên tuổi không đăng trên báo, không được thưởng Huân chương, song những người thầy giáo tốt là những anh hùng vô danh” [23, tr.331]. Nghị quyết Hội nghị lần thứ hai Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa VIII) về định hướng chiến lược phát triển giáo dục - đào tạo trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa tiếp tục khẳng định: “Thực sự coi giáo dục đào tạo là quốc sách hàng đầu. Nhận thức sâu sắc giáo dục - đào tạo cùng với khoa học công nghệ là nhân tố quyết định tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội, đầu tư cho giáo dục - đào tạo là đầu tư phát triển”. Trong đó chất lượng giáo dục có ý nghĩa quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội và “Giáo viên là nhân tố quyết định chất lượng của giáo dục và được xã hội tôn vinh”. Ngày 15/4/2004 Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ban hành Chỉ thị số 40CT/TƯ về việc nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, đã khẳng định: “Phát triển giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, là điều kiện phát huy nguồn lực con người. Đây là 16 trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, trong đó nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục là lực lượng nòng cốt có vai trò quan trọng” [9, tr.1]. Sự nghiệp giáo dục - đào tạo những thế hệ người Việt Nam có bản lĩnh chính trị vững vàng, có lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, có phẩm chất đạo đức, có khả năng sáng tạo, làm chủ tri thức hiện đại quyết tâm đưa đất nước phát triển sánh kịp các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới, gắn liền với sự đầu tư phát triển một nền giáo dục vững mạnh, trong đó việc quan tâm chăm lo phát triển đội ngũ nhà giáo một cách toàn diện hết sức quan trọng. Luật Giáo dục đã khẳng định nhà giáo giữ vai trò quyết định trong việc bảo đảm chất lượng giáo dục. Ngày 11/01/2005 Thủ tướng Chính phủ đã ra Quyết định số 09/2005/TTg về việc phê duyệt Đề án “Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục theo hướng chuẩn hóa, nâng cao chất lượng, bảo đảm đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, lương tâm nghề nghiệp và trình độ chuyên môn của nhà giáo thông qua việc quản lý, phát triển đúng định hướng và có hiệu quả của sự nghiệp giáo dục để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp giáo dục trong công cuộc đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế” [36, tr.1]. Như vậy, sự nghiệp phát triển giáo dục - đào tạo luôn được Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm, trong đó biện pháp phát triển đội ngũ nhà giáo được coi là: Khâu then chốt để thực hiện chiến lược phát triển giáo dục là phải đặc biệt chăm lo đào tạo, bồi dưỡng và tiêu chuẩn hóa đội ngũ giảng viên, cũng như đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục cả về chính trị tư tưởng, đạo đức và nâng cao năng lực chuyên môn. Vì vậy, biện pháp phát triển đội ngũ nhà giáo hiện nay là vấn đề đang được cán bộ quản lý các cấp, nhất là các cán bộ lãnh đạo, chỉ huy trong các nhà trường và các nhà khoa học giáo dục quan tâm nghiên cứu. 17 Thời gian qua, các nhà khoa học đã có nhiều công trình nghiên cứu về công tác quản lý giáo dục, các chuyên gia tập trung phần nhiều về nghiên cứu những vấn đề về chiến lược phát triển giáo dục, đổi mới chương trình, mục tiêu, phương pháp giảng dạy, phát triển nguồn nhân lực trong đó có những nội dung đề cập đến việc xây dựng, phát triển đội ngũ giảng viên dưới nhiều góc độ của các cấp học, ngành học khác nhau. Một số đề tài luận văn thạc sĩ tập trung nghiên cứu về đội ngũ giảng viên ở từng cấp học, bậc học như: Nguyễn Đức Lương (2007), Một số biện pháp xây dựng đội ngũ giáo viên THPT tỉnh Hoà Bình giai đoạn 2006 - 2010. Vương Thị Thì (2007), Các biện pháp xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên trường Trung cấp Nông nghiệp Hà Nội. Hoàng Văn Thực (2007), Một số biện pháp xây dựng đội ngũ giảng viên trường Cao đẳng sư phạm Hoà Bình đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Lê Thanh Đạm (2008), Các biện pháp xây dựng phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường Trung học phổ thông tỉnh Yên Bái giai đoạn 2006 - 2010. Nguyễn Hùng (2008), Biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Đăk Lăk. Phan Văn Thạch (2008), Quy hoạch và phát triển đội ngũ giảng viên trường Cao đẳng Công nghiệp Cẩm Phả đến năm 2015. Dương Hồng Minh (2010), Phát triển đội ngũ giáo viên Tiểu học tỉnh Lạng Sơn trong giai đoạn hiện nay. Nông Thanh Hải (2010), Biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên các trường trung học cơ sở huyện Lộc Bình, tỉnh Lạng Sơn giai đoạn hiện nay. 1.1.3. Trong quân đội Đã có nhiều tài liệu, công trình nghiên cứu đến vấn đề giáo dục và công tác quản lý giáo dục như cuốn sách “Những vấn đề cơ bản của quá trình đổi mới và nâng cao chất lượng công tác huấn luyện giáo dục” do Học viện Chính trị Quân sự xuất bản (1982). Trong công trình nghiên cứu này, đã nêu 18 ra những yêu cầu cao về phẩm chất chính trị, trình độ năng lực giảng dạy, nghiên cứu khoa học và học vị trong xây dựng đội ngũ giảng viên. Công trình nghiên cứu “Nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ giáo viên khoa học xã hội nhân văn trong quân đội giai đoạn hiện nay” (2005), do Đại tá, PGS, TS Đặng Đức Thắng chủ biên. Trong công trình này tác giả đã khẳng định vị trí, vai trò quan trọng của đội ngũ giáo viên khoa học xã hội và nhân văn quân sự, xây dựng một hệ thống tiêu chí đánh giá chất lượng đào tạo, xác định mục tiêu, xây dựng mô hình đào tạo và đưa ra hệ thống giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ giáo viên khoa học xã hội và nhân văn trong quân đội hiện nay. Luận văn thạc sĩ của: Khuất Duy Hùng (2008), Biện pháp nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên Trường Sĩ quan Lục quân 1 hiện nay. Trần Ngọc Tam (2009), Biện pháp chuẩn hóa đội ngũ giảng viên Trường Sĩ quan Chính trị hiện nay. Phí Văn Khánh (2010), Biện pháp bồi dưỡng đội ngũ giáo viên ở trường Quân sự Bộ Tư lệnh Thủ đô Hà Nội hiện nay. Như vậy, trong những năm gần đây, cùng với những yêu cầu mới của sự nghiệp đổi mới giáo dục, đã có rất nhiều công trình nghiên cứu khoa học ra đời sát thực với khoa học chuyên ngành quản lý. Những công trình nghiên cứu trong và ngoài quân đội về đội ngũ giảng viên đều thống nhất về sự cần thiết phải phát triển đội ngũ giảng viên, đồng thời đề ra các biện pháp nhằm quy hoạch về cơ cấu, số lượng, ngành nghề hợp lý và tuyển chọn, sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng, chuẩn hóa nhằm nâng cao trình độ năng lực, tạo ra môi trường thuận lợi cho việc phát triển đội ngũ giảng viên. Trong những công trình nêu trên đều đã chọn cho mình một góc độ nghiên cứu riêng phù hợp với địa phương, nhà trường, đơn vị cụ thể với mong muốn công trình nghiên cứu có những đóng góp nhất định trong việc phát triển đội ngũ giảng viên, đáp ứng yêu cầu giáo dục - đào tạo ở các cơ sở đào tạo, các nhà trường. Từ những kết quả nghiên cứu về phát triển đội ngũ giảng 19 viên cả trong và ngoài quân đội đã tạo ra những điều kiện, nền tảng lý luận giúp cho việc kế thừa, phát triển và nghiên cứu thành công vấn đề biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên ở Học viện Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. 1.2. Một số quan điểm về phát triển đội ngũ giảng viên 1.2.1. Khái niệm đội ngũ giảng viên Theo từ điển tiếng Việt, đội ngũ là “Tập hợp gồm một số đông người cùng chức năng hoặc nghề nghiệp, thành một lực lượng” [41, tr.45]. Chẳng hạn: “đội ngũ trí thức”, “đội ngũ cán bộ”, “đội ngũ giảng viên”... Đội ngũ giảng viên là tập thể những người đảm nhiệm công tác giáo dục và dạy học có đủ tiêu chuẩn đạo đức, chuyên môn và nghiệp vụ quy định. Từ những nghiên cứu trên, có thể quan niệm: Đội ngũ giảng viên là tập hợp các nhà giáo làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục và nghiên cứu khoa học ở các trường đại học và Cao đẳng; họ được tổ chức thành một lực lượng, cùng chung nhiệm vụ là thực hiện các mục tiêu giáo dục đề ra cho các cơ sở giáo dục đó. Đội ngũ giảng viên là lực lượng tham gia trực tiếp vào quá trình giáo dục đại học nhằm đào tạo nguồn nhân lực có trình độ cao, bồi dưỡng, phát triển nhân tài cho đất nước. Họ gắn bó với nhau thông qua lợi ích vật chất và tinh thần trong khuôn khổ quy định của pháp luật và thể chế xã hội. Từ khái niệm trên có thể hiểu: Đội ngũ giảng viên ở Học viện Chính trị là lực lượng lao động sư phạm; số lượng đội ngũ này tùy theo yêu cầu nhiệm vụ dạy học và quy định của cấp trên cũng như việc tổ chức lao động sư phạm của Học viện. Bên cạnh số lượng, chất lượng đội ngũ giảng viên được thể hiện trước hết là ở chất lượng của từng người. Đó là, phẩm chất chính trị, thế giới quan khoa học, niềm tin, lý tưởng và phẩm chất đạo đức cách mạng. Phẩm chất nghề nghiệp của người giảng viên thể hiện ở xu hướng sư phạm, lòng mong muốn, thái độ tích cực đối với hoạt động dạy học, hiến dâng đời mình cho sự 20 nghiệp đào tạo nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho quân đội và đất nước. Tuy nhiên, chất lượng của đội ngũ giảng viên không chỉ là sự cộng lại thuần túy các phẩm chất cá nhân của mỗi giảng viên mà là tổng hòa của các phẩm chất ấy thể hiện ở những đặc trưng của một tập thể sư phạm mạnh. Để có một đội ngũ giảng viên đồng bộ phải có một cơ cấu hợp lý, bao gồm cơ cấu về độ tuổi, thâm niên giảng dạy, tuổi quân, trình độ học vấn; đây là những yếu tố quan trọng của việc phát triển đội ngũ giảng viên hiện nay. Nếu đội ngũ giảng viên không bảo đảm sự kế thừa, chuyển tiếp giữa các độ tuổi thì sẽ dẫn tới sự hẫng hụt, mất cân đối. Bởi theo Luật sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam, mỗi cán bộ, sĩ quan, giảng viên đều có giới hạn nhất định về độ tuổi phục vụ theo cấp bậc quân hàm; và do thực tiễn đòi hỏi nên đội ngũ này phải đảm bảo cơ cấu độ tuổi, thâm niên công tác để phát triển liên tục, vững chắc. Đội ngũ giảng viên Học viện Chính trị là một bộ phận quan trọng đặc biệt của đội ngũ cán bộ, quân nhân chuyên nghiệp, viên chức quốc phòng của Học viện, nên việc xây dựng đội ngũ này là một nội dung, một mặt cơ bản của công tác xây dựng đội ngũ cán bộ của Học viện. Do yêu cầu cao về phẩm chất, năng lực, phương pháp tác phong công tác cũng như số lượng và cơ cấu đội ngũ giảng viên của Học viện có những đặc điểm riêng; do đó việc phát triển đội ngũ này để sử dụng hiệu quả cần phải có những nội dung, phương pháp và hình thức đặc thù. 1.2.2. Một số quan điểm về phát triển đội ngũ giảng viên ở trường đại học Việc chăm lo xây dựng và phát triển đội ngũ giảng viên là nhiệm vụ trung tâm, ưu tiên hàng đầu của mỗi nhà trường. Phát triển đội ngũ giảng viên cần chú ý tính toàn diện; phải chăm lo bồi dưỡng về phẩm chất năng lực của người giảng viên, tạo điều kiện môi trường thuận lợi cho mỗi người yên tâm gắn bó với nghề và gắn kết họ thành một khối thống nhất vì nhiệm vụ chung của nhà trường; các khoa, bộ môn đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, vững mạnh về chuyên môn. 21