Tài liệu Tư tưởng chính trị platon qua tác phẩm nền cộng hòa và ý nghĩa lịch sử của nó

ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI & NHÂN VĂN ---------oOo---------- NGUYỄN THỊ THANH THỦY TƯ TƯỞNG CHÍNH TRỊ PLATON QUA TÁC PHẨM NỀN CỘNG HÒA VÀ Ý NGHĨA LỊCH SỬ CỦA NÓ LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC Chuyên ngành: Lịch sử Triết học Thành phố Hồ Chí Minh – 2012 ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI & NHÂN VĂN ---------oOo---------- NGUYỄN THỊ THANH THỦY TƯ TƯỞNG CHÍNH TRỊ PLATON QUA TÁC PHẨM NỀN CỘNG HÒA VÀ Ý NGHĨA LỊCH SỬ CỦA NÓ LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC Chuyên ngành: Lịch sử Triết học Mã số: 62228001 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC 1. PGS.TS. ĐINH NGỌC THẠCH 2. GS.TS. BÙI THẾ CƯỜNG PHẢN BIỆN ĐỘC LẬP 1. GS.TS. PHẠM NGỌC QUANG 2. PGS.TS. NGUYỄN NGỌC HÀ PHẢN BIỆN HỘI ĐỒNG 1. PGS.TS. ĐẶNG HỮU TOÀN 2. PGS.TS. LƯƠNG MINH CỪ 3. PGS.TS. NGUYỄN THẾ NGHĨA Thành phố Hồ Chí Minh – 2012 MỤC LỤC Trang PHẦN MỞ ĐẦU................................................................................................3 Chƣơng 1: H THÀNH TƢ TƢỞNG CHÍNH TRỊ PLATON ......................................................... 19 1.1. ĐIỀU KIỆN LỊCH SỬ VÀ TIỀN ĐỀ LÝ LUẬN HÌNH THÀNH TƢ TƢỞNG CHÍNH TRỊ PLATON ......................................................................................... 19 1.1.1. Điều kiện lịch sử tác động n . 19 1.1.2. Tiền đề lý luận hình thành tư tưởng chính trị của Platon ........................ 27 1.2. SỰ HÌNH THÀNH TƢ TƢỞNG CHÍNH TRỊ CỦA PLATON QUA MỘT SỐ TÁC PHẨM TIÊU BIỂU ....................................................................................... 35 1.2.1. Khái lược nội dung một số tác phẩm tiêu biểu qua các thời kỳ ............... 35 1.2.2. Sự thống nhất quan điểm chính trị với thế giới quan và nhận thức luận trong triết học Platon .......................................................................................... 44 Chƣơng 2: – SỰ THỂ HIỆN CƠ BẢN TƢ TƢỞNG CHÍNH TRỊ CỦA PLATON .................................................................................. 52 2.1. SỰ RA ĐỜI VÀ KẾT CẤU CỦA TÁC PHẨM NỀN CỘNG HÒA ...................... 52 2.1.1. Sự ra đời của tác phẩm Nền cộng hòa...................................................... 52 2.1.2. Kết cấu của tác phẩm Nền cộng hòa ....................................................... 58 2.2. MỘT SỐ NỘI DUNG TƢ TƢỞNG CHÍNH TRỊ CO BẢN CỦA TÁC PHẨM NỀN CỘNG HÒA ................................................................................................. 66 2.2.1. Vấn đề phân chia giai cấp và quyền lực chính trị trong tác phẩm Nền cộng hòa ............................................................................................................. 66 2.2.2. Quan niệm về s Nền cộng hòa ............................................................................................................. 75 2.2.3. Quan niệm về s trong tác phẩm Nền cộng hòa ............................... 86 2.2.4. Quan niệm về giáo dục con người trong tác phẩm Nền cộng hòa ........... 90 Chƣơng 3: PLATON .......................................................................................101 3.1. ................................................................................................................... 101 – 3.1.1. ............................................................................................................... 101 3.1.2. Dấu ấn Platon trong tư tưởng chính trị trung, cận đại Tây Âu .............. 112 3.1.3. Tinh thần hoài nghi và phê phán tích cực ................................................................. 119 3.2. NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA TỪ TƢ TƢỞNG CHÍNH TRỊ PLATON ĐỐI VỚI QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG NHÀ NƢỚC PHÁP QUYỀN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM .................................................................................................................. 137 3.2 3.2.2.Vấn đề ổ ............................ 138 ............................... 151 3.2.3. Vấn đề giáo dục con người toàn diện..................................................... 158 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 164 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 167 CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ .................................... 174 3 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đề cập quy luật về tính kế thừa trong sự phát triển tƣ tƣởng, Ph. Ăngghen viết: “tƣ duy lý luận chỉ là một đặc tính bẩm sinh dƣới dạng năng lực của ngƣời ta mà có thôi. Năng lực ấy cần phải đƣợc phát triển hoàn thiện, và muốn hoàn thiện nó thì cho tới nay, không có một cách nào khác hơn là nghiên cứu toàn bộ triết học thời trƣớc”[10, 487]. Trong tác phẩm Bút ký triết học V.I. Lênin cũng đã vạch ra những “vòng khâu” hay những vòng tròn xoáy ốc của lịch sử nhận thức. V.I. Lênin viết: “nhận thức của con ngƣời không phải là một đƣờng thẳng, mà là một đƣờng cong đi gần vô hạn đến một loạt những vòng tròn, đến một vòng xoáy ốc”.V.I. Lênin [51, 385]. Nhận định của những nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin cho thấy việc nghiên cứu quá khứ để rút ra những bài học cho hôm nay thực sự có ý nghĩa. Platon1 là một trong những nhà tƣ tƣởng vĩ đại nhất thời cổ đại. Tƣ tƣởng chính trị của ông hình thành trong điều kiện khủng hoảng của nền dân chủ chủ nô, sự gia tăng căng thẳng và xung đột xã hội, sự mất phƣơng hƣớng của con ngƣời trong đời sống tinh thần. Vì thế, tƣ tƣởng triết học – chính trị của ông một mặt phản ánh lập trƣờng của quý tộc chủ nô, mặt khác gợi mở những giải pháp vƣợt qua tình trạng hiện có, vƣơn đến các giá trị tốt đẹp trong cuộc sống. Dƣới hình thức duy tâm, ông phát triển tƣ tƣởng của Socrates, xây dựng những nền tảng vững chắc của ý thức con ngƣời. Ông có công lớn trong việc nghiên cứu các vấn đề của ý thức xã hội, khẳng định vai trò to lớn của nó Bản tiếng Anh dịch thành Plato, song chúng tôi để nguyên cách phiên âm ra tiếng Latin là Platon (từ nguyên Hy Lạp: Πλάηων, phiên ra tiếng Latin: Plátōn) 1 4 trong việc hình thành nhân cách và ý thức cá nhân con ngƣời. Đồng thời bƣớc đầu ông xây dựng những nền tảng của các khái niệm, phạm trù và tƣ duy lý luận nói chung. Mặc dầu có những hạn chế về thế giới quan và quan điểm nhân sinh, xã hội, song ông đƣợc các nhà nghiên cứu xem nhƣ một bộ óc lớn của thời đại, nhiều vấn đề do ông nêu ra đến nay tiếp tục đƣợc tìm hiểu, đánh giá, rút ra những bài học bổ ích cho quá trình hoàn thiện các chuẩn mực, giá trị xã hội. Tƣ tƣởng chính trị chiếm vị trí quan trọng trong hệ thống tƣ tƣởng của Platon (Platon, 428/427 - 348/347 TCN)2. Từ Platon trở đi, suốt nhiều thế kỷ vấn đề nhà nƣớc, hay chế độ chính trị lý tƣởng đƣợc nhiều nhà tƣ tƣởng đề cập, thể hiện khát vọng của nhân loại hƣớng đến một không gian xã hội tốt đẹp, thay thế cho cái đang tồn tại. Là nhân chứng của những biến cố lịch sử phức tạp tại Hy Lạp, gắn liền với những thăng trầm của nền dân chủ chủ nô, Platon đã đƣa vào các tác phẩm của mình tâm trạng và khát vọng của ngƣời Hy Lạp, suy tƣ của triết gia về sự cần thiết cải tổ đời sống xã hội vì mục tiêu nhân văn, khai sáng. Do định kiến giai cấp và điều kiện lịch sử trong khuôn khổ chế độ chiếm hữu nô lệ, một số quan điểm của ông, trong đó có quan điểm chính trị, chứa đựng những yếu tố không tƣởng và bảo thủ. Song, nhƣ một tất yếu của sự phát triển tƣ tƣởng, những vấn đề mà ông nêu ra, cùng với các tên tuổi của thế giới cổ đại phƣơng Tây nhƣ Solon, Pericles, Socrates, Democritos, Aristoteles, Polybius, đã tạo nên điểm xuất phát của lịch sử tƣ tƣởng chính trị phƣơng Tây. Tác phẩm hình thành vào giai đoạn phát triển rực rỡ của tƣ tƣởng triết học Platon. Tác phẩm này đƣợc xem nhƣ một trong những công 2 Việc xác định năm sinh và mất của Platon không thống nhất. Một số tài liệu xác định 424/423 - 348/347 TCN (Wikipedia, the free encyclopedia), hoặc 429 - 347 TCN (Stanford Encyclopedia of Philosophy), hoặc 427 - 347 TCN (Wikipedia tiếng Việt)… 5 trình tiêu biểu về chính trị3 của Platon, trong đó chứa đựng cách tiếp cận về các vấn đề chính trị, xã hội sau hơn nửa thế kỷ sụp đổ của nền dân chủ Athenes. Cái chết của Pericles (429 TCN), sự bất ổn trong nội bộ những ngƣời đứng đầu Athenes, sự mệt mỏi và tâm trạng bất an của dân chúng, những mâu thuẫn xã hội gay gắt và hàng loạt yếu tố khác đã khiến cho nền dân chủ chủ nô - sự thể nghiệm đầu tiên mô hình nhà nƣớc dân chủ đi đến cáo chung. Vấn đề chính trị - xã hội trong công trình của các nhà tƣ tƣởng Hy Lạp, La Mã cổ đại chứng tỏ rằng bất kỳ hệ thống triết học, chính trị nào cũng đều là sản phẩm của thời đại, chịu sự chi phối của những điều kiện lịch sử - xã hội của thời đại ấy. C. Mác từng khẳng định: “Mọi triết học chân chính đều là tinh hoa về mặt tinh thần của thời đại mình”[12, 157]. Có ngƣời hiểu “triết học chân chính” một cách đơn giản và mang nặng tính định kiến về mặt thế giới quan, song theo chúng tôi, nhận định ấy của C. Mác càng cho thấy triết học, với tính cách là sáng tạo của tƣ duy con ngƣời trong quá trình hoàn thiện đời sống xã hội, là một phần sống động của văn hóa, là linh hồn sống của văn hóa. Nhận định của C. Mác trong trƣờng hợp này không gắn giá trị của một hệ thống triết học với một lực lƣợng xã hội, mà với toàn bộ dòng chảy của lịch sử, trong đó sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập là động lực của phát triển. Triết học của Socrates, Platon, Aristoteles và nhiều tên tuổi lớn khác của thế giới cổ đại phƣơng Tây là một phần của kho báu tƣ duy nhân loại. Tƣ tƣởng chính trị của Platon một mặt phản ánh lập trƣờng chính trị của giới quý tộc chủ nô, mong muốn thay thế chế độ dân chủ sơ khai, với tất cả những thành quả và hạn chế của nó trong hơn nửa thế kỷ tồn tại bằng một chế độ chính trị kết hợp cái tốt đẹp thuộc về dĩ vãng và những mặt tích cực của quả đầu chính trị theo mô hình Sparte; mặt khác bày tỏ khát vọng của 3 Mặc dù, cũng nhƣ các tác phẩm khác, Nền cộng hòa không bàn về những vấn đề chính trị thuần tuý, mà chứa đựng các yếu tố bản thể luận, nhận thức luận. 6 ngƣời Hy Lạp trong việc tìm kiếm hình mẫu lý tƣởng của thiết chế chính trị, với nguyên tắc hàng đầu là công bằng, đồng thời gắn với nó là tính trật tự, nghiêm minh và ổn định. Tác phẩm , đ thoại , Critias, Timaeus Platon thoại Sophist… Phedon (Phaedo), thoại Platon ằm hoàn Platon àng Platon Platon trong công dâ (Πολιτικός, hoàn ) hoàn ĩa ạm Athenes Critias Platon Timaeus. 7 Tƣ Platon Athenes , Platon Platon – Platon Platon tác phẩm hòa m sâu Critias Timaeus ủa Atlantis hoạt tác phẩm Platon hòa Athenes , Platon , Các tác phẩm , Critias, Timaeus Platon Platon nh hòa, 8 Platon Platon các tác phẩm Platon c oteles, ia – – Platon Bacon, Hobbes, Kant, Fichte, Hegel – Platon. nhƣng Platon t Platon, hoạt Timaeus Critias , Platon cho mai sau. 9 Platon, hoàn “Tƣ tƣởng chính trị Platon qua tác phẩm Nền cộng hòa và ý nghĩa lịch sử của nó” Trong quá trình xây dựng nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa tại Việt Nam, chúng ta một mặt kế thừa những tinh hoa và kinh nghiệm lịch sử của nhân loại trên nền tảng của chủ nghĩa Mác – Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, trong đó có những yếu tố tích cực của tƣ tƣởng chính trị phƣơng Đông và phƣơng Tây cổ đại, tƣ tƣởng pháp quyền của phƣơng Tây cận đại, mặt khác rút ra những bài học kinh nghiệm quý báu của lịch sử, kể cả những bài học “phản diện”, để vƣợt qua thách thức, khó khăn, hƣớng đến mục tiêu “dân giàu, nƣớc mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh”. Tìm hiểu “Nền cộng hòa” tỏ ra bổ ích, thiết thực, bởi lẽ thông qua những đánh giá có tính phê phán của Platon đối với nền dân chủ Athens, thiêt lập mô hình nhà nƣớc lý tƣởng, Platon đã gửi đến chúng ta một thông điệp sau đây: một nhà nƣớc vững mạnh trƣớc hết phải vững mạnh ở hệ thống chính trị, ở việc hiện thực hóa các giá trị dân chủ, nhân văn, không biến dân chủ thành trò chơi chính trị của giới cầm quyền, ở sự đồng thuận xã hội và sự ổn định. Nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nƣớc của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, dƣới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Giữa chúng ta và Platon có một khoảng cách lịch sử khá xa, ngót hơn 2500 năm, và có những khác biệt về chất trong nhận thức và hoạt động thực tiễn. Tuy nhiên quy luật kế thừa tƣ tƣởng chỉ ra mối liên hệ lịch sử giữa quá khứ và hiện tại, giữa những vấn đề của truyến thống với các chuẩn mực, lý tƣởng của hôm nay. Tìm hiểu vấn đề nguồn gốc và và hình thức nhà nƣớc, thái độ của Platon đối với nền dân chủ đang bị suy thoái, vấn đề chủ thể quyền lực, phân tầng xã hội, tổ chức đời sống chính trị, vấ đề sở hữu, giáo dục, đƣợc thể hiện trong tác phẩm Nền 10 cộng hòa, chúng ta có thể rút ra nhiều điều thiết thực trong quá trình xây dựng nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài Tƣ tƣởng triết học nói chung, và tƣ tƣởng chính trị Platon nói riêng luôn là đề tài thu hút sự quan tâm của các nhà Platon Platon Platon hòa Critias, … Tại miền Nam trƣớc năm 1975, đã có hàng loạt các công trình nghiên cứu, bản dịch, trong đó đề cập đến Platon và tƣ tƣởng chính trị của Platon, nhƣ “Martin Heidegger và sự thất bại của tư tưởng phương Tây hiện đại” (Lê Tôn Nghiêm, Tƣ tƣởng. Số 5/1969), “Lịch sử các học thuyết chánh trị” (Hùng Nguyên Nguyễn Ngọc Huy, Cấp tiến xuất bản, Sài gòn, 1970); hay Lê Tôn Nghiêm với “Lịch sử triết học Tây phương – thời kỳ khai nguyên triết lý Hy Lạp” (Lá Bối, Sài gòn, 1971); và “Triết học thời Thượng cổ và Trung cổ” (Lá Bối, Sài Gòn, 1973); Mặc Đỗ với công trình Thần nhân và thần thoại Tây phương (cơ sở Trƣơng Vĩnh Ký xuất bản); hay Platon- Bữa tiệc (bản dịch từ tiếng Pháp của Nguyễn Văn, 1964); Nietzsche – Triết lý Hy Lạp thời bi kịch (Bản dịch Trần Xuân Kiêm, Nxb Tân An, Sài Gòn 1975); Lê Tôn Nghiêm – Socrates (ca dao - ngƣời dịch Hoài Khanh, Sài Gòn 1975). 4 Platon 4 “Câu 11 5, 37]. dân Các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác cũng giành sự quan tâm đến triết học Hy Lạp trong đó có Platon: Đó là các tác phẩm Bản thảo Kinh tế năm 1844 ; Chống Đuyrinh; Biện chứng (Ph. Ăngghen), Bút ký triết học (V.I. Lê-nin), trong đó có những nhận định, phân tích của các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác – Lê nin, đó là định hƣớng và chỉ dẫn quý báu đối với trong việc đánh giá quá khứ và rút ra bài học cho hôm nay trong công trình nghiên cứu của mình. Bên cạnh đó còn có những công trình nghiên cứu về tƣ tƣởng chính trị của Platon ở Việt Nam trong thời gian gần đây nhƣ tác phẩm; Lịch sử các học thuyết chính trị trên thế giới (Lƣu Kiếm Thanh, Phạm Hồng Thái dịch, Nxb Chính trị quốc gia, Hà NộI, 1993); Văn học cổ điển Hy Lạp Homer - Anh hùng ca Iliade, Hoàng Hữu Đản dịch (tập 1, Nxb Văn học, Hà Nội 1997); Thần thoại Hy Lạp của Nguyễn Văn Khỏa (Nxb Văn hóa Dân tộc, Hà Nội, 1998, 2 tập). Triết học Hy Lạp Cổ đại của Đinh Ngọc Thạch (Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 1999); hay Nxb Khoa học xã hội, 1999); Tìm hiểu một cách thận trọng những cách tiếp cận khác nhau của các tác giả nƣớc ngoài nhƣ E.Bréhier, J.Burnet, K.Jaspers… Lê Tôn Nghiêm đã phân tích chân dung tƣ tƣởng của Platon từ nhiều góc độ với tính cách là ngƣời hệ thống hóa và phát 12 triển tƣ tƣởng Socrates trong điều kiện khủng hoảng của nền dân chủ chủ nô, nhấn mạnh vai trò của Platon trong việc hình thành quan điểm chính trị - xã hội, mà tác phẩm Nền cộng hòa là một sáng tạo tiêu biểu mang hình ảnh mô phạm cao cả. Gần đây ở Việt Nam có khá nhiều tác giả viết về triết học Hy Lạp - La Mã nhƣ Đặng Hữu Toàn, Đinh Ngọc Thạch, Hà Thúc Minh, Đỗ Minh Hợp, Nguyễn Tiến Dũng, Nguyễn Thanh, Trần Văn Phòng… Trong các chuyên khảo và bài viết của các tác giả trên có khá nhiều nhận định sâu sắc về Platon, nêu đƣợc những mâu thuẫn của tƣ tƣởng chính trị Platon, so sánh ông với Aristoteles, ảnh hƣởng của tƣ tƣởng chính trị Platon đến các thời đại sau. của ) của Nguyễn Hữu Vui , ( – – Lênin, Hà Nội n Các công trình nghiên cứu về triết học Hy Lạp, trong đó có triết học Platon trong và ngoài nƣớc nêu trên đã đề cập đến hệ thống triết học Platon, trong đó phân tích tƣ tƣởng chính trị của Platon, giúp cho ngƣời đọc có đƣợc những thông tin và nhận định quý báu về thời kỳ đầu của triết học phƣơng Tây. Song, những công trình đó tập trung chủ yếu vào tất cả các vấn đề của các nhà triết học Hy Lạp cổ đại, mà Platon chỉ là một trong số những nhà triết 13 học đƣợc đề cập tới: vấn đề thế giới quan, vấn đề con ngƣời, đạo đức, thẩm mỹ, chính trị - xã hội. Cũng có những công trình mang tính chuyên sâu hơn về lịch sử các học thuyết chính trị, trong đó đề cập đến học thuyết chính trị của các nhà triết học Hy Lạp cổ đại. Ở nƣớc ngoài việc nghiên cứu lịch sử triết học, nhất là triết học phƣơng Tây, từ cổ đại đến hiện đại, đạt đƣợc những thành quả lớn. Chúng tôi chỉ nêu ra ở đây một vài công trình đã đƣợc dịch ra tiếng Việt. hương Tây” Bertrand Russel t История Западной философии и его связи с политическими и социальными условиями от античности до наших дней, Москва, “Академический проект”, 2000) Socrates, Platon, Aristoteles Platon hòa liên Platon Nietzsche5. Nhà triết học Anh K. C. Popper dành hẳn tập 1 của Xã hội mở và những kẻ thù của nó (Nguyên tác: The Open Society and its Enemies; Ngƣời dịch: Nguyễn Quang A, 2004 - 2005, đối chiếu bản dịch tiếng Nga “Otkrytoe obsestvo I evo vragi, dvukh tomakh, Moscow, 1992) cho Platon, có tên “Phép thuật Platon”, lấy Platon làm nhân vật trung tâm, xoay quanh là những tên tuổi khác nhƣ Heraclitus, Socrates…K.C. Popper vạch ra tính thống nhất của tƣ tƣởng Platon, làm rõ mối liên hệ giữa ba tác phẩm lớn về chính trị, đó là Nền cộng hòa, Chính trị và Luật pháp, mối liên hệ giữa tƣ tƣởng chính trị Platon với những vấn đề của thế giới hiện đại. Trong Lịch sử triết học và các luận đề (Samuel Enoch Stumpf, Biên dịch Đỗ Văn Thuấn, Lƣu Văn Hy; Nxb Lao động, Hà Nội, 2004), tác giả S.E.Stumpf xem quan điểm về nhà nƣớc của Platon là sự tiếp nối tƣ tƣởng về 5 Xem Бертран Рассел: История Западной философии и его связи с политическими и социальными условиями от античности до наших дней, Москва, “Академический проект”, 2000; cтp. 113 - 122 14 thế giới, về đạo đức, và là “hình ảnh phóng đại của con ngƣời”. Ông cũng nhấn mạnh rằng chính Platon là ngƣời đã xác lập “nghệ thuật quyền lực” trên cơ sở hiểu biết về bản chất con ngƣời [79, 62 – 67]. Cuốn Hành trình cùng triết học, do Ted Honderich chủ biên (Biên dịch: Lƣu Văn Hy; Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội, 2001) dù chỉ dƣới hình thức từ điển triết học, song cũng có những thông tin đáng chú ý, nhất là việc phân loại các tác phẩm của Platon theo ba thời kỳ - thời kỳ đầu, thời kỳ giữa, thời kỳ cuối, trong đó Nền cộng hòa đƣợc xếp vào các tác phẩm đối thoại thời kỳ giữa [84, 849]. Đối thoại Nền cộng hòa cũng đƣợc tác giả Stanley Rosen trong cuốn Triết học nhân sinh (Biên dịch: Nguyễn Minh Sơn, Lƣu Văn Hy, Nguyễn Đức Phú; Nxb Lao động, Hà Nội, 2004) xem là một trong ba tác phẩm mẫu mực, thể hiện triết học nhân sinh Platon (cùng với “Gorgias” và “Bữa tiệc đêm”). Công trình 1992) là một trong những công trình lớn về tƣ tƣởng chính trị thế giới, trong đó tƣ tƣởng chính trị Hy Lạp – La Mã, sự phân loại tƣ tƣởng chính trị dân chủ và chống nền dân chủ, quan điểm không tƣởng về chính trị của Platon đƣợc phân tích khá sâu sắc. Các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin dành sự quan tâm đáng kể đến triết học Hy Lạp, trong đó có Platon. Chính Ph. Ăngghen đã viết: “…từ các hình thức muôn hình muôn vẻ của triết học Hy Lạp, đã có mầm mống và đang nảy nở hầu hết tất cả các loại thế giới quan sau này” [7, 491]. Từ luận án tiến sĩ (1841) đến những bài viết những năm 1842 - 1844, các tác phẩm kinh tế những năm 60 của C. Mác, các công trình của Ph. Ăngghen và V.I. Lênin nhƣ Chống Đuyrinh, Biện chứng của tự nhiên (Ph. Ăngghen), Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán, Bút ký triết học (V.I. 15 Lênin) triết học Hy Lạp Platon, đƣợc đánh giá một cách xác đáng và sâu sắc, trong đó có sự kết hợp hai cách tiếp cận - thế giới quan và giá trị luận. Những nhận định, phân tích của các nhà kinh điển chủ nghĩa Mác - Lênin chỉ dẫn và định hƣớng quý báu đối với nghiên cứu sinh trong việc đánh giá quá khứ và rút ra bài học cho hôm nay trong chuyên đề của mình. – Platon V.I. Lênin lƣợ Platon Cuối cùng, để đọc và hiểu tƣ tƣởng chính trị của Platon trong tác phẩm Nền cộng hòa , cần tiếp cận chính văn của tác phẩm này. Hiện nay, cùng với việc xuất bản thành những cuốn sách riêng hoặc trong toàn tập Platon, đối thoại Nền cộng hòa đã đƣợc phổ biến rộng rãi trên các phƣơng tiện thông tin, nhất là trên mạng internet. Tại Việt Nam Nền cộng hòa Luậ đã đƣợc biên dịch ra tiếng Việt trong cuốn Platon chuyên khảo của Benjamin Jowett & M.J.Knight (Lƣu Văn Hy và Trí Tri biên dịch, Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội, 2008) 1 thoại Socratis Nxb ,n Athenes Socrates ọa Platon cũng cần nói thêm rằng, do cuốn Platon chuyên khảo đƣợc xuất bản ở Việt Nam dƣới hình thức biên dịch, nên chắc hẳn đôi chỗ ngƣời biên dịch đã thoát 16 khỏi nguyên bản để thể hiện cách diễn đạt của mình. Do đó, để đảm bảo tính trung thực của văn bản, chúng tôi đối chiếu thêm một bản dịch từ tiếng gốc, đó là bản dịch tiếng Nga, trong đó Πολιτεία” (phiên ra tiếng Latin là Politeia) đƣợc dịch thành Nhà nước. , Platon Platon i chung. Việc phân tích tác phẩm riêng biệt của Platon việc không đơn giản, vì là một thoại Điều này chứng tỏ tính thống nhất tƣ tƣởng của Platon, Khảo sát tình hình nghiên cứu về Platon cho thấy, việc tìm hiểu và nghiên cứu tƣ tƣởng chính trị của Platon, và rút ra những bài học cho hôm nay vẫn là vấn đề còn bỏ ngỏ, cần đƣợc tiếp tục làm sáng tỏ trong điều kiện lịch sử mới. 3. Mục Mục đích của luận án là phân tích, đánh giá nội dung tƣ tƣởng chính trị của Platon , từ đó rút ra ý nghĩa, Platon - iều kiện lịch sử và tiền đề lý luận dẫn đến sự hình thành tƣ tƣởng chính trị Platon; vạch ra mối liên hệ luận, nhận thức luận và tƣ tƣởng chính trị Platon thế giới quan giữa bản thể 17 một số - – ; và đánh giá những nội dung cơ bản của Nền cộng hòa - tác - phẩm tiêu biểu của Platon về chính trị; - Platon - Platon trong 4. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu Đề tài luận án đƣợc thực hiện trên cơ sở lý luận và phƣơng pháp luận của Chủ nghĩa duy vật biện chứng và Chủ nghĩa duy vật lịch sử. Bên cạnh đó trong quá trình thực hiện đề tài tác giả còn sử dụng các phƣơng pháp khác nhau nhƣ: phân tích, tổng hợp, lôgic, lịch sử…. 5. Phạm Đề tài không nghiên cứu tất cả các tác phẩm liên quan đến chính trị mà tập trung vào tác phẩm chính Nền cộng hòa, tác phẩm thể hiện quan điểm chính trị của Platon, có liên hệ với các tác phẩm khác. Từ đó rút Platon Platon và Platon Platon Tư tưởng chính trị Platon qua tác phẩm Nền cộng hòa và ý nghĩa lịch sử của nó Platon Platon 18 h – Platon x òa Platon Platon , hoàn 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án Luận án góp phần làm sáng tỏ nhận thức về di sản tƣ tƣởng của Platon trong tác phẩm Nền cộng hòa một trong những tên tuổi lớn của triết học Cổ đại ở phƣơng diện triết học chính trị qua các nội dung cơ bản nhƣ vấn đề phân chia giai cấp và quyền lực chính trị, quan niệm về sở hữu và các kiểu nhà nƣớc…, gợi mở một số vấn đề liên quan đến thời đại hiện nay, trong đó có vấn đề xây dựng nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. dung luận án có thể đƣợc sử dụng làm tài liệu tham khảo cho những ngƣời quan tâm đến những vấn đề chính trị trong lịch sử tƣ tƣởng nhân loại, trong đó có tƣ tƣởng chính trị của Platon. 8. Kết cấu Ngoài phần mở đầu, kết luận, luận án gồm ba chƣơng, 6 tiết