Tài liệu Truyen kieu

Chuyªn ®Ò 2: TRUYỆN KIỀU CỦA NGUYỄN DU Câu 7(tr 40): Phân tích ngắn gọn những yếu tố góp phần làm nên thiên tài văn học Nguyễn Du. Hướng dấn ( tr 55 ) - Gia đình, dòng họ với truyền thống khoa bảng và văn chương... - Thời đại lịch sử với nhiều biến cố dữ dội... - Cuộc đời từng trải nhiều thăng trầm, đi nhiều, tiếp xúc nhiều... - Trái tim nghệ sĩ nhạy cảm, nhân hậu; tâm hồn tinh tế, sâu sắc... - Tài năng văn học bẩm sinh... I. Giới thiệu tác giả Nguyễn Du: (1765-1820) - Tên chữ: Tố Như - Tên hiệu: Thanh Hiên - Quê: Tiên Điền, Nghi Xuân, Hà Tĩnh. 1. Gia đình - Cha là Nguyễn Nghiễm, đỗ tiến sĩ, từng giữ chức Tể tướng, có tiếng là giỏi văn chương. Mẹ là Trần Thị Tần, một người đẹp nổi tiếng ở Kinh Bắc (Bắc Ninh- đất quan họ). - Các anh đều học giỏi, đỗ đạt, làm quan to, trong đó có Nguyễn Khản (cùng cha khác mẹ) làm quan thượng thư dưới triều Lê Trịnh, giỏi thơ phú. Gia đình: đại quý tộc, nhiều đời làm quan, có truyền thống văn chương. => Ông thừa hưởng sự giàu sang phú quý, có điều kiện học hành - đặc biệt thừa hưởng truyền thống văn chương. 2. Thời đại NguyÔn Du sèng cuối thế kỷ XVIII, đầu thế kỉ XIX, đây là thời kỳ lịch sử có những biến động dữ dội: - Chế độ phong kiến khủng hoảng trầm trọng, giai cấp thống trị thối nát, tham lam, tàn bạo, các tập đoàn phong kiến (Lê- M¹c; Trịnh - Nguyễn) chém giết lẫn nhau. - Nông dân nổi dậy khởi nghĩa ở khắp nơi, đỉnh cao là phong trào Tây Sơn, ®Æc biÖt lµ h×nh tîng ngêi anh hïng NguyÔn HuÖ. => Tác động tới tình cảm, nhận thức của tác giả: ông lu«n hướng ngòi bút vào hiện thực. Trải qua một cuộc bể dâu Những điều trông thấy mà đau đớn lòng. 3. Cuộc đời - Lúc nhỏ: 9 tuổi mất cha, 12 tuổi mất mẹ, ở với anh là Nguyễn Khản. - Trưởng thành: + Khi thành Thăng Long bị đốt, tư dinh của Nguyễn Khản cháy, Nguyễn Du đã phải lưu lạc ra đất Bắc (quê vợ ở Thái Bình), ở nhờ anh vợ là Đoàn Nguyễn Tuấn 10 năm trời (1786-1796). + Từ một cậu ấm cao sang, thế gia vọng tộc, từ một viên quan nhỏ đầy lòng hăng hái ND phải rơi vào tình cảnh sống nhờ. Muời năm ấy, tâm trạng Nguyễn Du vừa ngơ ngác vừa buồn chán, hoang mang, bi phẫn. + Khi Tây Sơn tấn công ra Bắc (1786), ông phò Lê chống lại Tây Sơn nhưng không thành. + Năm 1796, định vào Nam theo Nguyễn Ánh chống lại Tây Sơn nhưng bị bắt giam 3 tháng rồi thả. + Từ năm 1796 đến năm 1802, ông ở ẩn tại quê nhà. + Năm 1802, Nguyễn Ánh lên ngôi. Trọng Nguyễn Du có tài, Nguyễn Ánh mời ông ra làm quan. Từ chối không được, bất đắc dĩ ông ra làm quan cho triều Nguyễn. + 1802: Làm quan tri huyện Bắc Hà. + 1805-1808: làm quan ở Kinh đô Huế. + 1809: Làm cai bạ tỉnh Quảng Bình. + 1813: Thăng chức Hữu tham tri bộ Lễ, đứng đầu một phái đoàn đi sứ sang Trung Quốc lần thứ nhất (1813 - 1814). + 1820, chuẩn bị đi sứ sang Trung Quốc lần 2 thì ông nhiễm dịch bệnh ốm rồi mất tại Huế (16-9-1802). An táng tại cánh đồng Bàu Đá (Thừa Thiên - Huế). + 1824, con trai ông là Nguyễn Ngũ xin nhà vua mang thi hài của ông về an táng tại quê nhà. => Cuộc đời ông chìm nổi, gian truân, đi nhiều nơi, tiếp xúc nhiều hạng người. §ã còng lµ cuộc đời từng trải, vốn sống phong phú, có nhận thức sâu rộng, được coi là một trong 5 người giỏi nhất nước Nam. - Là người có trái tim giàu lòng yêu thương, cảm thông sâu sắc với những người nghèo khổ, với những đau khổ của nhân dân. Tác giả Mộng Liên Đường trong lời tựa Truyện Kiều đã viết: "Lời văn tả ra hình như máu chảy ở đầu ngọn bút, nước mắt thấm tờ giấy, khiến ai đọc đến cũng phải thấm thía, ngậm ngùi, đau đớn đến đứt ruột. Tố Như dụng tâm đã khổ, tự sự đã khéo, tả cảnh cũng hệt, đàm tình đã thiết. Nếu không phải con mắt trong thấu cả sáu cõi, tấm lòng nghĩ suốt cả nghìn đời thì tài nào có cái bút lực ấy". Kết luận: Từ gia đình, thời đại, cuộc đời đã kết tinh ở Nguyễn Du một thiên tài kiệt xuất. Với sự nghiệp văn học có giá trị lớn, ông là đại thi hào của dân tộc Việt Nam, là danh nhân văn hoá thế giới, có đóng góp to lớn đối với sự phát triển của văn học Việt Nam. Nguyễn Du là bậc thầy trong việc sử dụng ngôn ngữ tiếng Việt, là ngôi sao chói lọi nhất trong nền văn học cổ Việt Nam. 4. Những tác phẩm chính: Tác phẩm chữ Hán: - Thanh Hiên thi tập (1787-1801) - Nam Trung tập ngâm (1805-1812) - Bắc hành tạp lục (1813-1814) Tác phẩm chữ Nôm: - Truyện Kiều - Văn chiêu hồn... Câu 8 (tr 40): Giới thiệu nguồn gốc, tóm tắt và nêu giá trị cơ bản của tác phẩm T. Kiều. II. Giới thiệu Truyện Kiều 1. Nguồn gốc: - Dựa theo cốt truyện Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm tài nhân (Trung Quốc) nhưng phần sáng tạo của Nguyễn Du là rất lớn: + Tước bỏ yếu tố dung tục, giữ lại cốt truyện và nhân vật. + Sáng tạo về nghệ thuật: Nghệ thuật tự sự, kể chuyện bằng thơ, nghệ thuật xây dựng nhân vật đặc sắc, tả cảnh thiên nhiên. - Lúc đầu có tên: "Đoạn trường tân thanh", sau đổi thành "Truyện Kiều". * Thời điểm sáng tác: - Viết vào đầu thế kỷ XIX (1805-1809) díi triÒu NguyÔn ( Bèi c¶nh truyÖn lµ N¨m Gia TÜnh - TriÒu Minh - kho¶ng TK XV cña Trung Quèc). - Gồm 3254 câu thơ lục bát. - Xuất bản 23 lần bằng chữ Nôm, gần 80 lần bằng chữ quốc ngữ: Bản Nôm đầu tiên do Phạm Quý Thích khắc trên ván, in ở Hà Nội. Năm 1871 bản cổ nhất còn được lưu trữ tại thư viện Trường Sinh ngữ Ph¬ng Đông - Pháp. - Dịch ra 20 thứ tiếng, xuất bản ở 19 nước trên toàn thế giới. Năm 1965: kỷ niệm 200 năm ngày sinh Nguyễn Du, Truyện Kiều được xuất bản bằng chữ Tiệp, Nhật, Liên Xô, Trung Quốc, Đức, Ba Lan, Hunggari, Rumani, CuBa, Anbani, Bungari, Campuchia, Miến Điện, Ý, Angieri, Ả rập,… * Chñ ®Ò: Truyện Kiều là một bức tranh hiện thực về một xã hội bất công, tàn bạo; là tiếng nói thương cảm trước số phận bi kịch của con người, lên án những thế lực xấu xa và khẳng định tài năng, phẩm chất, thể hiện khát vọng chân chính của con người. 2. Tóm tắt tác phẩm: Phần 1: Gặp gỡ và đính ước: + Gia thế - tài sản + Gặp gỡ Kim Trọng + Đính ước thề nguyền. Phần 2: Gia biến vµ lưu lạc + Bán mình cứu cha + Vào tay họ Mã + Mắc mưu Sở Khanh, vào lầu xanh cña Tó Bµ. + Gặp gỡ vµ làm vợ Thúc Sinh; bị vợ c¶ lµ Hoạn Thư ®ánh ghen. + Vào lầu xanh lần 2, gặp gỡ Từ Hải + Mắc lừa Hồ Tôn Hiến + Nương nhờ cửa Phật. Phần 3: Đoàn tụ. III. Giá trị tác phẩm: a) Giá trị nội dung: * Giá trị hiện thực: Truyện Kiều là bức tranh hiện thực về một xã hội phong kiến bất công tàn bạo. Giá trị nhân đạo: Truyện Kiều là tiếng nói thương cảm trước số phận bi kịch của con người, khẳng định và đề cao tài năng nhân phẩm và những khát vọng chân chính của con người. b) Giá trị nghệ thuật: - Ngôn ngữ văn học dân tộc và thể thơ lục bát đạt tới đỉnh cao rực rỡ. - Nghệ thuật tự sự có bước phát triển vượt bậc từ nghệ thuật dẫn chuyện đến miêu tả thiên nhiên, con người. Nghệ thuật tả cảnh điêu luyện. - Nghệ thuật miêu tả nhân vật: Xây dựng được những tính cách điển hình, mang tầm khái quát hóa cao. Truyện Kiều là một kiệt tác đạt được thành tựu lớn về nhiều mặt, nổi bật là thµnh c«ng vÒ ngôn ngữ và thể loại. * PhÇn «n thi: C©u 9 (tr 40): Trong TruyÖn KiÒu, "ngßi bót cña ®¹i thi hµo NguyÔn Du hÕt søc tinh tÕ khi t¶ c¶nh còng nh khi ngô t×nh"( SGK NV 9 T1 tr 95). a) NghÖ thuËt t¶ c¶nh vµ ngô t×nh gièng vµ kh¸c nhau nh thÕ nµo? b) ChÐp thuéc lßng mét ®o¹n th¬ t¶ c¶nh ngô t×nh ( 4 ®Õn 6 c©u) trong truyÖn KiÒu ( ®· häc). c) Bèn c©u th¬ ®Çu ®o¹n trÝch C¶nh ngµy xu©n lµ ®o¹n th¬ t¶ c¶nh hay ngô t×nh? C©u 4 ( tr42): Trong bµi th¬ Mïa xu©n chÝn ( Hµn M¹c Tö) cã c©u th¬ t¶ c¶nh mïa xu©n: Sãng cá xanh t¬i gîn tíi trêi. a) H·y chÐp l¹i mét c©u th¬ t¬ng tù trong truyÖn KiÒu cña NguyÔn Du. b) ViÕt ®o¹n v¨n kho¶ng 15 dßng tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ 2 c©u th¬ trªn. Bµi lµm: a) C©u th¬ t¬ng tù trong truyÖn KiÒu cña NguyÔn Du: Cá non xanh tËn ch©n trêi. b) Gîi ý: NÐt t¬ng ®ång: cïng miªu t¶ vÎ ®Ñp cña cá non mïa xu©n, cïng gîi kh«ng gian réng lín, søc sèng m·nh liÖt cña mïa xu©n. - Mçi c©u th¬ l¹i cã nÐt ®Ñp riªng khi miªu t¶ cá ë hai gãc nh×n kh¸c nhau: s¾c cá vµ sãng cá(vÒ mµu s¾c, h×nh ¶nh, ®êng nÐt, chuyÓn ®éng): C©u th¬ cña NguyÔn Du t¶ s¾c cá xanh non, gîi bøc tranh xu©n ªm ®Òm, thanh tÜnh tr¶i theo bÒ réng cña kh«ng gian, mang ®Æc trng th¬ cæ. C©u th¬ cña Hµn M¹c Tö cã sãng cá gîi kh«ng gian ®éng, mang ®Æc trng th¬ míi. * Më réng: Ví dụ: 1. Đoạn văn đòn bẩy, nội dung nói về hai câu thơ tả cảnh xuân trong " Truyện Kiều" của Nguyễn Du: Trong " Truyện Kiều" có hai câu thơ tả cảnh mùa xuân rất đẹp: " Cỏ non xanh rợn chân trời Cành lên trắng điểm một vài bông hoa"(1). Thơ cổ Trung Hoa cũng có hai câu thơ tả cảnh đầy ấn tượng: " Phương thảo liên thiên bích Lê chi sổ điểm hoa(2). …Tác giả Trung Quốc chỉ nói : " Lê chi sổ điểm hoa" ( trên cành lê có mấy bông hoa(3)). Số hoa lê ít ỏi như bị chìm đi trong sắc cỏ ngút ngàn(4). Những bông lê đối chọi với cả một không gian trời đất bao la rộng lớn(5). Nhưng những bông hoa trong thơ Nguyễn Du là hoàn toàn khác: " Cành lê trắng điểm một vài bông hoa"(6). Nếu như bức tranh xuân ấy lấy phông nền là màu xanh của của cỏ thì những bông hoa lê là một nét chấm phá vô cùng sinh động và tài tình(7). Sắc trắng của bông hoa lê – cái sắc trắng chưa từng xuất hiện trong câu thơ cổ Trung Hoa- nổi bật trên nền xanh tạo ra sù thanh khiết trong sáng vô cùng(8). Tuy chỉ là một vài chấm nhỏ trên bức tranh nhưng lại là điểm nhấn toả sáng và nổi bật trên bức tranh toàn cảnh(9). Những bông hoa "trắng điểm" thể hiện sự tài tình gợi tả gợi cảm trong lời thơ(10). Cành hoa lê như một cô thiếu nữ đang e ấp dịu dàng(11). Câu thơ cũng thể hiện bản lĩnh hội hoạ của Nguyễn Du(12). Hai sắc màu xanh và trắng hoà quyện với nhau trong bức tranh xuân vừa đẹp vừa dào dạt sức sống đầy xuân sắc, xuân hương và xuân tình(13). Mô hình đoạn văn: Ý tưởng của đoạn văn là bình giảng câu thơ với hình ảnh thơ đặc sắc. Câu 3,4,5 phân tích câu thơ cổ Trung Quốc làm điểm tựa để năm câu còn lại (câu 6,7,8,9,10) làm rõ được chủ đề đoạn. 2. Viết một đoạn văn tổng phân hợp trình bày cảm nhận của em về hai câu thơ: " Cỏ non xanh tận chân trời Cành lê trắng điểm một vài bông hoa". ( "Truyện Kiều" - Nguyễn Du) ( Trong đó có sử dụng câu văn đánh giá, so sánh câu thơ của Nguyễn Du với câu thơ cổ Trung Quốc có nội dung tương tự). Đoạn văn minh hoạ: Hai câu thơ trên trích trong bài " Cảnh mùa xuân" ( " Truyện Kiều" - Nguyễn Du) là hai câu thơ đặc sắc tả cảnh thiên nhiên mùa xuân trong tiết thanh minh. Nguyễn Du không miêu tả nhiều mà ông chỉ chọn tả một số hình ảnh đặc sắc, tiêu biểu, đó là hình ảnh " cỏ non xanh" tận chân trời, " cành lê trắng" điểm vài bông hoa. Cỏ xanh non, tươi tốt mơn mởn, mỡ màng được trải dài đến tận chân trời dường như còn được nối với xanh của bầu trời mùa xuân. Thảm cỏ non làm nền để làm nổi bật vẻ đẹp của mấy cành lê đang ra hoa, hoa nở điểm xuyết trên cành. Bằng nghệ thuật đảo ngữ " trắng điểm", tác giả đã tạo nên một điểm nhấn cho bức tranh, tô đậm sắc trắng tinh khiết của hoa lê nổi bật trên nền xanh non của cỏ. Hai câu thơ của Nguyễn Du thực ra có mượn tø cña hai câu thơ cổ của Trung Quốc: " Phương thảo liên thiên bích Lê chi sổ điểm hoa" ( Cỏ thơm liền với trời xanh Cành lê có điểm một vài bông hoa) Hai câu thơ cổ Trung Quốc chỉ gợi mà không tả, còn hai câu thơ của Nguyễn Du tả rõ màu sắc khiến câu thơ sinh động, có hồn với màu sắc tươi tắn đậm chất hội hoạ. Từ câu thơ ngũ ngôn mang phong vị Đường thi, dưới ngòi bút tài hoa của Nguyễn Du thành câu thơ lục bát uyển chuyển mang đậm hồn thơ dân tộc. Chỉ với hai câu thơ tả cảnh với bút pháp chấm phá, Nguyễn Du cho ta cảm nhận được bức tranh xuân tươi tắn, tràn đầy sức sống phơi phới của mùa xuân. Đoạn văn có mô hình cấu trúc tổng phân hợp: - Câu mở đoạn là câu chủ đề bậc 1: Nêu ấn tượng chung về hai câu thơ Nguyễn Du. - Các câu tiếp triển khai phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật của hai câu thơ đó, có so sánh với hai câu thơ cổ Trung Quốc. - Câu kết đoạn là câu chủ đề bậc 2: Nêu nhận xét về giá trị hai câu thơ đó. C©u 2( tr 44). Mét trong nh÷ng thµnh c«ng næi bËt nhÊt cña NguyÔn Du trong TruyÖn KiÒu lµ sö dông bót ph¸p íc lÖ ®Ó miªu t¶ nh©n vËt chÝnh diÖn. a) ThÕ nµo lµ bót ph¸p íc lÖ? b) ChÐp l¹i chÝnh x¸c hai dßng th¬ t¶ Thuý V©n vµ hai dßng th¬ t¶ Thuý KiÒu cã h×nh ¶nh íc lÖ. c) ViÕt ®o¹n v¨n ng¾n ph©n tÝch tµi nghÖ miªu t¶ ngo¹i h×nh nh©n vËt cña NguyÔn Du trong ®o¹n trÝch nµy. Bµi lµm: a) Bót ph¸p íc lÖ lµ: - LÊy vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn ®Ó miªu t¶ vÎ ®Ñp con ngêi. - Sö dông nh÷ng c«ng thøc miªu t¶ cã s½n trong v¨n ch¬ng, theo quy íc ®Ó miªu t¶ ( VD: t¶ ngêi phô n÷ ®Ñp lµ mÆt hoa, mµy liÔu...t¶ mïa thu lµ l¸ ng« ®ång r¬i, sen tµn cóa l¹i në hoa...) b) Tù lµm. c) Chó ý lµm næi bËt ®îc néi dung: cïng sö dông bót ph¸p t¬ng trng íc lÖ nhng mçi nh©n vËt nhµ th¬ l¹i chän c¸ch t¶ kh¸c nhau => Ngßi bót NguyÔn Du linh ho¹t vµ ®a d¹ng, t¹o nªn nh÷ng ch©n dung nh©n vËt sinh ®éng, s¾c nÐt, riªng biÖt; kh«ng chØ gîi vÎ ®Ñp mµ cßn dù c¶m vÒ th©n phËn, cuéc ®êi... C©u 3 ( tr 44). §©y lµ c©u më ®Çu trong mét ®o¹n v¨n nghÞ luËn: "Víi Thuý KiÒu, kh«ng nh÷ng NguyÔn Du chØ gîi t¶ vÎ ®Ñp h×nh thøc mµ nhµ th¬ cßn nhÊn m¹nh vÎ ®Ñp tµi n¨ng, t©m hån cña nµng". H·y cho biÕt: a) §o¹n v¨n tríc viÕt vÒ ®Ò tµi g×? b) §o¹n v¨n chøa c©u ®ã cã ®Ò tµi g×? c) LÊy c©u trªn lµm c©u chñ ®Ò, h·y viÕt ®o¹n v¨n diÔn dÞch( kho¶ng 12 c©u). d) Trong ®o¹n v¨n viÕt ®ã cã sö dông mét c©u c¶m th¸n vµ 3 phÐp liªn kÕt c©u. Bµi lµm: a) §o¹n v¨n tríc cã ®Ò tµi: VÎ ®Ñp h×nh thøc cña Thuý KiÒu. b) §o¹n v¨n chøa c©u ®ã cã ®Ò tµi: VÎ ®Ñp tµi n¨ng t©m hån cña nµng KiÒu. c) (1)Víi Thuý KiÒu, kh«ng nh÷ng NguyÔn Du chØ gîi t¶ vÎ ®Ñp h×nh thøc mµ nhµ th¬ cßn nhÊn m¹nh vÎ ®Ñp tµi n¨ng, t©m hån cña nµng. (2)VÎ ®Ñp cña tµi n¨ng vµ trÝ tuÖ lµ nÐt næi bËt trong bøc ch©n dung Thuý KiÒu.(3) C©u th¬ " Th«ng minh vèn s½n tÝnh trêi sö dông biÖn ph¸p ®¶o ng÷ khiÕn tõ "th«ng minh" trë thµnh nh·n tù cña c©u th¬, cã t¸c dông biÓu ®¹t mét nh©n c¸ch, mang ®Õn cho dung nhan ®»m th¾m cña KiÒu nh÷ng tia s¸ng r¹ng rì cña tµi n¨ng vµ trÝ tuÖ.(4) Tríc vÎ ®Ñp Êy, thiªn nhiªn ph¶i "hên, ghen". (5)§»ng sau biÖn ph¸p nh©n c¸ch ho¸ thiªn nhiªnlµ cuéc ®êi oan nghiÖt ®ang chê ®îi nµng, b¾t nµng tr¶ gi¸ cho s¾c ®Ñp nghiªng níc, nghiªng thµnh vµ trÝ tuÖ, tµi hoa cã mét kh«ng hai cña nµng.(6) Vµ cung ®µn "b¹c mÖnh" Êy ®· dù b¸o vÒ cuéc ®êi oan nghiÖt nhng còng chÝnh lµ tr¸i tim ®a sÇu, ®a c¶m, lµ trÝ tuÖ s¾c s¶o nhËn thøc vÒ sè phËn hång nhan vµ dù c¶m vÒ th©n phËn cña nµng. (7)S¾c tµi - t×nh, nh÷ng gi¸ trÞ ®Ñp ®Ï v« song cña ngêi thiÕu n÷ giê l¹i trë thµnh nçi ®au oan nghiÖt! (8) NguyÔn Du ®©u chØ miªu t¶ vÎ ®Ñp cña KiÒu mµ cßn thæi hån vµo ngo¹i h×nh Êy vµ h¬n n÷a cßn th©n phËn ho¸ phÈm c¸ch cña KiÒu. C©u 7 lµ c©u c¶m th¸n. §o¹n v¨n sö dông phÐp liªn kÕt c©u: nèi (c©u 6: vµ), lÆp (nµng), thÕ ( nµng – Thóy KiÒu) (GV chỉ rõ các phép liên kết) * Më réng: C©u 1. §o¹n v¨n Cho c©u th¬ sau: KiÒu cµng s¾c s¶o mÆn mµ a. H·y chÐp chÝnh x¸c nh÷ng c©u th¬ tiÕp theo t¶ s¾c ®Ñp cña Thuý KiÒu. b. Em hiÓu nh thÕ nµo vÒ nh÷ng h×nh tîng nghÖ thuËt íc lÖ "thu thñy", "xu©n s¬n"? C¸ch nãi "lµn thu thñy", "nÐt xu©n s¬n" dïng nghÖ thuËt Èn dô hay ho¸n dô? Gi¶i thÝch râ v× sao em chän nghÖ thuËt Êy? c. Nãi khi vÎ ®Ñp cña Thuý KiÒu, t¸c gi¶ NguyÔn Du ®· dù b¸o tríc cuéc ®êi vµ sè phËn cña nµng cã ®óng kh«ng? H·y lµ râ ý kiÕn cña em? Gîi ý: a. Yªu cÇu HS ph¶i chÐp chÝnh x¸c c¸c c©u th¬ t¶ s¾c ®Ñp cña Thuý KiÒu : KiÒu cµng s¾c s¶o mÆn mµ So bÒ tµi s¾c l¹i lµ phÇn h¬n Lµn thu thuû, nÐt xu©n s¬n Hoa ghen thua th¾m, liÔu hên kÐm xanh Mét hai nghiªng níc nghiªnh thµnh S¾c ®µnh ®ßi mét, tµi ®µnh ho¹ hai. b. * H×nh tîng nghÖ thuËt íc lÖ "thu thuû", "xu©n s¬n" cã thÓ hiÓu lµ: + "Thu thuû" (níc hå mïa thu) t¶ vÎ ®Ñp cña ®«i m¾t Thuý KiÒu trong s¸ng, thÓ hiÖn sù tinh anh cña t©m hån vµ trÝ tuÖ; lµn níc mµu thu gîi lªn thËt sinh ®éng vÎ ®Ñp cña ®«i m¾t trong s¸ng, long lanh, linh ho¹t. + "Xu©n s¬n" (nói mïa xu©n) gîi lªn ®«i l«ng mµy thanh tó trªn g¬ng mÆt trÎ trung trµn ®Çy søc sèng. + C¸ch nãi "lµn thu thuû, nÐt xu©n s¬n" lµ c¸ch nãi Èn dô v× vÕ so s¸nh lµ ®«i m¾t vµ ®«i l«ng mµy ®îc Èn ®i, chØ xuÊt hiÖn vÕ ®îc so s¸nh lµ "lµn thu thuû", "nÐt xu©n s¬n". Sù biÓu c¶m cña c¸c tõ " lµn, nÐt"... c. Khi t¶ s¾c ®Ñp cña KiÒu, t¸c gi¶ NguyÔn Du ®· dù b¸o tríc cuéc ®êi vµ sè phËn cña nµng qua hai c©u th¬: Hoa ghen thua th¾m, liÔu gêm kÐm xanh VÎ ®Ñp cña Thuý KiÒu lµm cho t¹o ho¸ ph¶i ghen ghÐt, ph¶i ®è kÞ: "hoa ghen", "liÔu hên" nªn sè phËn nµng Ðo le, ®au khæ, ®Çy tr¾c trë. C©u 2. TËp lµm v¨n B»ng nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ TruyÖn KiÒu, h·y tr×nh bµy vÒ nghÖ thuËt miªu t¶ vµ kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch nh©n vËt cña NguyÔn Du. I/ T×m hiÓu ®Ò - §Ò yªu cÇu ph©n tÝch mét gi¸ trÞ nghÖ thuËt næi bËt cña nghÖ thuËt TruyÖn KiÒu: nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt. Cã thÓ nãi trong v¨n häc trung ®¹i, kh«ng cã mét t¸c gi¶ thø hai nµo thµnh c«ng trong viÖc miªu t¶ nh©n vËt nh NguyÔn Du (theo Gi¸o s NguyÔn Léc). - Chñ yÕu sö dông kiÕn thøc trong c¸c ®o¹n trÝch häc, cã thÓ vËn dông thªm mét sè hiÓu biÕt vÒ c¸c nh©n vËt trong truyÖn th«ng qua mét vµi c©u miªu t¶ mçi nh©n vËt. - C¨n cø vµo tõng ®o¹n trÝch ®· häc mµ kh¸i qu¸t lªn ®Æc ®iÓm bót ph¸p x©y dùng nh©n vËt cña NguyÔn Du ®Ó lµm bè côc bµi viÕt. Kh«ng nªn ph©n tÝch c¸ch viÕt tõng nh©n vËt, sÏ trïng lÆp vµ thiÕu s©u s¾c. II/ Dµn bµi chi tiÕt A- Më bµi: - Søc hÊp dÉn m¹nh mÏ cña TruyÖn KiÒu chÝnh lµ bëi néi dung s©u s¾c t×nh ®êi ®îc biÓu hiÖn b»ng h×nh thøc nghÖ thuËt ®¹t ®Õn tr×nh ®é mÉu mùc cña v¨n ch¬ng cæ ®iÓn. - Mét trong nh÷ng thµnh c«ng xuÊt s¾c cña NguyÔn Du lµ nghÖ thuËt miªu t¶ vµ kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch nh©n vËt. B- Th©n bµi : 1. Miªu t¶ ngo¹i h×nh rÊt ®éc ®¸o NguyÔn Du kh¾c ho¹ ngo¹i h×nh mçi nh©n vËt hÕt søc c« ®äng mµ vÉn in dÊu nÐt mÆt, bé d¹ng cña tõng nh©n vËt, kh«ng ai gièng ai. - Thuý V©n, Thuý KiÒu ®Òu ®Ñp, nhng V©n th×: Hoa cêi ngäc thèt ®oan trang, M©y thua níc tãc tuyÕt nhõng mµu da. Cßn KiÒu th× : Lµn thu thuû nÐt xu©n s¬n Hoa ghen thua th¾m liÔu hên kÐm xanh. - Còng lµ trang nam nhi, Tõ H¶i lµ anh hïng cho nªn chµng hiÖn ra oai phong lÉm liÖt: R©u hïm hµm Ðn mµy ngµi Vai n¨m tÊc réng th©n mêi thíc cao. Kim Träng lµ v¨n nh©n, hiÖn ra thËt nho nh·, hµo hoa: TuyÕt in s¾c ngùa c©u gißn, Cá pha mµu ¸o nhuém non da trêi. - Cïng lµ nh÷ng kÎ xÊu xa, bØ æi, nhng M· Gi¸m Sinh th× : Mµy r©u nh½n nhôi ¸o quÇn b¶nh bao ; cßn Së Khanh th× : H×nh dong tr¶i chuèt, ¸o kh¨n dÞu dµng. Nh×n chung, NguyÔn Du miªu t¶ nh©n vËt chÝnh diÖn theo bót ph¸p íc lÖ nhng cã sù s¸ng t¹o nªn vÉn sinh ®éng ; t¶ nh©n vËt ph¶n diÖn b»ng bót ph¸p hiÖn thùc nh ng«n ng÷ ®êi thêng còng rÊt sinh ®éng. 2. Miªu t¶ néi t©m tinh tÕ vµ s©u s¾c - NguyÔn Du thêng ®Æt nh©n vËt vµo nh÷ng c¶nh ngé cã kÞch tÝnh ®Ó nh©n vËt béc lé t©m tr¹ng : BÞ ®Èy vµo lÇu xanh, Thuý KiÒu ®Þnh chÕt ®Ó tho¸t nhôc l¹i kh«ng chÕt ; bÞ giam láng ë LÇu Ngng BÝch, cha biÕt t¬ng lai lµnh d÷ ra sao. - ¤ng ®Æc biÖt thµnh c«ng trong miªu t¶ néi t©m nh©n vËt qua ng«n ng÷ tù sù cña t¸c gi¶, qua ®éc tho¹i néi t©m vµ qua t¶ c¶nh ngô t×nh : + T©m tr¹ng cña Kim Träng vµ Thuý KiÒu lÇn ®Çu tiªn gÆp nhau ®îc miªu t¶ qua lêi kÓ cña t¸c gi¶ : Ngêi quèc s¾c kÎ thiªn tµi, T×nh trong nh ®· mÆt ngoµi cßn e. ChËp chên c¬n tØnh c¬n mª, Rèn ngåi ch¼ng tiÖn døt vÒ chØn kh«n. + T©m tr¹ng nhí ngêi yªu cña Thuý KiÒu khi ë lÇu Ngng BÝch ®îc béc lé qua tiÕng nãi néi t©m cña nµng. + T©m tr¹ng c« ®¬n, lo l¾ng cña KiÒu khi mét m×nh ë lÇu Ngng BÝch ®îc miªu t¶ qua c¶nh thiªn nhiªn. 3. NghÖ thuËt kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch nh©n vËt s¾c s¶o a) Kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch qua diÖn m¹o, cö chØ - Thuý V©n: Víi vÎ khu«n tr¨ng ®Çy ®Æn, hoa cêi ngäc thèt cho thÊy tÝn c¸ch ®oan trang, phóc hËu. - Thuý KiÒu : víi ®«i m¾t nh lµn thu thuû, nÐt xu©n s¬n to¸t lªn tÝnh c¸ch th«ng minh, ®a c¶m. - M· Gi¸m Sinh : vÎ mÆt mµy r©u nh½n nhôi, trang phôc quÇn ¸o b¶nh bao, cö chØ “ngåi tãt” sç sµng, cho thÊy ®ã lµ kÎ trai l¬, th« lç. - Hå T«n HiÕn : c¸i vÎ mÆt s¾t còng ng©y v× t×nh tè c¸o b¶n chÊt ®éc ¸c vµ d©m « cña viªn "träng thÇn". b) Kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch qua ng«n ng÷ ®èi tho¹i - Lêi lÏ Tõ H¶i thêng cã tÝnh kh¼ng ®Þnh thÓ hiÖn râ tÝch c¸ch kh¼ng kh¸i, tù tin: Mét lêi ®· biÕt ®Õn ta, Mu«n chung ngh×n tø còng lµ cã nhau - Thuý KiÒu nãi víi Thóc Sinh : nghÜa nÆng ngh×n non, T¹i ai h¸ d¸m phô lßng cè nh©n, tá râ nµng lµ con ngêi träng ©n nghÜa. - Ho¹n Th liÖu ®iÒu kªu xin : chót phËn ®µn bµ, ghen tu«ng th× còng ngêi ta thêng t×nh, th× ®©y qu¶ lµ con ngêi kh«n ngoan, gi¶o ho¹t, C- KÕt bµi : - VÒ ph¬ng diÖn x©y dùng nh©n vËt, NguyÔn Du ®¹t nh÷ng thµnh c«ng mµ cha t¸c gi¶ ®¬ng thêi nµo theo kÞp. Nhµ th¬ thêng miªu t¶ rÊt sóc tÝch, chØ cÇn mét vµi c©u th¬ «ng ®· cã thÓ kh¾c ho¹ râ nÐt ngo¹i h×nh vµ tÝnh c¸ch nh©n vËt. Nhng tuyÖt diÖu nhÊt lµ nghÖ thuËt miªu t¶ néi t©m nh©n vËt. - TruyÖn KiÒu sèng m·i víi thêi gian phÇn lín còng lµ do nh÷ng thµnh tùu nghÖ thuËt nµy. C©u 3: ViÕt ®o¹n v¨n (Đoạn văn nhân quả ), nội dung nói về lòng hiếu nghĩa của Kiều trong lúc lưu lạc: Chính trong hoàn cảnh lưu lạc quê người của nàng ta mới thấy hết được tấm lòng chí hiếu của người con gái ấy(1). Nàng biết sẽ còn bao cơn " cát dập sóng vùi" nhưng nàng vẫn chỉ canh cánh lo cho cha mẹ thiếu người đỡ đần phụng dưỡng vì hai em còn " sân hoè đôi chút thơ ngây"(2). Bốn câu mà dùng tới bốn điển tích "người tựa cửa", " quạt nồng ấp lạnh", "sân lai", " gốc tử(3)". Nguyễn Du đã làm cho nỗi nhớ của Kiều đậm phần trang trọng, thiết tha và có chiều sâu nhưng cũng không kém phần chân thực(4). Mô hình đoạn văn: Ý tưởng của đoạn bình về lòng hiếu của Kiều. Câu 1 nêu kết quả, ba câu còn lại nêu nguyên nhân C©u 3: Tác phẩm " Đoạn trường tân thanh" của Nguyễn Du được nhân dân gọi là " Truyện Kiều". Viết một đoạn văn ngắn giải thích mối quan hệ giữa nhan đề của tác phẩm với nội dung, tư tưởng chủ đề của tác phẩm qua hai cách đặt tên trên, trong đó có một câu cảm thán. - Đoạn văn minh hoạ: Nguyễn Du, đại thi hào của dân tộc đã sáng tác " Truyện Kiều", truyện thơ bằng chữ Nôm, một kiệt tác của văn học trung đại Việt Nam. Tác phẩm đó được nhà thơ lấy tên là " Đoạn trường tân thanh" với nghĩa là tiếng kêu mới xé lòng đứt ruột. Ngay trong nhan đề, tác phẩm đã thể hiện được tấm lòng nhân đạo sâu sắc của thi nhân. Ông thương cảm, xót xa cho số phận bất hạnh của nàng Kiều, một người con gái tài hoa bị vùi dập trong kiếp đoạn trường đau khổ. Viết về Kiều, về cuộc đời trầm luân bể khổ của nàng, tác giả muốn nói lên những tiếng kêu than xé lòng đứt ruột, thương cho kiếp đời tài sắc nhưng bất hạnh của người phụ nữ trong xã hội xưa. Nhan đề tác phẩm thể hiện rõ nội dung, tư tưởng tác phẩm; nhưng nhân dân ta đã đặt tên lại, gọi ngắn gọn là " Truyện Kiều". Cái tên này nôm na, dễ nhớ, dễ hiểu, lấy tên nhân vật chính ( nàng Thuý Kiều) đặt tên cho tác phẩm. Đây là cách đặt tên thường thấy trong văn học dân gian. Tác phẩm tự sự này xoay quanh kể về cuộc đời của nhân vật chính là nàng Kiều, người con gái tài sắc vẹn toàn nhưng bị những thế lực hắc ám vùi dập, đoạ đày thật thương tâm. Thương thay cho số phận bất hạnh của nàng Kiều, của người phụ nữ trong xã hội phong kiến xưa! Như vậy cùng một tác phẩm nhưng mỗi tên gọi thể hiện một dụng ý! Câu kết thúc đoạn văn là câu cảm thán. C©u 4. §o¹n v¨n Trong "TruyÖn KiÒu" cã c©u: Tëng ngêi díi nguyÖt chÐn ®ång …………………... H·y chÐp 7 c©u th¬ tiÕp theo. 1. §o¹n th¬ võa chÐp diÔn t¶ t×nh c¶m cña ai víi ai? 2. TrËt tù diÔn t¶ t©m tr¹ng nhí th¬ng ®ã cã hîp lÝ kh«ng ? T¹i sao ? 3. ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n theo c¸ch diÔn dÞch ph©n tÝch t©m tr¹ng cña nhan vËt tr÷ t×nh trong ®o¹n th¬ trªn. Gîi ý : 1. HS tù lµm. 2. §o¹n th¬ võa chÐp nãi lªn t×nh c¶m nhí th¬ng Kim Träng vµ cha mÑ cña Thuý KiÒu trong nh÷ng ngµy sèng c« ®¬n ë lÇu Ngng BÝch. 3. TrËt tù diÔn t¶ t©m tr¹ng nhí th¬ng cña KiÒu: nhí Kim Träng råi nhí ®Õn cha mÑ, tho¹t ®äc th× thÊy kh«ng hîp lÝ, nhng nÕu ®Æt trong c¶nh ngé cña KiÒu lóc ®ã th× l¹i rÊt hîp lÝ. - KiÒu nhí tíi Kim Träng tríc khi nhí tíi cha mÑ lµ v×: + VÇng tr¨ng ë c©u thø hai trong ®o¹n trÝch gîi nhí tíi lêi thÒ víi Kim Träng h«m nµo. + Nµng ®au ®ín xãt xa v× mèi t×nh ®Çu ®Ñp ®Ï ®· tan vì. + C¶m thÊy m×nh cã lçi khi kh«ng gi÷ ®îc lêi hÑn íc víi chµng Kim. + Víi cha mÑ dï sao KiÒu còng ®· phÇn nµo lµm trßn ch÷ hiÕu khi b¸n m×nh lÊy tiÒn cøu cha vµ em trong c¬n tai biÕn. - C¸ch diÔn t¶ t©m tr¹ng trªn lµ rÊt phï hîp víi quy luËt t©m lÝ cña nh©n vËt, thÓ hiÖn râ sù tinh tÕ cña ngßi bót NguyÔn Du, ®ång thêi còng cho ta thÊy râ sù c¶m th«ng ®èi víi nh©n vËt cña t¸c gi¶. *GV híng dÉn vµ yªu cÇu HS viÕt mét ®o¹n v¨n diÔn dÞch theo yªu cÇu cña ®Ò. C©u 5. §o¹n v¨n a. ChÐp chÝnh x¸c 8 c©u cuèi cña ®o¹n trÝch "KiÒu ë lÇu Ngng BÝch". b. Trong 8 c©u th¬ võa chÐp, ®iÖp ng÷ "Buån tr«ng" ®îc lÆp l¹i 4 lÇn. C¸ch lÆp ®i lÆp l¹i ®iÖp ng÷ ®ã cã t¸c dông g×? Gîi ý: a. ChÐp chÝnh x¸c 8 c©u cuèi ®o¹n trÝch "KiÒu ë lÇu Ngng BÝch". b. T¸c dông cña ®iÖp ng÷ "buån tr«ng": - Côm tõ "buån tr«ng" më ®Çu c¸c c©u lôc (c©u 6 tiÕng) trong thÓ th¬ lôc b¸t ®· t¹o nªn ©m hëng trÇm buån, b¸o hiÖu nh÷ng ®au buån mµ KiÒu sÏ ph¶i g¸nh chÞu trong suèt cuéc ®êi l u l¹c, ch×m næi. - §iÖp tõ gãp phÇn diÔn t¶ t©m tr¹ng buån sÇu cña KiÒu kÐo dµi triÒn miªn, g©y nªn mét t©m tr¹ng ®Çy lo ©u, sî h·i. T©m tr¹ng Êy tëng kh«ng bao giê kÕt thóc vµ ngµy cµng t¨ng. C©u 6. TËp lµm v¨n NhËn xÐt vÒ sè phËn ngêi phô n÷ trong x· héi phong kiÕn, NguyÕn Du ®· xãt xa: §au ®ín thay phËn ®µn bµ Lêi r»ng b¹c mÖnh còng lµ lêi chung B»ng c¸c t¸c phÈm ®· häc: "ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng" cña NguyÔn D÷ vµ nh÷ng ®o¹n trÝch ®· häc cña "TruyÖn KiÒu" (NguyÔn Du), em h·y lµm râ ®iÒu ®ã. Gîi ý: * Häc sinh vËn dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc vÒ v¨n b¶n vµ kiÓu v¨n b¶n nghÞ luËn v¨n häc ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®Æt ra : sè phËn ®Çy ®au khæ cña ngêi phô n÷ trong x· héi phong kiÕn. * Qua hai t¸c phÈm ®· häc: "ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng" cña NguyÔn D÷ vµ "TruyÖn KiÒu" cña NguyÔn Du, ta cÇn lµm râ nh÷ng nçi ®au khæ mµ ngêi phô n÷ ph¶i g¸nh chÞu. -Vò N¬ng lµ n¹n nh©n cña chÕ ®é phong kiÕn nam quyÒn ®Çy bÊt c«ng ®èi víi ngêi phô n÷: + Cuéc h«n nh©n cña Vò N¬ng víi Tr¬ng Sinh cã phÇn kh«ng b×nh ®¼ng (Tr¬ng Sinh xin mÑ mµng tr¨m l¹ng vµng cíi Vò N¬ng vÒ lµm vî) - sù c¸ch bøc giµu nghÌo khiÕn Vò N¬ng lu«n sèng trong mÆc c¶m thiÕp vèn con kÎ khã ®îc n¬ng tùa nhµ giµu, vµ còng lµ c¸i thÕ ®Ó Tr¬ng Sinh ®èi xö víi vî mét c¸ch vò phu, th« b¹o vµ gia trëng. + ChØ v× lêi nãi con trÎ ng©y th¬ mµ Tr¬ng Sinh tin nªn ®· hå ®å, ®éc ®o¸n m¾ng nhiÕc ®¸nh ®uæi vî ®i, kh«ng cho nµng thanh minh, Vò N¬ng buéc ph¶i t×m ®Õn c¸i chÕt oan khuÊt ®Ó tù minh oan cho m×nh. - Nµng KiÒu l¹i lµ n¹n nh©n cña x· héi ®ång tiÒn ®en b¹c: + V× tiÒn mµ bän sai nha g©y nªn c¶nh tan t¸c, chia l×a gia ®×nh KiÒu. Mét ngµy l¹ thãi sai nha Lµm cho khèc hại ch¼ng qua v× tiÒn + §Ó cã tiÒn cøu cha vµ em khái bÞ ®¸nh ®Ëp, KiÒu ®· ph¶i b¸n m×nh cho M· Gi¸m Sinh mét tªn bu«n thÞt b¸n ngêi, ®Ó trë thµnh mãn hµng cho h¾n c©n ®ong, ®o ®Õm, cß kÌ, mÆc c¶, ng· gi¸. + Còng v× mãn lîi ®ång tiÒn mµ M· Gi¸m Sinh vµ Tó Bµ ®· ®Èy KiÒu vµo chèn lÇu xanh nh¬ nhíp, khiÕn nµng ph¶i ®au ®ín, cay ®¾ng suèt mêi l¨m n¨m lu l¹c, ph¶i thanh l©u hai lît, thanh y hai lÇn. - Nh÷ng ngêi phô n÷ nh Vò N¬ng, Thuý KiÒu ®Òu ph¶i t×m ®Õn c¸i chÕt ®Ó gi¶i mäi nçi oan øc, ®Ó gi¶i tho¸t cuéc ®êi ®Çy ®au khæ, oan nghiÖt cña m×nh. Më réng vÊn ®Ò: - Lµ c¶m høng chung cña dßng v¨n häc nöa cuèi TK XVIII - nöa ®Çu TK XIX... - VÊn ®Ò chung cña mäi thêi ®¹i... - Néi dung vÊn ®Ò trong thêi ®¹i ngµy nay: + Cã cßn ®óng kh«ng? ( Sè phËn ngêi phô n÷ ®· kh¸c xa nhng vÉn cßn nh÷ng ngang tr¸i...) + Cã gi¸ trÞ g×? ( Gióp ngêi ®äc hiÓu râ nçi khæ cña ngêi phô n÷ xa, thÊy ®îc tr¸i tim nh©n ®¹o cña c¸c t¸c gi¶...) - Liªn hÖ b¶n th©n: §Êu tranh chèng ¸p bøc bÊt c«ng, ®Æc biÖt lµ sù ph©n biÖt víi ngêi phô n÷... * Yªu cÇu vÒ h×nh thøc: - BiÕt vËn dông kiÕn thøc vÒ nghÞ luËn chøng minh ®Ó lËp luËn t¹o thµnh mét bµi v¨n chøng minh hoµn chØnh. - Bè côc bµi viÕt cã ®ñ 3 phÇn - BiÕt dïng dÉn chøng trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp ®Ó chøng minh. - DiÔn ®¹t lu lo¸t, cã c¶m xóc. C©u 7. TËp lµm v¨n Ph©n tÝch ®o¹n th¬ sau : Nçi m×nh thªm tøc nçi nhµ .... NÐt buån nh cóc , ®iÖu gÇy nh mai Gîi ý: Dµn bµi chi tiÕt A- Më bµi: - Giíi thiÖu... - TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du lµ mét b¶n c¸o tr¹ng b»ng th¬ lªn ¸n x· héi xÊu xa tµn b¹o mµ cßn biÓu hiÖn nçi ®au khæ cña nh÷ng con ngêi bÞ ¸p bøc. - Nµng KiÒu nh©n vËt chÝnh lµ hiÖn th©n cña nh÷ng con ngêi bÞ chµ ®¹p. Nçi ®au khæ ®Çu tiªn cña KiÒu ph¶i chÞu lµ s¾c tµi bÞ vïi dËp th¶m th¬ng. Nhµ th¬ NguyÔn Du ®· ho¸ th©n vµo nh©n vËt ®Ó hiÓu t©m tr¹ng nµng lóc ®ã: ( TrÝch dÉn ...) Nçi m×nh thªm tøc nçi nhµ ........................................................ ThÒm hoa mét bíc lÖ hoa mÊy hµng B- Th©n bµi: *T©m tr¹ng cña nµng KiÒu: - §au ®ín, tñi nhôc, ª chÒ, níc m¾t ®Çm ®×a. - C©m lÆng, thô ®éng nh mét c¸i m¸y v× tù nguyÖn b¸n m×nh. + Nªu ng¾n gän nh÷ng sù viÖc tríc ®ã. Ph¶i b¸n m×nh cho MGS bëi gia ®×nh nµng gÆp tai ho¹ bÊt ngê, th»ng b¸n t¬ ®· vu oan cho gia ®×nh nµng. Cha vµ em bÞ b¾t, bÞ ®¸nh ®Ëp d· man, tµi s¶n cña gia ®×nh bÞ v¬ vÐt s¹ch. Lµ ®øa con trong gia ®×nh kh«ng cßn con ®êng nµo kh¸c, KiÒu ®µnh hi sinh mèi t×nh ®Çu, chÊp nhËn m×nh lµm vî lÏ MGS ®Ó cã tiÒn cøu cha vµ em. §o¹n th¬ nµy ®· miªu t¶ cô thÓ t©m tr¹ng cña nµng lóc ®ã. + Ph©n tÝch cô thÓ ®o¹n th¬: - Më ®Çu ®o¹n th¬, nhµ th¬ ®· ghi l¹i cô thÓ t©m tr¹ng cña nµng: Nçi m×nh thªm tøc nçi nhµ ®ã lµ nçi ®au uÊt hËn cao ®é bëi c¶nh ngé gia ®×nh nµng bÞ chia li tan t¸c, cha vµ em bÞ ®¸nh ®Ëp d· man, kh«ng chØ vËy cßn cã nçi niÒm riªng cña nµng. C¸i nçi m×nh mµ th¬ nh¾c lµ t×nh yªu cña nµng dµnh cho Kim Träng. Mèi t×nh ®Çu trong s¸ng ®ang to¶ s¾c lªn h¬ng mµ giê ®©y v× c¶nh ngé gia ®×nh nµng ph¶i chia li. Hai nçi niÒm chång chÊt ®Ì nÆng lªn t©m t nµng, khiÕn cho nµng cµng ®au xãt. - Bëi vËy tõ trong phßng bíc ra, gi¸p mÆt víi MGS trong lÔ vÊn danh mçi bíc ®i cña nµng chøa ®Çy t©m tr¹ng thÒm hoa mét bíc lÖ hoa mÊy hµng  víi c¸ch miªu t¶ cã tÝnh chÊt íc lÖ: thÒm hoa, lÖ hoa, c©u th¬ võa cã gi¸ trÞ gîi h×nh, võa cã gi¸ trÞ gîi c¶m. Tríc m¾t ngêi ®äc hiÖn ra khu«n mÆt thÊm ®Çy níc m¾t, nh÷ng giät níc m¾t tñi phËn, võa th¬ng cho m×nh, võa th¬ng cho cha vµ em, võa c¨m tøc cuéc ®êi ngang tr¸i ®· ®æ Ëp tai ho¹ xuèng gia ®×nh nµng. - Kh«ng nh÷ng vËy t©m tr¹ng nµng lóc nµy cßn lµ sù e ng¹i, ngîng ngïng: ng¹i ngïng dÝn giã e s¬ng - Ngõng hoa bãng thÑn, tr«ng g¬ng mÆt dµy. Lµ mét thiÕu n÷ sinh ra vµ lín lªn trong gia ®×nh gia gi¸o, sèng trong c¶nh ªm ®Òm tríng rñ mµn che mµ giê s¾c tµi cña nµng ph¶i chÊp nhËn ®Ó cho ngêi ta xem xÐt, v¹ch vßi, thö, Ðp. Nµng v« cïng tñi hæ, e thÑn. Nh×n hoa mµ thÑn víi hoa, nh×n thÊy g¬ng mµ nh c¶m thÊy da mÆt m×nh dµy lªn. §iÒu ®ã thÓ hiÖn nµng ®· ý thøc rÊt râ vÒ nh©n phÈm cña m×nh nh ng v× c¶nh ngé gia ®×nh, sù sèng cña cha vµ em, nµng ®µnh chÊp nhËn. H×nh ¶nh nµng lóc nµy gièng c¸i bãng lÆng c©m nhoÌ dÇn tríc ¸nh s¸ng cña ®ång tiÒn: Mèi cµng vÐn tãc b¾t tay. S¾c ®Ñp nghiªng níc nghiªng thµnh, vÎ t¬i t¾n nh hoa h¶i ®êng m¬n mën giê nh mãn hµng cho mô mèi vÐn tãc b¾t tay, co kÐo, chµo mêi, n©ng lªn h¹ xuèng. Bëi vËy t©m tr¹ng nµng: NÐt buån nh cóc ®iÖu gÇy nh mai. Bót ph¸p so s¸nh vµ h×nh ¶nh íc lÖ vèn ®Ñp, nhng ngêi ®äc vÉn nhËn râ t©m tr¹ng nµng lóc nµy, ®ã lµ nçi buån, tñi hËn xãt xa. H×nh ¶nh nµng chØ lµ b«ng hoa cóc óa tµn, chØ lµ cµnh mai gÇy gi÷a gi«ng b·o cña cuéc ®êi. C- KÕt bµi : Th«ng qua viÖc miªu t¶ t©m tr¹ng nµng KiÒu, ®o¹n th¬ ®· ph¶n ¸nh mét hiÖn thùc lín cña lÞch sö lóc ®ã, nh÷ng ngêi phô n÷ trong x· héi phong kiÕn ®· trë thµnh mét thø hµng ho¸. Nh÷ng tªn nh kÎ b¸n t¬ vu oan, tªn quan xö kiÖn bÊt chÊp c«ng lÝ, tªn bu«n ngêi v« l¬ng t©m vµ søc m¹nh cña ®ång tiÒn ®· g©y ra bÊt h¹nh Êy cho ngêi phô n÷. Nhµ th¬ ®· lªn ¸n, phª ph¸n nh÷ng kÎ tµn b¹o ®ã, ®ång thêi biÓu hiÖn niÒm xãt ®au víi nµng KiÒu. Nhµ th¬ ®· cïng c¶m th«ng chia sÎ khi nh÷ng gi¸ trÞ ®Ñp ®Ï bÞ chµ ®¹p. NÕu tríc «ng tõng tr©n träng tµi s¾c cña nµng bao nhiªu th× giê «ng cµng ®au xãt cho s¾c tµi bÞ sØ nhôc bÊy nhiªu. Bëi vËy ®©y chÝnh lµ tiÕng kªu cøu cña nhµ th¬ bªnh vùc quyÒn sèng cho ngêi phô n÷. §o¹n th¬ còng nh toµn t¸c phÈm võa mang gi¸ trÞ hiÖn thùc, võa mang gi¸ trÞ nh©n ®¹o s©u s¾c C©u 8: ( ¤n thi 2009 - 2010) GÇn miÒn cã mét mô nµo, §a ngêi viÔn kh¸ch t×m vµo vÊn danh. Hái tªn, r»ng: "M· Gi¸m Sinh", Hái quª, r»ng: "HuyÖn L©m Thanh còng gÇn:. Qu¸ niªn tr¹c ngo¹i tø tuÇn, Mµy r©u nh½n nhôi ¸o quÇn b¶nh bao. Tríc thÇy sau tí lao xao, Nhµ b¨ng ®a mèi ríc vµo lÇu trang. GhÕ trªn ngåi tãt sç sµng... 1. Nh÷ng c©u th¬ trªn trÝch tõ t¸c phÈm nµo? Ai lµ t¸c gi¶? Giíi thiÖu xuÊt xø nh÷ng c©u th¬ ®· ®îc trÝch. 2. ViÕt mét c©u ®¬n mµ chñ ng÷ lµ mét côm chñ - vÞ ®Ó giíi thiÖu néi dung ®o¹n th¬ trªn. 3. Qua ®èi tho¹i, ta thÊy M· Gi¸m Sinh - nh©n vËt ®îc kÓ trong ®o¹n th¬ ®· vi ph¹m ph¬ng ch©m héi tho¹i nµo? H·y gi¶i thÝch cho mäi ngêi râ ®iÒu ®ã. Môc ®Ých cña viÖc vi ph¹m ph¬ng ch©m héi tho¹i ®ã lµ g×? 4. ViÕt ®o¹n v¨n kho¶ng 15 c©u theo c¸ch lËp luËn quy n¹p, trong ®o¹n cã dïng c©u ®· viÕt ë bµi tËp 2. Néi dung ph©n tÝch nh©n vËt M· Gi¸m Sinh trong ®o¹n th¬. Bµi lµm: 1. Nh÷ng c©u th¬ ®ã trÝch tõ TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du. XuÊt xø nh÷ng c©u th¬ ®îc dÉn: V× gia ®×nh bÞ m¾c oan, KiÒu ph¶i b¸n m×nh ®Ó cã ba tr¨m l¹ng cøu cha vµ em. Mô mèi ®· ®a ngêi ®Õn nhµ xem mÆt, mua KiÒu. 2. §Ó viÕt ®îc mét c©u ®¬n cã chñ ng÷ lµ mét côm chñ - vÞ, cÇn n¾m v÷ng néi dung ®o¹n truyÖn vµ ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña c©u cã chñ ng÷ lµ mét côm chñ - vÞ. 3. Qua lêi M· Gi¸m Sinh, ta thÊy h¾n ®· vi ph¹m ph¬ng ch©m vÒ chÊt trong giao tiÕp. Bëi v× M· Gi¸m Sinh nghÜa lµ chµng gi¸m sinh hä M· chø kh«ng ph¶i tªn hä. H¬n n÷a, chµng ta thùc lµ häc sinh trêng Quèc tö gi¸m hay chØ lµ danh mua? M· Gi¸m Sinh ®a KiÒu vÒ L©m Tri nhng h¾n l¹i nãi quª ë huyÖn L©m Thanh. Cßn theo mô mèi, kh¸ch ë ph¬ng xa ®Õn ( viÔn kh¸ch) vËy mµ h¾n l¹i giíi thiÖu quª còng gÇn. ViÖc vi ph¹m ph¬ng ch©m giao tiÕp nh vËy ph¶i ch¨ng nh»m ®Ó giÊu tung tÝch cña nh©n vËt? C©u 9: ( ¤n thi 2009 - 2010) Tµ tµ bãng ng¶ vÒ t©y ChÞ em th¬ thÈn dan tay ra vÒ. Bíc lÇn theo ngän tiÓu khª, Nh×n xem phong c¸ch cã bÒ thanh thanh. Nao nao dßng níc uèn quanh, DÞp cÇu nho nhá cuèi ghÒnh b¾c ngang. ( NguyÔn Du, TruyÖn KiÒu, trong Ng÷ v¨n 9, tËp mét, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi, 2005, trang 85) 1. S¸u c©u th¬ trªn n»m ë phÇn nµo trong t¸c phÈm TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du. H·y nªu ng¾n gän néi dung ®o¹n th¬ ®ã. 2. Chóng ta ®Òu biÕt: nao nao lµ tõ l¸y diÔn t¶ t©m tr¹ng ngêi. VËy mµ NguyÔn Du l¹i viÕt: nao nao dßng níc uèn quanh. C¸ch dïng tõ nh vËy mang ®Õn ý nghÜa nh thÕ nµo cho c©u th¬? 3. Trong TruyÖn KiÒu, c¸ch dïng tõ t¶ t©m tr¹ng ngêi ®Ó t¶ c¶nh vËt kh«ng chØ xuÊt hiÖn mét lÇn. H·y chÐp l¹i hai c©u th¬ liÒn nhau trong ®o¹n KiÒu ë lÇu Ngng BÝch cã c¸ch dïng tõ nh vËy. 4. ViÕt ®o¹n v¨n theo c¸ch lËp luËn tæng hîp - ph©n tÝch - tæng hîp, néi dung diÔn t¶ c¶m nhËn cña em vÒ khung c¶nh thiªn nhiªn vµ t©m tr¹ng con ngêi trong s¸u c©u th¬ kÓ trªn. Bµi lµm: 1. S¸u c©u th¬ cã vÞ trÝ: ë phÇn thø nhÊt cña t¸c phÈm – "GÆp gì vµ ®Ýnh íc". Cô thÓ: trong ®o¹n t¶ c¶nh chÞ em Thuý KiÒu ®i du xu©n. §o¹n nµy t¶ c¶nh chÞ em KiÒu b¾t ®Çu trë vÒ. 2. Ph©n tÝch ®Ó thÊy râ: c¶nh ®· ®îc nh©n ho¸ mét c¸ch tù nhiªn nªn c¶nh vËt nhuèm mµu t©m tr¹ng con ngêi. C¶m gi¸c vÒ mét ngµy vui ®ang cßn mµ ®· linh c¶m thÊy mét ®iÒu g× ®ã kh«ng b×nh thêng s¾p xuÊt hiÖn, nh dù b¸o vÒ c¶nh vµ ngêi sÏ gÆp: nÊm mé §¹m Tiªn vµ chµng Kim Träng. 3. Hai c©u th¬ cïng cã c¸ch dïng tõ nh vËy trong ®o¹n trÝch KiÒu ë lÇu Ngng BÝch: Buån tr«ng ngän níc míi sa, Hoa tr«i man m¸c biÕt lµ vÒ ®©u? 4. §o¹n v¨n cÇn lµm râ c¶nh chÞ em KiÒu du xu©n trë vÒ: - C¶nh chuyÓn ®éng nhÑ nhµng, thanh dÞu. - Kh«ng khÝ rén rµng kh«ng cßn n÷a mµ ®ang nh¹t dÇn, lÆng dÇn. - C¶nh ®îc c¶m nhËn qua t©m tr¹ng: xao xuyÕn, b©ng khu©ng, man m¸c mét nçi buån v« cí. C©u10 ( ¤n thi 2009 - 2010): Tr¾c nghiÖm 1. §o¹n v¨n giíi thiÖu vÒ t¸c gi¶ NguyÔn Du díi ®©y cã néi dung nµo cha chÝnh x¸c. H·y ch÷a l¹i cho ®óng. NguyÔn Du sinh n¨m 1765, mÊt n¨m 1820, tªn ch÷ lµ Tè Nh, hiÖu lµ Thanh Hiªn; quª ë lµng Tiªn §iÒn, huyÖn Nghi Xu©n, tØnh Hµ TÜnh. ¤ng sèng ë thêi cuèi nhµ Lª, ®Çu nhµ NguyÔn khi chÕ ®é phong kiÕn ViÖt Nam khñng ho¶ng trÇm träng, b·o t¸p phong trµo n«ng d©n khëi nghÜa næi lªn kh¾p n¬i, ®Ønh cao lµ khëi nghÜa T©y S¬n ®¸nh ®æ c¸c tËp ®oµn phong kiÕn Lª, TrÞnh, M¹c... 2. Dßng nµo nãi ®îc ®Çy ®ñ nhÊt vÒ gi¸ trÞ néi dung cña TruyÖn KiÒu? A. TruyÖn KiÒu cã gi¸ trÞ hiÖn thùc B. TruyÖn KiÒu cã gi¸ trÞ hiÖn thùc vµ nh©n ®¹o C. TruyÖn KiÒu cã gi¸ trÞ nh©n ®¹o D. TruyÖn KiÒu cã gi¸ trÞ lÞch sö 3. Trong nh÷ng c©u th¬ sau, c©u nµo t¶ M· Gi¸m Sinh? A. Mét chµng võa tr¹c thanh xu©n, H×nh dung ch¶i chuèt, ¸o kh¨n dÞu dµng. B. Qu¸ niªn tr¹c ngo¹i tø tuÇn, Mµy r©u nh½n nhôi ¸o quÇn b¶nh bao. C. Hµi v¨n lÇn bíc dÆm xanh,