Tài liệu Tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương việt nam chi nhánh bình thuận

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH BÙI HOÀNG ANH TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH BÌNH THUẬN LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH- NĂM 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH BÙI HOÀNG ANH TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH BÌNH THUẬN LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ Chuyên ngành: Tài chính Ngân hàng Mã ngành: 60.34.02.01 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: NGƯT., PGS., TS. LÝ HÒANG ÁNH TP.HCM THÁNG 11 /2017 LỜI CAM ĐOAN Tác giả luận văn có lời cam đoan danh dự về công trình khoa học này của mình. Cụ thể: Tôi tên là: Bùi Hoàng Anh Sinh ngày: 30/04/1975 – tại: Bình Thuận Quê quán: Tân Thạnh – Long An Hiện công tác tại: Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Bình Thuận Là học viên cao học khóa: XVII của Trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh. Mã số học viên: 02113140309 Chuyên ngành: Tài chính Ngân hàng Mã ngành: 60.34.02.01 Cam đoan đề tài: “Tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Ngân hàng TMCP Ngoai thương Việt Nam Chi nhánh tỉnh Bình Thuận” Người hướng dẫn khoa học: NGƯT., PGS., TS. Lý Hoàng Ánh Luận văn được thực hiện tại Trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh. Đề tài này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu có tính độc lập riêng, không sao chép bất kỳ tài liệu nào và chưa được công bố toàn bộ nội dung này bất kỳ ở đâu. Tôi xin chịu trách nhiệm trước pháp luật về lời cam đoan danh dự của tôi. TP Hồ Chí Minh, ngày 01 tháng 11 năm 2017 Tác giả luận văn Bùi Hoàng Anh MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................................ DANH MỤC BẢNG BIỂU .......................................................................................... DANH MỤC BIỂU ĐỒ/SƠ ĐỒ ................................................................................... MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT TÍN DỤNG NGÂN HÀNG ĐỐI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN CỦA DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ...................................... 6 1.1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT CHUNG VỀ TÍN DỤNG NGÂN HÀNG ........................ 6 1.1.1. Khái niệm tín dụng ngân hàng .......................................................................... 6 1.1.2. Đặc điểm của tín dụng ngân hàng ..................................................................... 7 1.1.3. Vai trò của tín dụng ngân hàng ........................................................................................ 7 1.1.4. Phân loại tín dụng ngân hàng ............................................................................ 9 1.1.5. Mở rộng tín dụng ngân hàng ........................................................................... 10 1.2. TỔNG QUAN VỀ DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA .................................... 12 1.2.1. Tiêu chí xác định doanh nghiệp nhỏ và vừa ................................................... 12 1.2.2. Những điểm mạnh và điểm yếu của doanh nghiệp nhỏ và vừa ...................... 14 1.2.3. Vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa trong nền kinh tế ................................. 15 1.2.4. Những khó khăn chủ yếu ảnh hưởng sự phát triển DNNVV Việt Nam ......... 18 1.3. SỰ CẦN THIẾT CỦA TDNH ĐỐI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN DNNVV............ 22 1.3.1. Đặc điểm hoạt động TDNH đối với DNNVV ................................................ 22 1.3.2. Sự cần thiết của việc mở rộng TDNH đối với phát triển DNNVV................ 23 1.4. KINH NGHIỆM ĐẦU TƯ TÍN DỤNG NGÂN HÀNG ĐỐI VỚI DNNVV CỦA MỘT SỐ NHTM VIỆT NAM ......................................................................... 26 1.4.1. Vietinbank ....................................................................................................... 26 1.4.2. BIDV ............................................................................................................... 27 1.4.3. Techcombank .................................................................................................. 27 1.4.4. Bài học kinh nghiệm đối với Vietcombank .................................................... 28 Kết luận Chương 1 .................................................................................................... 29 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM CHI NHÁNH TỈNH BÌNH THUẬN .............................................................................. 30 2.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI BÌNH THUẬN ........30 2.1.1. Vài nét về tình hình kinh tế - xã hội tỉnh Bình Thuận .................................... 30 2.1.2. Thực trạng phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Bình Thuận .................... 31 2.1.3. Một số chương trình hỗ trợ phát triển DNNVV Bình Thuận thời gian qua ... 33 2.1.4. Thực trạng cấp tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Bình Thuận ... 35 2.2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI VCB BÌNH THUẬN ............................................................... 36 2.2.1. Tổng quan về Ngân hàng TMCP Ngoai thương Việt Nam Chi nhánh tỉnh Bình Thuận ................................................................................................................ 36 2.2.2. Tình hình họat động kinh doanh tại chi nhánh Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam Chi nhánh tỉnh Bình Thuận .......................................................... 37 2.2.3. Thực trạng tín dụng đối với DNNVV tại chi nhánh Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam Chi nhánh tỉnh Bình Thuận .......................................................... 42 2.3. NHỮNG THÀNH TỰU, HẠN CHẾ VÀ NGUYÊN NHÂN ẢNH HƯỞNG ĐẾN TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DNNVV TẠI VCB BÌNH THUẬN ........................... 54 2.3.1. Những thành tựu chủ yếu ................................................................................ 54 2.3.2. Những hạn chế ................................................................................................ 55 2.3.3. Các nguyên nhân hạn chế ................................................................................ 57 Kết luận Chương 2 .................................................................................................... 66 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP MỞ RỘNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM CHI NHÁNH TỈNH BÌNH THUẬN .......................................................... 67 3.1. MỤC TIÊU PHÁT TRIỂN VCB BÌNH THUẬN GIAI ĐOẠN 2017-2020 .. 67 3.1.1. Mục tiêu tổng quát phát triển kinh tế xã hội tỉnh Bình Thuận ........................ 67 3.1.2. Mục tiêu phát triển VCB Bình Thuận đến năm 2020 ..................................... 67 3.2. GIẢI PHÁP MỞ RỘNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DNNVV TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOAI THƯƠNG VIỆT NAM CHI NHÁNH TỈNH BÌNH THUẬN...... 68 3.2.1. Giải pháp nâng cao khả năng huy động vốn tại VCB Tỉnh Bình Thuận ........ 68 3.2.2. Giải pháp mở rộng tín dụng đối với DNNVV tại VCB Tỉnh Bình Thuận...... 69 3.3. KIẾN NGHỊ....................................................................................................... 72 3.3.1. Kiến nghị đối với Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam ...................... 72 3.3.2. Các kiến nghị đối với Cơ quan quản lý nhà nước ........................................... 76 Kết luận Chương 3 .................................................................................................... 81 KẾT LUẬN ... ..........................................................................................................82 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt ATM Nghĩa tiếng Anh Automatic Teller Machine Nghĩa tiếng Việt Máy rút tiền tự động Ngân hàng thương mại cổ phần BIDV đầu tư và phát triển Việt Nam CBTD Cán bộ tín dụng CTCP Công ty cổ phần DN Doanh nghiệp DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa DNTN Doanh nghiệp tư nhân ĐTNN Đầu tư nước ngoài DV Dịch vụ KD Kinh doanh NH Ngân hàng NHNN Ngân hàng nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần NHTMNN Ngân hàng thương mại nhà nước TCTD Tổ chức tín dụng Techcombank Ngân hàng thương mại cổ phần kỹ thương Việt Nam TNHH Trách nhiệm hữu hạn UBND Ủy Ban Nhân Dân VCB Ngân hàng TMCP Ngoại thương Bình Thuận Việt Nam Chi nhánh Bình Thuận Vietcombank Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam Vietinbank Ngân hàng thương mại cổ phần công thương Việt Nam WTO Word Trade Organization Tổ chức thương mại thế giới Xây dựng XD DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng Bảng 1.1 Bảng 2.1 Tên bảng Tiêu chí xác định DNNVV Số lượng các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Bình Thuận từ 2014-6/2017 Trang 14 31 Bảng 2.2 Số lượng DNNVV tại tỉnh Bình Thuận năm 2016 32 Bảng 2.3 Dư nợ cho vay theo quy mô doanh nghiệp của các NHTM trên địa bàn Bình Thuận từ 2014-6/2017 35 Bảng 2.4 Bảng 2.5 Bảng 2.6 Bảng 2.7 Tình hình huy động vốn của NHTM tại tỉnh Bình Thuận từ 2014-6/2017. Tình hình cho vay của NHTM tại tỉnh Bình Thuận từ 20146/2017 Kết quả hoạt động kinh doanh của VCB Bình Thuận từ 2014 – 2016 Tình hình tín dụng của VCB Bình Thuận đối với DNNVV từ 2015 đến 06/2017 38 40 41 45 Bảng 2.8 Cơ cấu dư nợ cho vay Doanh nghiệp theo ngành tại VCB Bình Thuận 06/2017 48 Bảng 2.9 Cơ cấu tín dụng theo thời hạn nợ tại VCB Bình Thuận 06/2017 49 Bảng 2.10 Bảng 2.11 Tình hình nợ xấu tại VCB Bình Thuận qua các năm theo quy mô doanh nghiệp. Tình hình nợ xấu của VCB Bình Thuận đối với DNNVV phân theo ngành nghề kinh doanh Bảng 2.12 Cơ cấu dư nợ tại VCB Bình Thuận từ 2015 đến 6/2017 Thị phần cho vay DNNVV của VCB Bình Thuận so với địa Bảng 2.13 bàn tòan tỉnh Bình Thuận 50 51 52 53 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ/SƠ ĐỒ Sơ đồ Biểu đồ 2.1 Biểu đồ 2.2 Biểu đồng 2.3 Sơ đồ 2.1 Tên sơ đồ Cơ cấu số lượng doanh nghiệp tỉnh Bình Thuận năm 2016 Cơ cấu dư nợ cho vay tại VCB Bình Thuận từ 2015 đếb tháng 6/2017 Thị phần dư nợ cho vay DNNVV tại VCB Bình Thuận so với địa bàn tòan tỉnh Bình Thuận Sơ đồ tiếp nhận hồ sơ của khách hàng tại VCB Tỉnh Bình Thuận Trang 32 52 53 43 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Trong nền kinh tế thị trường, DNNVV có vai trò rất quan trọng trong việc thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội của đất nước, giải quyết công ăn việc làm cho người lao động. Vì vậy, ưu tiên phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa là chủ trương lớn của nhiều quốc gia, kể cả các quốc gia đang phát triển. Sự phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa lại càng có ý nghĩa quan trọng đối với nước ta hiện nay đang trong giai đoạn đầu của nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế. Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã và đang khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển thông qua việc thực hiện nhiều cải cách về cơ chế, chính sách. Có thể thấy rằng hệ thống pháp luật, môi trường kinh doanh đang dần được cải thiện và ngày càng có chuyển biến tích cực tạo điều kiện cho DNNVV phát triển. Tuy nhiên trong quá trình phát triển các DNNVV vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn. Bên cạnh các khó khăn về công nghệ, trình độ quản lý, thị trường tiêu thụ...thì vấn đề vốn phục vụ cho quá trình sản xuất kinh doanh cũng là một vấn đề nang giải. Vì vậy để phát triển loại hình doanh nghiệp này phục vụ cho phát triển kinh tế cần phải có các giải pháp tăng cường các nguồn cung ứng vốn cho loại hình doanh nghiệp này, trong đó nguồn vốn tín dụng của Ngân hàng phải được quan tâm hàng đầu vì những ưu điểm vốn có của nó. Trước sự quan tâm của toàn xã hội đối với sự phát triển của loại hình DNNVV, việc mở rộng tín dụng đối với loại hình doanh nghiệp này là một điều tất yếu không chỉ phù hợp với định hướng của Nhà nước mà nó còn là một thị trường nhiều tiềm năng cho các TCTD trong thời gian tới. Hiện tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam cũng đã có nhiều quan tâm đến loại hình doanh nghiệp này. Nhằm góp phần thúc đẩy sự phát triển các DNNVV cũng như tạo điều điều kiện cho Ngân hàng TMCP Ngọai thương Việt Nam Chi nhánh tỉnh Bình Thuận mở rộng tín dụng đối với loại hình doanh nghiệp này một cách hiệu quả, tôi đã chọn nghiên cứu và thực hiện luận văn Thạc sĩ kinh tế với đề tài : “TÍN DỤNG ĐỐI VỚI 2 DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM CHI NHÁNH TỈNH BÌNH THUẬN” 2. Mục tiêu nghiên cứu Luận văn nghiên cứu nhằm đạt các mục tiêu sau: - Hệ thống hóa những lý luận cơ bản về DNNVV, tín dụng ngân hàng và tín dụng ngân hàng đối với DNNVV của các NHTM. - Phân tích, đánh giá thực trạng và quy mô tín dụng đối với DNNVV của VCB Bình Thuận thời gian qua để tìm ra những nguyên nhân tồn, những khó khăn cần giải quyết. - Đề xuất những giải pháp có cơ sở khoa học và thực tiễn nhằm mở rộng tín dụng đối với loại hình doanh nghiệp này. 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu đề tài - Đối tượng nghiên cứu: Tín dụng đối với DNNVV tại VCB Bình Thuận. - Phạm vi nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu hoạt động tín dụng của VCB Bình Thuận đối với các DNNVV từ năm 2014 đến tháng 6/2017. Hướng tiếp cận DNNVV đề cập trong luận văn được dựa trên tiêu chí vốn. 4. Phương pháp nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu, thu thập thông tin và số liệu liên quan phản ánh thực trạng hoạt động tín dụng đối với DNNVV tại VCB Bình Thuận. Trong quá trình thực hiện, tác giả sử dụng phương pháp định tính để làm rõ nội dụng nghiên cứu mà đề tài đã đề ra. 5. Nội dung nghiên cứu Qua tìm hiểu thực trạng hoạt động tín dụng của Ngân hàng TMCP Ngoai thương Việt Nam Chi nhánh tỉnh Bình Thuận cũng như những chính sách mà chính quyền địa phương hỗ trợ cho loại hình doanh nghiệp nhỏ và vừa, luận văn đã tập trung: - Nghiên cứu các lý luận cơ bản về DNNVV, tín dụng ngân hàng, tín dụng ngân hàng đối với DNNVV của các NHTM. 3 - Từ hoạt động thực tiễn, đánh giá thực trạng và quy mô tín dụng đối với DNNVV của VCB Bình Thuận thời gian qua để tìm ra những nguyên nhân tồn, những khó khăn cần giải quyết. - Nêu lên những giải pháp có cơ sở khoa học và thực tiễn nhằm mở rộng tín dụng đối với loại hình doanh nghiệp này. Thông qua đó, một mặt đáp ứng nhu cầu vốn sản xuất kinh doanh của các DNNVV góp phần phát triển kinh tế của địa phương và đất nước, mặt khác góp phần tăng trưởng tín dụng của ngân hàng một cách hợp lý, đa dạng hóa các khoản mục đầu tư và cho vay nhằm nâng cao vị thế cạnh tranh của Ngân hàng trên địa bàn. 6. Những kết quả mới đạt được trong nghiên cứu Luận văn đã hệ thống được một cơ sở lý luận khá hoàn chỉnh về vai trò của tín dụng ngân hàng đối với sự phát triển của các DNNVV. Dựa vào lý luận đó, luận văn đã tiến hành phân tích thực trạng về tình hình hoạt động tín dụng của VCB Bình Thuận đối với các DNNVV thời gian qua, từ đó đã đưa ra được những giải pháp nhằm mở rộng tín dụng đối với loại hình doanh nghiệp này trong thời gian tới. 7. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan Tín dụng đối với DNNVV là đề tài đã có nhiều tác giả nghiên cứu được công bố dưới dạng Luận án tiến sỹ và các công trình nghiên cứu. Có thể kể ra một số công trình nghiên cứu gần đây có liên quan đến đề tài luận văn như sau: Đề tài nghiên cứu của TS. Võ Đức Toàn (2012) về “Tín dụng đối với DNNVV của các NHTM cổ phần trên địa bàn TP.HCM”. Đề tài đã nghiên cứu về thực trạng và đề ra các giải pháp mở rộng và nâng cao chất lượng tín dụng của các NHTM cổ phần đối với DNNVV trên địa bàn TP.HCM. Trong đó, đề tài đã khảo sát về DNNVV, khảo sát các NHTM cổ phần có liên quan đến tín dụng ngân hàng đối với DNNVV. Tuy nhiên, nghiên cứu tập trung nhiều vào phân tích, đánh giá về DNNVV, chưa đánh giá hết về chất lượng tín dụng đối với DNNVV, đồng thời các giải pháp chưa chi tiết để giải quyết vấn đề vốn cho DNNVV [7]. 4 Trong nghiên cứu “Mở rộng và nâng cao khả năng tiếp cận tín dụng của DNNVV” của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (2009), các tác giả đã chỉ ra rằng thiếu vốn và khó tiếp cận nguồn vốn là một trong những cản trở lớn nhất trong quá trình phát triển của loại hình DNNVV ở Việt Nam hiện nay. Theo nghiên cứu này, tình trạng thiếu vốn và khó tiếp cận nguồn vốn của DNNVV xuất phát từ cả hai phía, bản thân doanh nghiệp và hệ thống ngân hàng thương mại. Tuy nhiên, nghiên cứu này chỉ tập trung phân tích những rào cản đối với DNNVV trong việc tiếp cận nguồn vốn tín dụng nói chung, mà không đề cập chi tiết đầy đủ đến vốn tín dụng ngân hàng [16] Nghiên cứu của TS. Trương Quang Thông (2010) trong đề tài “Tài trợ tín dụng ngân hàng cho DNNVV – Một nghiên cứu thực nghiệm tại khu vực TP.HCM” đã khảo sát đánh giá thực trạng hoạt động của DNNVV trên địa bàn TP.HCM. Qua đó gợi ý chính sách hỗ trợ phát triển hệ thống doanh nghiệp này trên đại bàn TP.HCM thông qua tài trợ trực tiếp vốn tín dụng từ hệ thống ngân hàng thương mại [5]. Nghiên cứu của PGS.,TS. Đoàn Thanh Hà và cộng sự (2013) trong đề tài cấp thành phố “Nghiên cứu lộ trình và các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho các DNNVV thành phố Cần Thơ sau khi Việt Nam gia nhập WTO và sau thời kỳ khủng hoảng kinh tế thế giới” thì một trong các yếu tố ảnh hưởng lớn đến năng lực cạnh tranh của DNNVV trên địa bàn Thành phố Cần Thơ là quy mô vốn, thiếu vốn và gặp nhiều trở ngại trong tiếp cận nguồn vốn cũng như các kênh cung ứng vốn. Để hệ thống doanh nghiệp này nâng cao năng lực cạnh tranh thì mở rộng khả năng tiếp cận nguồn vốn là một trong những giải pháp quan trọng mà nhóm nghiên cứu đề cập đến [10]. Đến thời điểm hiện tại, chưa thấy một nghiên cứu toàn diện về tín dụng ngân hàng đối với DNNVV trong hệ thống Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bình Thuận. Vì vậy, Đề tài này sẽ có những điểm khác biệt so với những nghiên cứu trước đây về cách thức đánh giá gắn với địa điểm nghiên cứu và các giải pháp mở rộng cho vay đối với loại hình doanh nghiệp này. 5 8. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm có 3 chương: - Chương 1:Lý luận chung về tín dụng ngân hàng đối với sự phát triển của doanh nghiệp nhỏ và vừa. - Chương 2: Thực trạng tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Ngân hàng TMCP Ngoai thương Việt Nam Chi nhánh tỉnh Bình Thuận. - Chương 3: Giải pháp mở rộng tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Ngân hàng TMCP Ngoai thương Việt Nam Chi nhánh tỉnh Bình Thuận. 6 CHƯƠNG 1 TÍN DỤNG NGÂN HÀNG ĐỐI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN CỦA DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA 1.1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ TÍN DỤNG NGÂN HÀNG 1.1.1. Khái niệm tín dụng ngân hàng Thuật ngữ tín dụng xuất phát từ chữ La tinh là Credittum – tức là sự tin tưởng, tín nhiệm; tín dụng được diễn giải theo ngôn ngữ dân gian Việt Nam là quan hệ vay mượn. Nhìn một cách tổng quát: Tín dụng là quan hệ chuyển nhượng tạm thời một lượng giá trị (dưới hình thức tiền tệ hoặc hiện vật) từ chủ thể sở hữu sang chủ thể sử dụng, trên cơ sở phải có sự hoàn trả một lượng giá trị lớn hơn giá trị ban đầu [2]. Cơ sở khách quan của sự hình thành và phát triển của tín dụng đó là sự tồn tại và phát triển của nền sản xuất hàng hóa. Nền sản xuất hàng hóa phát triển đến một mức độ nhất định, sẽ tất yếu dẫn đến xuất hiện những mâu thuẫn vốn có trong quá trình tuần hoàn của tiền tệ, đòi hỏi sự hình thành và phát triển của tín dụng. Có nhiều định nghĩa về tín dụng, tuy nhiên đều có sự thống nhất với nhau trên các phương diện chính như, xét trên góc độ chuyển dịch quỹ thì tín dụng là quan hệ chuyển dịch quỹ từ chủ thể thặng dư tiết kiệm sang chủ thể thiếu hụt tiết kiệm; nếu xét trên quan hệ tài chính thì tín dụng là một giao dịch về tài sản trên cơ sở có hoàn trả giữa hai chủ thể và nếu xét trên góc độ sử dụng vốn thì tín dụng là quan hệ chuyển nhượng quyền sử dụng vốn từ ngân hàng cho khách hàng trong một thời gian nhất định với một khoản chi phí nhất định. Như vậy có thể định nghĩa về TDNH như sau: “TDNH là quan hệ tín dụng giữa ngân hàng với các chủ thể khác trong xã hội”. Ngân hàng là một định chế tài chính trung gian, do vậy trong quan hệ tín dụng với các chủ thể kinh tế khác ngân hàng có thể vừa là người đi vay, vừa là người cho vay” [2]. 7 Tùy vào cách tiếp cận khác nhau có thể phân chia các loại TDNH như: Tín dụng sản xuất kinh doanh, tín dụng tiêu dùng; tín dụng ngắn hạn, tín dụng trung, dài hạn; tín dụng có bảo đảm, tín dụng không bảo đảm; tín dụng bằng tiền, tín dụng bằng tài sản; tín dụng trả góp, tín dụng phi trả góp, tín dụng hoàn trả theo yêu cầu; tín dụng hoàn trả trực tiếp, tín dụng hoàn trả gián tiếp … 1.1.2. Đặc điểm của tín dụng ngân hàng. Qua khái niệm và bản chất của tín dụng được phân tích ở trên, ta thấy rằng tín dụng ngân hàng có 3 đặc điểm chủ yếu sau: - Về hình thức biểu hiện: hoạt động của tín dụng ngân hàng được thực hiện dưới hình thái tiền tệ và bút tệ. Do đặc tính về lĩnh vực ngành nghề kinh doanh, để tập trung được lượng vốn lớn từ nhiều chủ thể, cũng như phân phối đáp ứng nhu cầu về vốn cho các chủ thể kịp thời và đầy đủ, ngân hàng vận dụng vốn dưới hình thái tiền tệ để phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh của mình. - Chủ thể trong quan hệ tín dụng ngân hàng: Ngân hàng thương mại, các TCTD đóng vai trò là chủ thể trung tâm. Ngân hàng vừa thực hiện vai trò là chủ thể đi vay trong khâu huy động, vừa thực hiện vai trò là chủ thể cho vay trong khâu phân phối cho vay. - Quá trình vận động và phát triển của tín dụng ngân hàng không hoàn toàn phù hợp với quy mô phát triển của sản xuất và lưu thông hàng hóa: xuất phát từ đặc điểm tín dụng ngân hàng được cấp dưới hình thái tiền tệ có thể đáp ứng các nhu cầu khác nhau ngoài nhu cầu sản xuất và lưu thông hàng hóa, giá trị các món tín dụng có thể không đồng nhất với giá trị mở rộng quy mô sản xuất kinh doanh trong từng giai đoạn phát triển kinh tế. [1] 1.1.3. Vai trò của tín dụng ngân hàng. 1.1.3.1. Tín dụng ngân hàng góp phần thúc đẩy quá trình sản xuất lưu thông hàng hoá phát triển. Trong quá trình sản xuất kinh doanh để duy trì sự hoạt động liên tục đòi hỏi vốn của doanh nghiệp phải đồng thời tồn tại ở cả ba giai đoạn: dự trữ, sản xuất và lưu thông. Nên hiện tượng thừa và thiếu vốn tạm thời luôn xảy ra tại các doanh 8 nghiệp. Từ đó, tín dụng góp phần điều tiết các nguồn vốn tạo điều kiện cho quá trình sản xuất kinh doanh không bị gián đoạn. Khi vốn tín dụng ngân hàng tham gia vào quá trình tuần hoàn và chu chuyển vốn của nền kinh tế có hiệu quả, nó thúc đẩy sản xuất kinh doanh phát triển, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế và cá nhân mở rộng qui mô sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, cải tiến quy trình công nghệ, hạ giá thành sản xuất và tăng sức cạnh tranh trên thị trường. Thực hiện vai trò này, tín dụng ngân hàng luôn là người trợ thủ đắc lực cho các doanh nghiệp trong tiến trình phát triển kinh tế. 1.1.3.2. Tín dụng ngân hàng góp phần ổn định tiền tệ, ổn định giá cả. Trong khi thực hiện chức năng thứ nhất là tập trung và phân phối lại vốn tiền tệ, tín dụng đã góp phần làm giảm khối lượng tiền lưu hành trong nền kinh tế, đặc biệt là tiền mặt trong tay các tầng lớp dân cư, làm giảm áp lực lạm phát, nhờ vậy góp phần làm ổn định tiền tệ. Mặt khác, do cung ứng vốn tín dụng cho nền kinh tế, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp hoàn thành kế hoạch sản xuất kinh doanh, làm cho sản xuất ngày càng phát triển, sản xuất hàng hoá dịch vụ làm ra ngày càng nhiều, đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng của xã hội, chính nhờ đó mà tín dụng góp phần làm ổn định thị trường giá cả trong nước. Mặt khác, tín dụng ngân hàng còn tạo điều kiện mở rộng công tác thanh toán không dùng tiền mặt. Đây là một trong những nhân tố tích cực tiết giảm việc sử dụng tiền mặt trong nền kinh tế là bộ phận lưu thông tiền mà nhà nước rất khó quản lý và lại dễ bị tác động của quy luật lưu thông tiền tệ. Vì vậy, tín dụng ngân hàng đã đóng góp không nhỏ trong việc điều tiết chính sách tiền tệ, nhằm ổn định tiền tệ tạo điều kiện để ổn định giá cả và là tiền đề quan trọng để thúc đẩy sản xuất và lưu thông hàng hoá. 1.1.3.3. Tín dụng ngân hàng góp phần tạo công ăn việc làm, ổn định đời sống và trật tự an toàn xã hội. Một mặt tín dụng có tác dụng thúc đẩy nền kinh tế phát triển, sản xuất hàng hoá và dịch vụ ngày càng gia tăng có thể thoả mãn nhu cầu đời sống của người lao động, mặt khác, do vốn tín dụng cung ứng đã tạo ra khả năng trong việc khai thác 9 các tiềm lực của xã hội như: tài nguyên thiên nhiên, lao động, đất đai…vào việc sản xuất góp phần phát triển kinh tế xã hội, do đó có thể thu hút được đông đảo lực lượng lao động của xã hội tham gia tạo ra một yếu tố quyết định của lực lượng sản xuất để phát triển kinh tế xã hội. Như vậy, tín dụng Ngân hàng đã góp phần không nhỏ vào việc tạo công ăn việc làm cho người lao động, giảm tỷ lệ thất nghiệp, từng bước ổn định đời sống của người lao động, thực hiện chương trình xóa đói giảm nghèo, góp phần đẩy lùi các tệ nạn xã hội, thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế, ổn định chính trị xã hội. Ngoài các vai trò cơ bản trên, tín dụng ngân hàng còn có vai trò quan trọng để mở rộng và phát triển các mối quan hệ kinh tế đối ngoại và mở rộng giao lưu quốc tế, nhờ đó thúc đẩy mở rộng và phát triển các quan hệ kinh tế đối ngoại, nhằm giúp đỡ và giải quyết các nhu cầu lẫn nhau trong quá trình phát triển đi lên của mỗi nước, làm cho các nước có điều kiện xích lại gần nhau hơn và cùng nhau phát triển. 1.1.4. Phân loại tín dụng ngân hàng. Có nhiều tiêu chí làm căn cứ để phân loại TDNH, tùy theo tiêu chí mà mà có các loại hình TDNH khác nhau:  Căn cứ vào mục đích tín dụng: - Tín dụng sản xuất kinh doanh: Ngân hàng cho vay nhằm đáp ứng nhu cầu sản xuất kinh doanh của chủ thể trong nền kinh tế trên mọi lĩnh vực - Tín dụng tiêu dùng: Ngân hàng cho vay nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của các cá nhân như mua sắm vật dụng gia đình, trang trãi các chi phí của đời sống...  Căn cứ vào thời hạn tín dụng: - Tín dụng ngắn hạn: theo quy định của Việt Nam, tín dụng ngắn hạn có thời hạn tối đa đến 12 tháng. - Tín dụng trung hạn: là loại cho vay của ngân hàng với thời hạn trên một năm đến năm năm. - Tín dụng dài hạn: là loại cho vay của ngân hàng với thời hạn trên năm năm.  Căn cứ vào bảo đảm của tín dụng: 10 - Tín dụng không có đảm bảo: ngân hàng cho vay dựa trên cơ sở uy tín, tín nhiệm của bản thân khách hàng vay. - Tín dụng có đảm bảo: ngân hàng cho vay trên cơ sở phải có sự đảm bảo bằng tài sản của người đi vay hoặc sự bảo lãnh của chủ thể thứ ba.  Căn cứ vào phương thức cho vay – thu nợ: - Cho vay từng lần: mỗi lần vay vốn khách hàng và ngân hàng thực hiện thủ tục vay vốn cần thiết và ký kết hợp đồng tín dụng - Cho vay theo hạn mức tín dụng: ngân hàng và khách hàng xác định và thỏa thuận một hạn mức tín dụng duy trì trong một khoảng thời gian nhất định. - Cho vay theo dự án đầu tư: ngân hàng cho khách hàng vay vốn để thực hiện các dự án đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và các dự án đầu tư phục vụ đời sống. - Cho vay trả góp: khi vay vốn, ngân hàng và khách hàng xác định và thỏa thuận số lãi vốn vay phải trả cộng với số nợ gốc được chia ra để trả nợ theo nhiều kỳ hạn trong thời hạn cho vay. [2] 1.1.5. Mở rộng tín dụng ngân hàng Mở rộng TDNH là một khái niệm kinh tế, chỉ một phương thức kinh doanh của NHTM qua việc phấn đấu cho sự tăng lên về quy mô, khối lượng, không gian, chất lượng tín dụng và tăng lợi nhuận của ngân hàng để đảm bảo cho ngân hàng phát triển bền vững bằng việc các ngân hàng có khả năng đáp ứng nhanh chóng, rộng rãi các nhu cầu tín dụng của mọi chủ thể hội đủ những điều kiện theo quy định, qua đó thúc đẩy sự tăng trưởng kinh tế của các chủ thể kinh tế và nền kinh tế. [6] Từ khái niệm trên cho thấy nội dung, khái niệm mở rộng TDNH bao gồm những điểm chủ yếu sau: Một là, mở rộng TDNH là một khái niệm kinh tế chỉ một phương thức kinh doanh của NHTM: Là một khái niệm kinh tế bởi nó chứa đựng yếu tố kinh tế, phản ánh về lợi nhuận, về tăng trưởng kinh tế. Mở rộng TDNH còn chứa đựng tính chất xã hội bởi chứa đựng sự tín nhiệm và sự điều chỉnh của pháp luật và những quy định, những 11 quy trình, điều kiện mang tính chất pháp lý. Hoạt động tín dụng là một trong những hoạt động chủ yếu của NHTM và thường mang lại lợi nhuận chủ yếu cho ngân hàng, nhất là ngân hàng ở những nước đang phát triển. Với lẽ đó các NHTM thường rất quan tâm đến hoạt động tín dụng sao cho có hiệu quả tối ưu. Hai là, mở rộng nguồn vốn của ngân hàng: Muốn mở rộng tín dụng các ngân hàng phải có đủ năng lực vốn thì mới có thể có khả năng cung ứng nguồn vốn theo nhu cầu của các chủ thể trong nền kinh tế, lẽ đương nhiên là các chủ thể vay vốn phải đáp ứng các điều kiện tín dụng cần thiết mà ngân hàng đưa ra. Để có thể thực hiện được mở rộng TDNH các ngân hàng phải mở rộng được nguồn vốn của ngân hàng. Trong nền kinh tế thị trường hiện đại thì việc các NHTM phải nâng cao năng lực tài chính, khả năng cung ứng vốn cho nền kinh tế phát triển là điều quan trọng. Ba là, mở rộng không gian, thời gian hoạt động: Ngân hàng phải có đủ những điều kiện để mở rộng không gian, thời gian hoạt động. Điều đó có nghĩa là ngân hàng phải mở rộng cả mạng lưới hữu hình (địa điểm giao dịch trực tiếp) và vô hình (giao dịch gián tiếp qua sử dụng công nghệ điện tử, thông tin) nhằm tăng khả năng giao dịch thuận tiện, nhanh chóng, bảo mật, an toàn đáp ứng nhu cầu và những lợi ích cho nhiều loại khách hàng khác nhau, ở những không gian rộng và thời gian có tính liên tục. Do đó để mở rộng TDNH cần chú trọng mở các dịch vụ liên quan đến kinh doanh TDNH. Mở rộng TDNH không chỉ thuần túy là khách hàng giao dịch trực tiếp mà cần chú trọng các dịch vụ sử dụng công nghệ điện tử, tin học. Tạo điều kiện để thu hút khách hàng bằng những dịch vụ sử dụng công nghệ cao, vượt khỏi địa lý hành chính, quốc gia: chẳng hạn các dịch vụ qua máy rút tiền tự động (ATM) sử dụng 24/24 giờ, thẻ tín dụng sử dụng ở nhiều nơi cả trong nước và nhiều nước khác nhau… Bốn là, mở rộng các đối tượng khách hàng: