WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM
PHÇN II
VACXIN PHßNG BÖNH CHO VËT NU¤i
145
WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM
Ch−¬ng 8
NGUY£N T¾C KHI Sö DôNG VACXIN
1. Nguyªn lý t¸c dông
C¸c chÕ phÈm sinh häc dïng ®Ó phßng bÖnh nhiÔm trïng ®−îc gäi lµ Vacxin. C¸c Vacxin ®ã
®−îc chÕ b»ng b¶n th©n mÇm bÖnh g©y ra bÖnh mµ ta muèn phßng.
Khi chÕ b»ng mÇm bÖnh ®· bÞ giÕt chÕt ®−îc gäi lµ Vacxin chÕt. Vµ chÕ b»ng mÇm bÖnh
®−îc lµm yÕu ®i th× gäi lµ Vacxin nh−îc ®éc.
Vacxin ®−îc ®−a vµo c¬ thÓ ®éng vËt kh«ng cßn kh¶ n¨ng g©y bÖnh hoÆc chØ g©y ra mét thÓ
bÖnh rÊt nhÑ kh«ng cã h¹i cho ®éng vËt. Nh−ng nã g©y ra mét ph¶n øng lµm cho ®éng vËt cã
miÔn dÞch chèng l¹i sù x©m nhiÔm cña mÇm bÖnh t−¬ng øng. Ph¶n øng Êy gäi lµ ®¸p øng
miÔn dÞch.
C¸c Vacxin chÕt, cßn gäi lµ v« ho¹t th−êng rÊt an toµn, æn ®Þnh dÔ sö dông; nh−ng hiÖu lùc
th−êng kÐm, thêi gian miÔn dÞch ng¾n.
C¸c Vacxin nh−îc ®éc, tøc lµ Vacxin sèng cho miÔn dÞch m¹nh, æn ®Þnh, thêi gian miÔn dÞch
dµi. Nh−ng cã thÓ g©y ra ph¶n øng vµ ®ßi hái ph¶i cÈn thËn trong b¶o qu¶n, sö dông nh−:
dông cô sö dông Vacxin kh«ng ®−îc röa b»ng thuèc s¸t trïng, ®¶m b¶o ®óng nhiÖt ®é qui
®Þnh ®Ó b¶o qu¶n Vacxin.
Vacxin bao gåm trong ®ã lµ mét hoÆc mét sè mÇm bÖnh ®· giÕt chÕt hoÆc lµm yÕu ®i ®−îc
gäi lµ kh¸ng nguyªn, lµ thµnh phÇn chñ yÕu, cßn cã ho¸ chÊt ®Ó giÕt mÇm bÖnh vµ ho¸ chÊt
®Ó gi÷ cho kh¸ng nguyªn æn ®Þnh hoÆc tån t¹i l©u trong c¬ thÓ ®éng vËt, lµm t¨ng hiÖu lùc vµ
thêi gian miÔn dÞch ë ®éng vËt, gäi lµ chÊt bæ trî (®èi víi c¸c lo¹i Vacxin v« ho¹t).
§¸p øng miÔn dÞch t¹o ra trong c¬ thÓ ®éng vËt sau khi sö dông Vacxin ®−îc gäi lµ kh¸ng thÓ
hiÖn diÖn chñ yÕu trong huyÕt thanh, miÔn dÞch nµy ®−îc goi lµ miÔn dÞch dÞch thÓ. §¸p øng
miÔn dÞch còng t¹o ra nh÷ng tÕ bµo cã vai trß diÖt mÇm bÖnh hoÆc g©y dÞ øng ®−îc gäi lµ
miÔn dÞch tÕ bµo
2. Mét sè ®iÒu cÇn chó ý khi sö dông Vacxin
-
Vacxin lµ thuèc th−êng ®−îc dïng ®Ó phßng bÖnh cho ®éng vËt khoÎ, ch−a m¾c bÖnh.
NÕu tiªm cho ®éng vËt ®· nhiÔm bÖnh råi th× bÖnh cã thÓ ph¸t sím h¬n, nÆng h¬n.
Tr−êng hîp ngo¹i lÖ cã thÓ dïng Vacxin khi mµ ®éng vËt ®· nhiÔm mÇm bÖnh. ThÝ
dô: sö dông Vacxin chèng bÖnh d¹i cho ng−êi ®· bÞ chã d¹i c¾n. Tr−êng hîp nµy
Vacxin ®· t¹o ra kh¸ng thÓ chèng Virut d¹i tr−íc khi Virut lªn n·o, g©y bÖnh vµ tiªu
diÖt Virut d¹i.
-
Vacxin phßng bÖnh nµo th× th−êng chØ phßng ®−îc lo¹i bÖnh ®ã th«i, kh«ng phßng
®−îc c¸c bÖnh kh¸c. ThÝ dô: Vacxin phßng bÖnh dÞch t¶ lîn th× chØ phßng ®−îc bÖnh
dÞch t¶ lín, kh«ng phßng ®−îc bÖnh ®Ëu lîn.
-
HiÖu lùc cña Vacxin phô thuéc vµo t×nh tr¹ng søc khoÎ cña ®éng vËt v× nã lµ kÕt qu¶
®¸p øng miÔn dÞch cña ®éng vËt. V× lÏ ®ã, chØ dïng Vacxin cho ®éng vËt ë tr¹ng th¸i
khoÎ m¹nh, ®−îc ch¨m sãc nu«i d−ìng tèt, kh«ng m¾c c¸c bÖnh truyÒn nhiÔm vµ m·n
tÝnh kh¸c, ®Ó t¹o ®−îc tr¹ng th¸i ®¸p øng miÔn dÞch tèt.
146
WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM
Trong c¸c ®ît tæ chøc tiªm phßng chØ chän nh÷ng ®éng vËt ®ñ tiªu chuÈn ®Ó tiªm nªn
khã cã thÓ ®¹t tû lÖ tiªm phßng 100%.
Còng cÇn chó ý thªm r»ng trong sè ®éng vËt ®¹t tiªu chuÈn ®−îc sö dông Vacxin
kh«ng ph¶i tÊt c¶ ®Òu sinh miÔn dÞch tèt. Cã mét sè ®éng vËt sau khi sö dông Vacxin,
do ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh cã thÓ sinh miÔn dÞch kÐm, kh«ng cã kh¶ n¨ng chèng ®−îc sù
x©m nhiÔm cña mÇm bÖnh vµ vÉn m¾c bÖnh. Tû lÖ ®éng vËt t¹o ®−îc miÔn dÞch chèng
bÖnh gäi lµ hiÖu gi¸ b¶o hé, ®ã chÝnh lµ hiÖu lùc cña Vacxin.
-
B×nh th−êng kh«ng nªn dïng Vacxin cho ®éng vËt qu¸ non vµ thËn träng ®èi víi ®éng
vËt ®ang mang thai.
ë ®éng vËt non, c¸c c¬ quan ®¶m nhËn chøc n¨ng miÔn dÞch b¶o vÖ c¬ thÓ ch−a hoµn
chØnh nªn ®¸p øng miÔn dÞch ®èi víi Vacxin cßn yÕu. Ngoµi ra, ®éng vËt non cßn cã
mét l−îng kh¸ng thÓ thô ®éng do mÑ truyÒn cho, nh÷ng kh¸ng thÓ ®ã, cã thÓ trung
hoµ kh¸ng thÓ trong Vacxin, ng¨n c¶n Vacxin t¸c dông. Do ®Êy, chØ sö dông vacxin
cho ®éng vËt ë løa tuæi nhÊt ®Þnh khi mµ l−îng kh¸ng thÓ mÑ truyÒn cho ®· ph©n huû
gÇn hÕt. NÕu kh«ng cã dÞch ®e do¹ th× chØ nªn dïng Vacxin cho sóc vËt tõ 2 - 7 tuÇn
tuæi, dïng Vacxin cµng muén cµng tèt.
Khi cã ®e do¹ buéc ph¶i tiªm Vacxin sím cho ®éng vËt non. Nh−ng sau ®ã cÇn dïng
Vacxin bæ sung:
ë ®éng vËt mang thai, tr¹ng th¸i sinh lý cã nh÷ng thay ®æi nªn dïng Vacxin dÔ g©y
nh÷ng ph¶n øng m¹nh vµ lµm s¶y thai. §Æc biÖt kh«ng nªn dïng Vacxin sèng cho sóc
vËt mang thai, nhÊt lµ c¸c Vacxin Virut nh−îc ®éc.
-
Thêi gian t¹o miÔn dÞch ë ®éng vËt: sau khi sö dông Vacxin, ®éng vËt sÏ t¹o ®−îc
miÔn dÞch sau 2 - 3 tuÇn. Trong thêi gian 2 - 3 tuÇn ®ã, ®éng vËt ch−a cã miÔn dÞch
®Çy ®ñ, vÉn cã thÓ m¾c bÖnh vµ ph¸t bÖnh. HiÖn t−îng ®ã cã thÓ ®−a ®Õn nh÷ng nhËn
®Þnh sai lÇm, cho r»ng Vacxin kh«ng cã hiÖu lùc hoÆc Vacxin g©y ra ph¶n øng,
Vacxin g©y ra bÖnh.
Còng cÇn nãi thªm: mét sè ®éng vËt ®ang mang trïng hoÆc ñ bÖnh, khi sö dông
Vacxin th× sÏ ph¸t ra nhanh h¬n.
-
ChÊt bæ trî cña Vacxin: mét sè Vacxin ®−îc cho thªm chÊt bæ trî víi môc ®Ých gi÷
l©u kh¸ng nguyªn trong c¬ thÓ ®éng vËt, t¨ng søc miÔn dÞch vµ kÐo dµi thêi gian miÔn
dÞch. ChÊt bæ trî th−êng dïng lµ keo phÌn vµ Vacxin cã keo phÌn gäi lµ Vacxin keo
phÌn; mét chÊt bæ trî kh¸c lµ dÇu kho¸ng hoÆc dÇu thùc vËt trén vµo Vacxin t¹o thµnh
nhò vµ gäi lµ Vacxin nhò ho¸. Khi sö dông Vacxin nhò ho¸ ph¶i l¾c ®Òu vµ tiªm vµo
b¾p thÞt ®Ó Ýt g©y ra ph¶n øng keo phÌn hay Vacxin nhò ho¸ khi tiªm cã thÓ g©y ph¶n
øng côc bé t¹i chç tiªm: s−ng, nãng, ®au... sau mét thêi gian ph¶n øng sÏ gi¶m ®i.
CÇn chó ý thao t¸c v« trïng khi dïng Vacxin ®Ó tr¸nh nhiÔm trïng côc bé.
Khi cã ph¶n øng côc bé cã thÓ ch−êm chç nãng ë n¬i tiªm vµ tiªm Cafein ®Ó gi¶m
ph¶n øng mau h¬n. Khi n¬i tiªm bÞ nhiÔm trïng g©y apxe mñ th× ph¶i trÝch vµ tiªm
®iÒu trÞ b»ng kh¸ng sinh - Mét sè Vacxin cã thÓ g©y ph¶n øng dÞ øng. Ph¶n øng x¶y
ra nhanh sau khi tiªm. §éng vËt thÓ hiÖn: sèt, run rÈy, n«n möa, thë gÊp, næi mÈn trªn
mÆt da (lîn). Ph¶n øng nhÑ th× sau thêi gian ng¾n sÏ hÕt ph¶n øng nÆng cã thÓ lµm sóc
vËt bÞ chÕt th−êng gäi lµ ph¶n øng qu¸ mÉn.
Nguyªn nh©n cña dÞ øng cã thÓ do b¶n chÊt cña ®éng vËt dÔ bÞ dÞ øng víi chÕ phÈm
sinh vËt l¹ ®−a vµo c¬ thÓ, còng cã thÓ ®éng vËt ®· tiÕp xóc hoÆc sö dông nh÷ng chÕ
phÈm g©y mÉn c¶m t−¬ng tù hoÆc b¶n chÊt cña Vacxin.
§Ó tr¸nh ph¶n øng nÆng, ®iÒu cÇn quan t©m lµ sau khi tiªm Vacxin ph¶i theo dâi cÈn
thËn tr¹ng th¸i søc khoÎ cña ®µn sóc vËt vµi ba giê liÒn. NÕu cã hiÖn t−îng dÞ øng th×
147
WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM
ph¶i xö trÝ ngay b»ng c¸c lo¹i thuèc chèng Histamin nh−: Dimªdron, Ephªdrin,
Phenergan, Adrenalin...
-
LiÒu sö dông Vacxin: cÇn sö dông Vacxin (cho uèng, nhá m¾t hay tiªm) ®óug theo
liÒu chØ ®Þnh ®· ghi trªn nh·n cña lä thuèc. NÕu tiªm thÊp h¬n liÒu quy ®Þnh cã thÓ
lµm gi¶m qu¸ tr×nh ®¸p øng miÔn dÞch. NÕu tiªm liÒu cao h¬n quy ®Þnh cã thÓ lµm tª
liÖt miÔn dÞch hoÆc g©y ra ph¶n øng. §èi víi Vacxin Virut nh−îc ®éc th−êng dïng
liÒu gièng nhau cho c¸c løa tuæi ë ®éng vËt. Cßn Vacxin vi khuÈn ph¶i dïng theo thÓ
träng theo tuæi mµ cho c¸c liÒu kh¸c nhau.
-
Sè lÇn dïng Vacxin: khi dïng Vacxin lÇn ®Çu th× ®éng vËt sím nhÊt sau mét tuÇn míi
cã miÔn dÞch nh−ng kh¸ng thÓ h×nh thµnh ch−a nhiÒu, vµ gi¶m ®i rÊt nhanh .
§Ó tr¸nh nh−îc ®iÓm ®ã, ph¶i sö dông Vacxin lÇn thø 2 c¸ch lÇn thø nhÊt 3 - 4 tuÇn.
§¸p øng miÔn dÞch lÇn nµy sÏ m¹nh h¬n, chØ sau 2 - 3 ngµy l−îng kh¸ng thÓ ®· t¨ng
nhanh, hµm l−îng kh¸ng thÓ sau 1 - 2 tuÇn ®· cao gÊp nhiÒu lÇn so víi ®¸p øng miÔn
dÞch lÇn ®Çu vµ kh¸ng thÓ tån t¹i l©u h¬n.
Nh− vËy ®ît tiªm ®Çu tiªn cho ®éng vËt nªn gåm hai mòi tiªm c¸ch nhau 3 - 4 tuÇn, cã
thÓ gäi lµ ®ît tiªm s¬ chñng. Tiªm nh− vËy, ta cã thÓ kh¾c phôc ®−îc nh÷ng nh−îc
®iÓm vµ miÔn dÞch kÐm ë ®éng vËt non.
Sau ®ã, ®Ó duy tr× ®¸p øng miÔn dÞch vµ n©ng cao søc miÔn dÞch, cø kho¶ng 4 - 12
th¸ng tiªm l¹i mét lÇn cho ®éng vËt, tuú theo Vacxin, tuú theo ®éng vËt vµ tuú theo
t×nh h×nh dÞch tÔ.
-
KÕt hîp Vacxin: mét sè Vacxin cã thÓ dïng kÕt hîp, kh«ng ph¶i trén lÉn víi nhau, mµ
tiªm cïng lóc ë c¸c vÞ trÝ kh¸c nhau, víi nh÷ng liÒu quy ®Þnh, vÉn t¹o ®−îc miÔn dÞch
cïng lóc chèng ®−îc mÊy bÖnh t−¬ng øng víi Vacxin ®−îc sö dông, kh«ng g©y ra
ph¶n øng ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ ®éng vËt.
ThÝ dô: Trong c¸c ®ît tiªm phßng cho lîn, ng−êi ta vÉn cïng lóc tiªm 3 lo¹i Vacxin:
lµ Vacxin dÞch t¶ lîn nh−îc ®éc Vacxin tô huyÕt trïng keo phÌn vµ Vacxin ®ãng dÊu
lîn (VR2). ë c¸c tr¹i gµ c«ng nghiÖp cã thÓ dïng cïng mét lóc Vacxin Niucatxon vµ
Vacxin Gumboro cho ®µn gµ.
-
Vacxin ®a gi¸: cã mét sè Vacxin ®−îc dïng theo ph−¬ng ph¸p hçn hîp cïng lóc vµi
lo¹i Vacxin phßng vµi bÖnh, ®−îc gäi lµ Vacxin ®a gi¸. C¸ch sö dông hoµn toµn gièng
c¸c Vacxin kh¸c. thÝ dô: Vacxin tô dÊu dïng cho lîn lµ hçn hîp 2 lo¹i Vacxin nh−îc
®éc phßng bÖnh ®ãng dÊu vµ phßng bÖnh tô huyÕt trïng cho lîn. Vacxin Tetradog (do
h·ng Rh«n-Pulenc) s¶n xuÊt phßng cïng lóc 4 bÖnh ë chã: bÖnh Carª, bÖnh viªm gan
do Virut, bÖnh viªm ruét do Virut Parvo vµ bÖnh xo¾n trïng Lepto do trén 4 lo¹i
Vacxin víi nhau.
-
Vacxin ®«ng kh«: Vacxin Virut nh−îc ®éc th−êng ®−îc ®«ng kh« ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn
thuËn lîi cho viÖc vËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n. Trong cïng ®iÒu kiÖn b¶o qu¶n nh− nhau,
Vacxin ®«ng kh« cã thÓ gi÷ ®−îc l©u h¬n Vacxin d¹ng t−¬i kh«ng ®«ng kh«. Tuy
nhiªn, khi vËn chuyÓn hoÆc b¶o qu¶n vÉn ph¶i gi÷ Vacxin ®«ng kh« ë nhiÖt ®é tõ 40C
®Õn 100C. Kh«ng ®−îc ®Ó Vaxcin ®«ng kh« trong nhiÖt ®é th−êng.
Khi sö dông ph¶i pha Vacxin víi n−íc cÊt v« trïng ë nhiÖt ®é th−êng, n−íc cÊt ph¶i
trung tÝnh, (pH: 7 - 7,2) theo ®óng liÒu l−îng quy ®Þnh cho mçi Vacxin.
-
B¶o qu¶n Vacxin: ph¶i trong c¸c ®iÒu kiÖn quy ®Þnh, lµ ®iÒu ®Æc biÖt quan träng quyÕt
®Þnh chÊt l−îng vµ hiÖu lùc cña Vacxin. C¸c ®iÒu kiÖn b¶o qu¶n chñ yÕu:
148
WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM
+ §Ó trong tñ l¹nh hay phßng l¹nh víi nhiÖt ®é: +40C ®Õn 100C. Trong ®iÒu kiÖn ®ã
gi÷ ®−îc Vacxin ®Õn h¹n dïng ®−îc ghi trong nh·n cña lä hoÆc èng Vacxin. NÕu
kh«ng b¶o qu¶n nh− vËy h¹n dïng Vacxin sÏ rót ng¾n hoÆc mÊt hiÖu lùc ngay.
+ Kh«ng ®−îc ®Ó Vacxin ë chç nãng, cã ¸nh s¸ng mÆt trêi, v× nh− vËy, Vacxin sÏ mÊt
hiÖu lùc. Vacxin ®· rót tõ lä ra, ®· ®−îc pha víi n−íc cÊt kh«ng ®−îc cÇm l©u trong
tay vµ chØ cßn h¹n sö dông kh«ng qu¸ 1 - 2 giê nghÜa lµ ph¶i dïng ngay.
+ Kh«ng ®−îc gi÷ Vacxin ë ®é l¹nh ©m, v× ®é l¹nh ©m sÏ ¶nh h−ëng kh«ng tèt ®Õn
chÊt l−îng Vacxin, ®Æc biÖt víi nót cao su, lµm cho kh«ng khÝ vµ Èm ®é thÊm vµo c¸c
lä Vacxin ®«ng kh«.
+ Kh«ng ®−îc dïng Vacxin ®· qu¸ h¹n ghi trªn nh·n mÆc dï Vacxin cã thÓ vÉn ®−îc
b¶o qu¶n tèt...
-
KiÓm tra lä Vacxin: tr−íc khi sö dông bÊt cø lä Vacxin nµo còng ph¶i kiÓm tra vËt lý;
mµu s¾c, ®é trong hay ®ôc, tuú theo lo¹i Vacxin. Tr−íc khi xuÊt x−ëng, Vacxin ®·
®−îc kiÓm tra vËt lý, an toµn vµ hiÖu lùc. Nh−ng qu¸ tr×nh vËn chuyÓn, b¶o qu¶n t¹i
®Þa ph−¬ng cã thÓ cã nh÷ng thay ®æi ¶nh h−ëng ®Õn tÝnh chÊt, ®é an toµn vµ hiÖu lùc
cña Vacxin. ThÝ dô: do ®Ó Vacxin ë chç nãng vµ Èm, nÊm vµ vi sinh vËt cã h¹i sÏ mäc
ë bªn ngoµi nót cao su vµ lan vµo trong lä, g©y ra nh÷ng sîi nÊm. Vacxin nh− vËy
ph¶i huû bá.
Nh÷ng chi tiÕt cÇn x¸c ®Þnh cho tõng lä Vacxin ph¶i ghi trªn nh·n cña lä:
- Tªn Vacxin cã ®óng víi nhu cÇu kh«ng.
- Sè l« sè liÒu liÒu sö dông.
- Ngµy s¶n xuÊt, sè kiÓm nghiÖm xuÊt x−ëng.
- Thêi h¹n sö dông, quy c¸ch b¶o qu¶n.
Nh÷ng chi tiÕt nµy cÇn ghi vµo sæ tr−íc khi sö dông ®Ó dÔ tra cøu nÕu nh− khi sö dông
cã sù cè. Còng nªn ®¸nh sè lä ®Ó biÕt thuèc nµo cÇn sö dông cho ®éng vËt nµo cña ai,
ë ®©u?
Nh÷ng h− háng trong lä Vacxin cÇn biÕt ®Ó lo¹i trõ:
- Nót: chÆt hay láng, nguyªn vÑn hay bÞ r¸ch, t×nh tr¹ng líp s¸p phñ ngoµi.
- Lä thuû tinh cã bÞ r¹n nøt kh«ng.
- T×nh tr¹ng thuèc trong lä: mµu cã b×nh th−êng kh«ng, vacxin cã bÞ vÈn hay bÞ vãn
kh«ng, cã vËt l¹ trong lä thuèc (bôi than, c«n trïng, sîi b«ng...), khi l¾c lä thuèc cã
thµnh mét dung dÞch ®ång nhÊt hay vÉn chia lµm 2 líp (nÕu Vacxin nhò ho¸ hoÆc keo
phÌn vÉn chia 2 líp khi l¾c lµ Vacxin ®· háng, kh«ng dïng ®−îc).
Khi kiÓm tra thÊy lä thuèc ®· thay ®æi so víi b×nh th−êng th× ph¶i lo¹i bá, tuyÖt ®èi
kh«ng sö dông.
-
Thao t¸c vµ sö dông Vacxin: Khi pha c¸c lo¹i Vacxin ph¶i cã dông cô: èng tiªm, kim,
lä thuû tinh vµ n−íc cÊt ®Òu ®· tiÖt trïng. Dông cô khi hÊp hoÆc luéc tiÖt trïng ph¶i
®Ó nguéi míi dïng. Tr−íc khi pha thuèc, vµ dïng thuèc tay ng−êi còng ph¶i tiÖt trïng
b»ng cån 700. Nót cao su cña lä thuèc còng ph¶i s¸t trïng tr−êc khi ®©m kim qua. VÞ
trÝ tiªm trªn th©n ®éng vËt còng ph¶i s¸t trïng b»ng cån 700. §¶m b¶o tèt Ýt v« trïng
kh«ng nh÷ng ®−îc nhiÔm trïng n¬i tiªm mµ cßn t¹o ®−îc ph¶n øng miÔn dÞch cho
®éng vËt ®−îc tèt.
149
WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM
CÇn chó ý:
§èi víi Vacxin sèng, c¸c dông cô ®Ó pha thuèc vµ dïng thuèc ®Òu ph¶i ®Ó nguéi, kh«ng ®−îc
röa b»ng thuèc s¸t trïng: Khi dïng xong, dông cô ph¶i tiÖt trïng b»ng ®un n−íc s«i, råi röa
b»ng n−íc s¹ch (®un s«i ®Ó nguéi).
§−êng cho thuèc vµo c¬ thÓ ®éng vËt mçi lo¹i Vacxin cã quy ®Þnh vÒ ®−êng cho Vacxin vµ
liÒu dïng nghiªm ngÆt, ®ßi hái ng−êi sö dông ph¶i tu©n thñ.
C¸c ®−êng cho thuèc chñ yÕu:
-
Cho uèng Vacxin hoÆc nhá m¾t mòi nh−: Vacxin Lax«ta phßng bÖnh Niucatxon cho
gµ.
-
Tiªm d−íi da nh−: Vacxin Niucatxon hÖ I, Vacxin dÞch t¶ vÞt, Vacxin tô huyÕt trïng
keo phÌn.
-
Tiªm s©u vµo b¾p thÞt nh−: Vacxin nhò ho¸ phßng bÖnh tô huyÕt trïng tr©u bß.
150
WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM
Ch−¬ng 9
VACXIN DïNG CHo TR¢U Bß
1. Vacxin dÞch t¶ tr©u bß ®«ng kh«
§Æc ®iÓm
-
Vacxin Virut sèng, chÕ t¹o tõ chñng Virut Kabeta O, nu«i trªn m«i tr−êng tÕ bµo thËn
bª míi sinh, ®−îc chuÈn ®é trªn tÕ bµo vµ ®«ng kh«. Mçi ml Vacxin chøa tõ 104-5
TCID50 Virut.
-
Vacxin an toµn, kh«ng g©y bÊt cø ph¶n øng nµo cho tr©u bß, dª cõu vµ lîn ë c¸c løa
tuæi. Tiªm Vacxin cho tr©u bß cã ký sinh trïng ®−êng m¸u (Tiªn mao trïng) còng
kh«ng g©y ph¶n øng g×.
-
Vacxin t¹o ®−îc miÔn dÞch cao, æn ®Þnh, ®é dµi miÔn dÞch tèi ®a 5 n¨m. v× vËy, mçi
n¨m chØ tiªm cho tr©u bß mét lÇn vµo nh÷ng con mµ n¨m tr−íc kh«ng tiªm.
Sö dông
-
Dïng cho tr©u, bß, dª, cõu, lîn khoÎ m¹nh. Khi tiªm xong cã thÓ ®¸nh dÊu ®éng vËt
b»ng bÊm tai hay dïng dÊu nung ®Ó sang n¨m kh«ng tiªm.
-
Víi bª nghÐ chØ tiªm khi qu¸ 6 th¸ng tuæi. (V× d−íi 6 th¸ng tuæi vÉn gÆp nh÷ng con
cßn kh¸ng thÓ thô ®éng do mÑ truyÒn cho). Sau ®ã, mçi n¨m tiªm mét lÇn.
LiÒu tiªm
-
Mçi lä thuèc chøa 40 liÒu.
-
Pha mçi lä 80 ml n−íc sinh lý ®· v« trïng (NaCl 1%). Tiªm cho mçi tr©u, bß 2 ml
vµo d−íi da.
-
Tr−êng hîp pha víi 40 ml th× tiªm cho mçi tr©u bß 1ml vµo d−íi da hoÆc vµo b¾p thÞt
m«ng.
Quy ®Þnh vÒ pha thuèc
-
C¸c dông cô dïng pha Vacxin tiªm Vacxin kh«ng ®−îc röa b»ng thuèc s¸t trïng b»ng
xµ phßng, mµ chØ röa b»ng n−íc, råi ®un s«i ®Ó nguéi míi dïng.
-
ChØ pha n−íc víi Vacxin trong khi dïng.
B¶o qu¶n
-
Vacxin ®«ng kh« ph¶i gi÷ trong tñ l¹nh tõ +40C - +100C. Kh«ng ®Ó trong l¹nh ©m.
Trong ®iÒu kiÖn nµy Vacxin cã thÓ b¶o qu¶n ®−îc 1 n¨m kÓ tõ ngµy xuÊt x−ëng
-
Vacxin ®· pha rÊt nh¹y c¶m víi nãng vµ ¸nh s¸ng mÆt trêi. V× vËy, Vacxin ®· pha
ph¶i gi÷ trong l¹nh vµ chØ sö dông trong 2 giê khi pha.
Tr×nh bµy
-
Lä ®«ng kh« 40 liÒu.
-
N¬i s¶n xuÊt: Trung t©m thó y Nam Bé thuéc C«ng ty Thuèc thó y vµ vËt t− 2 (T.P Hå
ChÝ Minh).
151
WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM
2. Vacxin phßng bÖnh lë måm long mãng tr©u bß
§Æc diÓm
-
Vacxin v« ho¹t ®−îc chÕ t¹o tõ 3 typ Virut lë måm long mãng O, Asia 1 vµ A25 ®−îc
nu«i cÊy trªn m«i tr−êng tÕ bµo, giÕt chÕt b»ng Formol, cã thªm chÊt bæ trî ®Ó t¹o
miÔn dÞch ch¾c ch¾n vµ æn ®Þnh. Vacxin ®−îc nhËp cña h·ng Rh«n - Merieux (Ph¸p)
v× n−íc ta chøa s¶n xuÊt ®−îc.
-
Vacxin kh«ng g©y ph¶n øng
-
Sau khi tiªm 2 tuÇn tr©u bß cã miÔn dÞch vµ miÔn dÞch kÐo dµi 12 th¸ng.
Sö dông
-
Dïng phßng bÖnh lë måm long mãng cho tr©u, bß, dª, cõu... khoÎ m¹nh.
-
Bª nghÐ 4 th¸ng tuæi tiªm lÇn ®Çu; 8 th¸ng sau tøc 12 th¸ng tuæi tiªm lÇn thø 2, sau ®ã
cø mçi n¨m tiªm mét lÇn.
-
VÞ trÝ tiªm: d−íi da cæ. Kh«ng ®−îc tiªm b¾p.
-
Lä Vacxin dïng dë, chØ dïng trong 1 ngµy.
LiÒu tiªm
-
Mçi tr©u bß sö dông 3 ml.
B¶o qu¶n
-
Vacxin b¶o qu¶n ë nhiÖt ®é +40c ®Õn +100C cã thÓ gi÷ ®−îc chÊt l−îng vµ hiÖu lùc 9 12 th¸ng.
-
Tr¸nh kh«ng ®Ó Vacxin ë n¬i nãng Èm, cã ¸nh s¸ng mÆt trêi.
Tr×nh bµy
-
Vacxin ®ãng trong lä thuû tinh 100 ml cã 33 liÒu.
-
N¬i s¶n xuÊt: HiÖn nay, chóng ta ch−a s¶n xuÊt ®−îc ph¶i nhËp tõ Ph¸p.
3. Vacxin phßng bÖnh NhiÖt th¸n tr©u bß
§Æc ®iÓm
-
Vacxin nha bµo nh−îc ®éc, chÕ tõ chñng cña Ê n §é
-
Vacxin an toµn, Ýt khi g©y ra ph¶n øng cho tr©u bß, ®−îc sö dông tiªm cho tr©u, bß,
ngùa, cõu, lîn ë c¸c løa tuæi
-
Vacxin t¹o ®−îc miÔn dÞch æn ®Þnh, kÐo dµi 12 - 15 th¸ng
-
Lä Vacxin tr¾ng, l¾c h¬i ®ôc.
-
Sau khi tiÕm 2 tuÇn cã miÔn dÞch.
Sö dông
-
Dïng cho tr©u, bß, ngùa, lîn kháe m¹nh.
-
Bª nghÐ 3 - 4 th¸ng tuæi cã thÓ ®−îc sö dông Vacxin.
152
WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM
-
ë c¸c æ dÞch nhiÖt th¸n cò vµ xung quanh vïng dÞch ph¶i tæ chøc tiªm Vacxin cho
toµn ®µn tr©u bß, mçi n¨m mét lÇn.
LiÒu tiªm
-
Mçi lä thuèc chøa 50 liÒu (50ml)
-
Mçi tr©u bß tiªm 1ml vµo d−íi da cæ.
Quy ®Þnh vÒ dông cô sö dông
-
èng tiªm, dông cô dïng Vacxin kh«ng ®−îc röa b»ng thuèc s¸t trïng, dung dÞch
kh¸ng sinh, mµ ph¶i luéc hoÆc hÊp −ít tiÖt trïng råi ®Ó nguéi míi dïng. Dông cô
dïng tiªm Vacxin xong còng ph¶i luéc, ®Ó nguéi vµ röa.
B¶o qu¶n
-
Vacxin gi÷ trong nhiÖt ®é tñ l¹nh: +40C ®Õn +100C ®Ó ®−îc 12 th¸ng; gi÷ trong nhiÖt
®é th−êng ®Ó ®−îc 6 - 8 th¸ng
-
Kh«ng ®−îc ®Ó Vacxin d−íi ¸nh s¸ng mÆt trêi vµ n¬i nãng Èm.
Tr×nh bµy
-
Lä thuû tinh nót cao su: 50 ml cã 50 liÒu.
-
N¬i s¶n xuÊt: xÝ nghiÖp thuèc thó y TW (Phïng)
4. Vacxin Tô huyÕt trïng tr©u bß chñng R1
§Æc ®iÓm
-
Vacxin lµ mét canh khuÈn ®Ëm ®Æc nu«i cÊy chñng Pasteurella Multocida typ R1
(chñng Roberts)
-
Vi khuÈn bÞ giÕt b»ng Formol vµ cho thªm keo phÌn ®Ó n©ng cao vµ kÐo dµi miÔn dÞch,
®ång thêi gi¶m nhÑ ph¶n øng do néi ®éc tè cña vi khuÈn. Mçi ml Vacxin chøa 10 tû
vi khuÈn.
-
Khi ®Ó l¾ng lä Vacxin chia lµm 2 líp: líp n−íc trong ë trªn cã mµu vµng nh¹t, mét líp
keo phÌn tr¾ng h¬i vµng ë ®¸y lä. Vacxin Ýt g©y ph¶n øng côc bé.
-
Sau khi tiªm 2 tuÇn cã miÔn dÞch vµ miÔn dÞch kÐo dµi 8 th¸ng.
-
Vacxin cã thÓ g©y ph¶n øng dÞ øng: 1 - 2 giê sau tiªm, lµm sóc vËt run r¶y, ch¶y n−íc
r·i, thë gÊp, sèt, v·i ®¸i v·i ph©n. PhÇn lín lµ ph¶n øng nhÑ vµ sóc vËt qua khái,
kh«ng cÇn ®iÒu trÞ. Mét sè cã ph¶n øng nÆng ph¶i can thiÖp nh− sau:
+ Sö ®ông c¸c lo¹i thuèc chèng dÞ øng. Dimedron, Phenergan, Adrenalin.
+ Khi tiªm Vacxin cÇn chó ý theo dâi ph¶n øng.
Sö dông
-
Vacxin dïng ®Ó tiªm phßng bÖnh Tô huyÕt trïng tr©u, bß, bª, nghÐ khoÎ m¹nh.
-
L¾c kü tr−íc khi dïng ®Ó keo phÌn hoµ ®Òu.
-
Tiªm d−íi da ë mÆt bªn cæ. Kh«ng ®−îc tiªm vµo b¾p thÞt
-
Thêi gian tiªm: nªn tiªm tr−íc mïa m−a 1 th¸ng
153
WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM
LiÒu tiªm
-
Mçi tr©u bß: 2 ml.
B¶o qu¶n
-
Vacxin ®Ó ë n¬i r©m m¸t, cã nhiÖt ®é tõ +40C - +100C th× gi÷ ®−îc 9 th¸ng. Kh«ng
®−îc gi÷ Vacxin ë l¹nh ©m.
-
Lä Vacxin ®· lÊy ra ph¶i dïng hÕt trong ngµy.
Tr×nh bµy
-
Lä 100 ml cã 50 liÒu
-
Lä 50 ml cã 25 liÒu
N¬i s¶n xuÊt
Trung t©m thó y Nam Bé: XÝ nghiÖp s¶n xuÊt Vacxin Ph©n viÖn Thó y Nha Trang.
5. Vacxin Tô huyÕt trïng chñng Iran
§Æc ®iÓm
-
Vacxin chÕt lµm b»ng vi khuÈn Pasteurella multocida chñng Iran. Vacxin g©y miÔn
dÞch tèt, rÊt Ýt khi cã ph¶n øng dÞ øng côc bé.
-
Vacxin kh«ng cã chÊt bæ trî. Mçi ml chøa 10 tû vi khuÈn.
-
Sau khi tiªm 2 tuÇn, sóc vËt cã miÔn dÞch vµ miÔn dÞch kÐo dµi 9 th¸ng.
Sö dông
-
Vacxin dïng tiªm phßng bÖnh tô huyÕt trïng cho tr©u, bß, nghÐ khoÎ m¹nh.
-
Tiªm d−íi da cæ. Kh«ng tiªm vµo b¾p thÞt.
-
Sau khi tiªm cÇn theo dâi ph¶n øng trong vµi giê, nÕu cã ph¶n øng sÏ sö trÝ kÞp thêi.
-
Nªn tæ chøc tiªm phßng cho tr©u bß tr−êc mïa m−a 1 th¸ng.
-
Tr−íc khi lÊy thuèc cÇn l¾c nhÑ thuèc.
LiÒu tiªm
-
Mçi tr©u bß 2 ml.
B¶o qu¶n
-
Vacxin ph¶i gi÷ n¬i r©m m¸t tõ +40C ®Õn +100C. Thêi gian b¶o qu¶n 9 th¸ng kÓ tõ
ngµy chÕ t¹o.
-
NÕu ë nhiÖt ®é th−êng th× thêi gian b¶o qu¶n rót ng¾n h¬n.
-
Lä Vacxin dïng chØ trong 1 ngµy.
Tr×nh bµy
-
Lä 100 ml. Sè liÒu thay ®æi theo yªu cÇu
-
Lä 50 ml
N¬i s¶n xuÊt: Trung t©m Thó y Nam bé: XÝ nghiÖp s¶n xuÊt Vacxin (T.P. Hå ChÝ Minh)
154
- Xem thêm -