Tài liệu Thơ tứ tuyệt trong văn học việt nam từ thế kỷ x đến thế kỷ xix

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGUYỄN KIM CHÂU THƠ TỨ TUYỆT TRONG VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ THẾ KỶ X ĐẾN THẾ KỶ XIX LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 2000 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kì công trình nào khác. Tác giả luận án 3 MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ 3 MỤC LỤC .................................................................................................................... 4 PHẦN DẪN NHẬP ...................................................................................................... 6 1. Ý nghĩa của đề tài ...........................................................................................................6 2. Lịch sử vấn đề .................................................................................................................9 3. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................................14 4. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................................15 5. Giới hạn phạm vi nghiên cứu và tư liệu .....................................................................16 6. Kết cấu của luận án ......................................................................................................17 CHƯƠNG 1: KHÁI NIỆM THƠ TỨ TUYỆT ....................................................... 20 1.1. Những cách hiểu khác nhau về thơ tứ tuyệt: ..........................................................20 1.1.1. Về thuật ngữ. .........................................................................................................20 1.1.2. Về nội dung khái niệm ..........................................................................................22 1.1.3. Vấn đề nguồn gốc thơ tứ tuyệt. .............................................................................24 1.2. Xác định thuật ngữ sử dụng và nội dung khái niệm “Tứ tuyệt” ..........................26 CHƯƠNG 2: TIẾN TRÌNH THƠ TỨ TUYỆT TRONG VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ THẾ KỶ THỨ X ĐẾN THẾ KỶ THỨ XIX. ................................................... 28 2.1. Thơ tứ tuyệt Việt Nam giai đoạn thế kỷ X - XII với nhu cầu thực hành các chức năng ngoài văn học. ..........................................................................................................29 2.2. Hai khuynh hướng trữ tình trong thơ tứ tuyệt Việt Nam thế kỷ XIII - XIV.......33 2.2.1. Khuynh hướng trữ tình trong thơ tứ tuyệt có nội dung chính trị, triết học ...........33 2.2.2. Khuynh hướng trữ tình trong thơ tứ tuyệt viết về đời sống thế tục thế kỷ XIII XIV .................................................................................................................................36 2.3. Ảnh hưởng của các yếu tố truyền thống đối với sự phát triển của thơ tứ tuyệt thế kỷ XV. ................................................................................................................................41 2.3.1. Ảnh hưởng của thơ ca Trung Hoa và truyền thống thơ ca Lý - Trần đối với sự phát triển của thơ tứ tuyệt bằng chữ Hán thế kỷ XV ......................................................42 2.3.2 Ảnh hưởng của văn học dân gian đối với sự phát triển của thơ tứ tuyệt bằng chữ Nôm thế kỷ XV. ..............................................................................................................47 2.4. Thơ tứ tuyệt Việt Nam giai đoạn từ thế kỷ XVI đến cuối thế kỷ XIX..................49 2.4.1. Sự hội nhập của cuộc sống đời thường vào thơ ca bác học hình thái ngắn bằng chữ Hán giai đoạn thế kỷ XVI - XIX. .............................................................................49 2.4.2. Ảnh hưởng của văn hóa và ngôn ngữ hội thoại dân gian đối với sự phát triển của thơ tứ tuyệt bằng chữ Nôm thể kỷ XVI - XIX. ...............................................................55 4 2.5. Nhận xét chung ..........................................................................................................62 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM NGHỆ THUẬT THƠ TỨ TUYỆT VIỆT NAM TỪ THẾ KỶ X ĐẾN THẾ KỶ XIX .............................................................. 64 3.1. Sự hình thành, phát triển của thơ tứ tuyệt - nhìn từ góc độ quan niệm nghệ thuật. ..................................................................................................................................64 3.2. Cách lựa chọn và tổ chức hình ảnh ..........................................................................72 3.2.1. Cách lựa chọn hình ảnh: .......................................................................................72 3.2.2. Cách tổ chức hình ảnh...........................................................................................81 3.2.3. Thơ tứ tuyệt và những khoảnh khắc chuyển biến đột ngột trong cảm xúc, nhận thức của nhà thơ. .............................................................................................................96 3.3. Bố cục bài thơ tứ tuyệt ............................................................................................103 3.3.1. Câu khởi ..............................................................................................................106 3.3.2. Câu thừa ..............................................................................................................109 3.3.3. Câu chuyển..........................................................................................................111 3.3.4. Câu hợp (kết) ......................................................................................................115 3.4. Đặc điểm ngôn ngữ thơ tứ tuyệt cổ điển việt nam ................................................118 3.4.1. Những đặc điểm về từ ngữ..................................................................................120 3.4.2. Những đặc điểm về cú pháp ...............................................................................134 3.4.3. Hiện tượng câu thơ 6 chữ trong bài thơ tứ tuyệt thất ngôn xen lục ngôn. ..........148 PHẦN KẾT LUẬN .................................................................................................. 156 PHỤ LỤC ................................................................................................................. 163 TÀI LIỆU THAM KHẢO CHÍNH ........................................................................ 166 5