Tài liệu Tăng cường cho vay khách hàng cá nhân tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn việt nam chi nhánh tỉnh phú thọ​

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN QUANG HUY TĂNG CƯỜNG CHO VAY KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM - CHI NHÁNH TỈNH PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN QUANG HUY TĂNG CƯỜNG CHO VAY KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM - CHI NHÁNH TỈNH PHÚ THỌ Ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Ngọc Sơn THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân và không sao chép các công trình nghiên cứu của người khác để làm sản phẩm của riêng mình. Các số liệu có nguồn gốc rõ ràng, tuân thủ đúng nguyên tắc và kết quả trình bày trong luận văn được thu thập trong quá trình nghiên cứu là trung thực chưa từng được ai công bố trước đây. Tác giả hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính xác thực và nguyên bản của luận văn. Thái Nguyên, ngày 25 tháng 6 năm 2019 Học viên Nguyễn Quang Huy Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, trước tiên tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên, các thầy cô giáo đã trực tiếp truyền thụ, trang bị cho tôi những kiến thức cơ bản và những định hướng đúng đắn trong học tập và tu dưỡng đạo đức, tạo tiền đề tốt để tôi học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Ngọc Sơn đã dành nhiều thời gian và tâm huyết, tận tình hướng dẫn chỉ bảo cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo và cán bộ nhân viên Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ đã cung cấp những thông tin cần thiết và giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân và bạn bè đã quan tâm giúp đỡ, động viên và tạo điều kiện cho tôi trong học tập, tiến hành nghiên cứu và hoàn thành đề tài này. Xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày 25 tháng 6 năm 2019 Học viên Nguyễn Quang Huy Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................ i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................. ii MỤC LỤC .................................................................................................. iii DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT ................................................. vi DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ....................................... vii PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................ 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................... 3 4. Đóng góp của luận văn ............................................................................ 3 5. Kết cấu của đề tài .................................................................................... 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHO VAY KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ................... 5 1.1. Cơ sở lý luận về cho vay khách hàng cá nhân tại ngân hàng thương mại ..................................................................................................... 5 1.1.1. Lý luận chung về ngân hàng thương mại .......................................... 5 1.1.2. Cho vay khách hàng cá nhân tại ngân hàng thương mại ................ 13 1.2. Cơ sở thực tiễn về cho vay khách hàng cá nhân tại ngân hàng thương mại ................................................................................................... 26 1.2.1. Kinh nghiệm cho vay khách hàng cá nhân của một số ngân hàng thương mại trong nước .................................................................... 26 1.2.2. Bài học kinh nghiệm đối với Agribank Chi nhánh tỉnh Phú Thọ ... 30 Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................... 31 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ......................................................................... 31 2.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................ 31 2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu .......................................................... 31 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn iv 2.2.2. Phương pháp tổng hợp, xử lý số liệu .............................................. 33 2.2.3. Phương pháp phân tích số liệu ........................................................ 34 2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu .................................................... 35 Chương 3. THỰC TRẠNG CHO VAY KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN CHI NHÁNH TỈNH PHÚ THỌ...................................... 36 3.1. Giới thiệu chung về Ngân hàng nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Phú Thọ ............................................... 36 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển .................................................. 36 3.1.2. Cơ cấu bộ máy tổ chức quản lý ....................................................... 37 3.1.3. Tình hình nhân sự tại Chi nhánh ..................................................... 42 3.1.4. Kết quả hoạt động kinh doanh của Chi nhánh ................................ 44 3.2. Thực trạng cho vay khách hàng cá nhân tại Agribank Chi nhánh tỉnh Phú Thọ ........................................................................................... 45 3.2.1. Công tác chỉ đạo điều hành ............................................................. 46 3.2.2. Kết quả cho vay khách hàng cá nhân tại Agribank Chi nhánh tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2016-2018 ................................................................ 51 3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động cho vay khách hàng cá nhân 66 3.3.1. Các yếu tố khách quan .................................................................... 66 3.3.2. Các yếu tố chủ quan ........................................................................ 67 3.4. Đánh giá chung về hoạt động cho vay khách hàng cá nhân tại Agribank Chi nhánh tỉnh Phú Thọ .................................................................... 68 3.4.1. Những kết quả đạt được .................................................................. 68 3.4.2. Hạn chế và nguyên nhân của hạn chế ............................................. 70 Chương 4. GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG CHO VAY KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN CHI NHÁNH TỈNH PHÚ THỌ ........... 73 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn v 4.1. Định hướng, mục tiêu tăng cường cho vay khách hàng cá nhân của Agribank Chi nhánh tỉnh Phú Thọ đến năm 2020 .......................... 74 4.1.1. Định hướng tăng cường cho vay khách hàng cá nhân của Agribank Chi nhánh tỉnh Phú Thọ đến năm 2020 .......................................... 74 4.1.2. Mục tiêu tăng cường cho vay khách hàng cá nhân của Agribank Chi nhánh tỉnh Phú Thọ đến năm 2020 ................................................. 74 4.2. Một số giải pháp tăng cường cho vay khách hàng cá nhân tại Agribank Chi nhánh tỉnh Phú Thọ ................................................................... 75 4.2.1. Giải pháp về chỉ đạo điều hành ....................................................... 75 4.2.2. Giải pháp về tăng trưởng tín dụng .................................................. 77 4.2.3. Giải pháp về công tác quản lý, xử lý nợ ......................................... 78 4.2.4. Giải pháp về công tác kiểm tra ....................................................... 79 4.2.5. Giải pháp về công tác cán bộ .......................................................... 80 4.3. Kiến nghị ......................................................................................... 81 4.3.1. Kiến nghị với Agribank .................................................................. 81 4.3.2. Kiến nghị với UBND tỉnh và các sở, ngành có liên quan............... 81 KẾT LUẬN .............................................................................................. 82 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................... 84 PHỤ LỤC ................................................................................................. 86 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn vi DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT STT DẠNG VIẾT TẮT DẠNG ĐẦY ĐỦ 1 ĐVT Đơn vị tính 2 HĐTV Hội đồng thành viên 3 HSX Hộ sản xuất 4 KH Khách hàng 5 QĐ Quyết định 6 TD Tín dụng 7 UBND Ủy ban nhân dân 8 XLRR Xử lý rủi ro Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn vii DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Bảng: Bảng 2.1: Bảng 3.1: Bảng 3.2: Bảng 3.3: Bảng 3.4: Bảng 3.5: Bảng 3.6: Bảng 3.7: Bảng 3.8: Bảng 3.9: Thang đo Likert .................................................................. 32 Tình hình lao động tại Agribank chi nhánh tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2016-2018 .................................................................. 42 Một số chỉ tiêu phản ánh kết quả hoạt động kinh doanh của Agribank Chi nhánh tỉnh Phú Thọ ...................................... 44 Quy mô dư nợ cho vay khách hàng cá nhân của Agribank Chi nhánh tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2016-2018 .......................... 51 Tỷ trọng dư nợ cho vay khách hàng cá nhân của Agribank Chi nhánh tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2016-2018.................... 53 Dư nợ bình quân/khách hàng cá nhân của Agribank Chi nhánh tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2016-2018 .......................... 54 Cơ cấu dư nợ cho vay khách hàng cá nhân của Chi nhánh theo thời hạn vay......................................................................... 56 Cơ cấu dư nợ cho vay khách hàng cá nhân của Chi nhánh theo nội dung vay........................................................................ 58 Tỷ lệ nợ xấu cho vay khách hàng cá nhân tại Agribank Chi nhánh tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2016-2018 .......................... 60 Kết quả đánh giá của khách hàng cá nhân về hoạt động cho vay của Agribank Chi nhánh tỉnh Phú Thọ ........................ 64 Biểu đồ: Biểu đồ 3.1: Tỷ trọng dư nợ cho vay khách hàng cá nhân của Agribank Chi nhánh tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2016-2018.................... 53 Biểu đồ 3.2: Tốc độ tăng trưởng dư nợ cho vay khách hàng cá nhân của Agribank Chi nhánh tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2016-2018 ... 55 Biểu đồ 3.3: Cơ cấu dư nợ cho vay khách hàng cá nhân của Chi nhánh theo nội dung vay giai đoạn 2016-2018 ............................. 59 Biểu đồ 3.4: Tỷ lệ nợ xấu cho vay khách hàng cá nhân tại Agribank Chi nhánh tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2016-2018 .......................... 61 Sơ đồ: Sơ đồ 3.1: Cơ cấu bộ máy tổ chức quản lý của Agribank Chi nhánh tỉnh Phú Thọ ................................................................................. 37 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hiện nay, hệ thống ngân hàng thương mại nước ta đã đạt được những bước phát triển mạnh mẽ và trở thành một mắt xích quan trọng cấu thành sự vận động liên tục của nền kinh tế. Cùng với các thành phần khác trong thị trường tài chính, hệ thống ngân hàng thương mại đóng một vai trò quan trọng trong việc tham gia bình ổn thị trường tiền tệ, kìm chế lạm phát, phát triển thị trường ngoại hối. Đối với ngân hàng thương mại, hoạt động huy động và cho vay vốn có vai trò hết sức quan trọng vì nó quyết định đến kết quả hoạt động kinh doanh cũng như sự tồn tại, phát triển của ngân hàng. Nghiệp vụ cho vay là nghiệp vụ sinh lợi chủ yếu của ngân hàng thương mại và các ngân hàng thương mại làm tốt nghiệp vụ cho vay cũng chính là thực hiện một trong những chức năng rất quan trọng của ngân hàng thương mại, đó là chức năng tín dụng ngân hàng. Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Phú Thọ (Agribank Phú Thọ) là ngân hàng thương mại lớn nhất trên địa bàn, có mạng lưới rộng khắp đến các huyện, thị, với 15 chi nhánh, 35 phòng giao dịch trực thuộc và trên 600 cán bộ nhân viên, có điều kiện và lợi thế lớn trong việc cạnh tranh, chiếm lĩnh, khai thác thị trường tín dụng ở khu vực nông nghiệp, nông thôn. Lịch sử tồn tại và hoạt động nhiều năm qua đã chứng minh và khẳng định: thị trường truyền thống của Agribank Phú Thọ là nông nghiệp, nông thôn với đối tượng khách hàng chủ yếu là cá nhân. Đây cũng là đối tượng khách hàng chính đem lại thu nhập, chất lượng tín dụng tốt, ổn định, giúp Agribank Phú Thọ phát triển bền vững trong hiện tại và nhiều năm tiếp theo. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, hoạt động cấp tín dụng trong khu vực nông nghiệp, nông thôn với đối tượng khách hàng chính là cá nhân trên địa bàn tỉnh Phú Thọ những năm qua cũng còn những tồn tại, hạn chế Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 2 như: món vay nhỏ, chi phí cao, việc quản lý, giám sát khách hàng vay gặp nhiều khó khăn, trở ngại do số lượng khách hàng lớn, sức ép thiếu hụt lao động gia tăng, xuất hiện dấu hiệu quá tải công việc đối với cán bộ tín dụng ở một số đơn vị, việc chấp hành quy trình nghiệp vụ cho vay còn nhiều tồn tại, sai sót; một số chi nhánh Agribank loại III chưa gắn kết có hiệu quả việc mở rộng dư nợ phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn, nông dân với việc khai thác các sản phẩm dịch vụ khác của Agribank. Những hạn chế này cần được khắc phục trong thời gian tới. Xuất phát từ thực tiễn trên, đồng thời nhận thức rõ yêu cầu cấp bách, cần thiết phải tìm hiểu, đánh giá một cách chi tiết công tác cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Phú Thọ, tác giả đã lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Tăng cường cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Phú Thọ” làm đề tài luận văn thạc sĩ. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường hoạt động cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam Chi nhánh tỉnh Phú Thọ trong thời gian tới. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về cho vay khách hàng cá nhân. - Phân tích thực trạng hoạt động cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Phú Thọ trong giai đoạn 2016-2018. - Phân tích các kết quả đạt được, những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế trong hoạt động cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Phú Thọ trong giai đoạn 2016-2018. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 3 - Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường hoạt động cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam Chi nhánh tỉnh Phú Thọ trong thời gian tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là hoạt động cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Phú Thọ. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về không gian: đề tài được nghiên cứu tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Phú Thọ. - Phạm vi về thời gian: các số liệu trong luận văn được tác giả thu thập trong giai đoạn 2016-2019, trong đó: các số liệu thứ cấp được thu thập và phân tích trong luận văn được lấy trong 3 năm từ năm 2016 đến năm 2018; số liệu sơ cấp được thu thập thông qua phiếu điều tra được tác giả thực hiện trong năm 2019. - Phạm vi về nội dung: tập trung phân tích, đánh giá hoạt động cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Phú Thọ trong giai đoạn 2016-2018 thông qua các chỉ tiêu như: tổng dư nợ cá nhân, tỷ trọng của dư nợ cá nhân trên tổng dư nợ, tốc độ tăng trưởng của dư nợ cá nhân, tỷ lệ nợ xấu của tín dụng cá nhân. 4. Đóng góp của luận văn - Đối với Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam Chi nhánh tỉnh Phú Thọ: luận văn là công trình đầu tiên nghiên cứu một cách có hệ thống về hoạt động cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Phú Thọ. Luận văn là tài liệu tham khảo để phòng Khách hàng hộ sản xuất và cá nhân, Ngân hàng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 4 Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Phú Thọ có được các giải pháp để nhằm tăng cường hoạt động cho vay khách hàng cá nhân tại Chi nhánh trong thời gian tới. - Đối với tác giả: tác giả hiện đang công tác tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Phú Thọ sẽ hoàn thành tốt hơn nhiệm vụ của mình trong việc phát triển mảng cho vay khách hàng cá nhân nhằm mang lại nhiều hơn lợi nhuận cho hệ thống và quản trị rủi ro tốt hơn. - Đối với các nhà nghiên cứu khác: có thể sử dụng nghiên cứu này như một tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu sau này. 5. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, đề tài được kết cấu thành 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về cho vay khách hàng cá nhân tại ngân hàng thương mại. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Phú Thọ. Chương 4: Giải pháp tăng cường cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Phú Thọ. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHO VAY KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Cơ sở lý luận về cho vay khách hàng cá nhân tại ngân hàng thương mại 1.1.1. Lý luận chung về ngân hàng thương mại 1.1.1.1. Khái niệm về ngân hàng thương mại Ngân hàng thương mại đã hình thành, tồn tại và phát triển gắn liền với sự phát triển của kinh tế hàng hoá. Sự phát triển của hệ thống ngân hàng thương mại đã có tác động rất lớn và quan trọng đến quá trình phát triển của nền kinh tế hàng hoá, ngược lại kinh tế hàng hoá phát triển mạnh mẽ đến giai đoạn cao của nó là kinh tế thị trường thì ngân hàng thương mại cũng ngày càng được hoàn thiện và trở thành những định chế tài chính không thể thiếu được. - Theo Pháp lệnh của Hội đồng nhà nước ngày 23 tháng 5 năm 1990 về Ngân hàng, hợp tác xã tín dụng và công ty tài chính thì: “Ngân hàng thương mại là tổ chức kinh doanh tiền tệ mà hoạt động chủ yếu và thường xuyên là nhận tiền kí gửi từ khách hàng với trách nhiệm hoàn trả và sử dụng số tiền đó để cho vay, thực hiện nghiệp vụ chiết khấu và làm phương tiện thanh toán”. “Ngân hàng thương mại cổ phần là ngân hàng thương mại được thành lập dưới hình thức công ty cổ phần, trong đó một cá nhân hoặc một tổ chức không được sở hữu số cổ phần của ngân hàng quá tỷ lệ do Ngân hàng Nhà nước quy định”. - Theo Nghị định số 59/2009/NĐ-CP ngày 16 tháng 7 năm 2009 của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của ngân hàng thương mại thì: “Ngân hàng thương mại là ngân hàng được thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan vì mục tiêu lợi nhuận theo quy định của Luật các Tổ chức tín dụng và các quy định khác của pháp luật”. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 6 - Theo Luật các tổ chức tín dụng số 47/2010/QH12 đã được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XII, kỳ họp thứ 7 thông qua ngày 16 tháng 6 năm 2010 thì: “Ngân hàng thương mại là loại hình ngân hàng được thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định của Luật này nhằm mục tiêu lợi nhuận”. Từ các khái niệm trên có thể hiểu Ngân hàng thương mại là một trong những định chế tài chính mà đặc trưng là cung cấp đa dạng các dịch vụ tài chính với nghiệp vụ cơ bản là nhận tiền gửi, cho vay và cung ứng các dịch vụ thanh toán. Ngoài ra, ngân hàng thương mại còn cung cấp nhiều dịch vụ khác nhằm thoả mãn tối đa nhu cầu về sản phẩm dịch vụ của xã hội. 1.1.1.2. Đặc điểm của ngân hàng thương mại - Một là, lĩnh vực kinh doanh của ngân hàng thương mại là tiền tệ, tín dụng và dịch vụ ngân hàng. Đây là lĩnh vực “đặc biệt” vì trước hết nó liên quan trực tiếp đến tất cả các ngành, liên quan đến mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội. Mặt khác, lĩnh vực tiền tệ - ngân hàng là lĩnh vực rất nhạy cảm, nó đòi hỏi một sự thận trọng trong điều hành hoạt động ngân hàng để tránh những thiệt hại cho nền kinh tế xã hội. Chất liệu kinh doanh của ngân hàng thương mại là tiền tệ, mà tiền tệ là công cụ được nhà nước sử dụng để quản lý vĩ mô nền kinh tế, nó quyết định đến sự phát triển hoặc suy thoái của cả một nền kinh tế, do đó chất liệu này được nhà nước kiểm soát rất chặt chẽ. - Hai là, là một doanh nghiệp, nhưng nguồn vốn chủ yếu mà ngân hàng thương mại sử dụng trong kinh doanh là vốn huy động từ bên ngoài, trong khi đó vốn riêng của ngân hàng thương mại lại chiếm tỷ trọng rất thấp trong tổng nguồn vốn kinh doanh. Đặc điểm nổi bật của ngân hàng thương mại là không sử dụng nguồn vốn sở hữu vào trong các hoạt động kinh doanh của mình như cho vay, mua bán chứng khoán. Hơn nữa nguồn vốn sở hữu của ngân hàng thương mại chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong tổng nguồn vốn của ngân hàng thương mại. Trong khi đó các loại hình kinh tế khác lại sử dụng chủ yếu nguồn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 7 vồn sở hữu vào các hoạt động kinh doanh. Sự khác biệt của ngân hàng thương mại với các định chế tài chính khác là ngân hàng thương mại có quyền huy động tiền gửi trong nền kinh tế mỗi khi cân vốn để tiến hành các hoạt động kinh doanh của mình. - Ba là, trong tổng tài sản của ngân hàng thương mại, tài sản hữu hình chiếm tỷ trọng rất thấp, mà chủ yếu là tài sản vô hình. Nó tồn tại dưới hình thức các tài sản tài chính, chẳng hạn như các loại kỳ phiếu, cổ phiếu, hợp đồng tín dụng, khế ước nhận nợ và các loại giấy tờ có giá trị khác. - Bốn là, hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại chịu sự chi phối rất lớn bởi chính sách tiền tệ của ngân hàng trung ương. Một ngân hàng thương mại không thể mở rộng hoạt động kinh doanh khi ngân hàng trung ương đang áp dụng chính sách đóng băng tiền tệ, hạn chế lạm phát và ngược lại. Do đó, việc ngân hàng thương mại mở rộng hay thu hẹp hoạt động kinh doanh của mình đều phải chịu sự chi phối bởi chính sách tiền tệ của ngân hàng trung ương. - Năm là, ngân hàng thương mại là một trung gian tín dụng, đóng vai trò một tổ chức trung gian đứng ra tập trung, huy động các nguồn vốn tiền tệ tạm thời nhàn rỗi trong nền kinh tế, biến nó thành nguồn vốn tín dụng để cho vay đáp ứng nhu cầu vốn kinh doanh và vốn đầu tư cho các ngành kinh tế, nhu cầu vốn tiêu dùng của toàn xã hội. Như vậy, có thể nói ngân hàng thương mại là nhịp cầu nối liền những chủ thể thừa vốn (các cá nhân có thu nhập nhưng chưa có nhu cầu sử dụng, các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế vừa tiêu thụ được sản phẩm nhưng chưa có nhu cầu nhập vật tư, hàng hóa) với các chủ thể thiếu vốn (những cá nhân phát sinh nhu cầu nhưng thu nhập lại chưa có, hay các doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế đang cần nhập vật tư, nguyên liệu nhưng chưa tiêu thụ được sản phẩm). - Sáu là, hoạt động ngân hàng thương mại là hình thức kinh doanh có độ rủi ro cao hơn nhiều so với các hình thức kinh doanh khác và thường có ảnh hưởng sâu sắc tới các ngành khác và cả nền kinh tế. Sở dĩ như vậy là do trong Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 8 hoạt động ngân hàng đặc biệt là hoạt động kinh doanh tiền tệ do các ngân hàng tiến hành huy động vốn của người khác rồi đem vốn đó để cấp tín dụng cho khách hàng theo nguyên tắc hoàn trả vốn và lãi trong một thời gian nhất định, nên đã tạo rủi ro cho các hoạt động ngân hàng thương mại. Rủi ro đến từ phía ngân hàng, khách hàng vay tiền, rủi ro đến từ những yếu tố khách quan. Bởi vậy, ngân hàng thương mại phải đối mặt với rủi ro cao, kéo theo là rủi ro đối với những người gửi tiền ở ngân hàng thương mại cũng như rủi ro đối với nền kinh tế. Để tránh rủi ro đáng tiếc xảy ra, nhằm kiểm soát, làm giảm nhẹ những tổn hại do ngân hàng vỡ nợ gây ra, chính phủ các quốc gia đặt ra những đạo luật riêng, nhằm đảm bảo cho hoạt động này được vận hành an toàn, hiệu quả trong nền kinh tế thị trường. 1.1.1.3. Chức năng của ngân hàng thương mại - Chức năng trung gian tín dụng Khi thực hiện chức năng trung gian tín dụng, ngân hàng thương mại đóng vai trò là cầu nối giữa người thừa vốn và người có nhu cầu về vốn. Với chức năng này, ngân hàng thương mại vừa đóng vai trò là người đi vay, vừa đóng vai trò là người cho vay và hưởng lợi nhuận là khoản chênh lệch giữa lãi suất nhận gửi và lãi suất cho vay, góp phần tạo lợi ích cho tất cả các bên tham gia: người gửi tiền, ngân hàng và người đi vay, đồng thời thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế. + Đối với người đi vay: họ sẽ thoả mãn được nhu cầu vốn để kinh doanh, chi tiêu, thanh toán mà không phải chi phí nhiều về sức lực, thời gian cho việc tìm kiếm nơi cung ứng vốn tiện lợi, chắc chắn và hợp pháp. + Đối với ngân hàng thương mại: họ sẽ tìm kiếm được lợi nhuận cho bản thân mình từ chênh lệch giữa lãi suất cho vay và lãi suất tiền gửi hoặc hoa hồng môi giới. Lợi nhuận này chính là cơ sở để tồn tại và phát triển của ngân hàng thương mại. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 9 + Đối với nền kinh tế: chức năng này có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế vì nó đáp ứng nhu cầu vốn để đảm bảo quá trình tái sản xuất được thực hiện liên tục và để mở rộng quy mô sản xuất. Với chức năng này, ngân hàng thương mại đã biến vốn nhàn rỗi không hoạt động thành vốn hoạt động, kích thích quá trình luân chuyển vốn, thúc đẩy sản xuất kinh doanh phát triển. Chức năng trung gian tín dụng được xem là chức năng quan trọng nhất của ngân hàng thương mại vì nó phản ánh bản chất của ngân hàng thương mại là đi vay để cho vay, nó quyết định sự tồn tại và phát triển của ngân hàng. Đồng thời nó cũng là cơ sở để thực hiện các chức năng khác. - Chức năng trung gian thanh toán Ngân hàng thương mại làm trung gian thanh toán khi nó thực hiện thanh toán theo yêu cầu của khách hàng như trích tiền từ tài khoản tiền gửi của họ để thanh toán tiền hàng hoá, dịch vụ hoặc nhập vào tài khoản tiền gửi của khách hàng tiền thu bán hàng và các khoản thu khác theo lệnh của họ. Ở đây ngân hàng thương mại đóng vai trò là người "thủ quỹ" cho các doanh nghiệp và cá nhân bởi ngân hàng là người giữ tài khoản của họ. Ngân hàng thương mại thực hiện chức năng trung gian thanh toán trên cơ sở thực hiện chức năng trung gian tín dụng vì tiền đề để khách hàng thực hiện thanh toán qua ngân hàng chính là một phần tiền gửi trước đó. Việc các ngân hàng thương mại thực hiện chức năng trung gian thanh toán có ý nghĩa rất to lớn đối với toàn bộ nền kinh tế. Với chức năng này, các ngân hàng thương mại cung cấp cho khách hàng nhiều phương tiện thanh toán thuận lợi. Nhờ đó, các chủ thể kinh tế sẽ tiết kiệm được rất nhiều chi phí, thời gian đi tới gặp chủ nợ, người phải thanh toán và lại đảm bảo được việc thanh toán an toàn. Qua đó, chức năng này thúc đẩy lưu thông hàng hoá, đẩy nhanh tốc độ thanh toán, tốc độ lưu chuyển vốn, từ đó góp phần phát triển kinh tế. Đồng thời, việc thanh toán không dùng tiền mặt qua ngân hàng đã giảm được lượng tiền mặt trong Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 10 lưu thông, dẫn đến tiết kiệm chi phí lưu thông tiền mặt như chi phí in ấn, đếm nhận, bảo quản tiền. Đối với ngân hàng thương mại, chức năng này góp phần tăng thêm lợi nhuận cho ngân hàng thông qua việc thu lệ phí thanh toán. Thêm nữa, nó lại làm tăng nguồn vốn cho vay của ngân hàng thể hiện trên số dư có trong tài khoản tiền gửi của khách hàng. Chức năng này cũng chính là cơ sở hình thành chức năng tạo tiền của ngân hàng thương mại. - Chức năng tạo tiền Khi có sự phân hoá trong hệ thống ngân hàng, hình thành nên ngân hàng phát hành và các ngân hàng trung gian thì ngân hàng trung gian không còn thực hiện chức năng phát hành giấy bạc ngân hàng nữa. Nhưng với chức năng trung gian tín dụng và trung gian thanh toán, ngân hàng thương mại có khả năng tạo ra tiền tín dụng (hay tiền ghi sổ) thể hiện trên tài khoản tiền gửi thanh toán của khách hàng tại ngân hàng thương mại. Đây chính là một bộ phận của lượng tiền được sử dụng trong các giao dịch. Ban đầu từ những khoản tiền dự trữ tăng lên, ngân hàng thương mại sử dụng để cho vay bằng chuyển khoản, sau đó những khoản tiền này sẽ được quay lại ngân hàng thương mại một phần khi những người sử dụng tiền gửi vào dưới dạng tiền gửi không kỳ hạn. Quá trình này tiễp diễn trong hệ thống ngân hàng và tạo nên một lượng tiền gửi gấp nhiều lần số dự trữ tăng thêm ban đầu. Mức mở rộng tiền gửi phụ thuộc vào hệ số mở rộng tiền gửi. Hệ số này, đến lượt nó chịu tác động bởi các yếu tố như tỷ lệ dự trữ bắt buộc, tỷ lệ dự trữ vượt mức và tỷ lệ giữ tiền mặt so với tiền gửi thanh toán của công chúng. Với chức năng tạo tiền, hệ thống ngân hàng thương mại đã làm tăng phương tiện thanh toán trong nền kinh tế, đáp ứng nhu cầu thanh toán, chi trả của xã hội. Chức năng này cũng chỉ ra mối quan hệ giữa tín dụng ngân hàng và lưu thông tiền tệ. Một khối lượng tín dụng mà ngân hàng thương mại cho vay ra làm tăng khả năng tạo tiền của ngân hàng thương mại, từ đó làm tăng lượng tiền cung ứng. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 11 Các chức năng của ngân hàng thương mại có mối quan hệ chặt chẽ, bổ sung, hỗ trợ cho nhau, trong đó chức năng trung gian tín dụng là chức năng cơ bản nhất, tạo cơ sở cho việc thực hiện các chức năng sau. Đồng thời khi ngân hàng thực hiện tốt chức năng trung gian thanh toán và chức năng tạo tiền lại góp phần làm tăng nguồn vốn tín dụng, mở rộng hoạt động tín dụng. 1.1.1.4. Những hoạt động dịch vụ chủ yếu của ngân hàng thương mại Cũng giống như một doanh nghiệp, mục tiêu chủ yếu trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng là tối đa hóa lợi nhuận hay nói đúng hơn là tối đa hóa giá trị tài sản của ngân hàng và thông qua đó thực hiện tốt vai trò là trung gian tài chính trong nền kinh tế. Ngân hàng tạo ra lợi nhuận bằng cách bán những tài sản nợ có một số đặc tính (một kết hợp riêng về tính lỏng, rủi ro và lợi tức) và dùng tiền thu được để mua những tài sản có một số đặc tính khác. Như thế các ngân hàng cung cấp một dịch vụ chuyển một loại tài sản thành một loại tài sản khác cho công chúng. Nghiệp vụ này đã tạo ra lợi nhuận thặng dư cho ngân hàng đồng thời tạo tiện ích cho khách hàng để đôi bên cùng có lợi. - Hoạt động huy động vốn Ngân hàng thương mại kinh doanh dưới hình thức huy động, cho vay, đầu tư và cung cấp các dịch vụ khác. Hoạt động vay - hoạt động tạo nguồn vốn cho ngân hàng thương mại đóng vai trò quan trọng, ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động của ngân hàng thương mại. Hoạt động huy động vốn là hoạt động thường xuyên của ngân hàng thương mại. Một ngân hàng thương mại bất kì nào cũng bắt đầu hoạt động của mình bằng việc huy động nguồn vốn. Nguồn vốn kinh doanh của ngân hàng thương mại gồm 2 nguồn chủ yếu là vốn tự có và vốn huy động, trong đó vốn huy động chiếm tỷ trọng lớn trong tổng nguồn vốn kinh doanh của ngân hàng. Đây là nguồn vốn có ảnh hưởng rất lớn đến chi phí và khả năng mở rộng kinh doanh của ngân hàng. Nguồn vốn này có xu hướng ngày càng gia tăng phù hợp với xu hướng tăng trưởng và ổn định của Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn