Tài liệu Skkn một số biện pháp nhằm nâng cao tính hiệu quả các hoạt động đội trong liên đội thcs

ỦY BAN NHÂN DÂN QUẬN ĐỐNG ĐA TRƯỜNG THCS TRUNG PHỤNG ----------------------------------- SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO TÍNH HIỆU QUẢ CÁC HOẠT ĐỘNG ĐỘI TRONG LIÊN ĐỘI THCS Lĩnh vực/Môn : Công tác Đội Tên tác giả : Phùng Thị Thanh Giáo viên môn : Ngữ văn – TPT Đội Tài liệu kèm theo : Đĩa CD minh họa SKKN NĂM HỌC1 2013 - 2014 MỤC LỤC MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO TÍNH HIỆU QUẢ CÁC HOẠT ĐỘNG ĐỘI TRONG LIÊN ĐỘI THCS Trang A. ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………………………………….4 I. Lí do chọn đề tài…………………………………………………………….............4 II. Mục đích, nhiệm vụ, đối tượng, phương pháp…….………………....................... 5 1. Mục đích……………………………………………………………....................... 5 2. Nhiệm vụ…………………………………………………………………………...7 3. Đối tượng…………………………………………………………….......................7 4. Phương pháp nghiên cứu……………………………………………………...........8 5. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu……………………………………………...........8 6. Cấu trúc đề tài………………………………………………………………………8 B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ……………………………………………………............9 I. Cơ sở lí luận…………………………………………………………………...........9 1. Vai trò của hoạt động Đội...………………………………………...........................9 2. Nội dung của hoạt động Đội.………………………………………………….........9 2.1. Hoạt động giáo dục chính trị……………………………………………………..9 2.2. Hoạt động giúp phục vụ học tập..……………………………………………….10 2.3. Hoạt động đền ơn, đáp nghĩa…………………………………………………....10 2.4. Hoạt động lao động, sáng tạo……………………………..…………………….10 2.5. Hoạt động vui chơi, giải trí……………………………………………………...11 2.6. Hoạt động giáo dục tinh thần đoàn kết………………………………………….11 3. Nhiệm vụ của Đội…………………………………………………………………11 II. Cơ sở thực tiễn………………………………………………………....................12 1. Thuận lợi …………………………………………………………………………12 2. Khó khăn.…………………………………………………………………............13 2.1. Khó khăn chung về tổ chức các hoạt động Đội…………....................................13 2.2. Khó khăn về việc tổ chức các hoạt động Đội.......................................................14 2.2.1. Đối với phụ huynh học sinh và học sinh...……………………………………14 2.2.2. Đối với giáo viên……………………………………………………………...15 III. Các giải pháp thực hiện………………………………………………………….17 1. Vận dụng các nguyên tắc hoạt động Đội……...…………………………..............17 1.1. Sự thống nhất giữa các nguyên tắc……………………………………………...17 1.2. Vận dụng các nguyên tắc hoạt động Đội………………………………………..17 1.2.1. Phải đảm bảo nguyên tắc định hướng…………………………………………17 1.2.2. Đảm bảo tính tự nguyện gia nhập……………………………………………..18 1.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính lãng mạn…………………………………………...19 1.2.4. Hoạt động Đội phải phù hợp………………………………………………….20 1.2.5. Hoạt động Đội phải đảm bảo tính hệ thống…………………………………...20 2. Vận dụng các phương pháp công tác Đội…………………………………………20 2 2.1. Một số quan niệm chung về phương pháp công tác Đội………………………..20 2.2. Vận dụng các phương pháp công tác Đội……………………………………….21 2.2.1. Hoạt động tập thể, mang tính xã hội…………………………………………..21 2.2.2. Phương pháp giao nhiệm vụ cho mỗi đội viên………………………………..23 2.2.3. Phương pháp thuyết phục……………………………………………………..24 2.2.4. Phương pháp thi đua thường xuyên…………………………………………...26 2.2.5. Phương pháp khen thưởng và khiển trách…………………………………….26 3. Nội dung, hình thức hoạt động của Đội…………………………………………...28 3.1. Phân theo các mặt giáo dục…………………...………………………………...28 3.1.1. Các hoạt động có tác dụng trực tiếp………………………………..................28 3.1.2. Xây dựng Đội…………………………………………………………………29 3.1.3. Công ích xã hội………………….……………………………….....................30 3.1.4. Hoạt động nhân đạo, từ thiện………………………………………………….31 3.1.5. Vui chơi, giải trí, tham quan…………………………………………………..32 3.2. Phân theo các chủ điểm, hoạt động kỉ niệm…………………………………….32 3.2.1. Dựa vào các ngày kỉ niệm lớn trong năm……………………………………..32 3.2.2. Tổ chức hoạt động kỉ niệm các ngày lễ lớn…………………………………...33 IV. Các hoạt động minh họa ............………………………………………………...42 1. Tổ chức trò chơi…………………………………………………………………...42 1.1. Tổ chức và hướng dẫn trò chơi cho thiếu nhi…………………………………...42 1.1.1. Mục đích, ý nghĩa và tác dụng của trò chơi…………………………………...42 1.1.2. Tổ chức và hướng dẫn trò chơi cho thiếu nhi…………………………………42 1.2. Trò chơi minh họa………………………………………………………………43 1.2.1. Trò chơi “ Truyền tin”………………………………………………………...43 1.2.2. Trò chơi “ Bịt mắt bắt bồ”…………………………………………………….43 2. Tổ chức hoạt động sinh hoạt tập thể………………………………………………43 3. Mô hình chương trình phát thanh măng non………………………………….......47 3.1. Mục đích………………………………………………………………………..47 3.2. Đối tượng áp dụng………………………………………………………………47 3.3. Cách thức tiến hành……………………………………………………………..47 3.4. Hiệu quả hoạt động, bài học…………………………………………………….48 3.4.1. Hiệu quả………………………………………………………………………48 3.4.2. Bài học kinh nghiệm…………………………………………………………..48 V. Kết quả thực hiện…………………………………………………………………49 VI. Một số hình ảnh về các hoạt động Đội…………………………………………..56 C. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ………………………………………………59 I. Kết luận chung………………………………………………………. ……...........59 II. Bài học kinh nghiệm rút ra……………………………………………………….59 III. Khuyến nghị, đề xuất……………………………………………………………61 D.TÀI LIỆU THAM KHẢO…………………………………………………...........64 3 MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO TÍNH HIỆU QUẢ CÁC HOẠT ĐỘNG ĐỘI TRONG LIÊN ĐỘI THCS A. ĐẶT VẤN ĐỀ I. Lý do chọn đề tài: Như chúng ta đã biết, Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh do Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập, giao cho Đoàn Thanh Niên Cộng sản Hồ Chí Minh phụ trách. Đội TNTP Hồ Chí Minh là lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường, lực lượng dự bị của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, lực lượng nòng cốt trong phong trào thiếu nhi. Đội hoạt động trong nhà trường và cả trên địa bàn dân cư. Đội lấy 5 điều Bác Hồ dạy thiếu niên, nhi đồng làm mục tiêu phấn đấu rèn luyện cho đội viên, giúp đỡ thiếu nhi trong học tập, hoạt động vui chơi; thực hiện quyền và bổn phận theo Luật bảo vệ chăm sóc và giáo dục trẻ em . Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp (HĐGD NGLL) hay các hoạt động ngoại khóa là hoạt động trọng tâm sau hoạt động giảng dạy, không thể thiếu được ở tất cả các trường phổ thông. Đây là hoạt động thiết thực, có tính giáo dục toàn diện về “Đức, Trí, Thể, Mỹ” cho học sinh các bậc học nói chung và bậc học THCS nói riêng. Hoạt động Đội thu hút học sinh tham gia đông đảo, không chỉ mang tính bắt buộc mà nó còn lôi cuốn học sinh một cách tự giác, tích cực. Tạo sự tự tin, chủ động, sáng tạo cho học sinh ở bậc học tiểu học và trung học cơ sở. Một số trường đã tổ chức nhiều hoạt động khác nhau, tuy nhiên chất lượng chưa cao, vẫn thấy sự buồn tẻ, đơn điệu trong phương pháp tổ chức và cách thức hoạt động. Mà tổ chức Đội yêu cầu là phải phát huy hết vai trò của người lãnh đạo, người điều khiển tổ chức. Phát huy hết tính tự giác, tích cực sáng tạo và tự quản của mỗi tổ chức Đội, đồng thời phát huy sự năng động, tinh thần tập thể của mỗi đội viên. Vậy nên nâng cao được chất lượng, hiệu quả của các hoạt động Đội, tổ chức tốt và phát huy được tác dụng của các phong trào thi đua sẽ tạo ra được không khí vui tươi, sôi nổi, hào hứng cho các em, từ đó các em sẽ hăng say học tập tốt, rèn luyện tốt. Đáp ứng được cho các em cảm giác: “ Mỗi ngày đến trường là một ngày vui !”, đồng thời đẩy mạnh được phong trào “ xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” . Chính vì điều đó, khi được phân công phụ trách công tác Đội của trường, bản thân tôi không khỏi băn khoăn, lo lắng, muốn làm sao bản thân mình nâng cao được hiệu quả của các hoạt động Đội để thu hút được đông đảo đội viên tham gia sinh hoạt, học tập, hạn chế được nạn nghỉ, bỏ học giữa chừng, để các em thấy trường học không chỉ là nơi dạy con chữ mà còn là nơi dạy người, là môi trường giúp các em học sinh hoàn thiện toàn diện nhân cách để trở thành một công dân tốt. Điều mà tôi lo lắng là không phải sợ mình không làm được mà sợ mình làm không tốt. Tôi tin rằng đó không chỉ là băn khoăn của cá nhân tôi mà là của tất cả các anh chị Tổng phụ trách Đội – những người luôn nhiệt huyết với các hoạt động của tổ chức Đội và phong trào thiếu nhi. Vì vậy, tôi đã mạnh dạn đưa ra ý kiến xâu chuỗi về “ Một số biện pháp nhằm nâng cao tính hiệu quả các hoạt động Đội trong liên đội THCS”. 4 II. Mục đích, nhiệm vụ, đối tượng, phương pháp, phạm vi, cấu trúc của đề tài: 1. Mục đích: - Đội TNTP Hồ Chí Minh với mục đích tập hợp, giáo dục thiếu nhi trở thành con ngoan, trò giỏi, đội viên tốt, trở thành người công dân có ích trong tương lai. Việc giáo dục đội viên là nhiệm vụ chủ yếu, trực tiếp của tổ chức Đội. Muốn làm tốt nhiệm vụ của mình, người phụ trách Đội phải biết một cách sâu sắc về Đội TNTP Hồ Chí Minh, về các hoạt động mang tính giáo dục của Đội. Biết tổ chức, quản lý và điều hành công tác Đội trong phạm vi nhà trường. Tổ chức quản lý bộ máy công tác Đội, quản lý đội ngũ cán bộ phụ trách các Chi đội và lực lượng chỉ huy Đội. - Hoạt động Đội và phong trào thiếu nhi đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho thiếu niên nhi đồng; tạo môi trường vui tươi, lành mạnh để các em đạt kết quả cao hơn trong học tập và rèn luyện. Bởi vậy, các tổ chức Đội trên cơ sở tình hình thực tế ở địa phương cần có những phương pháp tổ chức phù hợp trong các hoạt động, phải làm sao để hoạt động Đội trong nhà trường và địa bàn dân cư có sự phối hợp, kết hợp chặt chẽ, qua đó giúp các em thiếu nhi có được nhiều sân chơi thực bổ ích và lí thú; tạo động lực để các em phấn đấu trở thành “ con ngoan, trò giỏi, đội viên tốt, cháu ngoan Bác Hồ”. Vì vậy, cần quan tâm kiện toàn và nâng cao chất lượng hoạt động Đội các cấp nói chung và cấp THCS nối riêng, thường xuyên tổ chức các hội thi, các hoạt động trao đổi kinh nghiệm, sáng kiến, mô hình trong công tác phụ trách cũng như hoạt động Đội. Chú trọng đến việc bồi dưỡng, rèn luyện kỹ năng, nghiệp vụ công tác Đội cho đội ngũ cán bộ Đội, đây chính là giải pháp tiên quyết quyết định đến chất lượng hoạt động Đội trong nhà trường. - Trong nhà trường, GV- TPT Đội là người chỉ huy trực tiếp, cao nhất và chịu trách nhiệm toàn diện về chất lượng công tác Đội trước chi bộ Đảng, chi Đoàn và lãnh đạo nhà trường. Vì vậy, GV – TPT Đội phải ý thức được trách nhiệm to lớn của mình, hoàn toàn chủ động, tích cực, năng động và sáng tạo trong công tác và tập hợp các lực lượng giáo dục khác trong và ngoài nhà trường cùng tham gia tích cực vào công tác Đội. Trong nhà trường, các hoạt động của Đội gắn bõ chặt chẽ với các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, do vậy, khi tiến hành tổ chức hoạt động, GV – TPT Đội cần phải tính toán cẩn thận, kĩ lưỡng sao cho nội dung, chương trình hoạt động phù hợp với quỹ thời gian cho phép và tận dụng các điều kiện kinh phí, cơ sở vật chất của nhà trường, đảm bảo hoạt động công tác Đội chính là sân chơi bổ ích và lí thú cho các em học sinh khi tham gia. - Trong Điều lệ trường học cũng có ghi: hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp( GD NGLL ) do nhà trường phối hợp với các lực lượng giáo dục ở trong và ngoài nhà trường quản lý và tổ chức cho tất cả học sinh, bao gồm nhiều hình thức phù hợp với đặc điểm và trình độ học sinh như vui chơi, tham quan, du lịch, sinh hoạt tập thể, các hình thức lao động tự phục vụ ( công tác trực nhật ), chính trị xã hội, các hoạt động nhân đạo, từ thiện, hoạt động Hội Chữ thập đỏ. Các hoạt động công tác Đội được thực hiện nhằm phát triển năng lực của học sinh. Thông qua các hoạt động Đội, mỗi đội viên thực sự tham gia vào công tác chung của tập thể, qua đó, giáo dục đội viên vươn lên học tập tốt, tu dưỡng đạo đức, yêu khoa học, yêu lao động, giữ gìn vệ sinh, 5 tiết kiệm... trở thành con ngoan, trò giỏi, người chủ nhân tương lai của đất nước. - Xây dựng được một chương trình hoạt động của Đội tốt là đảm bảo một mức độ nhất định cho thành công. Toàn bộ nội dung, chương trình hoạt động phải căn cứ vào mục đích, yêu cầu, thời gian của hoạt động, phải phù hợp với đặc điểm lứa tuổi học sinh. Để tổ chức có hiệu quả các hoạt động Đội thì chỉ riêng cá nhân GV – TPT Đội thực hiện sẽ không thành công mà phải là sự phối kết hợp của các lực lượng giáo dục khác ở trong và ngoài nhà trường, có thể hình dung sự phối kết hợp của các lực lượng giáo dục để hoạt động công tác Đội đạt hiệu quả như sau: LLGD ngoài nhà trường GV – TPT Đội BCH chi đội Hoạt động công tác Đội BGH nhà trường BCH Liên đội GV phụ trách chi đội - Đề tài nghiên cứu ra đời với mong muốn là sẽ đẩy mạnh hơn nữa phong trào công tác Đội và thanh thiếu nhi trong trường THCS, nâng cao hơn chất lượng, hiệu quả của các hoạt động Đội. Các hình thức tổ chức hoạt động, phong trào thiếu nhi ngày càng đa dạng hơn, phong phú hơn và hiệu quả cao hơn. Các GV - TPT Đội, các thầy cô giáo phụ trách chi ( GVCN ) nắm chắc hơn về phương pháp, cách thức tổ chức, sự chuẩn bị lập kế hoạch cho các hội thi, trò chơi, các buổi giao lưu, giáo dục đạo đức, 6 kĩ năng sống; giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh, các hoạt động thăm hỏi gia đình chính sách, neo đơn, các bà mẹ Việt Nam anh hùng, gia đình có công với cách mạng,… 2. Nhiệm vụ: - Trong công tác Đội, GV – TPT Đội phải tiến hành tổ chức nhiều hoạt động và thực hiện nhiều công việc khác nhau. Tất cả các hoạt động và công việc đó đều nhằm mục đích giáo dục các em sống và làm việc theo “ Năm điều Bác Hồ dạy”. Để đạt được mục đích lớn lao đó, GV – TPT Đội cần phải tổ chức các hoạt động Đội hết sức phong phú về nội dung, đa dạng về hình thức, nhằm hướng tới việc hình thành và phát triển nhân cách toàn diện cho các em, đáp ứng yêu cầu sự phát triển của đất nước ta trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa, vì thế việc xác định mục tiêu của từng công việc, từng hoạt động trong từng giai đoạn là hết sức quan trọng, có ý nghĩa quyết định chất lượng công tác của GV – TPT Đội. - GV – TPT Đội cần phải lựa chọn hình thức tổ chức hoạt động và các biện pháp tiến hành phù hợp. Quan niệm “ hình thức phù hợp” ở đây là phù hợp với nội dung, mục tiêu công việc, là đòi hỏi sự năng động, sáng tạo của người phụ trách trong việc tìm kiếm, lựa chọn các hình thức mới, đa dạng, có sức hấp dẫn cao, đáp ứng nhu cầu ngày càng phát triển của đội viên, có vậy mới thu hút đông đảo đội viên tích cực tham gia vào các hoạt động của Đội. - Đội là của các em, vì vậy, bên cạnh những lĩnh vực tổ chức hoạt động mang tính truyền thống đã được đúc kết từ các phong trào của Đội, người phụ trách Đội phải biết dựa vào các em, động viên khuyến khích các em tìm ra được các hình thức tổ chức mới, biện pháp mới; một mặt phát huy quyền tham gia của các em, nâng cao chất lượng tự quản, một mặt thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng về chất của quá trình biến đổi từ được giáo dục thành tự giáo dục của các em. - Trong những năm qua mặc dù chất lượng công tác Đội và phong trào thiếu nhi trong nhà trường đã được chú trọng nhưng chất lượng về các hội thi, các hoạt động, phong trào,... đều có kết quả chưa cao. Phần thể hiện múa hát tập thể, tổ chức trò chơi đều rất rập khuôn, cứng nhắc, ít sáng tạo, thiếu mạnh dạn trong các hoạt động, các hội thi; cuộc thi ít có điều kiện để tổ chức, kiến thức học không vận dụng, trau dồi thường xuyên nên trí nhớ không bền vững. Các kế hoạch hoạt động được thiết lập thiếu chi tiết, cụ thể và lúc triển khai thực hiện thì không tránh khỏi sai sót đáng kể. Từ những hạn chế đó, đề tài tìm ra các nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng và tìm biện pháp khắc phục tồn tại đó, góp phần giúp các GV - TPT, các giáo viên phụ trách chi khắc phục những hạn chế, tồn tại như đã nêu trên. 3. Đối tượng : * Đối tượng nghiên cứu: - Một số biện pháp nhằm nâng cao tính hiệu quả hoạt động Đội trong liên đội THCS. * Đối tượng khảo sát, thực nghiệm: - Đề tài này áp dụng với việc tổ chức các hoạt động Đội cho học sinh THCS, liên kết các bộ môn văn hóa khác trong quá trình thực hiện hoạt động, phong trào phù hợp 7 với bậc học THCS ở tất cả các học sinh nói chung và học sinh Trường THCS Trung Phụng – Quận Đống Đa nói riêng trong năm học 2013 – 2014. 4. Phương pháp nghiên cứu: - Tìm hiểu bằng cách đọc và nghiên cứu tài liệu về phương pháp tổ chức và thực hiện các hoạt động Đội, các bài viết có tính chất khoa học và đã thành giáo trình giảng dạy. - Tham khảo ý kiến và học hỏi phương pháp tổ chức hoạt động Đội của các chuyên gia, các giảng viên có chuyên ngành công tác Đội và từ các đồng nghiệp qua các buổi tập huấn, dự chuyên đề hoặc dự giờ tổ chức hoạt động Đội ở trường Đội Lê Duẩn nói riêng và các liên đội THCS nói chung . - Thực nghiệm trực tiếp thông qua các buổi tổ chức hoạt động Đội tại liên đội mình, quan sát và thu thập kết quả tiếp thu kiến thức và sự nhiệt tình tham gia hoạt động của học sinh khi thực hiện đề tài. - Nói tóm lại, để thực hiện thành công đề tài này, tôi đã sử dụng kết hợp nhiều phương pháp khác nhau nhằm nâng cao hiệu quả nghiên cứu như: + Tham khảo tài liệu. + Trực quan cụ thể. + Quan sát. + Đàm thoại. + Phỏng vấn (hay trò chuyện). + Thực nghiệm giáo dục. + Điều tra viết. + Trắc nghiệm khách quan. + Phân tích nội dung. + Phân tích, đánh giá sản phẩm hoạt động. 5. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu: - Địa bàn nghiên cứu: Trường THCS Trung Phụng – Đống Đa – Hà Nội. - Thời gian nghiên cứu: Áp dụng biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả trong việc tổ chức các hoạt động Đội từ ngày 15 tháng 9 năm 2013 đến hết ngày 25 tháng 2 năm 2014. 6. Cấu trúc đề tài: - Ngoài mục lục và tài liệu tham khảo, đề tài được chia làm 3 phần chính: + Phần đặt vấn đề. + Phần giải quyết vấn đề. + Phần kết luận và bài học rút ra. 8 B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I . CƠ SỞ LÝ LUẬN: 1. Vai trò của hoạt động Đội trong nhà trường: - Đội là tổ chức nòng cốt trong các phong trào thiếu nhi, là vai trò chủ động tập hợp thiếu nhi vào các hoạt động do Đội tổ chức. Thực tế hàng chục năm qua các phong trào của Đội đã lôi cuốn biết bao các thế hệ thiếu nhi tham gia và đã trở thành truyền thống của Đội như: phong trào "Nghìn việc tốt", công tác "Trần Quốc Toản", phong trào "Kế hoạch nhỏ", phong trào "Quỹ vì bạn nghèo", phong trào "Tấm áo tặng bạn"; "Áo lụa tặng bà",... Điển hình một số phong trào của Đội từ khi thành lập cho đến nay đã chứng minh sự vững mạnh của hoạt động Đội như: xây dựng được khu di tích lịch sử Kim Đồng, Đoàn tàu mang tên Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh,... - Đội được khẳng định là lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường, nó thể hiện sự lớn mạnh của Đội trong quá trình hoạt động, tạo cho đội viên được tiếp cận tự giáo dục, tính tự giác, tự quản,... thông qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, c¸c héi thi hoÆc th«ng qua c¸c hoạt động tập thể mà Đội tổ chức. - Bảo vệ, chăm sóc, giáo dục trẻ em là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân và toàn xã hội; song công tác Đội trong nhà trường, luôn chiếm vị trí quan trọng, trong công tác giáo dục và đào tạo con người trong thời đại mới. Trước những thành công đã đạt được và yêu cầu của tuổi trẻ, những giải pháp để xây dựng tổ chức Đội TNTP Hồ Chí Minh, đặc biệt trong trường học càng trở lên quan trọng và cần thiết. Với mỗi một tập thể, cá nhân phụ trách công tác Đội trong trường học đều có giải pháp, cách làm của riêng mình, để nâng cao chất lượng hoạt động Đội trong trường học. - Việc nâng cao hoạt động Đội trong nhà trường và trên địa bàn dân cư là một biện pháp tích cực nhằm góp phần thực hiện tốt chương trình giáo dục khép kín “Nhà trường - Gia đình - Xã hội”. Trong thực tế ở trường THCS, Đội TNTP có vai trò rất lớn, là chủ thể của đối tượng hoạt động trong nhà trường. Nhà trường muốn mạnh về mọi mặt, muốn giáo dục được học sinh toàn diện thì không thể nào tách rời khỏi công tác Đoàn - Đội. Học sinh đến trường không chỉ để học tập, tiếp thu kiến thức khoa học mà các em còn được tham gia các phong trào rèn luyện sức khỏe, vui chơi giải trí, rèn luyện nhân cách để thành những chủ nhân tương lai của đất nước, giỏi về kiến thức văn hóa, lành mạnh về đạo đức lối sống. - Hoạt động Đội đã thực sự có ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng văn hóa, góp phần quan trọng trong việc giáo dục, đào tạo và bồi dưỡng các em thành những con người phát triển toàn diện. 2. Nội dung của hoạt động Đội: 2.1. Hoạt động giáo dục chính trị, phẩm chất đạo đức của người đội viên: - Hoạt động giáo dục truyền thống, đạo đức nếp sống cho đội viên nhằm giúp đội viên nâng cao nhận thức về lí tưởng độc lập dân tộc, sự hiểu biết về truyền thống cách mạng của Đảng, của Đoàn, của Đội, của địa phương, của trường học. 9 - Xây dựng tình cảm tốt đẹp cho đội viên, nâng cao lòng yêu nước, tinh thần tự lập, tự cường, truyền thống bất khuất, kiên cường, giàu lòng nhân ái của dân tộc. - Biết ơn những anh hùng, liệt sĩ đã hy sinh vì nền độc lập, tự do cho dân tộc; biết ơn ông bà, cha mẹ, thầy cô – những người ngày đêm đang nuôi nấng dạy dỗ mình. - Góp phần bồi đắp lòng nhân ái, vị tha trong đội viên, thiếu nhi, động viên các tích cực tham gia các hoạt động xây dựng cộng đồng. - Xây dựng trong thiếu nhi những phẩm chất đạo đức, tư thế tác phong văn minh, thanh lịch: biết “ Nói lời hay – làm việc tốt”, có “ Cử chỉ đẹp – lời nói hay”. 2.2. Hoạt động giúp phục vụ học tập, văn hóa: - Nhiệm vụ vô cùng quan trọng đối với đội viên trong nhà trường là học tập thật tốt để trở thành người công dân có ích cho đất nước. Hoạt động Đội TNTP Hồ Chí Minh phải gắn với việc học tập hằng ngày của đội viên. - Đội viên hiểu được mục đích, động cơ và có thái độ học tập đúng đắn học có phương pháp, từ đó khích lệ tinh thần hứng thú say mê trong học tập. - Đội viên được rèn luyện về ý thức tổ chức kỉ luật trong học tập, biết đoàn kết giúp đỡ lẫn nhau để có được những phương pháp học tập tốt nhất. - Từ những kiến thức đã được tiếp thu trên lớp, các đội viên biết vận dụng và đưa vào cuộc sống. Nhờ đó, có thể củng cố được những những kiến thức đã học, đồng thời mở rộng tầm hiểu biết đối với thế giới xung quanh. - Hoạt động Đội đảm bảo cơ bản, hướng nghiệp và có hệ thống về văn hóa, khoa học và công nghệ. Đó là những khuynh hướng cơ bản về tự nhiên, xã hội, con người bao gồm: ở trường, lớp, thầy cô, bạn bè...với tinh thần chủ động, sáng tạo. Học để giúp thiếu niên có tinh thần vượt khó, tạo môi trường học tập, giúp đỡ nhau trong học tập. 2.3. Hoạt động đền ơn, đáp nghĩa: - Các đội viên được tham gia các hoạt động thể hiện tình cảm yêu thương đùm bọc lẫn nhau, giúp nhau cùng tiến bộ, góp phần giải quyết những khó khăn thiếu thốn của đồng đội, bảo vệ sức khỏe, đảm bảo quyền được vui chơi, học hành của tuổi thơ. - Xây dựng tình cảm tốt đẹp cho đội viên, giáo dục tinh thần biết ơn các anh hùng, liệt sĩ...Tự hào và mong muốn kế tục một cách xứng đáng truyền thống cần cù, hiếu học của các thế hệ cha ông. Hiểu rõ truyền thống của đội TNTP Hồ Chí Minh. - Bồi dưỡng ở các đội viên lòng nhân ái, lòng vị tha, tính tích cực tham gia hoạt động xã hội, hoạt động nhân đạo nhằm quyên góp ủng hộ đồng bào thiên tai, bão lụt, giúp đỡ những người neo đơn, nghèo khó, giúp đỡ các bạn khó khăn trong trường, trong lớp. 2.4. Hoạt động lao động, sáng tạo : - Từ các hoạt động Đội tạo môi trường để đội viên làm quen với công việc lao động với phương châm “ Học đi đôi với hành”, giúp đội viên được tập dượt lao động, biết yêu lao động, yêu quý và tôn trọng thành quả lao động, từ đó đội viên có khả năng tự phục vụ cho bản thân và gia đình. - Hoạt động này là dịp để đội viên vận dụng những kiến thức đã học vào đời sống theo phương châm “ Học đi đôi với hành”. Qua đó, giúp đội viên hiểu rõ hơn các giá 10 trị của lao động, giúp đội viên hình thành được ý thức, thái độ và tác phong của người lao động mới, lao động tự giác có kỉ luật, sáng tạo và đạt năng suất ngày càng cao. 2.5. Hoạt động vui chơi giải trí: - Hoạt động góp phần rèn luyện ý thức tính tổ chức, kỉ luật, nâng cao tinh thần trách nhiệm, tình yêu thương bạn bè, giúp đội viên tăng cường về thể lực, tăng sức dẻo dai, tăng cường khả năng phản xạ của cơ thể đối với môi trường xung quanh. - Tổ chức đa dạng hóa các hình thức vui chơi, giải trí, giáo lưu, tìm hiểu văn hóa, các bộ môn nghệ thuật truyền thống của dân tộc và những tinh hoa văn hóa của nhân loại phù hợp với nhận thức, tâm lí đội viên. 2.6. Hoạt động giáo dục tinh thần đoàn kết, hữu nghị quốc tế : - Hoạt động giúp đội viên có nhu cầu giao tiếp, kết bạn, tìm hiểu bạn bè, thăm hỏi, giúp đỡ nhau, đội viên hiểu biết về bạn bè thiếu nhi quốc tế, tìm hiểu về tổ chức và hoạt động của các bạn thiếu nhi thế giới, nhất là thiếu nhi trong khu vực. - Hoạt động này nhằm tăng cường tinh thần đoàn kết, hợp tác ngày một tốt hơn của thiếu nhi Việt Nam với thiếu nhi thế giới, hình thành bản lĩnh hội nhập, kĩ năng hội nhập quốc tế trong tình hình xu thế hội nhập toàn cầu. 3. Nhiệm vụ của Đội: - Đội là lực lượng dự bị của Đoàn, vừa thể hiện tính tự phát triển của Đội, vừa là nhiệm vụ của Đội, giúp đội viên phấn đấu trở thành đoàn viên Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh góp phần trực tiếp vào việc đào tạo lớp người kế tục sự nghiệp của đất nước mà bắt đầu đặt nền móng từ các trường Tiểu học, THCS. Như vậy, tổ chức tốt các hoạt động Đội là một phần, phần nữa nhằm nâng cao hiệu quả của các hoạt động ấy là một nhiệm vụ không thể thiếu được. Các hoạt động Đội mà lơ là, sao nhãng hoặc làm không có trách nhiệm, đối phó thì không thu hút được thiếu nhi. Mà mục tiêu của hoạt động Đội là nhằm phát triển toàn diện cho thế hệ trẻ, đồng hành với việc giáo dục trong nhà làm sao thế hệ trẻ, những chủ nhân tương lai của đất nước có được những kiến thức, vốn hiểu biết về thế giới muôn màu xung quanh, tinh thần đoàn kết, hữu nghị quốc tế với bè bạn năm châu theo di chúc của Bác Hồ để lại. - Qua các hoạt động tập thể, Đội phải có trách nhiệm giúp đỡ đội viên phát triển mọi khả năng trong học tập, hoạt động, vui chơi, giải trí. Đội phải thực hiện tốt quyền và bổn phận của trẻ em đã được nêu ở luật bảo vệ và chăm sóc giáo dục trẻ em. Nhiệm vụ này thể hiện nghĩa vụ người công dân nhỏ tuổi để từ đó hình thành những phẩm chất của người công dân tốt sau này. Mặt khác, các em thể hiện khi các em thực hiện tốt các điều quy định trong Luật, nghĩa là các em đã và đang từng bước trưởng thành trong quá trình phấn đấu của mình. Ngoài ra các em phải thể hiện được tình đoàn kết quốc tế, hợp tác với các tổ chức, phong trào thiếu nhi khu vực và thế giới để cùng đấu tranh, bảo vệ những quyền của trẻ em, vì hạnh phúc, hòa bình của các dân tộc trên thế giới. - Hoạt động Đội luôn là hoạt động tập thể, hoạt động mang tính xã hội rất cao, thường gắn với thực tiễn: chính trị, kinh tế, xã hội chung của đất nước, của địa 11 phương và của nhà trường. Thông qua hoạt động Đội đã tổ chức giáo dục các thành viên của mình về mọi mặt như: Tác phong, đạo đức, ý thức, học tập, yêu lao động, yêu tổ quốc, yêu quê hương, yêu con người, đoàn kết với bạn bè,...Từ đó xác định cho mình phải cố gắng trong rèn luyện, lao động, học tập để trở thành người có ích cho xã hội. Người phụ trách Đội TNTP Hồ Chí Minh muốn có được những hiệu quả tốt trong hoạt động Đội, thu hút các em thiếu nhi cần có một trong những năng lực quan trọng nhất đó là: Tổ chức hoạt động thực tiễn cho các em, các hoạt động phải biết thiết kế và thực thi theo nhu cầu, sở thích của các em từng độ tuổi. => Thiết kế hoạt động Đội chính là sự lựa chọn về nội dung, hình thức và phương pháp giáo dục, nhằm tạo ra một mô hình hoạt động và tổ chức thực hiện sáng tạo theo một chủ đề, chủ điểm, theo một yêu cầu giáo dục nhất định của Đội. Thiết kế hoạt động Đội phải phù hợp với đối tượng, về khả năng trình độ đặc biệt là sức khỏe. Thiết kế phải phù hợp và gắn chặt với điều kiện kinh tế, chính trị của địa phương và của nhà trường. II . CƠ SỞ THỰC TIỄN : Trường THCS Trung Phụng tuy là một trường nhỏ và còn gặp nhiều khó khăn so với các trường THCS khác trên địa bàn Quận Đống Đa, song ngoài việc Ban giám hiệu và các giáo viên trong nhà trường rất quan tâm đến các bộ môn văn hóa thì các hoạt động trong tổ chức Đội cũng được nhà trường đặc biệt chú trọng. Khi tổ chức các hoạt động Đội, Liên đội THCS Trung Phụng có những thuận lợi và khó khăn sau: 1. Thuận lợi : - Được sự quan tâm chỉ đạo của Ban giám hiệu, giáo viên phụ trách chi, sự quan tâm của Đoàn thanh niên, các lực lượng tổng hợp giúp đỡ phong trào công tác Đội. Ban giám hiệu nhà trường luôn tạo điều kiện về thời gian, hỗ trợ vật chất, kinh phí, trang thiết bị phục vụ cho các hội thi, các hoạt động công tác Đội và phong trào thanh thiếu nhi trong nhà trường. - Được sự quan tâm của các cơ quan, ban ngành, đoàn thể, của Phường Trung Phụng và Hội cha mẹ học sinh đã vận động các em đến trường và cùng tổ chức cho các em các hoạt động vui chơi trong những ngày hè, dịp lễ tết, cùng sự chỉ đạo sát sao của PGD, Hội đồng Đội Quận Đống Đa đã giúp đỡ cho hoạt động Đội của Liên đội đạt kết quả cao. - Có nhiều phụ trách chi trong đội ngũ đoàn viên và cán bộ Đoàn trẻ, khỏe, năng nổ, nhiệt tình tham gia tích cực trong các hoạt động của Đội và phong trào thiếu nhi. - Tổng phụ trách nhiệt tình, có trách nhiệm trong công tác tổ chức các hoạt động của Liên đội, luôn có tinh thần học hỏi và tìm tòi các biện pháp để đưa hoạt động của Đội ngày càng hiệu quả. - Đa số các em học sinh hăng hái nhiệt tình tham gia tốt mọi phong trào hoạt động của Liên đội. Chính với sự động viên, quan tâm, giúp đỡ nhiệt tình của đơn vị, của các tổ chức và đoàn thể giáo dục cho tổ chức Đội trong nhà trường đã là một nguồn cổ vũ lớn lao, là 12 một động lực to lớn thúc đẩy các hoạt Động Đội của Liên đội THCS Trung Phụng ngày càng đi lên. 2. Khó khăn: 2.1. Khó khăn chung về việc tổ chức các hoạt động Đội : - Trong thực tế nhiều năm, ở các trường THCS, GV – TPT Đội không phải là những giáo viên chuyên mà họ kiêm nhiệm hay chuyên trách. Chính vì thế nên khả năng thiết kế và chỉ đạo hoạt động đội ở các nhà trường chưa đồng đều, một số TPT còn lúng túng. Điều đó ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng hoạt động Đội. Vậy để có thể tự mình thiết kế một hoạt động nhân các ngày lễ trong năm hay một hoạt động theo một chủ đề, chủ điểm đòi hỏi người giáo viên - TPT phải học hỏi, phải cần cù chịu khó, phải thường xuyên tiếp cận thực tế để tích lũy kinh nghiệm. - Mấy năm gần đây, do phát triển rộng rãi của các phương tiện thông tin đại chúng, cùng với sự quan tâm của các cấp, các ban ngành đoàn thể, nên đã tổ chức nhiều hoạt động vui chơi, giải trí với nhiều hình thức khác nhau như cuộc thi: "Tuổi thơ khám phá", “Rung chuông vàng”, “Bác Hồ trong trái tim em”, “Tiếng hát chim sơn ca”, “Tìm hiểu an toàn giao thông”, ...Từ những sân chơi như vậy không những cuốn hút các em tham gia đông đảo mà còn là động lực để giúp các em học tập tốt hơn, đạt kết quả cao hơn. Qua những sân chơi như thế là cơ hội cho những em thiếu niên muốn tự mình tham gia vào cuộc chơi để mong muốn được thể hiện mình, được giao lưu, được học hỏi. Do vậy thiết kế tổ chức một hoạt động vui chơi, giải trí cho các em Đội viên là một việc làm vô cùng cần thiết. Tuy nhiên, các hoạt động Đội ở các liên đội được tổ chức chưa thật sự hiệu quả, điều đó do các khó khăn chung sau đây: + Đội ngũ các giáo viên phụ trách chi; BCH Liên, Chi đội nhiệt tình nhưng vì năng lực công tác Đội còn hạn chế nên việc tiếp thu, truyền đạt và tổ chức các hoạt động trong công tác Đội chưa thật tốt dẫn đến hiệu quả các hoạt động Đội còn thấp. + Nhiều Liên đội Trường THCS là trường thuộc địa bàn khó khăn, học sinh, đặc biệt là phụ huynh học sinh chưa hiểu rõ vai trò của tổ chức Đội trong việc giáo dục con em mình nên việc tham gia các hội thi, các hoạt động phong trào do trường, do các cấp tổ chức gặp không ít khó khăn, hiệu quả còn thấp. + Kinh phí phục vụ cho hoạt động công tác Đội còn rất nghèo nàn, không quyên góp được từ các lực lượng xã hội khác, có quyên góp được cũng rất hạn chế. + Tổng phụ trách không chuyên về nghiệp vụ, cẩm nang về trò chơi, hội thi còn ít, vốn kỹ năng tổ chức các hoạt động hạn hẹp, chỉ là giáo viên có chút năng khiếu về tổ chức các hoạt động vui chơi cho các em được nhà trường giao nhiệm vụ phụ trách công tác thiếu nhi của trường nên trong hoạt động còn gặp nhiều bỡ ngỡ. + Đội viên hiểu biết về thế giới xung quanh còn hạn chế, ít quan tâm đến những vấn đề mang tính chính trị - xã hội, thời sự và kiến thức về lịch sử Việt Nam và thế giới. + Đội ngũ Ban chỉ huy Liên đội không được bồi dưỡng thường xuyên, hoạt động không đều tay, hay rụt rè, thiếu mạnh dạn, thiếu tự tin khi thực hiện nhiêm vụ. + Ban chỉ huy Liên đội chưa mạnh dạn và phát huy năng lực lãnh đạo, chưa sáng tạo trong công việc nên chất lượng hoạt động chưa cao. Tình hình nề nếp đôi khi còn lộn 13 xộn, chưa đi vào khuôn khổ; ý thức tự quản của các Chi đội và đội viên chưa đáp ứng được yêu cầu chung của Liên đội. Vệ sinh cá nhân và vệ sinh công cộng còn hạn chế. Tác phong đội viên mặc dù được chấn chỉnh thường xuyên nhưng vẫn còn xộc xệch, luộm thuộm, chưa đúng tác phong nên chưa đẹp. Công tác nhi đồng được thực hiện thường xuyên song chưa thống nhất được quy trình, phương thức tổ chức; phong trào các hoạt động bề nổi có chú trọng nhưng chất lượng chưa cao. Các hoạt động trọng tâm theo tháng, theo chủ điểm; các hội thi ít được tổ chức; Đội ngũ giáo viên phụ trách chi còn thiếu quan tâm đến hoạt động Đội và hơn nữa Liên đội còn đang đứng trước nguy cơ tấn công và xâm nhập của tiêu cực và tệ nạn xã hội vào học đường như bi da, đánh nhau, điện tử, ma túy, ... + Hiện tượng học sinh cá biệt, học sinh hư hỏng gia tăng. Số học sinh này thường xuyên gây gổ đánh nhau, nói tục, chửi thề với các bạn, thường xuyên nói dối và không vâng lời cha mẹ, thầy cô giáo và người lớn, trốn học lang thang ngoài đường. Một số các em đã nghỉ học đi chơi bi da và xem những ấn phẩm, sách báo, băng đĩa có nội dung xấu. Có những em tiếp thu bài kém lại có tính nhút nhát, không tích cực trong việc xây dựng bài ở lớp, nếu đi học thì đến lớp ngồi yên, lâu ngày các em trở nên lầm lì, không tích cực trong học tập, xem việc học là “cực hình” dẫn đến tình trạng thích bỏ học để đi chơi. Một số em thường hay nghỉ học không có lý do. 2.2. Khó khăn về việc tổ chức các hoạt động Đội của giáo viên và học sinh trong Liên đội THCS Trung Phụng : Trong nhiều năm qua, kể từ năm học 2009 - 2010; 2010 - 2011; 2011- 2012; 2012 – 2013; kì I năm học 2013 – 2014, Liên đội trường THCS Trung Phụng đều đạt danh hiệu Liên đội mạnh cấp Quận và giữ vững danh hiệu ấy trong nhiều năm liền. Tuy nhiên, Liên đội phải thừa nhận rằng thực chất các hoạt động Đội của liên đội đều được tổ chức với sự tham gia giúp đỡ, hỗ trợ từ nhiều phía của các tổ chức, ban ngành, chính quyền địa phương, nhìn chung các hoạt động ấy đều đã thành công. Song thực tế mà nói thì chất lượng, hiệu quả của các hoạt động, các hội thi trong Liên đội vẫn chưa cao, chưa được như ý mong muốn của người làm công tác Đội. 2.2.1. Đối với phụ huynh học sinh và học sinh: - Trường THCS Trung Phụng – Số 38 / 218 - Ngõ chợ Khâm Thiên là một ngôi trường nằm trong địa bàn phường khó khăn của Quận Đống Đa, trình độ dân trí chưa cao. Điều kiện kinh tế còn hạn hẹp, còn nhiều hộ gia đình thuộc diện nghèo. - Đa số phụ huynh chưa có trình độ dân trí cao, họ chưa nhận thức tốt về việc học tập của con cái. Những yếu tố này đã tác động nhất định đến việc quản lí, đôn đốc con em học tập của phụ huynh và việc tự học, tự đẩy mạnh nâng cao nhận thức, hiểu biết, tìm tỏi, khả năng vận dụng kiến thức, kĩ năng của học sinh ở tất cả các môn học nói chung và hoạt động công tác Đội nói riêng ở bậc THCS. - Đa số phụ huynh học sinh không muốn cho con em mình tham gia vào các hoạt động Đội, sợ ảnh hưởng đến học tập, thậm chí có những phụ huynh còn cấm đoán con em mình khi tham gia hoạt động Đội vì họ cho rằng hoạt động Đội không giúp ích cho con em mình. 14 - Phụ huynh chưa tạo điều kiện và khuyến khích con em học hỏi. Học sinh còn mải chơi và ỷ lại vào cha mẹ, đặc biệt là các em chưa biết kết hợp giữa các môn học với nhau,chưa biết vận dụng giữa kiến thức và kĩ năng sống để hoàn thiện nhân cách bản thân, nhất là đối với các hoạt động Đội có vai trò rất lớn trong việc hoàn thiện nhân cách các em một cách toàn diện. - Học sinh còn chưa hiểu rõ và hiểu sâu về hoạt động Đội và phong trào Thiếu nhi, các em chưa thật sự thấy được vai trò và lợi ích của các hoạt động Đội trong việc nâng cao nhận thức và hoàn thiện nhân cách cho các em . 2.2.2. Đối với giáo viên: 2.2.2.1. Đối với Giáo viên – Tổng phụ trách : Trong quá trình tổ chức và thực hiện các hoạt động Đội, GV – TPT Đội còn gặp phải : - Một là, việc tiếp thu, truyền đạt và tổ chức các hoạt động trong công tác Đội chưa thật sự khoa học dẫn đến hiệu quả các hoạt động Đội còn thấp. - Hai là, công tác chuẩn bị của GV – TPT Đội chưa thật tốt, thiếu tính đồng bộ, thời gian gấp gáp, nội dung hoạt động chưa được xây dựng theo một kế hoạch cụ thể, đôi khi các hoạt động, phong trào mang tính cứng nhắc, gò bó và bắt buộc đối với đội viên. - Ba là, công tác vận động, phối hợp các lực lượng xã hội tham gia vào cuộc giúp đỡ Liên đội không được thường xuyên, thiếu chặt chẽ, sức thuyết phục, lôi cuốn còn hạn chế. - Bốn là, GV - TPT là một giáo viên kiêm nhiệm nên chưa có nhiều thời gian vào công tác Đội, vì vậy, các hoạt động Đội khi được tổ chức thường thiếu xót và chưa có hiệu quả cao. 2.2.2.2. Đối với Giáo viên phụ trách chi ( giáo viên chủ nhiệm ): - Đội ngũ phụ trách Chi đã triển khai thực hiện kế hoạch theo yêu cầu song còn chưa chủ động, thiếu tính sáng tạo. Một số cá thể khi tham gia còn hình thức, mang tính đối phó, thiếu động lực phấn đấu, thi đua. - Một số phụ trách chi vì có nhiều tiết dạy nên không có nhiều thời gian đôn đốc, bám sát và nhắc nhở học sinh của chi đội mình tham gia nghiêm túc các hoạt động Đội, giao toàn bộ sự điều khiển và nhắc nhở cho cán sự lớp. Học sinh khi không có sự giám sát của phụ trách chi ( giáo viên chủ nhiệm ) thường sẽ không tập trung và tham gia các hoạt động một cách qua loa khiến chất lượng hoạt động Đội không cao. * Thống kê ban đầu: Trong năm học 2012 – 2013, tôi trực tiếp tổ chức các hoạt động Đội trong toàn liên đội trường THCS Trung phụng, khi đó việc sử dụng các biện pháp kết hợp nhằm nâng cao tính hiệu quả các hoạt động Đội của tôi chưa có nhiều, đồng thời, sự kết hợp các biện pháp của tôi cũng chưa có tính đồng bộ, tôi có thống kê được bảng số liệu cụ thể sau: * Chất lượng năm học trước ( các hoạt động và phong trào công tác Đội ) 15 Chất lượng các hoạt động Đội năm học trước Số hoạt động đã tổ chức Thành công Hoàn thành Chưa hoàn thành SL Tỉ lệ SL Tỉ lệ SL Tỉ lệ 10 20% 25 50% 15 30% 50 * Đánh giá về việc thu hút, hứng thú của học sinh khi tham gia các hoạt động Đội trong năm học trước : Năm học 2012- 2013 Chi đội 8 Số lượng 152 Kết quả Tỷ lệ (%) - Học sinh hứng thú, tham gia nhiệt tình và khen hoạt động 21,6 thành công. - Học sinh chưa húng thú, thấy hoạt động ở mức bình thường. 43,1 - Học sinh hoàn toàn không hứng thú, thấy hoạt động nhạt 35,3 nhòa, không thành công. * Căn cứ vào bảng thống kê ban đầu ta có những nhận xét căn bản sau : - Thứ nhất, số lượng các hoạt động Đội được tổ chức có hiệu quả còn ít , học sinh hứng thú và tham gia nhiệt tình các hoạt động Đội chưa cao. - Thứ hai, số lượng các hoạt động Đội chưa đạt hiệu quả có nhiều, số lượng học sinh không hứng thú tham gia các hoạt động nhiều. Như vậy, việc đẩy mạnh các hoạt động Đội và đạt hiệu quả cao sẽ bị hạn chế vì gặp nhiều khó khăn và định hướng việc đội viên tham gia một cách tự nguyện, chủ động, sáng tạo giảm bớt. Các hoạt động Đội sẽ trở nên nặng nề, nhàm chán và không tạo hứng thú ở học sinh. 16 III . CÁC BIỆN PHÁP THỰC HIỆN : Để các hoạt động Đội đạt hiệu quả cao và thật sự trở thành sân chơi hữu ích, giúp các em học sinh thoải mái, vui vẻ, đoàn kết sau những giờ học căng thẳng, đồng thời biến các hoạt động Đội là cái nôi để nuôi dưỡng những tâm hồn, những tài năng và những nhân cách toàn diện cho các em học sinh, thì việc cần kết hợp các biện pháp nhằm nâng cao tính hiệu quả các hoạt động Đội là rất cần thiết. Vì vậy, việc sử dụng các biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động Đội chính là người tổ chức Đội biết vận dụng các nguyên tắc và các phương pháp công tác Đội vào chỉ đạo, cũng như tổ chức các hoạt động Đội. 1. Vận dụng các nguyên tắc hoạt động Đội vào chỉ đạo và tổ chức các hoạt động của Đội : 1.1. Sự thống nhất giữa các nguyên tắc hoạt động Đội và các nguyên tắc giáo dục: - Trên cơ sở phương pháp luận Mác – Lênin, lí luận dạy học và kinh nghiệm tổ chức các hoạt động giáo dục của Đội hơn nửa thế kỉ qua, những nhà quản lí, chỉ đạo, nghiên cứu về tổ chức Đội và các hoạt động giáo dục của Đội đã xác định 6 nguyên tắc hoạt động của Đội : + Đảm bảo định hướng chính trị xã hội: chính là đảm bảo tính tư tưởng Mác – Lênin và tính mục đích trong công tác giáo dục. Nói cách khác, giáo dục thiếu nhi để các em hiểu sâu sắc và làm theo 5 điều Bác Hồ dạy. + Đảm bảo tính tự nguyện gia nhập Đội và tích cực tham gia vào các hoạt động Đội của đội viên. + Đảm bảo tính tự quản, phát huy năng lực sáng tạo của đội viên trên cơ sở có sự phụ trách trực tiếp của Đoàn TNCS và hướng dẫn sư phạm của người lớn. + Đảm bảo phù hợp với đặc điểm lứa tuổi, đặc điểm cá nhân đội viên. + Đảm bảo tính lãng mạn, gây hứng thú, mang màu sắc vui chơi trong các hoạt động Đội. + Đảm bảo tính hệ thống, liên tục trong các hoạt động Đội. - Có thể nói sự thống nhất giữa các nguyên tắc hoặt động Đội và các nguyên tắc giáo dục nhân cách xã hội chủ nghĩa cho các em là điều tất yếu. Điều đó chính là sự đảm bảo tính nhất quán và liên tục của quá trình giáo dục; đảm bảo sự thống nhất và kết hợp các quá trình giáo dục ở nhà trường, ở gia đình và ở xã hội. - Nguyên tắc hoạt động Đội là cơ sơ khoa học của công tác giáo dục của Đội. các nguyên tắc này là một chỉnh thể thống nhất, quan hệ với nhau một cách chặt chẽ. Do tính khái quát của nó nên đòi hỏi GV – TPT Đội phải có tri thức về toàn bộ quá trình giáo dục, phải nắm vững đối tượng giáo dục và tình huống giáo dục, phải có kinh nghiệm thực tiễn trong chỉ đạo và tổ chức các hoạt động Đội, phải sáng tạo và thực sự nhiệt tình, yêu thích hoạt động thiếu nhi. 1.2. Vận dụng các nguyên tắc hoạt động Đội vào thực tiễn chỉ đạo và tổ chức hoạt động Đội là yêu cầu đối với GV – TPT Đội : 1.2.1. Phải đảm bảo nguyên tắc định hướng chính trị xã hội trong bất kì một hoạt động nào của Đội: 17 - Thực hiện tốt nguyên tắc này cũng chính là đảm bảo mục đích, mục tiêu giáo dục của Đảng, thực hiện nghiêm túc Điều lệ của Đội TNTP Hồ Chí Minh, đảm bảo tổ chức Đội thực sự là tổ chức chính trị xã hội của thiếu nhi Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng. - Tổ chức bất cứ hoạt động nào cho đội viên, ngay từ đầu GV – TPT Đội phải đặt câu hỏi: để nhằm mục tiêu giáo dục gì ? Đạt mục đích giáo dục đến đâu ? Kiểm tra, đánh giá bất cứ hoạt động giáo dục nào của Đội, ngay từ đầu, GV – TPT Đội phải xem xét đến chất lượng, hiệu quả giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức thông qua hoạt động đó. Không nên nghĩ rằng yêu cầu giáo dục đặt ra đối với mọi hoạt động Đội đều như nhau, tổ chức dồn nén thật nhiều hoạt động để giáo dục được toàn diện, được nhanh, để các em sớm trở thành mẫu người “ con ngoan, trò giỏi, bạn tốt, đội viên chăm” theo mong muốn chủ quan của chúng ta. - Xét về đặc điểm tâm lí, phát triển thể lực, GV – TPT Đội cần xác định có 3 laoij đội viên: đội viên nhỏ, đội viên vừa, đội viên lớn. Như vậy, định hướng chính trị xã hội trong các hoạt động Đội phỉa phù hợp với đối tượng đội viên, không nên đua các yêu cầu định hướng chính trị, xã hội không phù hợp với sự phát triển nhận thức, tâm lí của thiếu nhi. Nếu hoạt động nào đó của Đội mà không đảm bảo định hướng chính trị xã hội thì chúng ta coi đó là hoạt động tự phát, cần phải xem xét uốn nắn, nếu cần thì không thực hiện hoạt động đó nữa. - Nhiều GV – TPT Đội đã vận dụng nguyên tắc này trong thiết kế, tổ chức hoạt động thiếu nhi ở liên đội mình phụ trách rất tốt. Họ không nói một cách thiếu tế nhị, áp đặt các em phải thế này hay thế kia, các em phải trở thành thế này hay thế kia...mà thông qua hoạt động ( miệng nói, tay làm) của GV – TPT và bản thân các em đã dần dần hình thành trong em tình cảm đạo đức, nhận thức và hành vi đúng đắn. Ví dụ: GV – TPT Trường THCS Trung Phụng đã tổ chức các hoạt động tuyên truyền, giáo dục niềm tự hào về Bác Hồ kính yêu, về truyền thống cách mạng anh hùng của dân tộc, về Đảng, về Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và về Đội TNTP Hồ Chí Minh qua việc tổ chức các hoạt động như: sinh hoạt động Đội, sinh hoạt dưới cờ đầu tuần, mít tinh, kỷ niệm, tổ chức hội thi ( thi làm báo ảnh, thi báo viết ); tiếp tục triển khai các phong trào “ Uống nước nhớ nguồn”; “ Đền ơn đáp nghĩa”; “ Đi tìm địa chỉ nhỏ”... 1.2.2. Đảm bảo tính tự nguyện gia nhập Đội, tính tự quản, phát huy năng lực sáng tạo của các em trên cơ sở có sự phụ trách trực tiếp của Đoàn và hướng dẫn sư phạm của GV – TPT trong các hoạt động Đội : - Không ai có quyền áp đặt, yêu cầu các em phải vào Đội TNTP, phải tham gia các hoạt động, hoặc tổ chức các hoạt động mang danh Đội TNTP để bắt buộc các em phải tham gia. Làm như vậy chẳng những đã vi phạm Điều lệ của tổ chức Đội mà còn dần dần biến các em thành những con người thụ động, không phát huy được khả năng, năng khiếu tiềm ẩn trong mỗi người, trong tập thể các em. - GV – TPT Đội phải tin tưởng, tôn trọng các em, hãy để các em tự suy nghĩ, thiết kế, tổ chức, đánh giá các hoạt động của mình. Các thầy cô chỉ hướng dẫn, gợi ý khéo léo khi thật cần thiết và luôn theo sát, quan tâm đến hoạt động của các em. Nói một cách 18 khác, các thầy cô giáo khi tham gia vào hoạt động Đội hãy coi mình là “ người anh, người chị, người bạn tốt” của các em. Ví dụ: + Liên đội THCS Trung Phụng đã tổ chức hoạt động do các em trong BCH Đội cùng các đội viên trong chi đội mình bàn bạc, dự kiến, xây dựng kế hoạch, được các thầy cô phụ trách nhiệt tình giúp đỡ, hoạt động đã thành công tốt đẹp, tạo cho các em không khí vui vẻ phấn khởi, tự hào về những thành tích của mình như: thi cắm hoa chào mừng ngày Quốc tế phụ nữ 8/3; thi viết báo tường chào mừng ngày nhà giáo Việt Nam 20/11, thi nhảy dân vũ giữa các chi đội chào mừng ngày thành lập Đoàn TNCS Hồ Chí Minh 26/3... + Liên đội có những buổi lễ kết nạp đội viên mới gây ấn tượng, các bạn đội viên mới sau khi được kết nạp, được quàng khăn đỏ và đeo huy hiệu Đội sẽ thấy rất tự hào và đặt cho mình trách nhiệm phải tiếp tục tìm hiểu về Đội, phải học tập, tu dưỡng để trở thành đội viên tốt, cháu ngoan Bác Hồ. => Như vậy, việc vận dụng các nguyên tắc đảm bảo tính tự nguyện gia nhập Đội, tính tự quản và phát huy năng lực sáng tạo của đội viên, trên cơ sở có sự phụ trách trực tiếp của Đoàn và sự hướng dẫn sư phạm của giáo viên phụ trách vừa có tính thực tiễn, vừa có tính sư phạm, tính khoa học cao. 1.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính lãng mạn, gây hứng thú, mang màu sắc vui chơi trong các hoạt động Đội: - Tổ chức Đội TNTP là tổ chức chính trị quần chúng của thiếu nhi, nó không giống như các tổ chức hành chính, chính trị xã hội khác. Các đội viên sinh hoạt trong tổ chức Đội, tham gia các hoạt động Đội một cách tự nguyện, tự giác tuân theo Điều lệ Đội. Tuổi của đội viên thích hướng tới những gì cao thượng, anh hùng, lãng mạn và thơ mộng. Những đặc điểm về tổ chức và tâm lí của lứa tuổi thiếu nhi nêu trên chính là cơ sở chủ yếu để các hoạt động Đội luôn đảm bảo tính lãng mạn, gây hứng thú, mang màu sắc vui chơi cho đội viên. - Tính lãng mạn thể hiện ở cách đặt tên cho các hoạt động và hình thức, cách thức tổ chức hoạt động Đội. Tính lãng mạn còn thể hiện ở cả những biểu trưng, những hình thức khen thưởng, động viên cho tập thể và cá nhân có thành tích tham gia hoạt động Đội. Ví dụ : Liên đội THCS Trung Phụng đã xây dựng các nội dung và hình thức phong phú cho những hoạt động gắn liền với các đội viên để nhằm thu hút đông đảo các em tham gia như: Hợp tác xã măng non, Kế hoạch nhỏ, Đi tìm địa chỉ đỏ, Áo lụa tặng bà... - Vui chơi không phải là tổ chức các trò chơi để thỏa mãn tính hiếu thắng của các em mà vui chơi là những hình thức ( cách thức ) tổ chức giáo dục phù hợp với nội dung, đối tượng giáo dục và phù hợp với hoàn cảnh, điều kiện thực tế để thực hiện các mục tiêu giáo dục nhất định của mỗi hoạt động Đội. Như vậy, có thể nói các câu lạc bộ, các hội thi, các cuộc tham quan du lịch, các buổi sinh hoạt Đội...đều là những hình thức tổ chức hoạt động mang màu sắc vui chơi. Trong các hoạt động này, các em vừa là người thiết kế, tổ chức, vừa là người thực hiện và đánh giá kết quả hoạt động của mình. 19 => Cùng với sự phát triển của Đội, với sự phong phú của các hình thức hoạt động Đội và việc vận dụng tốt nguyên tắc đảm bảo tính lãng mạn, gây hứng thú, mang màu sắc vui chơi trong các hoạt động chắc rằng Đội sẽ thu hút ngày càng nhiều thiếu nhi tham gia các hoạt động do Đội tổ chức. 1.2.4. Hoạt động Đội phải phù hợp với đặc điểm lứa tuổi và đặc điểm cá nhân của đội viên: - Để thực hiện được nguyên tắc này, yêu cầu các GV – TPT Đội phải lựa chọn nội dung, phương tiện, phương pháp tổ chức... phù hợp với những đặc điểm, diễn biến của quá trình nhận thức, xúc cảm, ý chí hành động của lứa tuổi thiếu niên, phù hợp với nhu cầu, động cơ, hứng thú, nguyện vọng, vốn kinh nghiệm và trình độ được giáo dục của các em; phù hợp với giới tính của các em tham gia hoạt động. - Đặc điểm cá nhân đội viên cũng là vấn đề cần phải chú ý để thiết kế, xây dựng và tổ chức hoạt động sao cho phù hợp. Không thể có một hoạt động cụ thể nào thích hợp với cả thiếu nhi ở thành thị và nông thôn, trẻ em bình thường và trẻ em khuyết tật, trẻ em có hoàn cảnh kinh tế khó khăn và trẻ em con gia đình khá giả... Càng không nên tổ chức một hoạt động nào đó khi trong đó có cả thiếu nhi nhỏ tuổi và thiếu nhi lớn tuổi cùng tham gia mà không đặt ra các mức độ hoạt động và yêu cầu cần đạt được của từng lứa tuổi. Ví dụ: Khi tổ chức hội thi viết báo tường chào mừng ngày nhà giáo Việt Nam 20/11, Liên đội THCS Trung Phụng đã xây dựng kế hoạch tổ chức và biểu điểm chấm phù hợp với khả năng, vốn kinh nghiệm và trình độ của khối 6, khối 7 so với khối 8, khối 9 để đảm bảo tính công bằng, khách quan giữa các em học sinh. 1.2.5. Hoạt động Đội phải đảm bảo tính hệ thống, liên tục: - Tính kế hoạch trong hoạt động Đội là biểu hiện cho sự làm việc khoa học, sát đối tượng, sát yêu cầu thực tế và đảm bảo tính khả thi cao. Kế hoạch hoạt động của Đội được xây dựng theo năm, quý, tháng, tuần. Kế hoạch được xây dựng theo sự chỉ đạo thống nhất, phù hợp với yêu cầu, mục tiêu giáo dục của Đoàn, Đội và nhà trường. - Hình thức hoạt động, phương pháp, cách thức tổ chức hoạt động Đội trong trường học có thể khác với trên địa bàn dân cư nhưng mục tiêu, mục đích giáo dục thì phải thống nhất. Ví dụ: Hoạt động giáo dục truyền thống “ Uống nước nhớ nguồn”, trong trường học có thể có hình thức giáo dục thông qua các bài học trong chương trình và sách giáo khoa, tổ chức các hoạt động theo đơn vị liên đội, chi đội. - Hoạt động của Đội là một bộ phận của hoạt động của Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh. Đoàn TNCS Hồ Chí Minh định kì có nghị quyết riêng về công tác Đội TNTP và thường xuyên có các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn về công tác Đội cho các trường học. GV – TPT phải là đại diện cho Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, có trách nhiệm tổ chức các hoạt động Đội bám sát theo nghị quyết và các văn bản chỉ đạo do các cấp bộ Đoàn đề ra. 2. Vận dụng các phương pháp công tác Đội vào chỉ đạo và tổ chức các hoạt động Đội : 2.1. Một số quan niệm chung về phương pháp công tác Đội : 20