Tài liệu Quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng tại ngân hàng tmcp đầu tư và phát triển việt nam chi nhánh hóc môn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH TRẦN ĐỖ NHẬT UYÊN QUẢN TRỊ RỦI RO TÁC NGHIỆP TRONG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM CHI NHÁNH HÓC MÔN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH TRẦN ĐỖ NHẬT UYÊN QUẢN TRỊ RỦI RO TÁC NGHIỆP TRONG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM - CHI NHÁNH HÓC MÔN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHUYÊN NGÀNH: TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG MÃ SỐ: 834201 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS.NGUYỄN VĂN THẦY Thành Phố Hồ Chí Minh- Năm 2018 1 TÓM TẮT Luận văn gồm ba phần: phần mở đầu, tổng quan về vấn đề nghiên cứu; nội dung và kết quả nghiên cứu. Phần mở đầu giới thiệu những nét chính về công trình nghiên cứu, bao gồm: lý do chọn đề tài, tính cấp thiết, mục tiêu, đối tượng, phạm vi, phương pháp nghiên cứu và đóng góp của đề tài. Trong phần mở đầu có tổng quan về nghiên cứu, điểm lại những thành quả và hạn chế trong một vài nghiên cứu mà các tác giả trước đã thực hiện. Chương 1, tác giả trình bày cơ sở lý luận các vấn đề được nghiên cứu trong đề tài. Chương 2, trình bày thực trạng QTRRTN trong hoạt động tín dụng tại BIDV Hóc Môn. Bên cạnh đó, tác giả nghiên cứu về thực trạng quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng tại BIDV Hóc Môn. Từ đó, tác giả đánh giá kết quả chi nhánh đạt, đưa ra tồn tại hạn chế và nguyên nhân của tồn tại hạn chế. Chương 3, căn cứ vào thực trạng QTRRTN, tác giả đưa ra và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng QTRRTN trong hoạt động tín dụng tại Chi nhánh. 2 LỜI CAM ĐOAN Tôi tên là: Trần Đỗ Nhật Uyên Sinh ngày 02 tháng 07 năm 1989 – tại tỉnh Bến Tre Quê quán: huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre Hiện công tác tại: Ngân hàng TMCP Đầu Tư và Phát Triển Việt Nam Chi Nhánh Hóc Môn Là học viên cao học khóa 18 của trường Đại học Ngân hàng TP HCM Mã số học viên: 020118160231 Cam đoan đề tài: “ Quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng tại Ngân Hàng TMCP Đầu Tư và Phát Triển Việt Nam Chi nhánh Hóc Môn” Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Văn Thầy Luận văn được thực hiện tại: Trường Đại học Ngân hàng TP HCM Đề tài này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu có tính độc lập, không sao chép bất kỳ tài liệu nào; các số liệu, các nguồn trích dẫn trong luận văn được chú thích nguồn gốc rõ ràng, minh bạch. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan danh dự của tôi. TP HCM, ngày 29 tháng 10 năm 2018 Trần Đỗ Nhật Uyên 3 LỜI CÁM ƠN Luận văn này là kết quả của quá trình cố gắng của bản thân và được sự giúp đỡ, động viên khích lệ của các thầy, bạn bè, đồng nghiệp và người thân. Qua trang viết này tôi xin gửi lời cảm ơn tới những người đã giúp đỡ trong thời gian học tập – nghiên cứu khoa học vừa qua. Tôi xin tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đối với thầy giáo TS. Nguyễn Văn Thầy đã trực tiếp tận tình hướng dẫn cũng như cung cấp tài liệu thông tin khoa học cần thiết cho luận văn này. Xin gửi lời tri ân sâu sắc tới Lãnh đạo trường Đại học Ngân hàng TP.HCM, khoa sau đại học cùng toàn thể các thầy cô giáo đã tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học tập tại trường cũng như thời gian hoàn thành tốt công việc nghiên cứu khoa học của mình. Tôi xin chân thành cảm ơn các anh chị tại BIDV Chi nhánh Hóc Môn đã giúp đỡ tôi thu thập tài liệu phục vụ cho luận văn cũng như hỗ trợ công việc để tôi hoàn thành bài luận văn của mình. Cuối cùng, xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè đã luôn động viên tinh thần giúp tôi hoàn thành tốt chương trình học của mình. TP.Hồ Chí Minh, ngày 29 tháng 10 năm 2018 Người thực hiện Trần Đỗ Nhật Uyên 4 MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ..........................................................................7 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH ......................................................................8 DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU .............................................................................9 LỜI MỞ ĐẦU ..........................................................................................................10 1. Tính cấp thiết của đề tài: ...............................................................................11 2. Mục tiêu của đề tài ...........................................................................................12 2.1. Mục tiêu tổng quát:...........................................................................................12 2.2. Mục tiêu cụ thể: ................................................................................................12 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...............................................................12 4. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................13 5. Nội dung nghiên cứu .....................................................................................13 6. Đóng góp của đề tài .......................................................................................14 7. Tổng quan về lĩnh vực nghiên cứu ..............................................................14 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ RỦI RO TÁC NGHIỆP VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÁC NGHIỆP TRONG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG ....................................17 1.1. Tổng quan về rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng ................................17 1.1.1. Khái niệm rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng ................................17 1.1.2. Các dấu hiệu rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng ............................17 1.1.2.1. Dấu hiệu rủi ro liên quan đến mô hình tổ chức, cán bộ, an toàn nơi làm việc ..................................................................................................................17 1.1.2.2. Dấu hiệu rủi ro liên quan đến việc ban hành quy chế, quy trình và hướng dẫn nghiệp vụ ............................................................................................................18 1.1.2.3. Dấu hiệu rủi ro do cơ quan tổ chức bên ngoài .........................................18 1.1.2.4. Dấu hiệu rủi ro liên quan đến hệ thống công nghệ thông tin ...................19 1.1.2.5. Dấu hiệu rủi ro liên quan đến quá trình xử lý công việc ..........................19 1.1.3. Nguyên nhân dẫn đến rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng ..............22 1.1.4. Hậu quả của rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng .............................23 1.2. Tổng quan về quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng tại các ngân hàng thương mại ........................................................................................................24 1.2.1. Khái niệm quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng ...................24 1.2.2. Các công cụ quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng ................24 1.2.2.1. Công cụ chung ..........................................................................................24 1.2.2.2. Các công cụ quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng .............25 1.2.3. Các nguyên tắc quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng ...........26 1.2.4. Quá trình quản trị rủi ro tác nghiệp .............................................................28 1.2.4.1. Nhận diện và xác định rủi ro tác nghiệp ..................................................29 1.2.4.2. Đo lường rủi ro tác nghiệp .......................................................................30 5 1.2.4.3. Hạn chế và dự phòng rủi ro tác nghiệp ....................................................31 1.2.4.4. Giám sát rủi ro tác nghiệp ........................................................................32 1.2.5. Tiêu chí đánh giá chất lượng công tác quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng.............................................................................................................32 1.2.6. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng .....................................................................................................................34 1.3. Bài học kinh nghiệp về quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng của các Ngân hàng thương mại ........................................................................................35 1.3.1. Thực trạng rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam ................................................................................................35 1.3.2. Bài học cho các ngân hàng thương mại Việt Nam ......................................42 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÁC NGHIỆP TRONG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI BIDV HÓC MÔN .............................................46 2.1. Giới thiệu về hệ thống Ngân hàngTMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam và Chi nhánh Hóc Môn ..................................................................................................46 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam ...................................................................................................................46 2.1.2. Giới thiệu về BIDV Hóc Môn .....................................................................46 2.1.2.1. Cơ cấu tổ chức hoạt động của BIDV Hóc Môn .......................................47 2.1.2.2. Các hoạt động chính của ngân hàng .........................................................48 2.1.2.3. Kết quả hoạt động của BIDV Hóc Môn giai đoạn 2015 –2017 ...............49 2.2. Thực trạng quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam CN Hóc Môn ...............................................55 2.2.1. Mô hình tổ chức quản lý rủi ro tác nghiệp tại BIDV Hóc Môn ..................55 2.2.1.1. Mô hình tổ chức quản lý rủi ro tác nghiệp tại BIDV Hóc Môn ...............55 2.2.1.2. Chức năng của các bộ phận trong việc quản lý RRTN trong hoạt động tín dụng tại BIDV- chi nhánh Hóc Môn .........................................................................56 2.2.2. Thực trạng quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng tại BIDV Hóc Môn ....................................................................................................................57 2.2.3. Các công cụ quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng tại BIDV Hóc Môn ....................................................................................................................61 2.2.3.1. Công cụ báo cáo dấu hiệu rủi ro tác nghiệp .............................................61 2.2.3.2. Công cụ báo cáo sự cố rủi ro tác nghiệp ..................................................62 2.2.3.3. Yêu cầu vốn tối thiểu, vốn dự phòng rủi ro tác nghiệp ............................63 2.2.3.4. Báo cáo giao dịch nghi ngờ, bất thường ..................................................63 2.2.3.5. Xây dựng kế hoạch kinh doanh liên tục ...................................................64 2.3. Thực trạng rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam Chi nhánh Hóc Môn .........................................................................................................64 2.3.1. Tổng hợp chung về RRTN ..........................................................................64 2.3.2. Một số sự cố RRTN trong hoạt động tín dụng điển hình tại BIDV Hóc Môn. .....................................................................................................................65 2.3.3. Đánh giá về quản trị rủi ro tác nghiệp BIDV Hóc Môn ..............................69 2.3.3.1. Kết quả đạt được ......................................................................................69 6 2.3.3.2. Một số tồn tại hạn chế ..............................................................................70 2.3.3.3. Nguyên nhân của những tồn tại hạn chế ..................................................71 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÁC NGHIỆP TRONG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI BIDV HÓC MÔN ....................................................................................................75 3.1. Định hướng phát triển của BIDV Hóc Môn đến năm 2020 .............................75 3.1.1. Định hướng chung về hoạt động và phát triển đến năm 2020 .....................75 3.1.2. Định hướng phát triển công tác quản trị rủi ro tác nghiệp của hệ thống BIDV đến năm 2020 .................................................................................................76 3.2. Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng tại BIDV Hóc Môn .....................................................................77 3.2.1. Mô hình tổ chức, bố trí cán bộ.....................................................................77 3.2.2. Khung pháp lý và các văn bản, quy trình, quy định ....................................78 3.2.3. Đẩy mạnh công tác bồi dưỡng đội ngũ cán bộ làm công tác quản trị rủi ro tác nghiệp ..................................................................................................................78 3.2.4. Xây dựng văn hóa quản trị rủi ro .................................................................79 3.2.5. Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát ....................................................80 3.2.6. Giải pháp khác .............................................................................................82 3.3. Một số biện pháp phòng ngừa và giảm thiểu rủi ro tác nghiệp ........................83 3.3.1. Bảo hiểm rủi ro tác nghiệp ..........................................................................84 3.3.2. Trích lập quỹ dự phòng rủi ro tác nghiệp ....................................................87 3.4. Kiến nghị ..........................................................................................................87 3.4.1. Kiến nghị Hội sở chính ................................................................................87 3.4.2. Kiến nghị Ngân hàng Nhà nước Việt Nam .................................................91 3.4.3. Kiến nghị Chính phủ....................................................................................93 KẾT LUẬN ...............................................................................................................95 TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................96 7 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BIDV Hóc Môn Ngân hàng Đầu Tư và Phát Triển Việt Nam Chi Nhánh Hóc Môn CNTT Công nghệ thông tin HSC Hội sở chính HĐTD Hoạt động tín dụng NHNN Ngân hàng nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại QHKH Quan hệ khách hàng QTRR Quản trị rủi ro QTRRTN Quản trị rủi ro tác nghiệp QTRRTT & TN Quản trị rủi ro thị trường và tác nghiệp RRTN Rủi ro tác nghiệp 8 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH TT TÊN BẢNG Số lượng sự cố và giá trị tổn thất của rủi ro tác nghiệp liên 1 Biểu đồ 1.1 2 Biểu đồ 2.1 Số dư huy động vốn 3 Biểu đồ 2.2 Dư nợ tín dụng tại BIDV Hóc Môn 4 Biểu đồ 2.3 5 Hình 1.1 6 Hình 2.1 Mô hình cơ cấu tổ chức của BIDV Hóc Môn 7 Hình 2.2 Mô hình tổ chức quản trị rủi ro tác nghiệp tại BIDV quan đến vi phạm quy định năm 2017 Số lượng lỗi tác nghiệp của hoạt động tín dụng từ 20152017 Qúa trình quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng 9 DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU TT TÊN BẢNG 1 Bảng 1.1 2 Bảng 1.2 3 Bảng 1.3 4 Bảng 2.1 5 Bảng 2.2 6 Bảng 2.3 7 Bảng 3.1 Chỉ tiêu đo lường rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng Số lượng sự cố và giá trị tổn thất tại các NHTM Việt Nam theo thống kê từ 01/01/2013-30/06/2017 Số lượng sự cố và giá trị tổn thất trong hoạt động tín dụng tại các NHTM Việt Nam theo thống kê từ 01/01/2013-30/06/2017 Kết quả hoạt động kinh doanh của BIDV Hóc Môn từ 20152017 Bảng tổng hợp dấu hiệu có mức độ rủi ro cao Bảng tổng hợp sự tăng giảm lỗi rủi ro tác nghiệp xảy ra ở 14 mảng nghiệp vụ tại BIDV Hóc Môn 2016-2017 Mức phạt đối với một số hành vi vi phạm 10 LỜI MỞ ĐẦU Hiện nay nền kinh tế Việt Nam đang phát triển theo xu hướng tự do hóa, toàn cầu hóa. Đi cùng sự phát triển của nền kinh tế là hệ thống tài chính, ngân hàng ngày càng vững mạnh và có sự ảnh hưởng sâu rộng đến tất cả các hoạt động giao dịch trong xã hội. Các công cụ, dịch vụ tài chính được áp dụng ngày càng nhiều, tạo điều kiện cho sự ra đời của nhiều sản phẩm dịch vụ ngân hàng mới. Bên cạnh đó, ngoài sự chú trọng vào việc cung cấp tín dụng, nâng cao chất lượng tín dụng thì các ngân hàng cũng tích cực chuyển đổi mục tiêu kinh doanh để nâng cao lợi nhuận từ các hoạt động dịch vụ. Hoạt động kinh doanh phát triển cùng với sự cạnh tranh gay gắt đã đưa các ngân hàng đối mặt với nhiều rủi ro. Theo Ủy ban Basel thì rủi ro ngân hàng được chia làm ba loại: rủi ro tín dụng, rủi ro thị trường và rủi ro tác nghiệp. Trong ba loại rủi ro cơ bản này, rủi ro tác nghiệp không phải là rủi ro mới mà nó cùng tồn tại cùng với sự ra đời của hệ thống ngân hàng. Tuy nhiên trong giai đoạn gần đây, khi các giao dịch trong ngân hàng ngày càng gia tăng, môi trường kinh doanh ngày càng phức tạp thì các ngân hàng đã tiếp cận và xây dựng các biện pháp nhằm tăng cường quản trị rủi ro tác nghiệp. Cũng như các ngân hàng khác, Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam ( BIDV) cũng đã có những chiến lược riêng trong việc nâng cao chất lượng công tác quản trị rủi ro tác nghiệp trong toàn hệ thống. Bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác quản trị rủi ro tác nghiệp tại BIDV-Hóc Môn thời gian qua vẫn còn gặp một số tồn tại hạn chế. Vì vậy việc kiểm soát chặt chẽ, giảm thiểu rủi ro tác nghiệp trong mọi hoạt động cũng là vấn đề mà BIDV nói chung và BIDV-Hóc Môn nói riêng cần quan tâm. Với lý do trên, tôi chọn đề tài “Quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu Tư và Phát triển Việt Nam Chi nhánh Hóc Môn” với mong muốn góp phần vào việc đưa ra những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng cho hoạt động này. 11 1. Tính cấp thiết của đề tài: Hiện nay, Việt Nam đang trong giai đoạn hội nhập mang lại nhiều lợi ích chung cho nền kinh tế của cả nước, trong đó có lĩnh vực ngân hàng, sự hội nhập này đồng nhất với quá trình tự do hóa tài chính ngày càng cao làm cho môi trường kinh doanh của các ngân hàng thương mại (NHTM) có sự cạnh tranh ngày càng gay gắt. Chính vì điều này làm cho hoạt động của ngân hàng xuất hiện nhiều rủi ro trong đó phải kể đến rủi ro tác nghiệp. Nó có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của ngân hàng. Rủi ro tác nghiệp hiện diện trong tất cả các hoạt động của ngân hàng. Tiến sĩ S.L.Srinivasulu, Chủ tịch tập đoàn KESDEE Inc - nơi cung cấp các giải pháp học tập trực tuyến (e-learning) về tài chính có trụ sở tại California, Hoa Kỳ đã nói “Hãy nói cho tôi biết bạn quản lý rủi ro ra sao, tôi sẽ nói ngân hàng bạn thế nào?” điều này cho thấy tầm quan trọng của công tác quản lý rủi ro, trong đó có công tác quản lý rủi ro tác nghiệp. Thời gian qua, BIDV-Hóc Môn không ngừng chú trọng nâng cao chất lượng công tác quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng, với kết quả đạt được như sau : luôn rà soát, sửa đổi, bổ sung, quy trình; thực hiện theo chỉ đạo của Hội sở chính các chính sách quản trị rủi ro tác nghiệp trong mọi hoạt động, trong đó có hoạt động tín dụng; không ngừng đào tạo cán bộ, nhân viên làm công tác quản trị rủi ro, nhằm nâng cao kiến thức trong công tác quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng… Bên cạnh các kết quả nói trên, trong công tác quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng, BIDV-Hóc Môn cũng còn một số tồn tại, hạn chế: chưa ban hành quy chế luân chuyển cán bộ gắn liền với đào tạo; chưa đo lường khối lượng công việc để phân công cho hợp lí; nhận thức về quản trị rủi ro trong một số cán bộ, nhân viên chưa đầy đủ... Nguyên nhân của những vấn đề trên là do: chưa tách bạch rõ ràng chức năng, nhiệm vụ giữa các bộ phận; chưa thực hiện luân chuyển cán bộ ở những vị trí phải 12 luân chuyển; đội ngũ cán bộ làm công tác quản trị rủi ro chưa đáp ứng được yêu cầu; hệ thống thông tin tác nghiệp chưa được hoàn thiện; một số quy định, chính sách được ban hành còn chậm trễ; một số hướng dẫn còn chồng chéo gây khó khăn trong việc thực hiện quản trị rủi ro; cán bộ chưa chấp hành đúng theo quy trình nghiệp vụ; công tác kiểm tra, giám sát chưa chặt chẽ… Xuất phát từ thực trạng trên đây, tôi chọn đề tài “Quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam Chi nhánh Hóc Môn” làm luận văn tốt nghiệp của mình. Mục tiêu của đề tài 2. 2.1. Mục tiêu tổng quát: Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng tại BIDV-Hóc Môn. 2.2. Mục tiêu cụ thể: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản trị rủi ro nói chung, quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng tại Ngân hàng thương mại. - Đánh giá thực trạng về quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng tại BIDV-Hóc Môn. - Làm rõ tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của tồn tại hạn chế quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng tại BIDV-Hóc Môn. - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng tại BIDV-Hóc Môn giai đoạn tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Rủi ro tác nghiệp và quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng. - Phạm vi nghiên cứu: + Phạm vi về không gian: Công tác quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng tại BIDV Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh. 13 + Phạm vi thời gian: số liệu nghiên cứu từ ngày 01/07/2015 đến ngày 31/12/2017. 4. Phương pháp nghiên cứu - Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính . - Nghiên cứu các tài liệu, phân tích tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa thông tin thu thập được để làm sang tỏ cơ sở lý luận. Đồng thời kết hợp với nghiên cứu thực tiễn để thu thập thông tin, số liệu phục vụ cho đề tài của luận văn. - Phương pháp thống kê: thông qua thu thập thông tin số liệu, các dữ liệu sơ cấp, thứ cấp từ BIDV Hóc Môn, BIDV Hội sở chính, nghiên cứu sách, văn bảng quy phạm pháp luật, báo chí, internet, thông tin thống kê… để xây dựng cơ sở lý luận, phân tích, đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng tại BIDV Hóc Môn. - Phương pháp so sánh, phân tích tổng hợp: từ thông tin số liệu thu thâp được, tiến hành so sánh, phân tích, tổng hợp đối với quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng. - Nghiên cứu thực tiễn một số Ngân hàng Thương mại khác để rút ra bài học kinh nghiệm cho quản trị rủi ro tác nghiệp đối với hoạt động tín dụng tại BIDV-Hóc Môn. Qua đó đánh giá thực trạng và tìm nguyên nhân tồn tại, hạn chế cần khắc phục đối với quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng tại BIDV Hóc Môn. 5. Nội dung nghiên cứu Khái quát một số vấn đề về RRTN, quản trị RRTN, quản trị RRTN trong hoạt động tín dụng tại các NHTM. Tác giả đề cập cụ thể về RRTN trong hoạt động tín dụng, quản trị RRTN trong hoạt động tín dụng và phương pháp quản trị RRTN trong hoạt động tín dụng tại BIDV-Hóc Môn. Đồng thời, nghiên cứu kinh nghiệm quản trị RRTN trong hoạt động tín dụng của các NHTM để rút ra kinh nghiệm cho hoạt động quản trị RRTN trong hoạt động tín dụng tại BIDV-Hóc Môn. Đề xuất một số giải pháp nhằm phòng ngừa và giảm thiểu RRTN trong hoạt động tín dụng tại BIDV-Hóc Môn. 14 6. Đóng góp của đề tài - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về rủi ro tác nghiệp, quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng của các NHTM - Là tài liệu tham khảo có giá trị cho BIDV-Hóc Môn trong việc đề ra các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng thời gian đến. 7. Tổng quan về lĩnh vực nghiên cứu Vấn đề quản trị rủi ro tác nghiệp tại một số NHTM Việt Nam thời gian qua đã được nghiên cứu nhiều trong các luận án, luận văn thạc sĩ, bài viết : - Luận văn thạc sỹ kinh tế của Lưu Kim Ái (2012): “Quản trị rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam” đã tiếp cận quản trị rủi ro tác nghiệp của hệ thống BIDV theo phương pháp định tính, thông qua những kinh nghiệm quản trị rủi ro tác nghiệp tại một số ngân hàng thương mại để rút ra những kinh nghiệm cho BIDV. Tác giả đã đánh giá sự cần thiết của quản trị RRTN theo tiêu chuẩn của Basel II tại NHTM và BIDV.Từ đó đưa ra những định hướng và giải pháp nhằm nâng cao chất lượng quản trị rủi ro tác nghiệp tại BIDV trong giai đoạn 2008-2011. - Luận văn thạc sỹ kinh tế của Võ Nhị Hoàng Mỵ (2011): “Quản trị rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng TMCP Phương Đông” đã hệ thống hóa lý thuyết về quản trị RRTN, tìm hiểu thực trạng quản trị RRTN tại OCB giai đoạn 2008-2011 bằng phương pháp định lượng, tác giả đã phân tích số liệu khá chi tiết về những rủi ro đã xảy ra tại OCB, chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của công tác quản trị rủi ro tác nghiệp tại OCB. Luận văn cũng đưa ra những nhân tố chủ quan và khách quan tác động đến hoạt động quản trị RRTN. Trong đó, nhân tố chủ quan là: trình độ cán bộ, công tác kiểm tra kiểm soát …, nhân tố khách quan là: tình hình kinh tế tác động đến hoạt động tín dụng, quy trình quản trị RRTN… 15 Luận văn thạc sỹ kinh tế của Trần Châu Ngân (2014): “Quản trị rủi ro tác - nghiệp tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam Chi nhánh HCM” đã tiếp cận cụ thể hóa vấn đề quản trị rủi ro tác nghiệp tại BIDV Chi nhánh HCM bằng phương pháp định tính, đưa ra cơ sở lý luận về rủi ro tác nghiệp và quản trị rủi ro tác nghiệp, phân tích đánh giá thực trạng công tác quản trị rủi ro tác nghiệp qua các bước: nhận diện, đo lường, phòng ngừa, giám sát RRTN và các biện pháp xử lý rủi ro tác nghiệp tại BIDV-HCM, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả của hoạt động quản trị rủi ro tác nghiệp tại BIDV-HCM. Luận văn đã đưa ra những giải pháp và kiến nghị nhằm góp phần hoàn thiện hệ thống quản trị RRTN cho BIDV. - Luận văn thạc sỹ kinh tế của Trương Quỳnh Anh (2014): “Quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam Chi nhánh Bà Rịa- Vũng Tàu” đã hệ thống hóa lý luận, phân tích thực tiễn. Kết quả đạt được: xác định rõ nội dung của quản lý rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng và các chỉ tiêu đánh giá nhằm đo lường mức độ của rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng. Đồng thời luận án còn làm rõ nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng, cuối cùng đưa ra giải pháp hoàn thiện cho công tác quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng tại Chi nhánh. Khoảng trống của các công trình nghiên cứu trên Thời gian nghiên cứu chủ yếu đến năm 2014 so với thời gian hiện tại thì dữ liệu đã nghiên cứu chưa được cập nhật. Một số công trình nghiên cứu về quản trị rủi ro tác nghiệp trong phạm vi rộng, chủ yếu nghiên cứu về hệ thống ngân hàng (hệ thống BIDV, hệ thống OCB…) mà ít tập trung vào chi nhánh cụ thể. Một số công trình nghiên cứu chỉ phân tích đánh giá về rủi ro tác nghiệp trong tất cả hoạt động của Ngân hàng, như: huy động vốn, ngân quỹ, tín dụng, đầu tư và các hoạt động khác nên chưa nghiên cứu sâu về công tác quản trị rủi ro tác nghiệp 16 trong từng hoạt động. Số liệu cập nhật chỉ đúng tại thời điểm nghiên cứu đã qua nên một số giải pháp đã đề xuất của một số công trình không còn phù hợp với hiện tại. Trên cơ sở của những nghiên cứu trước, luận văn của tác giả sẽ nghiên cứu cụ thể quản trị rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng của BIDV-Hóc Môn. Làm rõ thêm một số vấn đề lý luận về RRTN trong hoạt động tín dụng trên cơ sở các quy định về công tác quản trị RRTN của BIDV, cập nhật những thông tin, số liệu, quy định mới nhất về công tác quản trị RRTN trong hoạt động tín dụng, đưa ra những giải pháp cụ thể, phù hợp với thực tiển hơn để nâng cao chất lượng công tác quản trị RRTN trong hoạt động tín dụng tại BIDV-Hóc Môn 17 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ RỦI RO TÁC NGHIỆP VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÁC NGHIỆP TRONG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG 1.1. Tổng quan về rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng 1.1.1. Khái niệm rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng Rủi ro tác nghiệp là rủi ro phát sinh do yếu tố con người, yếu kém trong hệ thống công nghệ, thông tin, sự sơ hở, yếu kém trong các quy định nghiệp vụ, hoặc từ những yếu tố bên ngoài. Theo Basel II: Rủi ro tác nghiệp được định nghĩa là nguy cơ tổn thất do các quy trình, con người và hệ thống nội bộ không đạt yêu cầu hoặc không hoạt động hay do các sự kiện bên ngoài. Khái niệm rủi ro tác nghiệp bao gồm rủi ro pháp luật nhưng không bao gồm rủi ro chiến lược và rủi ro uy tín doanh nghiệp. (Nguồn: bản dịch Basel II_hiệp ước Basel về vốn mới) Hoạt động tín dụng chứa đựng rủi ro mất vốn, rủi ro tác nghiệp và rủi ro thị trường. Trong phạm vi đề tài này chỉ đề cập đến rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng. 1.1.2. Các dấu hiệu rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng 1.1.2.1. Dấu hiệu rủi ro liên quan đến mô hình tổ chức, cán bộ, an toàn nơi làm việc Một số dấu hiệu rủi ro thường xảy ra như: - Thiếu rà soát, đánh giá thường xuyên về mô hình tổ chức bộ máy, cơ cấu các bộ phận nghiệp vụ tín dụng của ngân hàng. - Chi nhánh chưa thành lập Hội đồng tín dụng. - Thành viên Hội đồng tín dụng có quan hệ thân thích (bố, mẹ, vợ, chồng, con, anh chị em ruột) với chủ tịch, phó chủ tịch Hội đồng tín dụng. - Thu thập, đánh giá cán bộ về trình độ học vấn; các chuyên ngành đã được đào tạo; kinh nghiệm làm việc; kết quả thực hiện công việc; tuân thủ chấp hành các 18 quy định. Số cán bộ có kinh nghiệm không đạt yêu cầu; Số cán bộ có bằng cấp và năng lực không phù hợp vị trí công việc được bố trí. Thông qua phân tích, đánh giá các ngân hàng tìm ra các loại dấu hiệu rủi ro như: rủi ro từ nhân viên chưa đủ tiêu chuẩn ở vị trí làm việc hiện tại, rủi ro từ chính sách tuyển dụng, bố trí, bổ nhiệm cán bộ. - Cán bộ làm công tác tín dụng có bố/mẹ/anh/chị em ruột, vợ/chồng... phụ trách phòng . - Nơi làm việc không có tủ hồ sơ hoặc tủ hồ sơ không an toàn có thể dẫn đến việc mất giấy tờ, hồ sơ tín dụng, mất tài sản. - Việc trang bị cơ sở vật chất không đảm bảo theo tiêu chuẩn về diện tích, điều kiện môi trường, công cụ làm việc, kho tàng, hệ thống phòng chống cháy, nổ, thiên tai sẽ làm ảnh hưởng đến hiệu quả công việc của cán bộ tín dụng. 1.1.2.2. Dấu hiệu rủi ro liên quan đến việc ban hành quy chế, quy trình và hướng dẫn nghiệp vụ Các dấu hiệu rủi ro liên quan đến việc ban hành quy chế, quy trình như: - Những nội dung trong các văn bản, quy chế, quy định chưa đúng với cơ chế chính sách pháp luật hiện hành. - Việc ban hành văn bản, quy chế, quy định còn thiếu có kẽ hở tạo điều kiện cho kẻ xấu lợi dụng, gây tổn thất cho ngân hàng. - Các văn bản, quy chế, quy trình ban hành chồng chéo nhau gây khó khăn trong quá trình thực hiện. 1.1.2.3. Dấu hiệu rủi ro do cơ quan tổ chức bên ngoài - Cơ quan, chính quyền xác nhận sai các giấy tờ liên quan đến hồ sơ tín dụng. - Do cơ quan công chứng thực hiện công chứng sai hợp đồng thế chấp. - Do cơ quan đăng ký giao dịch bảo đảm thực hiện thủ tục đăng ký sai. - Do khách hàng làm sai.