Tài liệu Quản lý thu bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội huyện thanh sơn, tỉnh phú thọ

BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO UBND TỈNH PHÚ THỌ TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG HÀ VIỆT ĐỨC QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN THANH SƠN, TỈNH PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Phú Thọ, năm 2019 BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO UBND TỈNH PHÚ THỌ TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG HÀ VIỆT ĐỨC QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN THANH SƠN, TỈNH PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8310110 Người hướng dẫn khoa học: TS. Trịnh Mai Vân Phú Thọ, năm 2019 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan khóa luận này là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi, do tôi đã nỗ lực nghiên cứu trong quá trình học tập và nghiên cứu tại trƣờng Đại học Hùng Vƣơng dƣới sự hƣớng dẫn nhiệt tình và tâm huyết của TS. Trịnh Mai Vân. Trong quá trình viết, tôi đã tham khảo một số tài liệu và đã đƣợc trích dẫn đầy đủ trong khóa luận. TÁC GIẢ Hà Việt Đức ii LỜI CẢM ƠN Với tấm lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban lãnh đạo trƣờng Đại Học Hùng Vƣơng, Ban lãnh đạo khoa Kinh tế & QTKD, các thầy giáo, cô giáo trong khoa. Đặc biệt, em xin đƣợc gửi lời cảm ơn sâu sắc đến TS. Trịnh Mai Vân - ngƣời đã tận tình chỉ bảo và hƣớng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện khóa luận này. Trong suốt quá trình nghiên cứu, tôicũng nhận đƣợc sự quan tâm, động viên, tạo mọi điều kiện thuận lợi cả về cả vật chất và tinh thần của gia đình, bạn bè. Thông qua đây, em xin đƣợc gửi lời cảm ơn đến những tấm lòng và sự giúp đỡ quý báu đó. Tôi xin chân thành cảm ơn! Phú Thọ, tháng 07 năm 2019 TÁC GIẢ Hà Việt Đức iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC TÀI LIỆU VIẾT TẮT ............................................................... vi DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................................................................ vii DANH MỤC HÌNH VẼ ................................................................................. viii PHẦN 1: MỞ ĐẦU.......................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Tổng quan các nghiên cứu có liên quan ........................................................ 2 3. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 4 4. Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu .............................................. 4 5. Phƣơng pháp nghiên cứu............................................................................... 5 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ...................................................... 6 7. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 6 CHƢƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI ...................................................................... 7 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý thu bảo hiểm xã hội ............................................ 7 1.1.1. Khái niệm BHXH .................................................................................... 7 1.1.2. Vai trò của BHXH ................................................................................... 9 1.1.3. Nguyên tắc thực hiện chính sách BHXH .............................................. 10 1.2. Quản lý thu BHXH................................................................................... 13 1.2.1. Khái niệm thu và quản lý thu bảo hiểm xã hội ..................................... 13 1.2.2. Vai trò quản lý thu BHXH .................................................................... 14 1.2.3. Mục tiêu, nguyên tắc quản lý thu BHXH tại BHXH cấp huyện........... 15 1.2.4. Nội dung quản lý thu BHXH tại BHXH ............................................... 17 1.3. Chỉ tiêu đánh giá quản lý thu BHXH ....................................................... 32 1.3.1. Các chỉ tiêu tuyệt đối............................................................................. 32 iv 1.3.2. Các chỉ tiêu tƣơng đối ........................................................................... 33 1.4. Các nhân tố ảnh hƣởng đến quản lý thu BHXH ...................................... 35 1.4.1. Các nhân tố khách quan ........................................................................ 35 1.4.2. Các nhân tố chủ quan ............................................................................ 36 1.5. Kinh nghiệm quản lý thu BHXH cấp huyện của một số địa phƣơng và bài học kinh nghiệm cho huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ................................... 37 1.5.1.Kinh nghiệm về quản lý thu BHXH cấp huyện ..................................... 37 1.5.2. Bài học kinh nghiệm đối với BHXH huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ 40 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN THANH SƠN, TỈNH PHÚ THỌ....................................................................................................... 42 2.1. Khái quát chung về BHXH huyện Thanh Sơn......................................... 42 2.1.1. Đặc điểm huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ ........................................... 42 2.1.2. Khái quát về BHXH huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ ......................... 44 2.2. Thực trạng quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Thanh Sơn ... 50 2.2.1. Lập kế hoạch thu BHXH bắt buộc ........................................................ 50 2.2.2. Thực trạng quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Thanh Sơn 53 2.2.3. Thực trạng công tác thông tin, tuyên truyền ......................................... 71 2.2.4. Thực trạng ứng dụng công nghệ thông tin ............................................ 72 2.2.5.Thực trạng hoạt động thanh tra, kiểm tra ............................................... 73 2.3. Đánh giá thực trạng công tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Thanh Sơn giai đoạn 2016- 2018 ......................................................... 76 2.3.1. Những kết quả đạt đƣợc ........................................................................ 76 2.3.2. Những tồn tại, hạn chế .......................................................................... 79 2.3.3. Nguyên nhân của tồn tại, hạn chế ......................................................... 81 CHƢƠNG 3. GIẢI PHÁP NHẰM TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN THANH SƠN, TỈNH PHÚ THỌ....................................................................................................... 85 v 3.1. Quan điểm, định hƣớng và mục tiêu hoàn thiện quản lý thu BHXH bắt buộctại BHXH huyện Thanh Sơn đến năm 2025 ........................................... 85 3.1.1. Quan điểm tăng cƣờng quản lý thu BHXHbắt buộc tại BHXH huyện Thanh Sơn ....................................................................................................... 85 3.1.2. Định hƣớng hoàn thiện quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Thanh Sơn ....................................................................................................... 86 3.1.3. Mục tiêu hoàn thiện quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Thanh Sơn ....................................................................................................... 86 3.2. Giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý thu bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ. .............................................................. 88 3.2.1. Tăng cƣờng lập kế hoạch thu BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Thanh Sơn................................................................................................................... 88 3.2.2. Tăng cƣờng quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Thanh Sơn ......................................................................................................................... 91 3.2.3. Tăng cƣờng thanh tra, kiểm tra, giám sát thu BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Thanh Sơn............................................................................................. 94 3.2.4. Giải pháp về nguồn nhân lực thực hiện quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Thanh Sơn ................................................................................ 95 3.2.5. Tăng cƣờng phối hợp với các cơ quan ban ngành liên quan trong quá trình thu BHXH bắt buộc ................................................................................ 99 3.2.6. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu BHXH bắt buộc ...... 99 3.3. Kiến nghị ................................................................................................ 103 3.3.1. Đối với Quốc hội và Chính Phủ .......................................................... 103 3.3.2. Đối với BHXH Việt Nam ................................................................... 103 3.3.3. Đối với BHXH tỉnh Phú Thọ .............................................................. 104 KẾT LUẬN .................................................................................................. 105 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 107 vi DANH MỤC TÀI LIỆU VIẾT TẮT 1. BHXH: Bảo hiểm xã hội 2. BHYT: Bảo hiểm y tế 3. BHTN: Bảo hiểm thất nghiệp 4. BHTNLĐ;BNN: Bảo hiểm tai nạn lao động bệnh nghề nghiệp 5. CNTT: Công nghệ thông tin 6. CCHC: Cải cách hành chính 7. CSLL:Cơ sở lý luận 8. HCNN: Hành chính nhà nƣớc 9. HĐND: Hội đồng nhân dân 10.LĐ: Lao động 11.NLĐ: Ngƣời lao động 12.NSDLĐ: ngƣời sử dụng lao động 13.UBND: Ủy ban nhân dân 14.QLNN: Quản lý Nhà nƣớc 15.QL: Quản lý 16.SDLĐ: Sử dụng lao động 17.ƢDCNTT: Ứng dụng công nghệ thông tin 18.ĐVSN: Đơn vị sự nghiệp 19.SXKD: Sản xuất kinh doanh 20.DNNQD: Doanh nghiệp quốc doanh 21.ĐTNN: Đầu tƣ nƣớc ngoài 22.CBCC, VC: Cán bộ công chức, viên chức 23.CPĐTQG: Chính phủ điện tử quốc gia 24.CPĐT: Chính phủ điện tử vii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Tình hình lập kế hoạch thu BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Thanh Sơn qua các năm 2016-2018 ................................................................ 52 Bảng 2.2: Số lƣợng lao động tham gia BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Thanh Sơn từ 2016-2018................................................................................. 57 Bảng 2.3: Số lƣợng đơn vị tham gia BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Thanh Sơn giai đoạn 2016-2018 ................................................................................ 59 Bảng 2.4: Tổng quỹ lƣơng trích nộp BHXH của các đơn vị trên địa bàn huyện Thanh Sơn giai đoạn 2016-2018 ..................................................................... 65 Bảng 2.5: Thống kê công tác thông tin, tuyên truyền về BHXH bắtbuộc tại BHXH huyên Thanh Sơn ................................................................................ 72 Bảng 2.6.Thống kê ứng dụng CNTT đối với quản lý thu BHXHbắt buộc tại BHXH huyện Thanh Sơn ................................................................................ 73 Bảng 2.7: Tình hình nợ đọng BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Thanh Sơn giai đoạn 2016-2018 ........................................................................................ 74 Bảng 2.8: Thống kê công tác thanh tra, kiểm tra trong công tác thu BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Thanh Sơn giai đoạn 2016-2018 ................................ 75 viii DANH MỤC HÌNH VẼ Hình 2.1: Mức thu nhập GDP/đầu ngƣời trung bình của huyện Thanh Sơn qua các năm 2016-2018 ......................................................................................... 43 Hình 2.2. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý tại BHXH huyện Thanh Sơn ........ 47 Hình 2.3. Cơ cấu các cán bộ tại BHXH huyện Thanh Sơn ............................ 49 Hình 2.4: Quy trình lập kế hoạch thu tại BHXH huyện Thanh Sơn ............... 50 Hình 2.5: Quy trình quản lý thu tại cơ quan BHXH huyện Thanh Sơn ......... 54 Hình 2.6. Số lƣợng đơn vị tham gia BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Thanh Sơn giai đoạn 2016-2018 ................................................................................ 60 Hình 2.7. Tình hình nợ đọng BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Thanh Sơn . 75 giai đoạn 2016-2018 ........................................................................................ 75 1 PHẦN 1: MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hệ thống các cơ quan bảo hiểm xã hội (BHXH) là cơ quan chịu sự quản lý nhà nƣớc (QLNN) về thực hiện chế độ BHXH, BHYT, BHTN và quỹ BHXH theo quy định, không vì mục đích sinh lợi. Vì vậy yếu tố quản lý luôn đƣợc xem là vấn đề quan trọng để đảm bảo BHXH, BHYT, BHTN có vai trò trụ cột, và phát triển bền vững. Công tác thu BHXH không chỉ quyết định đến sự hình thành, sử dụng quỹ BHXH mà còn đảm bảo quyền lợi cho đối tƣợng tham gia BHXH. Hoạt động quản lý công tác thu BHXH ảnh hƣởng trực tiếp đến công tác chi và quá trình thực hiện chính sách BHXH trong tƣơng lai. Do BHXH cũng nhƣ các loại hình bảo hiểm khác đều dựa trên nguyên tắc “có đóng, có hƣởng”, công tác thu nộp BHXH đã đặt ra yêu cầu thu đúng, đủ, kịp thời. Tuy nhiên, nhiều lao động thuộc diện bắt buộc tham gia BHXH nhƣng chƣa đƣợc tham gia, tập trung chủ yếu ở các doanh nghiệp vừa và nhỏ, các hợp tác xã, hộ kinh doanh cá thể có thuê mƣớn, sử dụng và trả công cho ngƣời lao động. Tình trạng nợ đọng BHXH của các đơn vị sử dụng lao động luôn là vấn đề nhức nhối đối với ngành BHXH. Mỗi năm số tiền các đơn vị sử dụng lao động nợ đọng lên tới hàng tỷ đồng. Chính điều này đã gây khó khăn cho công tác quản lý thu BHXH. Trong những năm qua, BHXH huyện Thanh Sơn đã có nhiều cố gắng, nỗ lực trong công tác thu BHXH cho lao động ở các thành phần kinh tế. Nhƣng thực tế, quản lý thu vẫn chƣa đạt đƣợc mục tiêu đề ra, các đối tƣợng tham gia BHXH hiện tại chƣa thực hiện đúng quy định về phƣơng thức thu, nộp, mức lƣơng đóng BHXH; tình trạng nợ đọng, chốn đóng vẫn xảy ra; công tác phát triển đối tƣợng tham gia BHXH gặp khó khăn, thực hiện đóng BHXH cho ngƣời lao động theo mức thấp không đúng với thu nhập thực tế của ngƣời lao động; hoặc ngƣời lao động ký hợp đồng đã lâu nhƣng vẫn chƣa đƣợc tham gia 2 BHXH. … Ngoài yếu tố khách quan các doanh nghiệp gặp khó khăn trong sản xuất, kinh doanh thì công tác phối hợp với các ngành có liên quan để nắm bắt, điều tra tình hình về lao động chƣa đƣợc thƣờng xuyên. Việc xử lý các vi phạm về BHXH chƣa nghiêm. Một thực tế nữa là ngƣời lao động nhận thức còn hạn chế, thiếu hiểu biết về BHXH nên chƣa tham gia đóng BHXH hoặc không quan tâm đến việc chủ sử dụng lao động có đóng BHXH cho mình hay không. Chỉ khi gặp phải rủi ro, hoặc cần đƣợc hƣởng thì mới thấy đƣợc ý nghĩa của việc tham gia BHXH. Là một cán bộ công tác tại BHXH huyện Thanh sơn, với mong muốn góp phần nâng cao hoạt động của đơn vị, tác giả thực hiện nghiên cứu vấn đề “Quản lý thu BHXH tại BHXH huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ” làm đề tài luận văn thạc sĩ kinh tế, chuyên ngành Quản lý kinh tế. 2. Tổng quan các nghiên cứu có liên quan Các công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề quản lý thu BHXH có rất nhiều, với khả năng nghiên cứu của tác giả thể hiện nhƣ sau: - Năm 2008, BHXH Việt Nam có đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ mã số CB2008-08-05: “Cơ sở khoa học xây dựng dữ liệu phục vụ cho mục tiêu tính toán cân đối quỹ BHXH” do TS Trịnh Thị Hoa làm chủ nhiệm đề tài. Đề tài đánh giá đƣợc thực trạng hoạt động thống kê hiện nay của BHXH Việt Nam. Hoàn thiện hệ thống dữ liệu phục vụ hoạt động thống kê trong tính toán cân đối quỹ BHXH. - Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ: "Chiến lƣợc phát triển BHXH phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội đến năm 2020"do tác giả TS. Nguyễn Huy Ban. Đề tài chủ yếu nghiên cứu hoạt động BHXH trong mối quan hệ phát triển kinh tế, BHXH là nhân tố ảnh hƣởng đến sự phát triển kinh tế; những yêu cầu để phát triển BHXH đáp ứng sự phát triển kinh tế và xã hội. Đề tài đã nêu những quan điểm và định hƣớng cơ bản để phát triển BHXH ở Việt Nam, đồng thời đề ra một số giải pháp cho việc hoạch định chính sách 3 BHXH ở Việt Nam, nhƣ dự báo dân số và lao động đến năm 2020; vấn đề BHXH cho các loại hình LĐ khác nhau; các nguồn đóng góp, mức đóng góp và cơ chế quản lý sử dụng quỹ BHXH. - Năm 2015, tác giả Trần Thị Thúy với đề tài thạc sỹ "Quản lý thu BHXH tại BHXH Hà Nội", trƣờng Đại học Kinh tế, Đại học quốc gia Hà Nội - Tác giả Trần Thị Thu Phƣơng (2015), "Quản lý thu BHXH trên địa bàn tỉnh Nam Định" - Năm 2015, tác giả Lê Thúy Hằng với đề tài thạc sỹ "Quản lý thu BHXH tại Quận Đống Đa, Hà Nội" - Tác giả Nguyễn Dƣơng (2015), với đề tài thạc sỹ "Thực trạng quản lý thu BHXH và một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu trên địa bàn huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang." - Tác giả Trƣơng Quốc Thịnh (2015), "Hoàn thiện quản lý BHXH tại BHXH tỉnh Bắc Ninh" - Tác giả TS Bùi Thị Hồng Việt (Trƣờng ĐH KTQD) và Phạm Thị Thanh Nga (BHXH tỉnh Điện Biên) (2017), trên trang điện tử tapchicongthuong.vn với đề tài "Quản lý thu BHXH bắt buộc từ các DN ngoài Nhà nƣớc của BHXH tỉnh Điện Biên"… Qua tìm hiểu các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài, tác giả khẳng địnhđề tài"Quản lý thu BHXH tại BHXH huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ" chƣa đƣợc các tác giả nào nghiên cứu về trƣớc. Trên cơ sở kế thừa một số kết quả đã nghiên cứu và với mong muốn tập trung nghiêncứu một cách cụ thể hơn về công tác quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ.Trên kết quả phân tích đánh giá đƣợc thực trạng quản lý thu BHXH huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ, tìm ra điểm mạnh, điểm yếu, những mặt đạt đƣợc cũng nhƣ hạn chế để đƣa ra các giải pháp hoàn thiện quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ giai đoan tới. Và các kiến nghị đối với các tổ chức liên quan: Nhà nƣớc, 4 cơ quan BHXH, ngƣời sử dụng lao động, ngƣời lao động,… trong việc xử lý vấn đề quản lý thu BHXH hiện nay. 3. Mục tiêu nghiên cứu 3.1. Mục tiêu chung Nghiên cứu thực trạng quản lý thu BHXH tại BHXH huyện Thanh Sơn, từ đó đề xuất những đóng góp cụ thể nhằm tăng cƣờng quản lý thu BHXH ở huyện Thanh Sơn trong thời gian tới. 3.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống lý luận về công tác quản lý thu BHXH. - Đánh giá công tác quản lý thu BHXH tại BHXH huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ năm 2016- 2018, những kết quả đạt đƣợc, hạn chế và nguyên nhân quản lý thu BHXH tại BHXH huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ cần khắc phục. - Đề xuất giải pháp, kiến nghị tăng cƣờng quản lý thu BHXH tại cơ quan BHXH huyện Thanh Sơn trong thời gian tới. 4. Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Quản lý thu BHXH tại BHXH huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu về công tác thu BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ bao gồm lập kế hoạch, tổ chức quản lý thu, thanh kiểm tra công tác quản lý thu BHXH (bắt buộc) trên địa bàn huyện Thanh Sơn. - Về địa điểm nghiên cứu: Tại cơ quan BHXH huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ. - Về thời gian: Số liệu nghiên cứu từ năm 2016 đến năm 2018. 5 5. Phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Quy trình Nghiên cứu Nghiên cứu tổng quan CSLL và thực tiễn về quản lý thu BHXH Nội dung và các nhân tố ảnh hƣởng QL thu BHXH Thu thập tài liệu, số liệu về hoạt động thu BHXH (bắt buộc) tại Huyện Thanh Sơn, Phú Thọ 2016 - 2018 Tập hợp và phân tích số liệu Viết báo cáo 5.2. Phương pháp thu thập số liệu - Tổng hợp tài liệu, số liệu từ nhiều nguồn khác nhau (qua các công trình NCKH trƣớc đây, website, tạp chí, báo cáo tổng kết thu BHXH của Huyện Thanh Sơn), các VBPL, các quy định cụ thể đối với công tác thu BHXH tại Việt Nam làm căn cứ để xác định nội dung và phân tích "công tác quản lý thu BHXH tại huyện Thanh Sơn". Phối hợp sử dụng các công cụ minh họa trực quan cho các số liệu phân tích nhƣ sơ đồ, đồ thị... so sánh các số liệu để thấy xu hƣớng biến động của các chỉ tiêu từ đó đƣa ra các biện pháp quản lý và điều chỉnh kịp thời. 5.3. Phương pháp thống kê - Phƣơng pháp thống kê mô tả đƣợc sử dụng để mô tả chỉ tiêu phân tích từ thực nghiệm qua các cách thức khác nhau. Từ đó, phân tích hoạt động 6 thu, quản lý, rà soát và mở rộng đối tƣợng thu, quản lý chặt chẽ mức đóng, hồ sơ đóng, thông tin, báo cáo và đề ra các biện pháp chống thất thu BHXH, đảm bảo cân đối quỹ nhằm tăng cƣờng quản lý thu BHXH tại BHXH huyện Thanh Sơn. 5.4. Phương pháp xử lý, tổng hợp thông tin Trên cơ sở các tài liệu, số liệu thu thập đƣợc, tác giả xử lý số liệu nhằm đảm bảo tính logic, hợp lý bằng phƣơng pháp hệ thống, so sánh, biểu đồ. Từ đó tác giả tổng hợp thông tin nhằm đánh giá hiện trạng, xu hƣớng vận động các chỉ tiêu phân tích. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài - Mặt lý luận: Góp phần bổ sung, hoàn thiện, và hệ thống hóa các lý luận về công tác QL thu BHXH tại BHXH cấp huyện - Mặt thực tiễn: Kết quả đề tài ứng dụng các giải pháp hoàn thiện quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ. Là tài liệu giá trị tham khảo cho các nhà quản lý, các đơn vị, cá nhân khác quan tâm đến công tác này. 7. Kết cấu của luận văn Bố cục luận văn gồm ba chƣơng sau: Chƣơng 1: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý thu Bảo Hiểm Xã Hội Chƣơng 2: Thực trạng công tác quản lý thu Bảo Hiểm Xã Hội bắt buộc tại Bảo Hiểm Xã Hôi huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ Chƣơng 3: Giải pháp nhằm tăng cƣờng công tác quản lý thu Bảo Hiểm Xã Hội tại BHXH huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ 7 CHƢƠNG 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý thu bảo hiểm xã hội 1.1.1. Khái niệm BHXH Theo tác giả Nguyễn Tiệp (2013), Giáo trình BHXH, NXB Lao động xã hội: "Trong cuộc sống, để thỏa mãn những nhu cầu tối thiểu, con ngƣời phải lao động sản xuất để có thu nhập. Tuy nhiên, không phải NLĐ nào cũng có đủ điều kiện về sức khỏe, khả năng lao động hoặc những may mắn khác để hoàn thành nhiệm vụ lao động, công tác hoặc tạo nên cho mình và gia đình một cuộc sống ấm no hạnh phúc. Ngƣợc lại, ngƣời nào cũng có thể gặp phải những rủi ro, bất hạnh nhƣ ốm đau, tai nạn, hay già yếu, chết hoặc thiếu công việc làm do những ảnh hƣởng của tự nhiên, của những điều kiện sống và sinh hoạt cũng nhƣ các tác nhân xã hội khác…Khi rơi vào trƣờng hợp bị giảm hoặc mất khả năng lao động nói trên, các nhu cầu cần thiết của cuộc sống không vì thế mà mất đi, trái lại có những điều kiện cần thiết còn tăng lên, thậm chí có thể xuất hiện thêm nhu cầu mới nhƣ khi ốm đau cần đƣợc khám chữa bệnh. BHXH ra đời giải là pháp hữu hiệu giúp con ngƣời vƣợt qua những khó khăn nêu trên. BHXH trở thành nền tảng cơ bản của hệ thống an sinh xã hội của mỗi quốc gia, đƣợc thực hiện ở hầu hết các nƣớc trên thế giới và ngày càng phát triển.Hiện nay, có nhiều khái niệm khác nhau về BHXH tùy theo góc nhìn của các nhà nghiên cứu. - Từ giác độ Pháp luật: BHXH là một chế độ pháp định bảo vệ NLĐ, sử dụng tiền đóng góp của NSDLĐ, NLĐ và đƣợc sự tài trợ, bảo hộ của Nhà nƣớc, nhằm trợ cấp vật chất cho ngƣời đƣợc bảo hiểm và gia đình họ trong trƣờng hợp bị giảm hoặc mất thu nhập bình thƣờng do ốm đau, tai nạn lao 8 động, thai sản, hết tuổi lao động theo quy định của Pháp luật (nghỉ hƣu) hoặc chết. - Từ giác độ tài chính: BHXH là thuật (kỹ thuật) chia sẻ rủi ro và tài chính giữa những ngƣời tham gia bảo hiểm theo quy định của Pháp luật và nó đƣợc hiểu cụ thể là quá trình thành lập và sử dụng quỹ tiền tệ dự trữ của cộng đồng những ngƣời lao động, có sự bảo trợ của Nhà nƣớc nhằm san sẻ rủi ro, đảm bảo thu nhập cho họ và gia đình trong những trƣờng hợp cần thiết theo quy định của pháp luật. - Từ giác độ chính sách xã hội: BHXH là một chính sách xã hội nhằm đảm bảo đời sống vật chất cho NLĐ khi họ không may gặp phải các rủi ro xã hội, nhằm góp phần đảm bảo an toàn xã hội." Theo Luật Lao động: "BHXH là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho NLĐ khi họ bị mất hoặc giảm khoản thu nhập từ nghề nghiệp do bị mất hoặc giảm khả năng lao động hoặc mất việc làm do những rủi ro xã hội thông qua việc hình thành, sử dụng một quỹ tài chính do sự đóng góp của các bên tham gia BHXH, nhằm góp phần đảm bảo an toàn đời sống của NLĐ và gia đình họ, đồng thời góp phần bảo đảm an toàn xã hội." Theo điều 3 Luật BHXH số 58/2014/QH13 ngày 20/10/2014: "BHXH là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của ngƣời lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ BHXH”. Theo tác giả Nguyễn Tiệp (2013), Giáo trình BHXH, NXB Lao động xã hội: "Bản chất của BHXH là sản phẩm tất yếu của nền kinh tế hàng hóa. Khi trình độ phát triển kinh tế của một quốc gia đạt đến một mức độ nào đó thì hệ thống BHXH có điều kiện ra đời phát triển. Thực chất BHXH là sự tổ chức bù 9 đắp hậu quả của những rủi ro hoặc các sự kiện bảo hiểm. BHXH là quá trình tổ chức sử dụng thu nhập cá nhân và tổng sản phẩm trong nƣớc để thỏa mãn nhu cầu an toàn kinh tế của NLĐ và an toàn xã hội. Mối quan hệ giữa các bên trong BHXH phát sinh trên cơ sở nền tảng là quan hệ lao động giữa ba bên: Ngƣời sử dụng lao động, ngƣời lao động và cơ quan BHXH thông thƣờng là các cơ quan chuyên trách do Nhà nƣớc lập ra và đƣợc Nhà nƣớc bảo trợ. Về mặt xã hội, do có sự chia sẻ rủi ro của xã hội, NLĐ chỉ phải đóng góp một khoản nhỏ trong thu nhập của mình cho quỹ BHXH, nhƣng xã hội sẽ có một lƣợng vật chất đủ lớn trang trải những rủi ro xảy ra. Ở đây, BHXH đã thực hiện nguyên tắc lấy của số đông bù cho số ít." 1.1.2. Vai trò của BHXH Theo tác giả Hoàng Mạnh Cừ và Đoàn Thị Thu Hƣơng (2011), Giáo trình BHXH, Học viện Tài chính, NXB Tài chính: "Trong sự phát triển của nền kinh tế hiện nay, BHXH đang ngày càng chứng minh đƣợc vai trò vô cùng quan trọng trên các phƣơng diện sau: Một là, quỹ BHXH hình thành từ việc đóng góp của ngƣời lao động, thông qua hoạt động và những chính sách trợ cấp lƣơng hƣu, ốm đau, thai sản, tại nạn lao động... quỹ BHXH tham gia vào việc phân phối lại thu nhập giữa những ngƣời lao động với nhau, giữa những ngành nghề sản xuất khác nhau , giữa những ngƣời thu nhập cao và thu nhập thấp, giữa các giới, giữa những ngƣời may mắn và kém may mắn. Nhƣ vậy, BHXH đã góp phần rất lớn thực hiện công bằng xã hội, giảm bớt khoảng cách giàu nghèo trong đời sống . Hai là, các chi phí BHXH thƣờng phát sinh ngẫu nhiên, không đồng đều, dàn trải theo thời gian, đặc biệt là những chi phí trợ cấp ốm đau, tai nạn nghề nghiệp hay trợ cấp dài hạn, nên quỹ BHXH luôn luôn có một lƣợng chƣa đƣợc sử dụng đến. Do đòi hỏi khả năng an toàn, dễ dàng thuận tiện trong việc thu hồi vốn nên hƣớng đầu tƣ của BHXH thƣờng là cho Chính phủ vay để trợ 10 cấp cho doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế, hoặc trực tiếp đầu tƣ vào các công trình xây nhà ở cho ngƣời lao động, xây dựng đƣờng xá, trƣờng học.. Bên cạnh đó, quỹ BHXH còn góp phần tạo ra những cơ sở sản xuất kinh doanh mới, việc làm mới cho ngƣời lao động, từ đó giải quyết vấn nạn thất nghiệp, tăng thu nhập cho ngƣời lao động. Quỹ BHXH đang từng bƣớc đóng góp vào sự phát triển lớn mạnh của nền kinh tế. Thật vậy, Đảng và Nhà nƣớc ta đã khẳng định tăng trƣởng kinh tế - xã hội dựa trên nội lực là chính do đó khoản đầu tƣ tiền nhàn rỗi từ Quỹ BHXH là một nguồn tiền rất quan trọng. Ba là, BHXH đóng vai trò quan trọng đảm bảo an sinh xã hội. An sinh xã hội là những biện pháp công cộng nhằm giúp cho các cá nhân, hộ gia đình và cộng đồng đƣơng đầu và kiềm chế đƣợc nguy cơ tác động đến thu nhập nhằm giảm tính dễ bị tổn thƣơng và những bấp bênh về thu nhập. Trong cuộc sống, rủi ro là những điều tất yếu và khó tránh khỏi, bảo hiểm vận hành giống nhƣ một cơ chế chuyển giao rủi ro. Khi ngƣời lao động gặp phải những rủi ro nhƣ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp hay tai nạn giao thông làm mất khả năng lao động tạm thời, là gánh nặng cho gia đình, BHXH sẽ góp phần trợ giúp cho họ bằng cách tạo ra những thu nhập thay thế, những điều kiện lao động thuận lợi…giúp họ ổn định cuộc sống, yên tâm công tác, mang lại sự an tâm, tin tƣởng vào tƣơng lai. BHXH hỗ trợ các công cụ phòng ngừa rủi ro và hạn chế tổn thất ở mức thấp nhất có thể thông qua việc tài trợ việc lắp đặt gƣơng phản chiếu giao thông; xây dựng đƣờng lánh nạn tại những tuyến đƣờng nguy hiểm, thƣờng xảy ra tai nạn, tài trợ phát triển y tế cộng đồng… Nhƣ vậy, BHXH là một trong những chính sách xã hội thiết yếu của mỗi quốc gia nhằm ổn định đời sống kinh tế- an sinh xã hội và góp phần làm vững chắc thể chế chính trị." 1.1.3. Nguyên tắc thực hiện chính sách BHXH Theo Giáo trình Quản trị BHXH của trƣờng ĐH Lao động – xã hội (2009):