Tài liệu Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường tiểu học cổ loa quận phú nhuận thành phố hồ chí minh trong bối cảnh hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NGUYỄN THỊ HỒNG THẮM QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC CỔ LOA QUẬN PHÚ NHUẬN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÍ GIÁO DỤC HÀ NỘI – 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NGUYỄN THỊ HỒNG THẮM QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC CỔ LOA QUẬN PHÚ NHUẬN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÍ GIÁO DỤC CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÍ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 60 14 01 14 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. GVC LÊ NGỌC THẠCH HÀ NỘI – 2015 LỜI CẢM ƠN Tác giả luận văn chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Khoa sau đại học trường Đại học Giáo Dục - Đại học Quốc gia Hà Nội, Phòng Giáo dục và Đào tạo quận Phú Nhuận, Ban giám hiệu và toàn thể Hội đồng Sư phạm trường tiểu học Cổ Loa, quận Phú Nhuận đã tạo điều kiện thuận lợi để tác giả hoàn thành chương trình Cao học ngành Quản lý giáo dục và hoàn thành luận văn này. Tác giả bày tỏ lòng tri ân đến Quý thầy, cô đã tận tình truyền đạt kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm và hướng dẫn cách thức nghiên cứu, tìm kiếm tri thức khoa học. Trong quá trình khảo sát, nghiên cứu đề tài, tác giả đã nhận được sự hỗ trợ tận tình của Ban giám hiệu và toàn thể Hội đồng Sư phạm trường tiểu học Cổ Loa, quận Phú Nhuận đã cung cấp thông tin, tạo điều kiện cho tác giả tiến hành khảo sát thực tế, thu thập tài liệu. Đặc biệt, tác giả xin gửi đến tới thầy giáo Tiến sĩ – Giảng Viên Chính Lê Ngọc Thạch lòng biết ơn sâu sắc về sự hướng dẫn tận tình, chu đáo và hiệu quả trong suốt quá trình thực hiện đề tài này. Mặc dù có nhiều cố gắng trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu song bản luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được ý kiến đóng góp của các thầy, cô giáo và bạn bè đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, tháng 10 năm 2015 Tác giả Nguyễn Thị Hồng Thắm i DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BGD & ĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo CBQL Cán bộ quản lý CHXHCN Cộng hòa xã hội chủ nghĩa CSVC Cơ sở vật chất ĐDDH Đồ dùng dạy học GD Giáo dục GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GVCN Giáo viên chủ nhiệm GV Giáo viên HS Học sinh NXB Nhà xuất bản PPDH Phương pháp dạy học QLGD Quản lý giáo dục QL Quản lý QLNT Quản lý nhà trường TCM Tổ chuyên môn TTCM Tổ trưởng chuyên môn ii MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... i DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................ ii MỤC LỤC.......................................................................................................iii DANH MỤC BẢNG BIỂU, HINH, SƠ ĐỒ ................................................. vi MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN L Ý HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC ................................................... 9 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề: ........................................................................ 9 1.2. Một số vần đề về quản lý nhà trường và quản lý hoạt động tổ chuyên môn11 1.2.1. Quản lý và quản lý giáo dục.................................................................. 11 1.2.2. Quản lý nhà trường tiểu học .................................................................. 13 1.2.3. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong trường tiểu học ..................... 16 1.3. Tổ chuyên môn và hoạt động của tổ chuyên môn trong trường tiểu học 17 1.3.1. Vị trí, vai trò của tổ chuyên môn trong trường tiểu học ....................... 17 1.3.3. Tổ trưởng chuyên môn (TTCM) và vai trò của TTCM trong trường tiểu học ................................................................................................................... 19 1.4. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường tiể u ho ̣c: ............................. 23 1.4.1. Nguyên tắc quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường tiể u ho ̣c ......... 23 1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường tiể u ho ̣c ............ 25 1.5. Những yếu tố tác động tới quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường tiể u học ................................................................................................................... 41 1.5.1. Yế u tố khách quan................................................................................. 41 1.5.2. Yế u tố chủ quan .................................................................................... 42 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC CỔ LOA QUẬN PHÚ NHUẬN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .................................................................................... 46 2.1. Đặc điểm trường tiểu học Cổ Loa quận Phú Nhuận , thành phố Hồ Chí Minh ................................................................................................................ 46 2.1.1. Tình hình địa phương ............................................................................ 46 iii 2.1.2. Đặc điểm nhà trường ............................................................................. 47 2.2. Thực tra ̣ng hoa ̣t đô ̣ng của tổ chuyên môn ................................................ 53 2.2.1. Đánh giá về vai trò của tổ chuyên môn trong nhà trường .................... 55 2.2.2. Đánh giá về mức độ thực hiện các nhiệm vụ theo quy định của tổ chuyên môn trong nhà trường ......................................................................... 56 2.2.3. Đánh giá những phẩm chất và năng lực cần có của tổ trưởng chuyên môn trong nhà trường ...................................................................................... 57 2.2.4. Đánh giá mức độ thực hiện các nhiệm vụ theo quy định của tổ trưởng chuyên môn tại Trường Tiểu học Cổ Loa ....................................................... 59 2.2.5. Các yếu tố tác động đến chất lượng hoạt động tổ chuyên môn trong nhà trường .............................................................................................................. 60 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn của tổ trưởng chuyên môn ở trường Tiểu học Cổ Loa quận Phú Nhuận: ..................................................... 64 2.3.1. Thực tra ̣ng xây dựng kế hoạch hoa ̣t đô ̣ng tổ chuyên môn .................... 64 2.3.2. Thực tra ̣ng quản lý hoạt động dạy học của TTCM ............................... 65 2.3.3. Thực tra ̣ng tổ chức kiểm tra, đánh giá hoạt động chuyên môn. ........... 67 2.3.4. Thực tra ̣ng thực hiê ̣n công tác tham mưu với ban giám hi ệu trong phân công phân nhiê ̣m giáo viên. ............................................................................ 67 2.3.5. Thực tra ̣ng xây dựng môi trường văn hóa , thân thiê ̣n trong tổ chuyên môn. ................................................................................................................. 69 2.3.6. Thực tra ̣ng quản lý các điề u kiê ̣n da ̣y ho ̣c và giáo du ̣c toàn diê ̣n ......... 70 2.3.7. Thực trạng quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn ........................................ 71 2.4. Đánh giá kết quả nghiên cứu thực trạng và nguyên nhân thực trạng hoạt động quản lý của TTCM ở trường tiể u ho ̣c Cổ Loa quận Phú Nhuận............ 72 2.4.1. Những thành công ................................................................................. 75 2.4.2. Những hạn chế ...................................................................................... 75 2.4.3. Nguyên nhân của những thành công và hạn chế tồn tại ....................... 75 2.4.4. Một số vấn đề cấp thiết đặt ra cần giải quyết trong quản lý của TTCM ở trường tiể u ho ̣c Cổ Loa, quận Phú Nhuận – TPHCM ..................................... 76 CHƢƠNG 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC CỔ LOA QUẬN PHÚ iv NHUẬN, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY ................................................................................................................ 78 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ............................................................ 78 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ hệ thống ......................................... 78 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ....................................................... 79 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả, khả thi ........................................... 80 3.2. Biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng hoạt động tổ chuyên môn ở trường tiểu học Cổ Loa, quâ ̣n Phú Nhuâ ̣n, TP. Hồ Chí Minh ........................ 80 3.2.1. Biê ̣n pháp 1: Nâng cao nhâ ̣n thức cho giáo viên về tầ m quan tro ̣ng của tổ chuyên môn và sinh hoa ̣t tổ chuyên mô n trong hoa ̣t đô ̣ng giáo du ̣c của nhà trường .............................................................................................................. 80 3.2.2. Biê ̣n pháp 2: Xây dựng chă ̣t chẽ , cụ thể kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn .................................................................................................................. 82 3.2.3. Biện pháp 3: Thường xuyên kiểm tra, quản lý giáo viên thực hiện quy chế chuyên môn, xây dựng các tiêu chí đánh giá xếp loại giáo viên về hoạt động chuyên môn ............................................................................................ 87 3.2.4. Biện pháp 4: TTCM tham mưu , phối hợp với Ban giám hiê ̣u đảm bảo các điều kiện cho tổ chuyên môn hoa ̣t đô ̣ng hiê ̣u quả ; xây dựng môi trường giáo dục thân thiện, tạo động lực phấn đấu cho giáo viên và học sinh........... 91 3.2.5. Biện pháp 5: Đổi mới hình thức sinh hoạt để nâng cao chất lượng hoạt đô ̣ng tổ chuyên môn ........................................................................................ 95 3.3. Khảo nghiệm mức độ cần thiế t và khả thi của các biện pháp ................ 101 3.3.1. Mục đích khảo nghiệm ........................................................................ 101 3.3.2. Đối tượng khảo nghiệm....................................................................... 101 3.3.3. Nô ̣i dung và kết quả khảo nghiệm ...................................................... 101 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................. 107 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 111 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 114 v DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, HÌNH, SƠ ĐỒ Bảng 2.1: Danh hiệu khen thưởng của học sinh trường tiểu học Cổ Loa trong 3 năm học từ 2012 – 2015 ............................................................................... 49 Bảng 2.2: Chất lượng giáo dục trường tiểu học Cổ Loa trong 3 năm học từ 2012 – 2015 ..................................................................................................... 50 Bảng 2.3: Thực trạng trình độ đội ngũ giáo viên trường tiểu học Cổ Loa .... 52 Bảng 2.4: Thông tin cá nhân của CBQL và GV tham gia trả lời nghiên cứu tại Trường Tiểu học Cổ Loa, quận Phú Nhuận, TP. Hồ Chí Minh ...................... 53 Bảng 2.5: Vị trí, vai trò của tổ chuyên môn trong nhà trường qua phân tích điểm trung bình (M) và độ lệch chuẩn (SD) ................................................... 55 Bảng 2.6: Đánh giá mức độ thực hiện các nhiệm vụ theo quy định của tổ chuyên môn tại Trường Tiểu học Cổ Loa qua phân tích điểm trung bình (M) và độ lệch chuẩn (SD) ..................................................................................... 57 Bảng 2.7: Đánh giá mức độ thực hiện những phẩm chất và năng lực cần có của tổ trưởng chuyên môn trong nhà trường qua phân tích điểm trung bình (M) và độ lệch chuẩn (SD) .............................................................................. 58 Bảng 2.8: Đánh giá mức độ thực hiện các nhiệm vụ theo quy định của tổ trưởng chuyên môn tại Trường Tiểu học Cổ Loa qua phân tích điểm trung bình (M) và độ lệch chuẩn (SD) ...................................................................... 60 Bảng 2.9: Đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố tác động đến chất lượng hoạt động tổ chuyên môn trong nhà trường. ........................................ 61 Bảng 2.10: Đánh giá thực trạng của việc xây dựng kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn tại Trường Tiểu học Cổ Loa qua phân tích điểm trung bình (M) và độ lệch chuẩn (SD) ..................................................................................... 65 Bảng 2.11: Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học của tổ trưởng chuyên môn tại Trường Tiểu học Cổ Loa qua phân tích điểm trung bình (M) và độ lệch chuẩn (SD) ............................................................................... 66 Bảng 2.12: Đánh giá thực trạng tổ chức kiểm tra, đánh giá hoạt động chuyên môn tại Trường Tiểu học Cổ Loa qua phân tích điểm trung bình (M) và độ lệch chuẩn (SD) ......................................................................................... 67 vi Bảng 2.13: Đánh giá thực trạng công tác tham mưu với Ban giám hiệu trong phân công, phân nhiệm giáo viên tại Trường Tiểu học Cổ Loa qua phân tích điểm trung bình (M) và độ lệch chuẩn (SD) ................................................... 68 Bảng 2.14: Đánh giá thực trạng xây dựng môi trường văn hóa , thân thiê ̣n trong tổ chuyên môn tại Trường Tiểu học Cổ Loa qua phân tích điểm trung bình (M) và độ lệch chuẩn (SD) ...................................................................... 69 Bảng 2.15: Đánh giá thực trạng quản lý các điề u kiê ̣n dạy học và giáo dục toàn diện tại Trường Tiểu học Cổ Loa qua phân tích điểm trung bình (M) và độ lệch chuẩn (SD) .......................................................................................... 70 Bảng 2.16: Đánh giá thực trạng quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn tại Trường Tiểu học Cổ Loa qua phân tích điểm trung bình (M) và độ lệch chuẩn (SD) 72 Bảng 2.17: Tóm tắt kết quả đánh giá thực trạng của việc thực hiện các nội dung quản lý hoạt động TCM tại Trường Tiểu học Cổ Loa qua phân tích điểm trung bình (M) và độ lệch chuẩn (SD) ................................................... 73 Bảng 2.18: Hệ số tương quan Pearson (Correlations) giữa các biến số dự đoán và Sự hài lòng của giáo viên đối với việc quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở Trường Tiểu học Cổ Loa quận Phú Nhuận, TP.Hồ Chí Minh ............. 74 Bảng 3.1: Đánh giá tính cần thiết của các biện pháp quản lý hoạt động của TCM tại Trường TH Cổ Loa quận Phú Nhuận qua phân tích điểm trung bình (M) và độ lệch chuẩn (SD) ............................................................................ 103 Bảng 3.2: Đánh giá tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động của TCM tại Trường TH Cổ Loa quận Phú Nhuận qua phân tích điểm trung bình (M) và độ lệch chuẩn (SD) ............................................................................ 104 Sơ đồ 3.1: Quy trình xây dựng kế hoạch TCM ............................................... 87 Hình 1.1. Sơ đồ quy trình xây dựng kế hoạch TCM........................................ 28 Hình 1.2. Sơ đồ chu trình quản lý kế hoạch của TTCM ................................. 30 Hình 2.1: Sơ đồ tổ chức trường tiểu học Cổ Loa ........................................... 51 Hình 2.2: Sự hài lòng của CBQL & GV về hoạt động của Tổ chuyên môn tại trường Tiểu học Cổ Loa qua điểm trung bình (M) của thang đo 5 điểm-Likert.73 vii MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài: 1.1. Về mặt lý luận: Giáo dục và đào tạo là một vấn đề hết sức quan trọng trong đời sống chính trị của mỗi nước, là biểu hiện trình độ phát triển của mỗi nước. Trải qua các kỳ Đại hội của Đảng từ năm 1979 đến nay, Đảng và Nhà nước ta luôn khẳng định xem giáo dục là “bộ phận quan trọng của cuộc cách mạng tư tưởng; thực thi nhiệm vụ chăm sóc và giáo dục thế hệ trẻ từ nhỏ đến lúc trưởng thành; thực hiện tốt nguyên lý giáo dục học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, nhà trường gắn liền với xã hội.” (Nghị quyết của Đại hội lần thứ IV của Đảng (1979), Quyết định số 14-NQ/TW về cải cách giáo dục với tư tưởng). Đại hội Đảng lần thứ IX cũng nêu rõ: "Tiếp tục nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đổi mới nội dung, phương pháp dạy và học, hệ thống trường lớp và hệ thống quản lý giáo dục; thực hiện chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá". Đại hội Đảng lần thứ X tiếp tục khẳng định: "Giáo dục và đào tạo cùng với khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là nền tảng và động lực thúc đẩy công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước"; nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện; đổi mới cơ cấu tổ chức, cơ chế quản lý, nội dung, phương pháp dạy và học; thực hiện "chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá", chấn hưng nền giáo dục Việt Nam; chuyển dần mô hình giáo dục hiện nay sang mô hình giáo dục mở - mô hình xã hội học tập với hệ thống học tập suốt đời, đào tạo liên tục, liên thông giữa các bậc học, ngành học; xây dựng và phát triển hệ thống học tập cho mọi người và những hình thức học tập, thực hành linh hoạt, đáp ứng nhu cầu học tập thường xuyên; tạo nhiều khả năng, cơ hội khác nhau cho người học, bảo đảm sự công bằng xã hội trong giáo dục. Tại Hội nghị lần thứ 8 khóa XI, Ban chấp hành Trung ương Đảng đã ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW với nội dung Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa – hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Đảng và Nhà nước xác định mục tiêu của đổi mới lần này là: Tạo chuyển 1 biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả. Xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; có cơ cấu và phương thức giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng xã hội học tập; bảo đảm các điều kiện nâng cao chất lượng; chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế hệ thống giáo dục và đào tạo; giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa và bản sắc dân tộc. Phấn đấu đến năm 2030, nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực. Nghị quyết cũng đề ra mục tiêu cụ thể cho từng cấp học. Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời. Để đạt được các mục tiêu đó, chúng ta cũng có hệ thống các giải pháp tương ứng. Trong số các giải pháp mà Nghị quyết 29 đề ra, có 2 giải pháp được xem như là giải pháp đột phá giúp cho nền giáo dục Việt Nam chuyển biến mạnh mẽ, đó là giải pháp: (1) tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học; và (2) phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo. Trong những năm qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có những chỉ đạo đổi mới công tác quản lý trường học như: đổi mới hệ thống quản lý giáo dục, nội dung, phương pháp và hình thức quản lý giáo dục bước đầu đã có những tác động tích cực đáng kể đến chất lượng giáo dục; đổi mới quản lý các hoạt động của trường phổ thông nói chung, đã có tác động trực tiếp đến chất lượng giảng dạy và học tập, quyết định đến chất lượng giáo dục và đào tạo của nhà 2 trường. Để chất lượng của giáo dục và đào tạo đáp ứng được yêu cầu phát triển đó không thể không kể đến yếu tố con người vì hiệu quả và chất lượng giáo dục phụ thuộc chính vào giáo viên và công tác quản lý hoạt động của họ trong nhà trường, trong đó công tác chuyên môn không kém phần quan trọng. Chất lượng giáo dục phụ thuộc rất nhiều vào hoạt động dạy và học, phụ thuộc vào phương pháp giáo dục đào tạo, các hoạt động và phương pháp quản lý giáo dục và nhiều yếu tố khác. Trong nhà trường, đội ngũ giáo viên là lực lượng chủ chốt tham gia các hoạt động giáo dục. Giáo viên trong trường Tiểu học được tổ chức thành tổ chuyên môn theo khối lớp hoặc theo nhóm môn học. Tổ chuyên môn là mắt xích quan trọng trong cơ cấu tổ chức của nhà trường. Hoạt động của các tổ chuyên môn quyết định trực tiếp đến sự phát triển của nhà trường và chất lượng dạy học của thầy và trò. Công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn có vai trò quyết định chất lượng giáo dục – đào tạo của mọi cơ sở giáo dục . Đó là hoa ̣t đô ̣ng nghiê ̣p vụ mà bất kỳ nhà quản lý ở cấp nào , cương vi ̣nào cũng phải thực hiê ̣n để thu nhâ ̣n thông tin phản hồ i về tiǹ h hiǹ h thực hiê ̣n các kế hoa ̣ch , các quyết định quản lý cũng như mức độ đạt được của mục tiêu quản lý của cấ p thừa hành . Quản lý hoạt đông tổ chuyên môn rấ t đa da ̣ng và phức ta ̣p , không chỉ là công cụ sắc bén góp phần tăng cường hiệu quả dạy và học , còn là nhiê ̣m vu ̣ tro ̣ng tâm của nhà trường. Hoạt động chuyên môn trong trường tiểu học chiếm vị trí đặc biệt quan trọng, trong đó tổ chuyên môn là một tổ chức đảm nhận chức năng thực thi nhiệm vụ chuyên môn. Thế nên vai trò của tổ trưởng chuyên môn là người trực tiếp quản lý nhiều mặt hoạt động của giáo viên và cả khối lớp, là người chịu trách nhiệm trước hiệu trưởng và chất lượng giảng dạy của giáo viên và kết quả học tập của học sinh trong tổ của mình. * Về mặt thực tiễn: Từ thực tiễn công tác của bản thân tác giả và thông qua các kết luận của các đợt thanh tra, kiểm tra của Phòng Giáo dục và Đào tạo về hoạt động chuyên môn của nhà trường cũng như qua nghiên cứu quan sát cho thấy vấn đề quản lý hoạt động tổ chuyên môn của tổ trưởng chuyên môn ở nhiều trường tiểu học còn nhiều bất cập và hạn chế cần phải được tháo gỡ: một số 3 đơn vị chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng , cũng như tác dụng của buổi sinh hoạt tổ chuyên môn ; nội dung sinh hoạt nghèo nàn; thời gian sinh hoạt không đảm bảo; chất lượng các buổi sinh hoạt của tổ chuyên môn chưa đạt được những yêu cầu đặt ra, đôi lúc còn mang tính đối phó, hình thức, nội dung họp sơ sài, chưa làm rõ được trọng tâm trong hoạt động chuyên môn từng tuần, từng tháng; khi họp ít tập trung, thiếu ý kiến góp ý xây dựng; tổ chức các chuyên đề chưa hiệu quả, chưa thiết thực...; một bộ phận giáo viên nhận thức chưa đúng nên chưa tích cực tham gia vào quá trình sinh hoạt tổ chuyên môn; vai trò quản lý của tổ trưởng chuyên môn chưa rõ nét, chưa kịp thời đề xuất với Hiệu trưởng nhà trường những khó khăn, vướng mắc; một số tổ trưởng năng lực chuyên môn, năng lực tổ chức còn hạn chế nên hiệu quả hoạt động của tổ chưa cao; ban giám hiệu một số trường chưa quan tâm chỉ đạo, chưa tạo điều kiện cho tổ chuyên môn hoạt động .v.v... Bên cạnh đó còn thực trạng tổ chuyên môn hoạt động còn nặng về hành chính sự vụ, chất lượng hồ sơ của tổ chuyên môn và của một số giáo viên chưa tốt, nội dung sơ sài chiếu lệ, chủ yếu ghi chép về các sự vụ hành chính; chưa tập trung phát triển chuyên môn cụ thể cho mỗi giáo viên, chưa xây dựng được cộng đồng học tập (learning community), chưa phát triển được việc nghiên cứu khoa học/ viết sáng kiến kinh nghiệm ; một số tổ chuyên môn chưa cập nhật được những thông tin mới của ngành kịp thời; cơ chế chính sách cho đội ngũ giáo viên vẫn còn nhiều bất cập; cơ sở vật chất, trang thiết bị cho các tổ chuyên môn còn thiếu, chưa đồng bộ ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng sinh hoạt của các tổ chuyên môn ... Là một tổ trưởng chuyên môn, chúng tôi nhận thấy việc quản lý hoạt động của tổ chuyên môn còn nhiều hạn chế chưa được tháo gỡ, dẫn đến chất lượng sinh hoạt tổ chuyên môn không cao, không đi vào chiều sâu. Và trên thực tế cũng chưa có một nghiên cứu chính thức nào về vấn đề này ở quận Phú Nhuận. Xuất phát từ những yêu cầu cả về mặt lý luận và thực tiễn trên, với tư cách là giáo viên và là cán bộ quản lý bộ môn chúng tôi băn khoăn về chất lượng hoạt động tổ chuyên môn ở trường tiể u ho ̣c trong bố i cảnh hiê ̣n nay 4 , khi mà toàn Đảng, toàn dân ta đang kỳ vọng vào sự đổi mới của giáo dục nước nhà, góp phần phát triển đất nước, tiến tới hội nhập quốc tế. Để đi tìm câu trả lời cho các vấn đề trên, tác giả chọn đề tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ của mình với tiêu đề: “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trƣờng tiểu học Cổ Loa quận Phú Nhuận, Thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh hiện nay” 2. Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường tiể u ho ̣c , kết hợp với thực tiễn công tác quản lý trong nhà trường, đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn góp phần từng bước nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu: Để đạt được mục đích nghiên cứu đề ra như trên, đề tài sẽ tập trung vào các nhiệm vụ sau: 3.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về hoạt động tổ chuyên môn ở trường tiể u ho ̣c và công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường tiể u ho ̣c. 3.2. Khảo sát thực trạng hoạt động tổ chuyên môn và thực trạng công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường tiể u ho ̣c Cổ Loa quâ ̣n Phú Nhuâ ̣n , Thành phố Hồ Chí Minh và phân tích nguyên nhân của thực trạng; 3.3. Trên cơ sở phân tích thực trạng và nguyên nhân, đề xuất một số biện pháp quản lý khả thi nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường tiể u ho ̣c Cổ Loa quâ ̣n Phú Nhuâ ̣n , Thành phố Hồ Chí Minh trong bố i cảnh hiê ̣n nay. 4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu: 4.1. Khách thể nghiên cứu: - Hoạt động tổ chuyên môn ở trường tiể u ho ̣c . 4.2. Đối tượng nghiên cứu: - Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường tiể u ho ̣c Cổ Loa quâ ̣n Phú Nhuâ ̣n, Thành phố Hồ Chí Minh . 5. Phạm vi nghiên cứu: 5 Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường tiể u ho ̣c Cổ Loa quâ ̣n Phú Nhuâ ̣n , Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2012 đến năm 2015. - Giới hạn về đối tượng nghiên cứu: đề tài nghiên cứu công tác quản lý của tổ trưởng chuyên môn và vai trò chỉ đạo / hỗ trợ của Ban giám hiệu đối với hoạt động tổ chuyên môn. - Giới hạn về khách thể khảo sát: GV và CBQL / TTCM ở trường tiểu học Cổ Loa quận Phú Nhuận, trong đó: + CBQL (Ban giám hiệu): 03 người + TTCM các tổ khối : 06 người + Giáo viên: 28 người - Giới hạn về thời gian lấy số liệu và các mốc thời gian khác: luận văn chỉ nghiên cứu hoạt động quản lý của tổ trưởng chuyên môn từ năm 2012 - 2015 6. Câu hỏi nghiên cứu: Câu hỏi được đặt ra cho nghiên cứu của chúng tôi đó là: - Hoạt động tổ chuyên môn ở trường tiểu học Cổ Loa hiê ̣n nay như thế nào? - Cần những biện pháp quản lý như thế nào để nâng cao hiệu quả của hoạt động tổ chuyên môn ở trường tiểu học Cổ Loa quận Phú Nhuận, Thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh hiện nay? 7. Giả thuyết khoa học: Hoạt động của tổ chuyên môn là hoạt động có tính then chốt trong nhà trường tiể u ho ̣c. Do những nguyên nhân khác nhau mà việc quản lý hoạt động này vẫn còn những khó khăn, vướng mắc và bất cập dẫn đến chất lượng hoa ̣t đô ̣ng của tổ chuyên môn ở các trường tiể u ho ̣c chưa cao và còn thiế u đồ ng bô ̣ trong viê ̣c quản lý. Có thể thấy trong thời gian gần đây, đổi mới giáo dục và quản lý giáo dục đang là một nhu cầu cấp bách. Chất lượng giáo dục ở các bậc học đều được Đảng, Nhà nước và nhân dân quan tâm và đòi hỏi ngành giáo dục phải có sự thay đổi toàn diện để có thể đáp ứng yêu cầu phát triển của mỗi cá nhân, của xã hội. Để làm tốt những thay đổi như mong muốn của toàn dân thì ngành giáo dục nói chung, và nhà trường nói riêng phải có một hệ thống các biện 6 pháp để tiến hành một cách đồng bộ. Tổ chuyên môn ở mỗi đơn vị trường học sẽ là nơi thực hiện những biện pháp đó một cách cụ thể và hiệu quả nhất. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn thì sẽ nâng cao được chất lượng dạy học nói riêng và chất lượng giáo dục nói chung của trường tiể u ho ̣c Cổ Loa quâ ̣n Phú Nhuâ ̣n thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh hiện nay. 8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài: 8.1. Ý nghĩa lý luận: Tổng kết lý luận về công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn hiện nay ở trường tiể u ho ̣c, chỉ ra những thành công và mặt hạn chế , cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng một số biê ̣n pháp quản lý hiệu qủa cho hoạt độn g này. 8.2. Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng cho công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn hiện nay ở trường tiểu học Cổ Loa nói riêng và các trường tiể u ho ̣c ta ̣i quâ ̣n Phú Nhuâ ̣n nói chung. 9. Phƣơng pháp nghiên cứu 9.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận: - Nghiên cứu các quyết định quản lý, các tài liệu văn bản, các kế hoạch hoạt động, báo cáo tổng kết công tác quản lý chuyên môn của nhà trường, của Phòng GD - ĐT và kế hoạch giáo án của giáo viên. - Thu thập các tài liệu liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu, đặc biệt về quản lý các hoạt động tổ chuyên môn nhà trư ờng; phân tích, phân loại, xác định các khái niệm cơ bản; đọc sách, tham khảo các công trình nghiên cứu có liên quan để hình thành cơ sở lý luận cho đề tài, những văn bản quy phạm pháp luật về giáo dục, đào tạo liên quan đến nội dung đề tài nghiên cứu. 9.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: - Điều tra bằng bảng hỏi: Phiếu trưng cầu gồm các câu hỏi đóng/mở về vấn đề hoạt động tổ chuyên môn , quản lý hoạt động tổ ch uyên môn. Đối tượng khảo sát sẽ là giáo viên, tổ trưởng chuyên môn và Ban giám hiệu. - Phương pháp quan sát: Quan sát các biện pháp quản lý của TTCM ở trường tiểu học Cổ Loa. 7 - Phương pháp xử lý, phân tích và sử dụng các thông tin đã thu thập được trong quá trình nghiên cứu thuộc phạm vi đề tài. Sử dụng phần mềm SPSS. 9.3. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm để đánh giá chất lượng: - Lập hồ sơ, biểu bảng, biểu mẫu, kiểm chứng tính khả thi. - Thống kê so sánh, phân tích trường hợp điển hình. Dựa trên các số liệu thống kê được về chất lượng hoa ̣t đô ̣ng tổ chuyên môn và học lực của học sinh qua từng năm học gần đây; về thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn của cán bộ quản lý qua các nguồn số liệu, nhằm đưa ra những nhận định, phân tích, đánh giá thực trạng và giải pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở nhà trường. Các bước xây dựng nội dung phiếu điều tra: Bước 1: Khảo sát trên một nhóm mẫu gồm Cán bộ quản lý và GV với mục đích tăng cường chính xác hóa phiếu điều tra. Xin ý kiến giáo viên hướng dẫn về mẫu phiếu điều tra. Bước 2: Xây dựng chính thức 1 mẫu phiếu điều tra chung để khảo sát thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn của TTCM ở trường tiểu học Cổ Loa và khảo sát tính khả thi của các biện pháp quản lý được đề xuất. Trên cơ sở kết quả của phiếu điều tra, xử lý phiếu điều tra, định hướng tổng hợp kết quả nghiên cứu. 10. Cấu trúc của luận văn: Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính của luận văn được trình bày trong 3 chương. Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường tiể u ho ̣c . Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường tiể u học Cổ Loa quận Phú Nhuận . Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường tiể u học Cổ Loa quận Phú Nhuâ ̣n trong bối cảnh hiện nay. 8 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề: Công tác chuyên môn là hoạt động quan trọng quyết định chủ yếu đến chất lượng giáo dục. Tổ chuyên môn là một đơn vị trong trường học, nơi thực thi các nhiệm vụ, chính sách, các phương pháp đổi mới giáo dục, đồng thời cũng là nơi phản hồi một cách chính xác nhất tính hiệu quả của phương pháp giáo dục của đơn vị cơ sở. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn để nâng cao chất lượng dạy học trong các nhà trường là một vấn đề rất cần thiết và được nhiều người quan tâm đến. Thực vậy, giữa chất lượng hoạt động tổ chuyên môn với chất lượng GD của nhà trường có quan hệ nhân - quả. Trong đó, hoạt động tổ chuyên môn là tác động có tính nguồn gốc tạo ra kết quả chất lượng GD. Điều này cần được khẳng định như là một tiếp cận chính để kiện toàn tổ chuyên môn về mặt lý luận và thực tiễn. Các tổ chuyên môn trong nhà trường do hiệu trưởng thành lập và ra quyết định công nhận để giúp hiệu trưởng thực hiện nhiệm vụ năm học, thực hiện chương trình đào tạo của nhà trường. Sự quản lý của hiệu trưởng đối với tổ chuyên môn là kim chỉ nam cho hoạt động của tổ để đạt được mục đích của nhà trường. Trong tổ chuyên môn, Tổ trưởng chuyên môn là người giữ vai trò quan trọng nhất, là người giúp Hiệu trưởng điều hành và tổ chức thực hiện các hoạt động sư phạm và nghiệp vụ, đồng thời chịu trách nhiệm trực tiếp về chất lượng giảng dạy của GV và chất lượng học tập của HS trong khối lớp phụ trách. Do đó không thể phủ nhận vai trò quản lý trực tiếp của tổ trưởng chuyên môn trong toàn bộ hoạt động của tổ khối. Ở Việt Nam, nhiều nhà sư phạm đã đi sâu nghiên cứu một cách toàn diện về vai trò, vị trí, nhiệm vụ, tổ chức và hoạt động của tổ chuyên môn trong nhà trường nói chung và trường tiểu học nói riêng. Ở bậc Tiểu học phần lớn các tác giả tập trung nghiên cứu công tác quản lý của hiệu trưởng đối với hoạt động của tổ chuyên môn. Tác giả Trần Thị Minh Tâm nghiên cứu về “Các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng các trường 9 tiểu học Quận Hồng Bàng – Hải Phòng” (2006). Tác giả Nguyễn Thuấn Khanh đề xuất “Một số biện pháp đổi mới quản lý chuyên môn của hiệu trưởng trường tiểu học nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở quận Thủ Đức” (2006). Tác giả Nguyễn Thị Bích Hà có đề tài “Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở trường tiểu học thành phố Hải Phòng” (2013). Các tác giả đều đã chỉ ra “Để nâng cao chất lượng đào tạo, chất lượng dạy - học nhà trường cần phải kết hợp nhiều biện pháp trong đó nhóm biện pháp QL hoạt động tổ chuyên môn giữ vai trò chủ yếu” và “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn có hiệu quả sẽ nâng cao chất lượng chuyên môn, chất lượng giáo dục của nhà trường”. Trong số các đề tài bản thân tác giả tham khảo có rất ít đề tài về quản lý hoạt động tổ chuyên môn của Tổ trưởng chuyên môn ở trường tiểu học. Đặc thù của trường tiểu học là giáo viên được biên chế vào các tổ chuyên môn theo khối lớp giảng dạy. Giáo viên tiểu học là giáo viên dạy nhiều môn nên việc sinh hoạt chuyên môn theo khối lớp sẽ thuận tiện cho việc quản lý của nhà trường. Tổ trưởng chuyên môn của từng khối sẽ là người quản lý trực tiếp giáo viên theo chỉ đạo của Hiệu trưởng. Có thể nói điều này khiến cho vai trò của tổ trưởng chuyên môn không được chú trọng và đề cao. Đề tài “Biện pháp quản lý của tổ trưởng chuyên môn đối với hoạt động dạy học tại các trường tiểu học quận Cầu Giấy – Hà Nội” do tác giả Hoàng Phương An thực hiện năm 2012 cũng chỉ tập trung nghiên cứu mảng quản lý hoạt động dạy học của tổ chuyên môn, chưa khái quát được hết vai trò quan trọng của người tổ trưởng chuyên môn và công tác quản lý tổ chuyên môn của họ. Ở trường tiểu học Cổ Loa của chúng tôi, vấn đề quản lý bồi dưỡng nâng cao năng lực của TTCM được hiệu trưởng (HT) quan tâm song chỉ tồn tại như những kinh nghiệm rải rác trên các sáng kiến kinh nghiệm hoặc báo cáo tổng kết của nhà trường. Trước yêu cầu đổi mới giáo dục, tạo bước đột phá trong quản lý nhà trường hiện nay, tác giả thấy rằng: quản lý tổ chuyên môn và vai trò của TTCM trong quản lý hoạt động của tổ chuyên môn là rất cần thiết và đóng vai trò quyết định trong việc thực hiện có hiệu quả mục tiêu giáo dục của nhà trường. Người TTCM phải là người sâu sát toàn bộ các hoạt động của tổ khối để quản lý và thể hiện đầy đủ chức trách, nhiệm vụ theo quy 10 định để giúp tổ chuyên môn phát triển vững mạnh góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, tạo được niềm tin đối với từng giáo viên trong tổ khối của mình. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, đánh giá thực tiễn tại đơn vị đang công tác, chúng tôi mạnh dạn đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của TTCM một cách toàn diện để góp phần phát huy vai trò của TTCM và nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường trong thời gian sắp tới. Đặc biệt trong bối cảnh ngành giáo dục đang tập trung vào việc 1.2. Một số vần đề về quản lý nhà trƣờng và quản lý hoạt động tổ chuyên môn 1.2.1. Quản lý và quản lý giáo dục 1.2.1.1. Quản lý Tại Việt Nam, trong một số tài liệu về Khoa học quản lý, các tác giả cũng đưa ra những định nghĩa về quản lý: Theo tác giả Trần Kiểm: “Quản lý là những tác động của chủ thể quản lý trong việc huy động, phát huy, kết hợp, sử dụng, điều chỉnh, điều phối các nguồn lực (nhân lực, vật lực, tài lực) trong và ngoài tổ chức (chủ yếu là nội lực) một cách tối ưu nhằm đạt mục đích của tổ chức với hiệu quả cao nhất” [41, tr.15]. Tác giả Đặng Quốc Bảo cho rằng: “Bản chất của hoạt động quản lý gồm hai quá trình tích hợp vào nhau: quá trình quản gồm sự coi sóc, giữ gìn, duy trì ở trạng thái ổn định, quá trình lý gồm sự sửa sang, sắp xếp, đổi mới hệ đưa vào hệ phát triển. Trong quản phải có lý, trong lý phải có quản để động thái của hệ ở thế cân bằng động: hệ vận động phù hợp, thích ứng và có hiệu quả trong mối tương tác giữa các cá nhân bên trong (nội lực) với các cá nhân bên ngoài (ngoại lực)”. [21, tr. 14]. Theo từ điển Tiếng Việt thông dụng, thuật ngữ quản lý được định nghĩa là: “Tổ chức và điều khiển các hoạt động theo những yêu cầu nhất định” [42]. Quản lý là một hoạt động có chủ đích, được tiến hành bởi một chủ thể quản lý nhằm tác động lên khách thể quản lý để thực hiện các mục tiêu xác định của công tác quản lý. Từ những định nghĩ nêu trên, bản thân tác giả rút ra được một định nghĩa tâm đắc nhất cho nghiên cứu của mình, đó là: Quản lý là sự tác động 11