Tài liệu Quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học viên trường đại học phòng cháy chữa cháy

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM BÙI ANH TUẤN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP CHO HỌC VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHÒNG CHÁY CHỮA CHÁY Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số : 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRƯƠNG XUÂN CỪ HÀ NỘI, 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các tư liệu và kết quả nêu trong luận văn là trung thực. Nếu có điều gì sai sót, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm. Hà Nội, ngày 15 tháng 02 năm 2017 Tác giả luận văn PHẠM BÙI ANH TUẤN 2 DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT - Công an nhân dân : CAND - Giáo dục - đào tạo : GD - ĐT - Giáo viên : GV - Giáo viên chủ nhiệm : GVCN - Phòng cháy chữa cháy : PCCC - Quản lý : QL - Quản lý học viên : QLHV - Thể dục thể thao : TDTT - Văn hoá - thể thao : VHTT MỤC LỤC Trang 1 Mở đầu 7 Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý và quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học viên trong các trường Công an nhân dân 1.1. Khái niệm chung về quản lý 7 1.2. Quản lý quá trình giáo dục - đào tạo (GD – ĐT) 9 1.3. Quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học viên trong 11 các trường Công an nhân dân 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học viên các trường Công an nhân dân 17 Chương 2. Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học viên ở trường Đại học phòng cháy chữa cháy 2.1. Một số nét về lịch sử Trường Đại học Phòng cháy chữa cháy 22 2.2. Hệ thống, tổ chức quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học viên trường Đại học Phòng cháy chữa cháy 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ học cho học viên trường Đại học Phòng cháy chữa cháy 2.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học viên trường Đại học Phòng cháy chữa cháy 2.5. Đánh giá chung 25 Chương 3. Những biện pháp tăng cường công tác quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học viên trường Đại học phòng cháy chữa cháy 3.1. Nguyên tắc của những biện pháp tăng cường Quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học viên 22 30 48 51 54 54 3.2. Những biện pháp tăng cường quản lý hoạt động ngoài giờ học cho học viên trường Đại học Phòng cháy chữa cháy 54 Kết luận, khuyến nghị Danh mục tài liệu tham khảo Phụ lục 70 72 4 DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Khảo sát về các hoạt động dầu khoá Bảng 2.2: Kết quả khảo sát việc thực hiện hoạt động tự học của học viên Bảng 2.3: Kết quả khảo sát điều kiện cơ sở vật chất phục vụ học tập Bảng 2.4: Kết quả khảo sát việc thực hiện điều lệnh nội vụ CAND Bảng 2.5: Kết quả khảo sát các vi phạm của học viên Bảng 2.6: Kết quả khảo sát về các nguyên nhân vi phạm nội quy nhà trường Bảng 2.7: Kết quả khảo sát về các hoạt động VHTT Bảng 2.8: Kết quả khảo sát các điều kiện đảm bảo cho hoạt động VHTT Bảng 2.9:Kết quả khảo sát về các quan hệ của học viên Bảng 2.10:Hệ thống các văn bản pháp quy về QLHV DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hệ thống tổ chức QLHV của trường Đại học Phòng cháy chữa cháy MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trải qua 70 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, lực lượng Công an nhân dân Việt Nam đã hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà Đảng và nhân dân giao phó, góp phần xứng đáng cùng toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta đánh thắng thực dân và đế quốc xâm lược, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ vững chắc chế độ Xã hội chủ nghĩa. Có được những thành quả trên là do Đảng ta đã coi trọng công tác cán bộ, luôn coi cán bộ là nhân tố quyết định thành bại của cách mạng, gắn liền với vận mệnh của đất nước và chế độ, là khâu then chốt của công tác xây dựng Đảng - Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy “Cán bộ là gốc của mọi công việc; Đào tạo cán bộ là công việc gốc của cách mạng”. Vì vậy sự nghiệp đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ chiến sỹ trong lực lượng CAND luôn luôn là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục trong mọi giai đoạn cách mạng. Việc phát triển Giáo dục - Đào tạo trong lực lượng CAND, thời kỳ Công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước đặt ra yêu cầu và nhiệm vụ rất cấp bách cho các trường CAND, trong đó có trường Đại học PCCC là một trong những trung tâm đào tạo và nghiên cứu khoa học hàng đầu của lực lượng CAND, là ngôi trường duy nhất được Bộ công an giao nhiệm vụ đào tạo đội ngũ kỹ sư an toàn phòng cháy chữa cháy có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cao, chính quy, tinh nhuệ nhằm đáp ứng việc phát triển đất nước trong thời kì mới. Trường Đại học PCCC trong những năm qua cũng như các trường khác của lực lượng Công an quy mô mở rộng, số lượng học viên tăng lên. Công tác QLHV cũng còn nhiều vấn đề bất cập, nảy sinh nhiều vấn đề cần giải quyết. Trong báo cáo tổng kết của Trường Đại học PCCC về công tác QLHV vừa qua đã nhấn mạnh: Quá trình QLHV chính là quá trình đề ra mục đích, nội dung, biện pháp và tổ chức cho học viên tham gia các hoạt động giáo dục để tự hoàn 1 thiện nhân cách của mình. Với ý nghĩa đó công tác QLHV giữ vị trí đặc biệt quan trọng trong việc hình thành nhân cách người CAND và là một công tác trọng tâm trong nhà trường. Ngay sau khi học viên nhập trường, dưới sự chỉ đạo của Đảng uỷ, Ban Giám hiệu, phòng quản lý học viên và các Chủ nhiệm lớp, khóa đã tổ chức triển khai thực hiện các hoạt động sinh hoạt đầu khóa: Học viên được học tập các Nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, các quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, của Bộ Công an; tình hình kinh tế chính trị - xã hội trong nước và quốc tế; giáo dục ý thức bảo vệ môi trường, an toàn giao thông, phòng chống tội phạm và các tệ nạn xã hội... Trong toàn bộ khoá học, học viên được học tập các môn khoa học Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, pháp luật, cơ sở ngành, nghiệp vụ PCCC, được các chủ nhiệm lớp, khóa; giáo viên bộ môn, khoa, Đoàn thanh niên và các tổ chức quần chúng, giáo dục đạo đức lối sống, lòng yêu nước, ý chí phấn đấu, tinh thần đoàn kết, ý thức học tập, rèn luyện… Hằng năm nhà trường đã thường xuyên chỉ đạo Phòng quản lý học viên chủ động và phối hợp tổ chức, xây dựng và đẩy mạnh các phong trào thi đua học tập, rèn luyện tốt trong khối học viên theo kế hoạch đã đề ra. Trong những năm gần đây các cấp lãnh đạo nhà trường rất tin tưởng và đã mạnh dạn phân cấp tổ chức các hoạt động phong trào, đặc biệt là các hoạt động phong trào nhằm nâng cao chất lượng học tập rèn luyện của học viên tới các lớp, khóa học. Do vậy, công tác quản lý học viên đã nhận thức được ý nghĩa, tầm quan trọng của mình trong việc chủ động tổ chức các hoạt động được phụ trách, đã thường xuyên phối hợp chặt chẽ với các đơn vị chức năng trong trường để tổ chức nhiều phong trào học tập rèn luyện tốt cho học viên và được các cấp lãnh đạo đánh giá cao, đồng thời tạo lòng tin và là cơ sở vững chắc của học viên trong các khóa để các hoạt động của học viên thực sự đạt hiệu quả cao, đồng thời đi vào nền nếp và thống nhất theo điều lệnh CAND. Cùng với đó, nhà trường đã rất quan tâm đến thực trạng và biện pháp quản lý hoạt động giáo dục học viên trong nhà trường. Trong những năm qua, đã có nhiều công trình, bài 2 viết, nghiên cứu về vấn đề này. Tuy nhiên, các công trình chỉ nghiên cứu một số khâu của công tác QLHV như xây dựng nếp sống cho học sinh, sinh viên, chưa có công trình nào đi sâu nghiên cứu các biện pháp tăng cường quản lý hoạt động giáo dục học viên ngoài giờ lên lớp ở các Học viện, Trường Đại học, Cao đẳng và Trung cấp CAND. Vì vậy việc chọn đề tài nghiên cứu “Quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học viên trường Đại học Phòng cháy chữa cháy” làm luận văn thạc sĩ là yêu cầu cấp thiết. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Trong những năm qua cũng như các trường khác của lực lượng Công an quy mô mở rộng, số lượng học viên tăng lên. Công tác QLHV cũng còn nhiều vấn đề bất cập, nảy sinh nhiều vấn đề cần giải quyết, đặc biệt là nội dung về quản lý học viên ngoài giờ lên lớp. Quá trình Công tác quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của học viên chính là quá trình đề ra mục đích, nội dung, biện pháp và tổ chức cho học viên tham gia các hoạt động giáo dục để tự hoàn thiện nhân cách của mình. Lịch sử vấn đề nghiên cứu: Ở Việt Nam có nhiều cơ quan nghiên cứu về học sinh, sinh viên như các cơ quan chức năng của Bộ Giáo dục đào tạo, Các trường Đại học, Cao đẳng, Trung học. Các tác giả nghiên cứu về vấn đề này như: PGSTS Mạc Văn Trang, PGS-TS Nguyễn Đức Trí ... Trong ngành công an cơ quan nghiên cứu về QLHV là Vụ đào tạo, Vụ tổ chức cán bộ, các trường Đại học, Trung học. Các tác giả như Th.S Phạm Văn Cố với đề tài: "Xây dựng nếp sống cho học sinh, sinh viên các trường Công an nhân dân" và một số tác giả ở các Trường CAND. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, thực tiễn của công tác quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, đề tài đề xuất những biện pháp tăng cường quản lý hoạt động giáo dục học viên ngoài giờ lên lớp tại trường Đại học PCCC. 3 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để làm đánh giá nhiệm vụ trên, đề tài luận văn thực hiện các nhiệm vụ sau: - Làm rõ cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục học viên ngoài giờ lên lớp. - Đánh giá thực trạng công tác quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của học viên tai trường Đại học PCCC. - Đề xuất những biện pháp tăng cường công tác quản lý hoạt động giáo dục học viên ngoài giờ lên lớp tại trường Đại học PCCC 4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Những biện pháp tăng cường quản lý hoạt động giáo dục học viên ngoài giờ lên lớp tại Trường Đại học PCCC. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Nội dung nghiên cứu: Công tác quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học viên. - Chủ thể nghiên cứu: Phòng quản lý học viên (đội ngũ giáo viên chủ nhiệm) và cá nhân, đơn vị chứ năng trong nhà trường. - Địa bàn nghiên cứu: Trường Đại học Phòng cháy chữa cháy. - Thời gian nghiên cứu: Từ năm 2010 đến hết năm 2016 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu Mục đích: phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu được sử dụng trong suốt quá trình nghiên cứu đề tài nhằm tổng hợp đọc và phân tích các tài liệu, sách báo để tìm hiểu thực trạng và các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ học của học viên, các tài liệu có lien quan đến vấn đề nghiên cứu của đề tài. Từ đó cho phép đánh giá thực trạng công tác quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ học cho học viên trường Đại học PCCC, xây dựng cơ sở dữ liệu cho đề tài. 4 Cách tiến hành: Đề tài tiến hành tổng hợp các tài liệu chung và chuyên môn liên quan tới vấn đề nghiên cứu của đề tài, gồm: - Các Thông tư, Nghị quyết các văn bản của Đảng và Nhà nước về công tác quản lý hoạt động giáo dục học viên. - Các kế hoạch công tác quản lý học viên - Các Báo cáo tổng kết về công tác quản lý học viên. 5.2. Phương pháp phỏng vấn Mục đích: Là phương pháp nghiên cứu khoa học nhằm thu thập thông tin cũng như những ý kiến của các chuyên gia, giảng viên có kinh nghiệm trong công tác quản lý sinh viên. Cách tiến hành: đề tài tiến hành thu thập thông tin thông qua phiếu hỏi và trả lời của các chuyên gia, các giảng viên có kinh nghiệm trực tiếp tỏng công tác quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của học viên, trên cơ sở đó chúng tôi có thể nắm bắt được tình hình, thông tin khách quan nhất về công tác quản lý học viên ngoài giờ học của Trường Đại học PCCC từ đó đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý hoạt động giáo dục học viên ngoài giờ học. 5.3. Phương pháp quan sát sư phạm Phương pháp quan sát sư phạm được sử dụng nhằm quan sát quá trình sinh hoạt, học tập của sinh viên đồng thời quan sát công tác quản lý sinh viên để có những nhận định, đánh giá một cách khách quan và chính xác về thực trạng công tác quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học viên trường Đại học PCCC. 5.4. Phương pháp thực nghiệm Sư phạm Thực nghiệm sư phạm được sử dụng nhằm kiểm chứng một cách khách quan, khoa học kết quả ứng dụng các biện pháp quản lý giáo dục sinh viên mà đề tài nghiên cứu xây dựng. Việc tổ chức thực nghiệm được tiến hành so sánh bằng phương pháp tự đối chiếu trên cùng đối tượng sinh viên trước thực nghiệm và sau 5 thực nghiệm. 5.5. Phương pháp toán học thống kê: Phương pháp này được sử dụng trong việc phân tích và xử lý các số liệu thu thập được trong quá trình nghiên cứu của đề tài các số liệu thống kê, phân tích và đánh giá theo phần mềm công tác quản lý học viên. 6. Ý nghĩa luận và ý nghĩa thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận của luận văn Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ hệ thống hoá các lý luận và thực tiễn đồng thời đánh giá thực trạng về công tác quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học viên trường Đại học PCCC. Kết quả này sẽ góp phần hoàn thiện lý luận về công tác quản lý học viên đặc biệt là trong nội dung quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học viên trường đại học PCCC. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn của luận văn Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ là cơ sở khoa học cho phòng quản lý học viên trường Đại học phòng cháy chữa cháy đề xuất một số biện pháp pháp hoàn thiện công tác quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học viên nhà trường. 7. Cơ cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn sẽ được kết cầu thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý và quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học viên các trường công an nhân dân. Chương 2: Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học viên trường Đại học phòng cháy chữa cháy. Chương 3: Những biện pháp tăng cường quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học viên trường Đại học phòng cháy chữa cháy. 6 7 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ VÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP CHO HỌC VIÊN TRONG CÁC TRƯỜNG CÔNG AN NHÂN DÂN 1.1 Khái niệm chung về quản lý 1.1.1. Khái niệm quản lý Thuật ngữ quản lý được định nghĩa theo nhiều cách khác nhau trên cơ sở những cách tiếp cận khác nhau. Quản lý là quá trình tác động cổ tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiềm năng, các cơ hội của hệ thống để đạt được mục tiêu đề ra trong điều kiện biến đổi của môi trường. Quản lý là quá trình hoàn thành công việc thông qua sử dụng con người và làm việc với con người. Quản lý là hoạch định, tổ chức, bố trí nhân sự, lãnh đạo, kiểm soát công việc và những nỗ lực của con người nhằm đạt được những mục tiêu đề ra. Quản lý là vận dụng, khai thác các nguồn lực (hiện hữu và tiềm năng), kể cả nguồn nhấn lực, để đạt đến những kết quả kỳ vọng. Tác giả Mạc Văn Trang cho rằng "Quản lý là một quá trình tác động có định hướng (có chủ đích) có tổ chức, có lựa chọn trong số các tác động có thể có, dựa trên các thông tin về tình trạng, đối tượng của môi trường, nhằm giữ cho sự vận hành của đối tượng được ổn định và làm cho nó phát triển tới mục tiên đã định".[15, tr.2] Theo tác giả Phan Văn Kha: "Quản lý là quá trình lập kế hoạch, tổ chức lãnh đạo và kiểm tra công việc của các thành viên thuộc một hệ thống đơn vị và việc sử dụng các nguồn lực phù hợp để đạt được các mục đích đã định" [13, tr.6] Từ các khái niệm trên ta thấy, quản lý là một phạm trù hoạt động có đặc trưng: Là quá trình có mục đích, mọi hoạt động của nhà quản lý đều hướng tới mục tiêu của nhà tổ chức. 8 Hoạt động của nhà quản lý là khai thác các nguồn lực một cách tối đa. Do đó cần có một quy trình hợp lý, sắp xếp nhân sự phù hợp với khả năng của từng người, từng nhóm người. Tuỳ theo đặc điểm của tổ chức mà có cách quản lý riêng. Như vậy, quản lý là việc đặt ra mục tiêu, vạch ra kế hoạch, lựa chọn các phương án tối ưu, là một khoa học, một nghề và quá trình tổ chức thực hiện, lãnh đạo kiểm tra và sự điều chỉnh phù hợp nhằm đạt được mục tiêu đã xác định. 1.1.2. Quan điểm tiếp cận trong quản lý Khi nghiên cứu về quản lý có nhiều quan điểm tiếp cận khác nhau: Theo tác giả Vũ Cao Đàm tiếp cận trong quản lý là đường lối xem xét hệ thống quản lý, là cách thức thâm nhập vào hệ thống quản lý, là đường lối để xử lý các vấn đề quản lý[12, tr.18]Trên thực tế có một số cách tiếp cận thông dụng: - Tiếp cận theo lịch sử/lôgíc: Tiếp cận lịch sử cung cấp những luận cứ thực tiễn, tiếp cận lôgíc cho thấy những mối liên hệ tất yếu. Cách tiếp cận lịch sử/lôgíc cho phép nghiên cứu những vấn đề cơ bản của quản lý trong những điều kiện lịch sử theo những mốc thời gian cụ thể, những mặt hạn chế và lý do, những thành tựu, triển vọng và lôgíc phát triển của hệ thống. - Tiếp cận phân tích tổng hợp: Tiếp cận phân tích cho phép xem xét từng khía cạnh, từng nhân tố của hệ thống một cách biệt lập; tiếp cận tổng hợp cho phép xác lập các mối liên hệ giữa các khía cạnh, nhân tố đã phân tích. Cách tiếp cận phân tích/tổng hợp chó phép nghiên cứu các vấn đề của một hệ thống trong mối quan hệ tương tác giữa chung với nhau và giữa chúng với những yếu tố bên ngoài của hệ thống đó như chính trị, kinh tế, xã hội v.v... - Tiếp cận mục tiêu: Mục tiêu là đích cân đạt tới, làm mốc định hướng để hệ thống vận hành mà trước hết là định hướng cho các hoạt động quản lý, phát triển giáo dục - đào tạo. - Tiếp cận hệ thống: Cho phép xem xét các hoạt động quản lý như một hệ thống hoàn chỉnh bao gồm những nhân tố và mối quan hệ tương tác giữa các nhân tố dể đạt được mục tiêu đã xác định. 9 1.2. Quản lý quá trình giáo dục - đào tạo (GD - ĐT) 1.2.1. Đối tượng của quản lý quá trình Giáo dục - Đào tạo Về thực chất đối tượng quản lý trong mọi lĩnh vực hoạt động xã hội đều phải là sự hoạt động của một người hay một tập thể, với những mục tiêu và nhiệm vụ nhất định. Theo PGS-TS Nguyễn Đức Trí đối tượng của quản lý quá trình GD - ĐT là sự hoạt động của giáo viên, học sinh, sinh viên và các tổ chức sư phạm của nhà trường trong việc thực hiện các kế hoạch và chương trình GD ĐT nhằm đạt được mục tiêu GD - ĐT đã đề ra với chất lượng cao. [Giáo trình môn quản lý quá trình giáo dục, đào tạo] Có thể nói ngắn gọn: Đối tượng quản lý quá trình GD - ĐT là các hoạt động GD - ĐT hay các quá trình GD - ĐT ở nhà trường. Quá trình GD - ĐT về thực chất là quá trình dạy - học và giáo dục, vì đây là bộ phận cấu thành chủ yếu nhất trong toàn bộ hoạt động học tập của nhà trường. Do đó quản lý quá trình dạy - học và giáo dục là bộ phận chủ yếu nhất trong toàn bộ công tác quản lý của nhà trường. Sự phân hoá của quá trình GD ĐT trong nhà trường chính là nền tảng để phân hoá chức năng, xác định cơ chế tổ chức quản lý và tổ chức chỉ đạo GD - ĐT trong nhà trường. Công tác quản lý quá trình GD - ĐT có nhiệm vụ quản lý sự hoạt động của cán bộ, giáo viên, học viên ... Vì vậy, khi nói đến quản lý kế hoạch, chương trình giáo dục đào tạo, ta cần hiểu thực chất đó là quản lý các hoạt động của cán bộ giao viên và học viên trong việc thực hiện kế hoạch và nội dung chương trình của nhà trường. Nội dung của quản lý quá trình GD - ĐT là một hệ thống xã hội bao gồm các thành tố: - Tư tưởng (quan điểm, chủ trương, chính sách, chế độ, nội đúng, phương pháp tổ chức dạy - học và giáo dục ...). - Con người (cán bộ, giáo viên, học viên). - Quá trình hay việc (việc dạy, việc học ...) - Cơ sở vật chất (trường sở, trang thiết bị, nhà xưởng, phòng thí nghiệm, máy móc, nguyên vật liệu ...). 10 Khi nói đến quản lý con người, quản lý quá trình hay quản lý cơ sở vật chất ta cần phải hiểu là quản lý nội dung của các hoạt động tương ứng với từng nhiệm vụ ở các đối tượng quản lý đó . 1.2.2. Mục tiêu của quản lý quá trình Giaó dục - Đào tạo Mục tiêu quản lý là những kết quả mà chủ thể quản lý dự kiến sẽ đạt được do quá trình vận động của đối tượng quản lý dưới sự điều khiển của chủ thể quản lý. Mục tiêu quản lý quá trình GD - ĐT là mục tiêu tổng hợp hay mục tiêu chung, là kết quả của nhiều thành tố hay quá trình, bộ phận. Mỗi quá trình, bộ phận lại có mục tiêu riêng của nó, được gọi là mục tiêu bộ phận. Các mục tiêu bộ phận lại chính là những mục tiêu tổng hợp của các hệ thống con. Mỗi hệ thống con lại bao gồm những quá trình, bộ phận nhỏ hơn ... Như vậy người ta có thể hình dung ra cây mục tiêu của một hệ thống quản lý giúp cho các cán bộ quản lý xác định rõ được vị trí và mối quan hệ giữa các mục tiêu thuộc hệ thống quản lý của mình, để điều khiển được đối tượng quản lý tương ứng vận động đạt được tới kết quả mong muốn. Quản lý quá trình GD - ĐT phải nắm chắc bản chất của quá trình GD ĐT là quá trình kết hợp hoạt động của cán bộ, giáo viên, học viên nhằm cải biến nhân cách của học viên theo mục tiêu xác định do nhà trường tổ chức và chỉ đạo. Quản lý quá trình GD - ĐT phải nắm chắc chức năng, nhiệm vụ của GD ĐT. Quá trình GD - ĐT phải đồng thời thực hiện: Giáo dục, giáo dưỡng và phát triển, trong mối quan hệ tác động và ảnh hưởng lẫn nhau nhằm cải biến và phát triển nhân cách học viên. Nhiệm vụ cơ bản của quá trình GD - ĐT là: Dạy người, dạy nghề, dạy phương pháp với mục tiêu là thái độ, kiến thức, kỹ năng. Trong thực tế ba chức năng đó được thực hiện với mức độ ít nhiều khác nhau tuỳ theo nội dung và tính chất của từng giai đoạn trong quá trình GD - ĐT nhưng bao giờ cũng phải có và cần được quản lý và tổ chức thực hiện để đảm bảo nâng cao chất lượng của quá trình GD - ĐT. Việc quản lý quá trình GD - ĐT đòi hỏi các cán bộ quản lý nói chung, cán bộ quản lý học viên nói riêng và giáo viên phải có sự hiểu biết đúng và thực hiện 11 đầy đủ các nhiệm vụ nêu trên của quá trình GD-ĐT, tránh sự lệch lạc do nhiều yếu tố khách quan tác động lên quá trình đó. Các quá trình hay hoạt động GD-ĐT ngoài lớp bao gồm việc tự học ngoài giờ lên lớp ở kí túc xá, sinh hoạt hướng nghiệp, sinh hoạt tập thể, sinh hoạt câu lạc bộ, hoạt động chính trị xã hội, lao động sản xuất trong trường nói chung hoặc ở xưởng trường, xí nghiệp của nhà trường nói riêng ... Trong quá trình học tập, ngoài những hoạt động được tiến hành dưới sự tổ chức, điều khiển của giáo viên, người học còn tiến hành hoạt động tự học nhằm đáp ứng nhu cầu nâng cao hiểu biết riêng, bổ sung và mở rộng tri thức ngoài chương trình đào tạo đã quy định, Trong quá trình tự học người học tự xác định mục tiêu, sắp xếp bố trí các công việc theo một trình tự hợp lý, phân phối thời gian cho từng công việc lựa chọn địa điểm và phương tiện, tự huy động năng lực cá nhân để hoàn thành từng công việc, tự kiểm tra và tự điều khiển hoạt động tự học của mình để hoàn thành tốt nhiệm vụ tự học đề ra. Quản lý GD - ĐT cần nắm chắc các yếu tố của quá trình GD - ĐT. Quá trình GD - ĐT là sự vận động của một hệ thống do nhiều yếu tố cấu thành, chung được gọi là các yếu tố của quá trình GD - ĐT. Mỗi yếu tố của quá trình GD - ĐT có những tính chất riêng và có tác động khác nhau đến kết quả của quá trình GD - ĐT. Giữa các yếu tố có mối quan hệ qua lại lẫn nhau. Ta có thể chia các yếu tố của quá trình GD - ĐT thành hai nhóm: Nhóm các yếu tố GD - ĐT và nhóm các yếu tố đảm bảo. 1.3. Quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học viên trong các trường Công an nhân dân 1.3.1. Khái niệm và mục đích quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp * Khái niệm Quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là hoạt động của các nhà quản lý giáo dục trong nhà trường, với các lực lượng giáo dục tham gia lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo, kiểm tra, đánh giá việc thực hiện các nhiệm vụ theo chương trình kế hoạch của nhà trường. 12 * Mục đích Xuất phát từ mục tiêu của GD - ĐT trong trường CAND, quản lý hoạt động giáo dục học viên ngoài giờ lên lớp là trọng trách của các trường CAND, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc hình thành và phát triển nhân cách người CAND. Đó là những chiến sĩ Công an tuyệt đối trung thành với Đảng với nhà nước, vững vàng về chính trị, giỏi về nghiệp vụ có hiểu biết khoa học kỹ thuật, tính kỷ luật cao. Do đó, công tác quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp phải được quán xuyến và thực hiện suốt quá trình dào tạo, bồi dưỡng trong nhà trường. 1.3.2. Nội dung Quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp Tại thông thư số 50/TT/BCA của Bộ trưởng Bộ Công an ban hành ngày 01/9/2009 quy định về nội dung quản lý hoạt động giáo dục học viên ngoài giờ lên lớp cụ thể như sau: 1.3.2.1. Công tác quản lý học viên trước giờ học tập trên lớp QLHV trước giờ học tập ở trên lớp thực chất là quản lý việc thực hiện theo đúng thời gian biểu học tập của lớp, quản lý quân số học tập, quản lý vị trí học viên thực hiện việc học tập theo sơ đồ lớp học, giáo dục ý thức tự giác học tập, giáo dục động cơ đúng đắn cho từng học viên. Xây dựng hoạt động học tập trên lớp vào nề nếp: Việc học tập trên lớp phải duy trì theo đúng thời gian biểu, quân số học tập đảm bảo. Nhiệm vụ học tập của học viên được quy định rõ trong Quy chế quản lý học viên như sau: Có thái độ học tập đúng đắn, tự giác, trung thực, thật thà trong học tập, chấp hành nghiêm tức các nội quy, quy chế học tập của nhà trường, hoàn thành đúng thời hạn các chương trình, kế hoạch học tập. Có trách nhiệm giúp đỡ lẫn nhau, đồng thời không ngừng cải tiến phương pháp để nâng cao chất lượng học tập. Có trách nhiệm tham gia các phong trào thi đua học tập, rèn luyện tốt, các cuộc thi và các hoạt động khác do Bộ và Nhà trường tổ chức. 1.3.2.2. Quản lý học viên thông qua hoạt động tự học. Tự học là quá trình nỗ lực chiếm lĩnh tri thức của bản thân người học 13 bằng hành động của chính mình hướng tới những mục đích nhất định. Trong quá trình dạy - học sinh viên các trường Đại học nói chung và học viên trường Đại học PCCC nói riêng, có thể tiến hành hoạt động học tập dưới nhiều hình thức khác nhau trong những điều kiện khác nhau. Khi người học tự mình huy động những phẩm chất, năng lực để tiến hành các hoạt động tìm tòi, khám phá độc lập nhằm mục đích chiếm lĩnh tri thức, tức là họ tiến hành hoạt động tự học. Hoạt động tự học của học viên có thể diễn ra dưới sự chỉ đạo, tổ chức hướng dẫn của giáo viên. Khi đó người học là chủ thể nhận thức tích cực, họ phải huy động mọi phẩm chất tâm lý cá nhân tiến hành những hoạt động học tập để lĩnh hội được kiến thức theo sự dẫn dắt trực tiếp của giáo viên. Khi không có giáo viên điều khiển trực tiếp, người học tự mình sắp xếp kế hoạch, huy động các điều kiện vật chất và năng lực bản thân để ôn tập, củng cố, đào sâu, mở rộng và hoàn chỉnh kiến thức, hoàn thành nhiệm vụ học tập mà giáo viên giao cho, lĩnh hội một phần kiến thức mới. Đó là học viên tự học dưới sự điều khiển gián tiếp của giáo viên nhằm hoàn thành tốt nhiệm vụ dạy - học. Trong quá trình học tập, ngoài những hoạt động tiến hành dưới sự tổ chức điều khiển của giáo viên, người học còn tiến hành hoạt động tự học nhằm đáp ứng nhu cầu nâng cao hiểu biết riêng, bổ sung và mở rộng tri thức ngoài chương trình đào tạo đã quy định. Như vậy hoạt động tự học của học viên có phạm vi rất rộng: tự học trên lớp dưới sự điều khiển trực tiếp của giáo viên, tự học ngoài giờ lên lớp dưới sự điều khiển gián tiếp của giáo viên và tự học hoàn toàn độc lập không có sự điều khiển tổ chức của giáo viên. Trong quá trình tự học, người học tự xác định mục tiêu, sắp xếp, bố trí các công việc theo một trình tự hợp lý, phân phối thời gian cho từng công việc, lựa chọn địa điểm và phương tiện, tự huy động năng lực cá nhân để hoàn thành từng công việc, tự kiểm tra và tự điều chỉnh hoạt động tự học của mình để hoàn thành tốt nhiệm vụ tự học đề ra. a) Mục tiêu của quản lý hoạt động tự học Tạo điều kiện hình thành kỹ năng tự học và xây dựng nền nếp tự học cho học viên ngoài giờ lên lớp. 14