Tài liệu Quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ trường tiểu học huyện ninh giang, tỉnh hải dương

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ VĂN MIỀN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN NINH GIANG, TỈNH HẢI DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ VĂN MIỀN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN NINH GIANG, TỈNH HẢI DƯƠNG Ngành: Quản lí giáo dục Mã ngành: 8140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Cán bộ hướng dẫn khoa học: GS.TSKH. NGUYỄN VĂN HỘ THÁI NGUYÊN - 2018 LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tác giả. Các số liệu, kết quả khảo sát, kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực. Đến thời điểm hiện tại, luận văn này chưa được bảo vệ tại bất kỳ hội đồng bảo vệ luận văn nào trên toàn quốc và chưa được công bố trên bất kỳ phương tiện truyền thông, thông tin nào. Tác giả xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về những gì mà tác giả cam đoan ở trên. Thái Nguyên, ngày 16 tháng 7 năm 2018 Tác giả Hà Văn Miền i LỜI CẢM ƠN Sau một thời gian nghiên cứu đề tài: "Quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ trường tiểu học huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương", đến nay luận văn đã hoàn thành và em được phép bảo vệ luận văn. Với tình cảm chân thành, em xin cảm ơn các thầy giáo, cô giáo khoa Tâm lý - Giáo dục trường Đại học Sư phạm, thuộc Đại học Thái Nguyên đã giúp đỡ tận tình cho em trong quá trình học tập. Em xin chân thành cảm ơn lãnh đạo trường Đại học Sư phạm, các bộ phận quản lí, đặc biệt là khoa sau đại học, đã chỉ dẫn, quản lí chặt chẽ về thủ tục, thời gian và tạo những điều kiện cần thiết cho việc hoàn thành luận văn thạc sĩ. Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới GS.TSKH. Nguyễn Văn Hộ, người đã giúp đỡ, hướng dẫn em trong suốt thời gian em làm luận văn này. Mặc dù bản thân em đã có nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu song chắc chắn trong luận văn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong được sự chỉ dẫn của quý thầy cô và các bạn đồng nghiệp. Hải Dương, tháng 7 năm 2018 Tác giả Hà Văn Miền ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... ii MỤC LỤC ......................................................................................................... iii NHỮNG CỤM TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN ......................................... iv DANH MỤC BẢNG BIỂU.................................................................................. v DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................... vi MỞ ĐẦU............................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 3 3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu .................................................................. 4 4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 4 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 4 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 5 8. Cấu trúc luận văn .......................................................................................... 6 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ TRƯỜNG TIỂU HỌC ........................................................... 7 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu .................................................................... 7 1.2. Một số lí luận về kiểm tra nội bộ trường học............................................. 9 1.2.1. Khái niệm ................................................................................................ 9 1.2.2. Sự khác nhau giữa kiểm tra, giám sát .................................................... 12 1.2.3. Sự khác nhau giữa kiểm tra và thanh tra ................................................ 13 1.2.4. Mục đích, vị trí, vai trò, ý nghĩa của KTNBTH .................................... 15 1.2.5. Các phương pháp, hình thức kiểm tra nội bộ trường học ....................... 16 1.2.6. Các nguyên tắc kiểm tra ......................................................................... 18 1.2.7. Nội dung kiểm tra nội bộ trường học ..................................................... 20 iii 1.3. Một số lí luận về quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ............... 27 1.3.1. Khái niệm............................................................................................... 27 1.3.2. Vai trò của quản lý ................................................................................ 29 1.3.3. Chức năng cơ bản của quản lý .............................................................. 30 1.3.4. Vai trò, chức năng của quản lí hoạt động KTNB trường học ............... 32 1.3.5. Mục tiêu, nội dung, hình thức quản lí hoạt động KTNB trường học ... 34 1.3.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động KTNB trường học ......... 36 Kết luận Chương 1 .......................................................................................... 37 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN NINH GIANG TỈNH HẢI DƯƠNG................. 38 2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng giáo dục tiểu học huyện Ninh Giang......... 38 2.1.1. Quy mô trường lớp giáo dục tiểu học năm 2017-2018 ......................... 38 2.1.2. Chất lượng giáo dục tiểu học huyện Ninh Giang.................................. 39 2.2. Thực trạng hoạt động KTNB các trường tiểu học huyện Ninh Giang..... 40 2.2.1. Đánh giá mức độ đạt được mục tiêu KTNB trường tiểu học................ 40 2.2.2. Những yêu cầu cần thiết để hoạt động KTNB trường tiểu học có hiệu quả...... 41 2.2.3. Đánh giá mức độ cần thiết và mức độ thực hiện nội dung của hoạt động KTNNB trường tiểu học .............................................................. 42 2.2.4. Đánh giá mức độ phù hợp các hình thức kiểm tra nội bộ trường học ở huyện Ninh Giang ....................................................................... 51 2.2.5. Đánh giá chung ..................................................................................... 54 2.3. Thực trạng quản lí hoạt động KTNB trường tiểu học của Phòng GD&ĐT huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương ...................................... 56 2.3.1. Sơ đồ tổ chức bộ máy KTNB trường tiểu học ...................................... 56 2.3.2. Tổ chức bộ máy quản lí hoạt động KTNB trường tiểu học .................. 56 2.3.3. Đội ngũ cán bộ, giáo viên tham gia hoạt động KTNB trường tiểu học ........ 57 2.3.4. Đánh giá hình thức quản lí hoạt động KTNB trường tiểu học huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương ...................................................... 57 iv 2.3.5. Đánh giá xếp loại chất lượng hoạt động KTNBTH .............................. 59 2.4. Đánh giá chung ........................................................................................ 60 2.4.1. Ưu điểm ................................................................................................. 60 2.4.2. Nhược điểm ........................................................................................... 61 2.4.3. Nguyên nhân ......................................................................................... 61 Kết luận Chương 2 .......................................................................................... 63 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN NINH GIANG, TỈNH HẢI DƯƠNG............ 64 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ............................................................ 64 3.1.1. Nguyên tắc tuân theo pháp luật ............................................................. 64 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế hoạch ....................................................... 64 3.1.3. Nguyên tắc công khai, dân chủ ............................................................. 65 3.1. 4. Nguyên tắc đảm bảo tính khách quan, kịp thời.................................... 65 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính giáo dục, tính hiệu quả ................................. 65 3.2. Biện pháp quản lí hoạt động KTNB trường tiểu học ............................... 66 3.2.1. Biện pháp 1: Phòng GD&ĐT cần nâng cao nhận thức của cán bộ quản lí, giáo viên, nhân viên về vị trí, vai trò của hoạt động KTNBTH............................................................................................... 66 3.2.2. Biện pháp 2: Phòng GD&ĐT chỉ đạo, hướng dẫn quy trình thực hiện hoạt động KTNB trường tiểu học ................................................. 68 3.2.3. Biện pháp 3: Phòng GD&Đ, chỉ đạo, hướng dẫn các trường tiểu học, xây dựng các tiêu chuẩn kiểm tra nội bộ, lựa chọn nội dung tư vấn, thúc đẩy ......................................................................................... 74 3.2.4. Biên pháp 4: Phòng GD&ĐT hướng dẫn các trường tiểu học thống nhất thiết lập bộ hồ sơ kiểm tra nội bộ chung đảm bảo tính pháp lí, khoa học ................................................................................................ 87 3.2.5. Biện pháp 5: Phòng GD&ĐT tổ chức tập huấn, bồi dưỡng thường xuyên nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lí, giáo viên tham gia hoạt động KTNBTH........................................................................ 88 v 3.2.6. Biện pháp 6: Phòng GD&ĐT tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra \đối với hoạt động KTNB tại các trường tiểu học huyện Ninh Giang ..... 90 3.2.7. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất............................................... 92 3.2.8. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ..... 93 Kết luận Chương 3 .......................................................................................... 95 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................... 97 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 100 PHỤ LỤC ............................................................................................................ vi NHỮNG CỤM TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN STT Chữ viết tắt, kí hiệu Chữ viết đầy đủ 1. BCH TW Ban chấp hành trung ương 2. ĐG Đánh giá 3. GD & ĐT Giáo dục và đào tạo 4. KHH Kế hoạch hoá 5. KQ Kết quả 6. KNTC Khiếu nại tố cáo 7. KT Kiểm tra 8. KTNB Kiểm tra nội bộ 9. KTNBTH Kiểm tra nội bộ trường học 10. PCGD Phổ cập giáo dục 11. PC THCS Phổ cập trung học cơ sở 12. PC THĐĐT Phổ cập tiểu học đúng độ tuổi 13. QL Quản lí 14. SL Số lượng 15. TH Tiểu học 16. THCS Trung học cơ sở 17. T Tốt 18. Kh Khá 19. TTND Thanh tra nhân dân 20. TT Tổ trưởng 21. TP Tổ phó iv DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Đánh giá mức độ đạt mục tiêu hoạt động KTNB trường tiểu học ... 40 Bảng 2.2: Đánh giá về mức độ cần thiết của các yêu cầu đặt ra trong hoạt KTNB.... 41 Bảng 2.3a: Đánh giá mức độ cần thiết nội dung hiệu trưởng tự kiểm tra công tác quản lí trường học ......................................................... 42 Bảng 2.3b: Đánh giá mức độ thực hiện nội dung hiệu trưởng tự kiểm tra công tác quản lí trường học ......................................................... 44 Bảng 2.4a: Đánh giá mức độ cần thiết kiểm tra đánh giá chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên, nhân viên của Ban KTNBTH .............. 46 Bảng 2.4b: Đánh giá mức độ thực hiện việc kiểm tra đánh giá chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên, nhân viên của Ban KTNBTH .................. 46 Bảng 2.5a: Đánh giá mức độ cần thiết việc hiệu trưởng kiểm tra các nội dung hoạt động của tổ chức trong nhà trường............................. 47 Bảng 2.5b: Đánh giá mức độ thực hiện việc hiệu trưởng kiểm tra các nội dung hoạt động của tổ chức trong nhà trường............................. 48 Bảng 2.6a: Đánh giá về mức độ cần thiết các nội dung kiểm tra việc học tập và rèn luyện của học sinh ...................................................... 49 Bảng 2.6b: Đánh giá về mức độ thực hiện nội dung kiểm tra việc học tập và rèn luyện của học sinh ...................................................... 50 Bảng 2.7: Đánh giá về mức độ phù hợp của hình thức kiểm tra nội bộ trường tiểu học ở huyện Ninh Giang ........................................... 51 Bảng 2.8: Đánh giá về mức độ phù hợp của các phương pháp kiểm tra nội bộ trường tiểu học ở huyện Ninh Giang................................ 52 Bảng 2.9: Đánh giá về năng lực hoạt động kiểm tra nội bộ trường học của hiệu trưởng và Ban kiểm tra nội bộ các trường tiểu học ...... 53 Bảng 2.10: Đánh giá sự phù hợp về hình thức quản lí hoạt động KTNB trường tiểu học............................................................................. 58 Bảng 2.11: Bảng thống kê về hiệu quả hoạt động kiểm tra nội bộ trường học thông qua kiểm tra, thông qua nghiên cứu sản phẩm Sổ kiểm tra hiệu trưởng ..................................................................... 59 Bảng 3.1: Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ...... 94 v DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 2.1: Sơ đồ tổ chức bộ máy KTNB trường tiểu học ............................... 56 Hình 2.2: Sơ đồ tổ chức bộ máy quản lí HĐKTNB trường tiểu học ............. 56 vi MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Quản lý là một trong những nhân tố quan trọng trong sự phát triển xã hội. Quản lý là một hoạt động phổ biến diễn ra ở mọi lĩnh vực, ở mọi cấp độ và liên quan đến mọi người. C.Mác đã coi quản lý là một đặc điểm vốn có và bất biến về mặt lịch sử của đời sống xã hội. Ông viết: “Bất cứ lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào mà tiến hành trên một quy mô khá lớn, đều yêu cầu phải có một sự chỉ đạo” (C.Mác và ăng ghen - tập 23.1993), vai trò của quản lý được ông nói lên như một người chỉ huy dàn nhạc: “ Một người nhạc sĩ độc tấu thì tự điều khiển lấy mình, nhưng một dàn nhạc thì cần phải có một người nhạc trưởng” (C.Mác và Ăng ghen - tập 23.1993). Nước ta đang thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, cải cách mở cửa để tiến nhanh đến sự hội nhập với các nước trong khu vực và thế giới, từng bước đưa đất nước ta ngang tầm với các nước tiên tiến. Điều đó đòi hỏi rất lớn vào trình độ, năng lực quản lí của bộ máy lãnh đạo. Giáo dục - Đào tạo, Khoa học - Công nghệ trong công cuộc phát triển đất nước, đã được Đảng và Nhà nước ta khẳng định là “Quốc sách hàng đầu” (Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII. 1991) [12]. trong sự nghiệp đổi mới; là “khâu đột phá” phục vụ công nghiệp hoá, hiện đại hoá; là “nền tảng và động lực” (Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII. 1996) [12]. cho công nghiệp hoá, hiện đại hoá, để từng bước xây dựng và phát triển nền kinh tế tri thức trong những thập kỷ đầu tiên của thế kỷ XXI, có nghĩa là chúng ta chấp nhận có cuộc cạnh tranh về trí tuệ trong xu thế toàn cầu hoá. Đó là cuộc đua tranh về trí tuệ sáng tạo, về yếu tố con người của cộng đồng và của toàn xã hội. Chính vì thế Giáo dục và Đào tạo có sứ mạng, nhiệm vụ phù hợp, quản lí giáo dục phải có những cách tiếp cận mới: Cách tiếp cận đa dạng hoá và công nghệ hoá đối với quá trình quản lí giáo dục nhằm phát triển giáo dục đúng như chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo. 1 Đổi mới quản lí giáo dục trong nhà trường là một yếu tố khách quan và cũng là đòi hỏi thật sự cấp thiết của xã hội trong giai đoạn hiện nay. Thủ tướng chính phủ đã chỉ rõ: “Đổi mới quản lí giáo dục là khâu đột phá” (Chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo 2001-2010) [2]. Tại hội nghị cán bộ thanh tra toàn miền Bắc lần thứ nhất ngày 19/4/1955 Hồ Chủ Tịch đã chỉ rõ: “Sự kiểm tra việc thực hiện được đặt ra một cách đúng đắn là ngọn đèn pha giúp cho làm sáng tỏ tinh thần hoạt động bộ máy trong bất kỳ thời gian nào, chín phần mười những chỗ hỏng, chỗ hở đều do thiếu sự kiểm tra. Thanh tra và kiểm tra thường xuyên đúng đắn, chắc chắn những chỗ hỏng, chỗ hở đều có thể ngăn ngừa được”. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 Hội nghị lần thứ 8, Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã chỉ rõ: Bên cạnh thành tựu đạt được trong việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII và các chủ trương của Đảng, Nhà nước về định hướng chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Nghị quyết cũng thẳng thắn chỉ ra những tồn tại và nguyên nhân, trong đó có việc thi, kiểm tra và đánh giá kết quả còn lạc hậu, thiếu thực chất, quản lí giáo dục và đào tạo còn nhiều yếu kém. Việc phân định giữa quản lí nhà nước với hoạt động quản trị trong các cơ sở giáo dục, đào tạo chưa rõ. Công tác quản lí chất lượng, thanh tra, kiểm tra, giám sát chưa được coi trọng đúng mức. Nhận thức của cán bộ quản lí giáo viên, nhân viên về hoạt động kiểm tra nội bộ còn chưa cao, chưa coi trọng đúng mức mục đích, vai trò ý nghĩa hoạt động kiểm tra nội bộ trường học tác động đến chất lượng dạy và học nói riêng, chất lượng giáo dục nói chung. Tổ chức hoạt động kiểm tra nội bộ không bài bản, thiếu khoa học, có dấu hiệu hình thức, thiếu thuyết phục, cá biệt có trường hiệu trưởng giao phó cho tổ chuyên môn, các tổ chức trong nhà trường tự kiểm tra, đánh giá xếp loại nên chưa có tác động tích cực thúc đẩy hoạt động của các cá nhân, các bộ phận và làm giảm vai trò ý nghĩa hoạt động kiểm tra, giảm hiệu lực, hiệu quả trong công tác quản lí của hiệu trưởng. 2 Công tác quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ các trường học của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Ninh Giang bên cạnh việc làm tốt ,vẫn còn nhiều vấn đề tồn tại, bất cập như việc phân cấp, giao quyền, trách nhiệm, sự phối kết hợp các bộ phận, cá nhân trong hoạt động quản lí, các biện pháp quản lí chưa được hoàn thiện, đồng bộ, việc thanh tra, kiểm tra chưa thường xuyên. Do đó hiệu quả quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ trường học nói chung và trường tiểu học nói riêng trên địa bàn huyện Ninh Giang còn chưa cao. Đáp ứng khuyến nghị, đề xuất của cán bộ quản lí các trường tiểu học về việc Phòng GD&ĐT nên thống nhất cách làm như xây dựng quy trình kiểm tra, chuẩn kiểm tra, hệ thống hồ sơ, biểu mẫu, tập huấn, bồi dưỡng về nhận thức, nâng cao năng lực, kỹ năng nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ quản lí, giáo viên, nhân viên cốt cán trong hoạt động kiểm tra nội bộ trường tiểu học, nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động kiểm tra nội bộ, chất lượng đội ngũ, chất lượng giáo dục toàn diện nói chung và chất lượng dạy và học nói riêng ở cấp tiểu học huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. Việc xác định cơ sở lí luận, khảo sát và nghiên cứu thực trạng tình hình quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ trường tiểu học nhằm đề xuất những biện pháp quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ trường tiểu học của Phòng Giáo dục và Đào tạo là vấn đề cần thiết cần được nghiên cứu. Những thành quả nghiên cứu về vấn đề này sẽ góp phần vào việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lí nói chung và quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ trường tiểu học huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương nói riêng. Vì vậy tác giả chọn đề tài: “Quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ trường tiểu học huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương”. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu thực trạng việc quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ trường tiểu học huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương, để đề xuất các biện pháp quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ trường tiểu học của Phòng GD&ĐT, nhằm góp phần đưa 3 hoạt động giáo dục đi vào kỷ cương, nền nếp, quy chế chuyên môn, nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học. 3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ trường tiểu học huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. 3.2. Khách thể nghiên cứu: Quản lí trường tiểu học huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. 4. Giả thuyết khoa học Nếu biện pháp quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ trường tiểu học đã triển khai thí điểm đảm bảo tính khả thi mang lại hiệu quả quản lí rõ rệt, sẽ đề xuất với lãnh đạo cho áp dụng đại trà tại các trường tiểu học trên địa bàn huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu Để nghiên cứu đề tài này một cách khoa học và đạt kết quả, tác giả đã tiến hành thực hiện các nhiệm vụ sau: 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về kiểm tra nội bộ, quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ trường tiểu học. 5.2. Nghiên cứu thực trạng hoạt động kiểm tra nội bộ trường tiểu học và quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ trường tiểu học, huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ trường tiểu học huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu Việc nghiên cứu đề tài được triển khai trong năm học 2017-2018. Tập trung nghiên cứu thực trạng và các biện pháp quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ trường tiểu học trên địa bàn huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương, để từ đó xây dựng những luận cứ về việc quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường tiểu học. Chỉ tập trung vào việc đề ra các biện pháp chủ yếu để quản lí có hiệu quả hoạt động kiểm tra nội bộ trường tiểu học của hiệu trưởng và Ban kiểm tra nội bộ trường tiểu học. 4 7. Phương pháp nghiên cứu Để tiến hành nghiên cứu, đề xuất được những biện pháp quản lí có tính khả thi, khoa học, tác giả lựa chọn các nhóm biện pháp sau: 7.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết Thông qua đọc các tài liệu để phân tích, tổng hợp và hệ thống các lý thuyết có liên quan đến hoạt động kiểm tra nội bộ, quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ nhằm hiểu sâu sắc hơn về bản chất của vấn đề, cơ sở khoa học định hướng cho quá trình nghiên cứu vấn đề. 7.2. Phương pháp thực tiễn 7.2.1. Phương pháp quan sát Tác giả tiến hành quan sát hoạt động kiểm tra nội bộ của các trường tiểu học từ thái độ làm việc của các thành viên ban kiểm tra, cán bộ, giáo viên, nhân viên; việc thực hiện quy trình, cách nhận xét, đánh giá, thiết lập hồ sơ,... Từ đó thu thập thông tin, dữ liệu có liên quan phục vụ công việc nghiên cứu đề tài luận văn. 7.2.2. Phương pháp điều tra, trò chuyện Sử dụng bộ phiếu điều tra về thực trạng hoạt động kiểm tra nội bộ, quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ; tiếp xúc, trò chuyện với cán bộ quản lí, giáo viên, nhân viên để nắm bắt kịp thời những suy nghĩ, nhận thức về hoạt động kiểm tra nội bộ trường học, thấy được những thuận lợi và khó khăn, bất cập, từ đó thu thập thông tin, phân tích thông tin, xác định nguyên nhân và rút ra kinh nghiệm, làm cơ sở đề ra biện pháp quản lí hoạt động KTNB. 7.2.3. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động Nghiên cứu bộ hồ sơ hoạt động kiểm tra nội bộ các trường tiểu học, sổ kiểm tra của hiệu trưởng, đây là kênh thông tin để thấy được thực trạng nhận thức của hiệu trưởng về vai trò, ý nghĩa hoạt động kiểm tra nội bộ, tổ chức triển khai hoạt động KTNB, công tác quản lí hoạt động KTNB của Phòng GD&ĐT. 7.2.4. Phương pháp thực nghiệm khoa học Thực nghiệm thăm dò dùng để nhận dạng vấn đề và xây dựng giả thiết: Xây dựng dự thảo quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ sau đó khuyến khích các trường tiểu học sử dụng và thu thập ý kiến phản hồi để đưa ra biện pháp phù hợp. 5 Sử dụng thực nghiệm đối chứng nhằm tìm kiếm sự khác biệt giữa 2 biện pháp quản lí, giữa các hậu quả so với đối chứng: Đối tượng đối chứng là biện pháp quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ của đề tài so với hiện trạng quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ. 7.2.5. Phương pháp phân tích và tổng kết rút kinh nghiệm Trên cơ sở các báo cáo tổng kết hoạt động kiểm tra nội bộ của các nhà trường tiểu học huyện Ninh Giang và báo cáo tổng kết của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Ninh Giang, tác giả phân tích những mặt ưu nhược điểm để từ đó rút kinh nghiệm và đề ra biện pháp quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ trường học hiệu quả hơn. 7.3. Phương pháp toán học để xử lí số liệu Tác giả sử dụng các phương pháp này để xử lý và phân tích kết quả điều tra sau khi khảo sát nhằm rút ra những kết luận xác đáng. 8. Cấu trúc luận văn Phần 1: Mở đầu. Phần 2: Nội dung gồm 3 chương. Chương 1: Cơ sở lí luận về quản lí hoạt động KTNB trường học. Chương 2: Thực trạng quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ trường tiểu học huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. Chương 3: Biện pháp quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ trường tiểu học huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. Phần 3: Phần kết luận và khuyến nghị 6 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ TRƯỜNG TIỂU HỌC 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu Hoạt động kiểm tra tồn tại từ rất lâu cùng với sự xuất hiện con người trong cuộc sống và lao động, tuy nhiên để hoạt động kiểm tra trở thành một chu trình quản lí thì phải tới khi xã hội có sự ra đời của Nhà nước, trải qua nhiều thập kỷ, hoạt động quản lí luôn luôn vận động để phù hợp với sự phát triển của xã hội, mà một trong những chức năng của quản lí đó là hoạt động kiểm tra. Hiểu được vai trò và ý nghĩa của hoạt động kiểm tra trong hoạt động lãnh đạo, quản lí nhằm hiện thực hóa mục tiêu đã đề ra, các nhà lãnh đạo, quản lí luôn ý thức được rằng muốn quản lí tốt thì cần phải làm tốt việc kiểm tra. Xã hội ngày càng phát triển, cơ chế thị trường thúc đẩy sự phát triển của các quốc gia, tổ chức, ngành, lĩnh vực, song cũng đặt ra nhiều thách thức trong hoạt động lãnh đạo, quản lí về an ninh trật tự xã hội, về môi trường sản xuất, lao động, môi trường sống, học tập, rèn luyện, ý thức chấp hành kỷ cương, kỷ luật lao động, chấp hành pháp luật của Nhà nước, Quốc tế. Hơn lúc nào hết, hoạt động kiểm tra ở cơ quan quản lí nhà nước, theo ngành, lĩnh vực, phải thể hiện rõ vai trò, trách nhiệm của mình đó là ngăn ngừa, phát hiện, điều chỉnh, xử lý, tư vấn, thúc đẩy và nhân rộng điển hình tiên tiến. Lĩnh vực Văn hóa - Xã hội mà ngành Giáo dục và Đào tạo đã và đang nâng cao vai trò, hiệu quả hoạt động kiểm tra để phù hợp với yêu cầu chung đổi mới đất nước và đổi mới Giáo dục và Đào tạo toàn diện, trong đó có đổi mới công tác kiểm tra các nhà trường đó là tự kiểm tra hay còn gọi là kiểm tra nội bộ trường học. Các nhà nghiên cứu giáo dục trong và ngoài nước đã có nhiều công trình nghiên cứu về lý luận giáo dục, đặc biệt là về quản lý giáo dục: Nguyễn Ngọc Quang - Những khái niệm cơ bản về quản lý giáo dục; Đặng Quốc Bảo - Một số khái niệm về quản lý giáo dục - đào tạo; M.I.Cônđacốp - Cơ sở lý luận khoa học 7 quản lý giáo dục… Các công trình trên là cẩm nang cho các nhà quản lý giáo dục các cấp trong lý luận cũng như thực tiễn quản lý giáo dục, quản lý nhà trường. Về quản lý nhà trường, các tác giả Nguyễn Ngọc Quang, Hà Sỹ Hồ, Đặng Quốc Bảo đã nêu lên những nguyên tắc chung của việc quản lý hoạt động dạy - học, từ đó chỉ rõ một số biện pháp quản lý nhà trường. Một trong số các biện pháp hữu hiệu để duy trì, điều chỉnh hoạt động của hệ quản lý đi đúng mục tiêu, kế hoạch đó là các biện pháp kiểm tra, thanh tra, đánh giá kết quả công việc trong từng giai đoạn nhất định. Tác giả Hà Sỹ Hồ trong cuốn: "Những bài giảng về quản lí trường học" [17]. đã cho rằng: "Chức năng kiểm tra đặc biệt quan trọng vì quá trình quản lí đòi hỏi những thông tin chính xác, kịp thời về thực trạng của đối tượng quản lí, về việc thực hiện các quyết định đã đề ra, tức là đòi hỏi những liên hệ ngược chính xác, vững chắc giữa các phân hệ quản lí…". Tác giả Nguyễn Minh Đạo: "Quản lí mà không kiểm tra thì quản lí sẽ ít hiệu quả và trở thành quản lí quan liêu" (Cơ sở khoa học quản lí - Nguyễn Minh Đạo .1997). [13]. Tác giả Nguyễn Ngọc Quang trong: "Những khái niệm cơ bản về lý luận, quản lý giáo dục" cho rằng: Quá trình quản lý diễn ra qua 5 giai đoạn: Chuẩn bị kế hoạch hoá, kế hoạch hoá, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Trong đó, giai đoạn 5kiểm tra, là giai đoạn cuối cùng, kết thúc một chu trình quản lý. Kiểm tra giúp cho việc chuẩn bị tích cực cho kỳ kế hoạch tiếp theo. Kiểm tra tốt, đánh giá được sâu sắc và chuẩn bị trạng thái cuối cùng của hệ (nhà trường) thì đến kỳ kế hoạch (năm học) tiếp theo việc soạn thảo kế hoạch năm học mới sẽ thuận lợi, kế thừa được các mặt mạnh để tiếp tục phát huy, phát hiện được lệch lạc để uốn nắn, loại trừ. Tác giả kết luận: "Như vậy, theo lý thuyết xibecnêtic, kiểm tra giữ vai trò liên hệ nghịch trong quá trình quản lý. Nó giúp cho chủ thể quản lý điều khiển một cách tối ưu hệ quản lý, không có kiểm tra thì không có quản lý". Đã có nhiều đề tài nghiên cứu về công tác thanh tra, kiểm tra trong các đề tài thi tốt nghiệp cử nhân khoa học, bảo vệ luận văn thạc sỹ chuyên ngành 8 quản lí giáo dục và các lớp tập huấn công tác thanh tra, kiểm tra. Các tác giả cũng đã đề cập đến một số vấn đề chung về công tác thanh tra, kiểm tra nhưng chủ yếu là thanh tra, công tác kiểm tra nội bộ trường học gần đây đã được chú trọng xong mức độ nghiên cứu mới chỉ dừng ở độ cung cấp lý luận về biện pháp quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ mà chưa nghiên cứu sâu về thực trạng, gắn với thực tiễn, thiết kế biện pháp mang tính công cụ giúp nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lí như tổ chức bộ máy, bộ hồ sơ kiểm tra nội bộ, chuẩn kiểm tra, nội dung và hình thức kiểm tra, chủ thể kiểm tra, đối tượng kiểm tra, quy trình kiểm tra nội bộ trường học. Do vậy việc nghiên cứu sâu các biện pháp quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ nói chung và hoạt động kiểm tra nội bộ trường tiểu học huyện Ninh Giang nói riêng, áp dụng ngay vào thực tiễn công tác quản lí của đơn vị Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Ninh Giang là rất cần thiết trong khi việc quản lí hoạt động kiểm tra nội bộ trường tiểu học còn nhiều bất cập, hiệu lực, hiệu quả chưa cao. 1.2. Một số lí luận về kiểm tra nội bộ trường học 1.2.1. Khái niệm 1.2.1.1. Khái niệm kiểm tra Theo từ điển Tiếng Việt thì kiểm tra là xem xét tình hình thực tế (những sự việc diễn ra có đúng với quy tắc đã được xác lập và các mệnh lệnh quản lí ban ra hay không) để nhận xét, đánh giá, kết luận mức độ đúng sai. [34]. Trong các văn bản quy phạm pháp luật chưa có định nghĩa cụ thể về kiểm tra, xong có thể hiểu: Kiểm tra là hoạt động thường xuyên của từng cơ quan Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức kinh tế nhằm đảm bảo thực hiện nhiệm vụ của chính mình. Qua kiểm tra các cơ quan, tổ chức đánh giá đúng mực việc làm của mình, từ đó đề ra chủ trương, biện pháp, phương hướng hoạt động tiếp theo một cách hợp lý hơn. Trong trường hợp này, kiểm tra mang ý nghĩa xem xét, nhìn lại việc làm của chính mình để tự điều chỉnh, hay tìm biện pháp thực hiện nhiệm vụ tốt hơn hiệu quả hơn. 9