Tài liệu Phát triển đội ngũ biên tập viên nhà xuất bản chính trị quốc gia sự thật

MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................... i DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ..................................................................... ii DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................ iii MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ BIÊN TẬP VIÊN NHÀ XUẤT BẢN 5 1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ............................................ 5 1.2. LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ BIÊN TẬP VIÊN NHÀ XUẤT BẢN............................................................................................. 8 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm đội ngũ biên tập viên nhà xuất bản ....................... 8 1.2.2. Tầm quan trọng của việc phát triển đội ngũ biên tập viên nhà xuất bản14 1.2.3. Nội dung phát triển đội ngũ biên tập viên nhà xuất bản ....................... 18 1.2.4. Tiêu chí đánh giá phát triển đội ngũ biên tập viên nhà xuất bản .............. 25 1.3. CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG TỚI PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ BIÊN TẬP VIÊN NHÀ XUẤT BẢN ................................................................................ 29 1.3.1. Nhóm các yếu tố khách quan ................................................................ 29 1.3.2. Nhóm các yếu tố chủ quan .................................................................... 33 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................ 35 2.1. QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU .................................................................. 35 2.2. PHƢƠNG PHÁP THU THẬP THÔNG TIN, DỮ LIỆU, SỐ LIỆU....... 35 2.3. PHƢƠNG PHÁP THỐNG KÊ MÔ TẢ .................................................. 36 2.4. PHƢƠNG PHÁP SO SÁNH.................................................................... 37 2.5. PHƢƠNG PHÁP PHÂN TÍCH TỔNG HỢP .......................................... 37 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ BIÊN TẬP VIÊN NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT ........................................ 39 3.1. KHÁI QUÁT VỀ NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT 39 3.1.1. Quá trình xây dựng và phát triển Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật ................................................................................................................... 39 3.1.2. Chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật........................................................................................................ 40 3.1.3. Kết quả hoạt động của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật giai đoạn 2014 - 2019 ............................................................................................. 43 3.2. THỰC TRẠNG ĐỘI NGŨ BIÊN TẬP VIÊN NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT ............................................................................ 47 3.2.1. Thực trạng về số lƣợng đội ngũ biên tập viên ...................................... 47 3.2.2. Thực trạng về cơ cấu đội ngũ biên tập viên .......................................... 48 3.2.3. Thực trạng về chất lƣợng đội ngũ biên tập viên ................................... 50 3.3. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ BIÊN TẬP VIÊN NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT ........................................ 54 3.3.1. Thực trạng quy hoạch phát triển đội ngũ biên tập viên ........................ 54 3.3.2.Thực trạng tuyển dụng và sử dụng đội ngũ biên tập viên ...................... 57 3.3.3. Thực trạng đào tạo, bồi dƣỡng đội ngũ biên tập viên ........................... 59 3.3.4. Thực trạng thực hiện chế độ chính sách đối với đội ngũ biên tập viên 61 3.3.5. Thực trạng kiểm tra, đánh giá, xếp loại đội ngũ biên tập viên ............. 63 3.4. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ BIÊN TẬP VIÊN NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT ............................... 65 3.4.1. Ƣu điểm về phát triển đội ngũ biên tập viên Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật ............................................................................................... 65 3.4.2. Hạn chế về phát triển đội ngũ biên tập viên Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật ............................................................................................... 66 3.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế .......................................................... 69 Chƣơng 4: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ BIÊN TẬP VIÊN NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT73 4.1. BỐI CẢNH PHÁT TRIỂN CỦA LĨNH VỰC XUẤT BẢN VÀ YÊU CẦU MỚI ĐẶT RA ĐỐI VỚI BIÊN TẬP VIÊN NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT ............................................................................ 73 4.1.1. Bối cảnh phát triển của lĩnh vực xuất bản............................................. 73 4.1.2. Yêu cầu mới đặt ra đối với biên tập viên Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật........................................................................................................ 75 4.2. QUAN ĐIỂM VÀ PHƢƠNG HƢỚNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ BIÊN TẬP VIÊN NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT ........... 77 4.2.1. Quan điểm phát triển đội ngũ biên tập viên Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật trong bối cảnh mới ........................................................................ 77 4.2.2. Phƣơng hƣớng phát triển đội ngũ biên tập viên Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật ............................................................................................... 80 4.3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ BIÊN TẬP VIÊN NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT ........................................ 82 4.3.1. Nhóm giải pháp đối với Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật ............. 83 4.3.2. Nhóm giải pháp đối với bản thân biên tập viên .................................... 90 4.3.3. Một số kiến nghị.................................................................................... 97 KẾT LUẬN ................................................................................................... 100 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 102 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 BTV Biên tập viên 2 NXB Nhà xuất bản i DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU STT Bảng Nội dung 1 Bảng 3.1 2 Bảng 3.2 4 Bảng 3.3 5 Bảng 3.4 Số lƣợng biên tập viên theo giới tính năm 2019 49 6 Bảng 3.5 Cơ cấu về độ tuổi biên tập viên năm 2019 50 7 Bảng 3.6 Số lƣợng biên tập viên từ năm 2014 - 2019 55 8 Bảng 3.7 9 Bảng 3.8 10 Bảng 3.9 Kết quả số lƣợng sách xuất bản giai đoạn từ năm 2014 - 2019 Số bản thảo đƣợc biên tập giai đoạn từ năm 2014 2019 Số lƣợng biên tập viên trong các ban biên tập năm 2019 Số lƣợng biên tập viên phân theo trình độ chuyên môn giai đoạn 2014 - 2019 Công tác tuyển dụng biên tập viên giai đoạn 2014 2019 Bảng tổng hợp điểm của cá nhân và đánh giá của đơn vị theo phân loại lao động tháng…năm… ii Trang 43 46 48 56 58 64 DANH MỤC CÁC HÌNH STT Hình 1 Sơ đồ 2.1 2 Hình 3.1 3 Hình 3.2 Nội dung Quy trình tiến hành nghiên cứu Bộ máy tổ chức Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật Doanh thu hoạt động xuất bản giai đoạn 2014 - 2019 iii Trang 35 42 45 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Công tác thông tin truyền thông nói chung và công tác xuất bản các ấn phẩm nói riêng đã và đang góp phần không nhỏ vào hoạt động đời sống văn hóa của xã hội. Xuất bản chính là một quá trình sáng tạo, truyền bá các giá trị văn hóa, là quá trình thực hiện vật chất hóa các giá trị văn hóa tinh thần, biến các tác phẩm văn hóa thành các vật phẩm để lƣu giữ và truyền bá. Trong đó, công tác biên tập chính là những ngƣời thực hiện công việc biến những kết quả sáng tác đã đƣợc các tác giả làm ra, phù hợp với yêu cầu truyền bá thông tin của xã hội và là công việc quyết định chất lƣợng hoạt động xuất bản của một nhà xuất bản. Chất lƣợng các ẩn phẩm của nhà xuất bản đa số phụ thuộc vào đội ngũ biên tập viên của nhà xuất. Với sự phát triển của thị trƣờng xuất bản và những thay đổi đa chiều từ kinh tế, xã hội, văn hóa đã tác động đến công tác truyền thông nói chung và công tác biên tập xuất bản nói riêng. Vì vậy, nhiệm vụ phát triển đội ngũ biên tập viên trong thời gian tới, đặc biệt trong môi trƣờng số, để đáp ứng đƣợc yêu cầu mới của ngành xuất bản, sự phát triển của NXB vừa là yêu cầu khách quan, đồng thời cũng là một nhiệm vụ của tập thể ban lãnh đạo và chính bản thân các biên tập viên. Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật (gọi tắt là NXB Chính trị quốc gia Sự thật) cũng không nằm ngoài bƣớc phát triển đó. NXB Chính trị quốc gia Sự thật là đơn vị xuất bản về các mảng sách lý luận, chính trị, với đội ngũ biên tập viên ngày càng đƣợc chuẩn hóa về trình độ chuyên môn, trình độ lý luận chính trị, trình độ tin học, ngoại ngữ và dần thay đổi theo hƣớng tích cực và nâng cao hơn. Tuy nhiên, một số biên tập viên khi vào làm việc tại nhà xuất bản chƣa thấu hiểu hết những khó khăn, yêu cầu về mặt nghề biên tập sách, còn thiếu kinh nghiệm trong nghề. Một bộ 1 phận cán bộ biên tập chƣa đƣợc đào tạo, bồi dƣỡng đúng mức về chuyên môn, chƣa thực sự tâm huyết với nghề nghiệp. Về nghiệp vụ, kỹ năng biên tập phần lớn các biên tập viên đƣợc đào tạo theo phƣơng thức truyền nghề, kết hợp khai thác và phát huy sự học hỏi của bản thân các biên tập viên, vì thế, có tình trạng các biên tập viên không áp dụng đƣợc kiến thức mình có vào công tác biên tập và một số công đoạn khác. Công tác cộng tác viên còn thụ động, thiếu linh hoạt, nhạy bén với thời cuộc. Ngoài ra, trong điều kiện xã hội hiện nay, mảng sách lý luận chính trị vẫn còn khô khan, không thu hút đƣợc độc giả, đòi hỏi ngƣời biên tập cần có kiến thức và kỹ năng tốt để làm ra các ấn phẩm có chất lƣợng đảm bảo, đáp ứng đƣợc nhu cầu của độc giả đây là một khó khăn lớn vì nhà xuất bản đang có một số lƣợng lớn các biên tập quá trẻ và chƣa nhiều trải nghiệm. Ngoài kiến thức chuyên môn sâu đòi hỏi đội ngũ xuất bản phải có tính năng động, sáng tạo, có trình độ ngoại ngữ, tin học và thậm chí phải có kiến thức khoa học công nghệ căn bản để có thể tiếp cận và ứng dụng công nghệ mới trong hoạt động quản lý và chuyên môn. Để phát triển đƣợc đội ngũ BTV đủ về số lƣợng, đảm bảo về chất lƣợng và có cơ cấu hợp lý không những xuất phát từ bản thân đội ngũ BTV mà cần có sự vào cuộc của NXB, các cơ quan, đơn vị, tổ chức có liên quan. Thực tế này đã và đang đặt ra cho NXB Chính trị quốc gia Sự thật cần phải có sự quy hoạch phát triển đội ngũ BTV hiệu quả, toàn diện, phù hợp với điều kiện mới, đặc biệt trong bối cảnh nhiều thách thức của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tƣ (4.0). Vì vậy, việc nghiên cứu, đánh giá thực trạng để đề xuất các giải pháp thúc đẩy phát triển đội ngũ BTV ở NXB Chính trị quốc gia Sự thật là yêu cầu cần thiết. Xuất phát từ lý do trên, đề tài “Phát triển đội ngũ biên tập viên Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật” đƣợc lựa chọn làm đề tài luận văn thạc sĩ chuyên ngành kinh tế chính trị chƣơng trình định hƣớng nghiên cứu. 2 2. Câu hỏi nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu, đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ BTV ở NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tác giả hƣớng đến trả lời câu hỏi nghiên cứu: Phát triển đội ngũ BTV ở NXB Chính trị quốc gia Sự thật đang có những khó khăn, bất cập gì? Những giải pháp nào nhằm phát triển đội ngũ BTV ở NXB Chính trị quốc gia Sự thật? 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là trên cơ sở hệ thống hóa một số vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển đội ngũ BTV, vận dụng vào thực tiễn, đánh giá thực trạng và đề xuất một số giải pháp để phát triển đội ngũ biên tập viên ở NXB Chính trị quốc gia Sự thật trong thời gian tới. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt đƣợc mục tiêu nêu trên, luận văn thực hiện các nhiệm vụ sau: - Hệ thống hóa vấn đề lý luận về phát triển đội ngũ biên tập viên NXB. - Phân tích, đánh giá thực trạng, xác định ƣu điểm, hạn chế trong phát triển đội ngũ biên tập viên ở NXB Chính trị quốc gia Sự thật. - Đề xuất một số giải pháp nhằm đẩy mạnh phát triển đội ngũ biên tập viên NXB Chính trị quốc gia Sự thật trong thời gian tới. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tƣợng nghiên cứu: đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là phát triển đội ngũ biên tập viên NXB Chính trị quốc gia Sự thật. - Phạm vi nghiên cứu +Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu phát triển đội ngũ biên tập viên NXB Chính trị quốc gia Sự thật. + Về không gian: NXB Chính trị quốc gia Sự thật, Việt Nam. 3 + Về thời gian: Nghiên cứu thực trạng phát triển đội ngũ BTV của NXB giai đoạn 2014 - 2019, đề xuất phƣơng hƣớng, giải pháp cho thời gian tới nhằm góp phần tạo sự chuyển biến trong công tác xuất bản phẩm hiện nay. 5. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm có 4 chƣơng: Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và lý luận chung về phát triển đội ngũ biên tập viên nhà xuất bản Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu Chƣơng 3: Thực trạng phát triển đội ngũ biên tập viên Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật Chƣơng 4: Phƣơng hƣớng và giải pháp nhằm phát triển đội ngũ biên tập viên Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật 4 Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ BIÊN TẬP VIÊN NHÀ XUẤT BẢN 1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Nhận thức đƣợc tầm quan trọng của công tác biên tập, xuất bản sách trong hoạt động xuất bản; đã có nhiều đề tài nghiên cứu về đội ngũ biên tập sách, đặc biệt là sách lý luận, chính trị nhƣ: - Bộ Thông tin và Truyền thông - Cục xuất bản (2010), Những vấn đề cần chú ý trong công tác biên tập xuất bản phẩm, Nhà xuất bản Công an nhân dân. Cuốn sách bao gồm các văn bản chỉ đạo, quản lý của Đảng và Nhà nƣớc đối với nguồn lực biên tập viên, hoạt động xuất bản; những bài viết về những vấn đề nhạy cảm, phức tạp trong công tác biên tập và chỉ ra một số nguyên nhân khiến BTV hiện nay thiếu và yếu cả về chuyên môn và trình độ chính trị, đặc biệt là thiếu thông tin dẫn đến sai phạm trong nội dung của một số xuất bản phẩm. - Bộ Thông tin và Truyền thông và Trƣờng Đào tạo, bồi dƣỡng cán bộ quản lý thông tin và truyền thông (2011), Một số nội dung cơ bản về nghiệp vụ báo chí, xuất bản, Nhà xuất bản Thông tin và truyền thông. Cuốn sách gồm các chuyên đề về đƣờng lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nƣớc về báo chí, xuất bản; những nội dung cơ bản về nghiệp vụ báo chí, xuất bản nhằm chuẩn hóa, cụ thể hóa các kiến thức, kỹ năng quản lý về báo chí, xuất bản thành chƣơng trình; lấy đó làm tài liệu nền tảng cho đào tạo, bồi dƣỡng kiến thức kỹ năng; góp phần bồi dƣỡng kiến thức lý luận chính trị và bồi dƣỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ kỹ năng cho đội ngũ BTV. 5 - Đƣờng Vinh Sƣờng (2010), “Nâng cao phẩm chất và năng lực của đội ngũ biên tập sách lý luận chính trị ở Nhà xuất bản Chính trị - hành chính trước yêu cầu nhiệm vụ mới”, đề tài nghiên cứu khoa học cấp cơ sở, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Đề tài đánh giá, phân tích tiêu chuẩn, yêu cầu phẩm chất, năng lực của đội ngũ BTV sách lý luận chính trị ở nƣớc ta trong hoạt động xuất bản nói chung và BTV ở NXB Chính trị - hành chính nói riêng; từ đó đƣa ra một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực của đội ngũ biên tập sách lý luận chính trị ở NXB Chính trị - hành chính. - Nguyễn Thị Yên (2010), “Mô hình nhân cách người biên tập và vấn đề đào tạo nguồn nhân lực cho ngành xuất bản nước ta hiện nay”, Tiểu luận ngành xuất bản, Học viện Báo chí và Tuyên truyền. Đề tài chủ yếu đi sâu nghiên cứu về khái niệm xuất bản phẩm, khái niệm hoạt động biên tập xuất bản của đội ngũ BTV và làm thế nào để xây dựng dƣợc mô hình nhân cách, ý thức nghề nghiệp và thực trạng về BTV ở nƣớc ta giai đoạn năm 2010, thông qua đó tìm ra những phƣơng hƣớng giải quyết các hạn chế còn tồn tại. - Nguyễn Mạnh Hùng (2015), “Nâng cao năng lực biên tập viên của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia”, Luận văn thạc sĩ, Đại học Quốc gia Hà Nội. Đề tài nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn về năng lực BTV, đánh giá thực trạng năng lực BTV của NXB Chính trị quốc gia, từ đó đề xuất định hƣớng nhằm nâng cao năng lực BTV của NXB góp phần nâng cao hơn nữa hiệu quả kinh tế của công tác xuất bản. Ngoài ra còn có một số bài viết đăng trên các tạp chí, hội thảo khoa học nhƣ: - Trần Hƣng (2008), “Nâng cao chất lượng cán bộ, biên tập sách báo ở nước ta hiện nay”, Tạp chí Sinh hoạt lý luận. Bài viết phân tích vị trí, vai trò của BTV trong lĩnh vực xuất bản sách. Tác giả đặt ra vấn đề làm thế nào để nâng cao chất lƣợng công việc nghiệp vụ của BTV để họ có kỹ năng tốt và 6 phục vụ cho công tác sách, báo. Đồng thời cũng đề xuất các cơ chế chính sách trong đào tạo, quy hoạch cán bộ, thi đua khen thƣởng đối với đội ngũ BTV ở nƣớc ta. - Nhƣ Thành (2012), “Làm thế nào để phát huy năng lực, tư duy trong quá trình biên tập sách báo ở nước ta”, Tạp chí Lý luận chính trị. Tác giả đi sâu phân tích vai trò của đội ngũ cán bộ biên tập sách và báo ở nƣớc ta một cách khá cụ thể; phân tích thực trạng về đội ngũ cán bộ biên tập sách, báo ở nƣớc ta trên các mặt về trình độ, nhân cách, ý thức, tác phong; đề ra một số giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng biên tập sách và tạp chí. - Nguyễn Nguyên (2018), “Xuất bản với cuộc cách mạng công nghiệp 4.0”, Kỷ yếu Hội thảo khoa học: Nâng cao chất lƣợng đội ngũ cán bộ biên tập, xuất bản trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật. Tác giả đã nhận diện một số chuyển biến chính của xuất bản trƣớc tác động của cuộc cách mạng công nghệ lần thứ tƣ, đó là: chuyển biến về mô hình và quy trình xuất bản; sự xuất hiện của các sản phẩm xuất bản mới thay thế dần vai trò của sách truyền thống; phƣơng thức sản xuất mới gắn liền với yêu cầu về nguồn nhân lực. Thông qua đó, tác giả nêu ra các yêu cầu đặt ra đối với xuất bản ở Việt Nam hiện nay. - Đào Duy Nghĩa (2018), “Thực trạng đội ngũ cán bộ biên tập, xuất bản ở nước ta hiện nay và những vấn đề đang đặt ra trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư”, Kỷ yếu Hội thảo khoa học: Nâng cao chất lƣợng đội ngũ cán bộ biên tập, xuất bản trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật. Bài viết phân tích những thuận lợi và khó khăn do Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tƣ đƣa đến cho ngành xuất bản ở Việt Nam; từ đó tác giả đƣa ra các giải pháp nâng cao chất lƣợng đội ngũ cán bộ biên tập, xuất bản trong cách mạng công nghiệp lần thứ tƣ. 7 Nhìn chung, các đề tài, công trình nghiên cứu đã đề cập tới thực trạng, đƣa ra những giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng đội ngũ BTV ở các lĩnh vực khác nhau với những khía cạnh khác nhau. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu đƣợc công bố chƣa nghiên cứu về giải pháp phát triển toàn diện đội ngũ BTV mà đa số chỉ phân tích nâng cao chất lƣợng của đội ngũ BTV. Trong giai đoạn phát triển kinh tế - xã hội hiện nay đã có nhiều thay đổi, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tƣ đang phát triển ngày càng mạnh mẽ đòi hỏi phải có cái nhìn mới, những nghiên cứu mới mang tính toàn diện và đầy đủ hơn về vấn đề phát triển đội ngũ BTV của NXB, đặc biệt là NXB Chính trị quốc gia Sự thật - một cơ quan xuất bản sách lý luận chính trị hàng đầu của đất nƣớc. 1.2. LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ BIÊN TẬP VIÊN NHÀ XUẤT BẢN 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm đội ngũ biên tập viên nhà xuất bản 1.2.1.1. Khái niệm về đội ngũ biên tập viên a) Biên tập viên nhà xuất bản * Biên tập Biên tập là một từ Hán - Việt để phân biệt một khâu, một công đoạn trong dây chuyền sản xuất, phân phối và tiêu thụ các ấn phẩm xuất bản. Biên tập là một quá trình sản xuất tinh thần nhằm tổ chức sản xuất, khai thác lựa chọn những nội dung, cách thức trình bày các tác phẩm phục vụ cho nhu cầu truyền thông. Biên tập cũng là quá trình đánh giá, tu chỉnh, nâng cao chất lƣợng những ấn phẩm ấy để cung cấp cho đông đảo quần chúng những sản phẩm có giá trị văn hóa - xã hội cao phù hợp với nhu cầu, thị hiếu của họ và yêu cầu phát triển lành mạnh của xã hội. Tuy nhiên, biên tập chỉ là một khâu trong quy trình xuất bản một tác phẩm, bản thân hoạt động biên tập không phải là hoạt động sáng tác. Từ khi 8 mới xuất hiện cho đến trƣớc khi công nghệ in của Gutenberg ra đời (Thế kỷ XV), việc biên tập đã rất cần thiết cho hoạt động xuất bản nhƣng lúc đó nó chƣa phải là một hoạt động độc lập mà chỉ là một phần, một khâu của việc nhân bản. Ngƣời ta chép văn bản gốc thành nhiều bản, hoặc làm bản khắc gỗ để in; ngƣời chép lại bản gốc làm luôn việc sửa chữa bản in cho đúng với bản gốc hoặc sửa những lỗi bản thảo gốc mà tác giả còn để sót. Lúc này ngƣời nhân bản kiêm luôn công việc biên tập. Sau này, cùng với sự phát triển của kinh tế - xã hội, số lƣợng tác phẩm gia tăng, yêu cầu về bảo đảm tính chính xác đã hình thành một khâu hoạt động độc lập - đó là công tác biên tập. Biên tập sách là hoạt động biên tập xuất bản phẩm trong các nhà xuất bản. Đó là công việc khai thác, lựa chọn, tổ chức bản thảo; gia công sửa chữa, hoàn chỉnh bản thảo để in. Trong công tác biên tập xuất bản có các khâu: công tác kế hoạch đề tài, công tác cộng tác viên, công tác tổ chức, công tác biên tập bản thảo,… Những ngƣời đảm nhận công việc đó là các biên tập viên. * Biên tập viên nhà xuất bản BTV ở các NXB là những ngƣời làm công tác sửa chữa, tu chỉnh, nâng cao chất lƣợng, đảm bảo tính tƣ tƣởng, khoa học, nghệ thuật của các bản thảo trƣớc khi chúng đƣợc in ấn, trở thành những ấn phẩm xuất bẩn đƣợc phát hành rộng rãi trên thị trƣờng. Những ngƣời làm công tác biên tập là lực lƣợng lao động chủ yếu, nòng cốt trong các NXB. Họ là những ngƣời sản xuất từ khâu đầu đến khâu cuối của quá trình xuất bản. Ngoài ra, với nhu cầu thị trƣờng và sự năng động của BTV, họ còn trực tiếp xây dựng đề tài rồi biên tập, chỉnh sửa để có sản phẩm hoàn chỉnh, chất lƣợng đƣa ra thị trƣờng. b) Đội ngũ biên tập viên nhà xuất bản * Đội ngũ 9 Khái niệm đội ngũ đƣợc sử dụng một cách phổ biến trong lĩnh vực tổ chức thuộc nhiều lĩnh vực hoạt động khác nhau nhƣ: đội ngũ tri thức; đội ngũ văn, nghệ sĩ; đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; đội ngũ y, bác sĩ... Theo Từ điển Tiếng Việt (NXB Từ điển Bách khoa): “Đội ngũ là một tập hợp gồm một số đông ngƣời cùng có chức năng nhiệm vụ hoặc nghề nghiệp hợp thành lực lƣợng hoạt động trong một hệ thống nhất định” [32, 442]. Theo Đại từ điển Tiếng Việt (NXB Văn hóa thông tin) thì: “Đội ngũ là một khối đông ngƣời cùng chức năng nghề nghiệp, đƣợc tập hợp và tổ chức thành một lực lƣợng” [33, 523]. Các khái niệm về đội ngũ tuy có khác nhau đôi chút nhƣng đều giống nhau, đều thống nhất với nhau ở chỗ, đội ngũ là một nhóm ngƣời đƣợc tập hợp thành một lực lƣợng để cùng thực hiện một hay nhiều chức năng; họ có thể cùng hoặc không cùng nghề nghiệp nhƣng đều có chung lý tƣởng, cùng chung mục đích và gắn bó với nhau về quyền lợi vật chất và tinh thần. * Đội ngũ biên tập viên Trong lĩnh vực xuất bản, thuật ngữ đội ngũ cũng đƣợc sử dụng để chỉ những tập hợp ngƣời đƣợc phân biệt với nhau về chức năng trong hệ thống xuất bản. Đội ngũ biên tập viên xuất bản đƣợc quan niệm nhƣ là những chuyên gia trong lĩnh vực xuất bản, họ có kiến thức, hiểu biết về các lĩnh vực, có khả năng cống hiến toàn bộ sức lực, trí tuệ của họ đối với công tác biên tập. Đội ngũ biên tập viên là tập hợp những ngƣời đảm nhận công tác biên tập có đủ tiêu chuẩn đạo đức, chuyên môn và nghiệp vụ quy định. Từ những khái quát nêu trên, có thể hiểu: Đội ngũ biên tập nhà xuất bản là một tập hợp những ngƣời làm công tác biên tập đƣợc tổ chức thành một lực lƣợng (có tổ chức) cùng chung một nhiệm vụ là thực hiện các mục 10 tiêu xuất bản đã đề ra cho tập hợp đó, tổ chức đó. Họ làm việc có kế hoạch và gắn bó với nhau thông qua lợi ích về vật chất và tinh thần trong khuôn khổ quy định của pháp luật, thể chế xã hội. c) Phát triển đội ngũ biên tập viên của Nhà xuất bản * Phát triển Theo Từ điển Tiếng Việt (NXB Từ điển Bách khoa): “Phát triển là biến đổi hoặc làm cho biến đổi từ ít đến nhiều, hẹp đến rộng, thấp đến cao, đơn giản đến phức tạp” [32, 987]. * Phát triển đội ngũ biên tập viên Phát triển đội ngũ BTV là một khái niệm tổng hợp bao gồm cả việc bồi dƣỡng BTV và phát triển nghề nghiệp của họ. Phát triển đội ngũ BTV là sự vận động theo chiều đi lên của đội ngũ BTV trên các phƣơng diện về số lƣợng, chất lƣợng, cơ cấu tổ chức nhằm hoàn thiện hơn, nâng cao hơn để phục vụ cho nhu cầu phát triển trên lĩnh vực xuất bản của xã hội. Đội ngũ BTV chính là nguồn nhân lực cơ bản của các NXB, phát triển đội ngũ BTV chính là phát triển nguồn nhân lực quan trọng trong NXB. Phát triển nguồn nhân lực đƣợc hiểu là cả một quá trình quan trọng mà qua đó sự lớn mạnh của cá nhân hay tổ chức có thể đạt đƣợc những tiềm năng đầy đủ nhất của họ theo thời gian. Phát triển nguồn nhân lực là một quá trình làm biến đổi về số lƣợng, chất lƣợng và cơ cấu nguồn nhân lực ngày càng đáp ứng tốt hơn yêu cầu của nền kinh tế, văn hóa, xã hội. Từ những khái niệm trên và quan điểm về phát triển nguồn nhân lực thì có thể hiểu phát triển đội ngũ BTV của NXB cũng là phát triển nguồn nhân lực NXB, trong đó, đội ngũ BTV của NXB là những ngƣời có trình độ cao cả về văn hóa và chuyên môn, họ có nhận thức sâu rộng về các vấn đề tự nhiên hay xã hội. Phát triển đội ngũ BTV là tổng thể các hình thức, phƣơng pháp, chính sách và biện pháp nhằm làm gia tăng về số lƣợng và chất lƣợng nguồn 11 nhân lực cũng nhƣ tạo ra một cơ cấu hợp lý để đáp ứng một cách tốt nhất các yêu cầu cho từng vị trí cụ thể của mỗi ngƣời, mỗi vị trí với mục đích cho sự phát triển bền vững của NXB trong từng giai đoạn. Phát triển đội ngũ BTV tại các NXB nói chung và NXB Chính trị quốc gia Sự thật nói riêng là một hoạt động có tổ chức, đƣợc thực hiện trong một thời gian nhất định theo những kế hoạch đã đƣợc xác định, bằng các kiến thức và phƣơng pháp khác nhau đem lại sự thay đổi về lƣợng và chất cho cán bộ BTV. 1.2.1.2. Đặc điểm về đội ngũ biên tập viên - BTV là những người có trình độ nghiệp vụ, năng lực hoạt động xã hội và khả năng tổ chức. Đặc điểm có thể dễ nhận thấy ở đội ngũ BTV là đều có trình độ đại học trở lên, có trình độ lý luận chính trị, có khả năng ngoại ngữ, có trình độ tin học… Ngoài ra, BTV còn phải có kỹ năng nghiệp vụ thành thạo thể hiện ở việc khai thác bản thảo, đánh giá bản thảo, gia công và trình bày,… Khả năng giao tiếp, xây dựng mối quan hệ, mạng lƣới cộng tác viên thể hiện năng lực hoạt động xã hội và năng lực tổ chức của một BTV. - BTV là những người có phẩm chất tỉ mỉ, cẩn thận. Biên tập viên có một vai trò hết sức quan trọng và là ngƣời nâng đỡ các tác phẩm. Chính vì vậy, mỗi quy trình trong hoạt động biên tập đều phải thật chính xác và BTV chính là những ngƣời tham gia chính vào công việc này. Để có một ấn phẩm có chất lƣợng, đảm bảo các quan điểm, chủ trƣơng, các thông tin đƣợc đề cập, BTV phải cẩn thận gia công, chỉnh sửa những nội dung trong bản thảo, mỗi một chi tiết muốn thay đổi đều phải cân nhắc, tra trích tỉ mỉ, xử lý khéo léo, không qua loa hay đại khái. Chính bởi thế các khâu trong quy trình xuất bản luôn đƣợc đội ngũ BTV trau chuốt cẩn thận cho đến khi ra sản phẩm. Đối với BTV của NXB công lập, cần phải có phẩm chất lý luận chính trị vững vàng, cần kiệm liêm chính, chí công vô tƣ. 12 - BTV sách là những người có kiến thức sâu rộng. Do đặc thù công việc phải tiếp cận với nhiều bản thảo ở các lĩnh vực khoa học khác nhau, trong mỗi lĩnh vực đó lại có những vấn đề chuyên sâu. Vì vậy, kiến thức phong phú, đa dạng là đặc điểm nổi bật để giúp họ thực hiện tốt nghiệp vụ của mình. Mặt khác, bản thân mỗi BTV cần phải tự trang bị cho mình những tri thức chuyên sâu, am hiểu kiến thức về chuyên ngành mình đảm nhiệm. Các thành tố tạo nên kiến thức của BTV bao gồm: Một là, tri thức phông văn hóa, gồm tri thức văn hóa tối thiểu bậc đại học của một bộ môn khoa học và tri thức các lĩnh vực khác nhƣ: lịch sử, triết học, kinh tế chính trị, ngoại ngữ, tin học,… Hai là, tri thức chuyên môn tƣơng quan với phạm vi BTV đảm nhiệm, tức là kiến thức chuyên sâu về một lĩnh vực cụ thể. Ba là, tri thức nghiệp vụ biên tập: bao gồm tri thức về thao tác cụ thể của các công đoạn trong biên tập xuất bản. - BTV là những người có phẩm chất chính trị vững vàng Đội ngũ BTV ở các NXB nói chung và đặc biệt là đội ngũ BTV của NXB công lập phải là ngƣời có phẩm chất chính trị vững vàng. Trƣớc hết, họ phải có một thế giới quan khoa học để nhận thức, phân tích và xử lý các vấn đề một cách đúng đắn. Bởi vì, các sản phẩm họ tạo ra là những sản phẩm tinh thần của xã hội, trong đó nhiều sản phẩm có thể tác động đến nhận thức xã hội, hành động cá nhân,… Vì vậy, nếu bản thân BTV không có phẩm chất chính trị vững vàng, không giữ vững định hƣớng lập trƣờng tƣ tƣởng trong các sản phẩm tinh thần của mình tạo ra thì những sản phẩm đó sẽ ảnh hƣởng không tốt đến nhận thức và hành động của mỗi độc giả khi tiếp cận. Ngoài ra, đội ngũ BTV cần có tinh thần cống hiến, phục vụ độc giả, coi đó là trách nhiệm xã hội để thực hiện một cách tốt nhất. Sách mang ý nghĩa giáo dục nên 13 ngƣời làm ra sách trƣớc hết cũng phải có đạo đức cách mạng, lối sống lành mạnh. - BTV là những người có đạo đức nghề nghiệp trong sáng. Xuất bản cũng nhƣ nhiều ngành nghề khác trong xã hội luôn đặt ra các chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp. Đó cũng chính là những quy tắc, hành vi cơ bản phải tuân theo trong hoạt động nghề nghiệp. Xây dựng và đƣa đạo đức nghề nghiệp trở thành một yêu cầu là một trong những nội dung cần chú trọng trong xây dựng đạo đức công dân. Ngoài ra đối với BTV của NXB công lập cần thực hiện quyền và nghĩa vụ theo Luật công chức, Luật viên chức; chấp hành đƣờng lối, chủ trƣơng, chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam và của Nhà nƣớc; thực hiện hoạt động sự nghiệp (và hoạt động sản xuất kinh doanh căn cứ theo hoạt động của đơn vị NXB); thực hiện đúng các quy định, nội quy, quy chế làm việc của đơn vị sự nghiệp công lập. 1.2.2. Tầm quan trọng của việc phát triển đội ngũ biên tập viên nhà xuất bản Trong bối cảnh cách mạng khoa học - công nghệ phát triển nhanh chóng, mở ra những thay đổi đa chiều về nhận thức cũng nhƣ mức độ thụ hƣớng các tiện ích và thực hiện các hành vi, hoạt động trên mọi lĩnh vực, đối với mỗi cá thể…, điều đó cũng cho thấy những sản phẩm mang tính truyền thống ít nhiều đều có sự giảm sút về sự quan tâm hoặc có sự thay đổi trong nhận thức cũng nhƣ cách thức tiến cận và xuất bản sách nói chung, các ấn phẩm xuất bản bởi các NXB cũng không là ngoại lệ, chính vì vậy, để duy trì và khẳng định vị thế của những sản phẩm này việc phát triển đội ngũ BTV những ngƣời trực tiếp sản sinh và duy trì, khẳng định vị thế của các sản phẩm này giữ vai trò vô cùng quan trọng. Tầm quan trọng này có thể khái quát trên những phƣơng diện sau: 14