Tài liệu Phân tích hiệu quả kinh tế sản xuất thanh trà ở xã phong thu, huyện phong điền.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ ̣c K in h TRẦN ĐỨC HÙNG tê ́H uê ́ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT ̀ng Đ ại ho THANH TRÀ Ở XÃ PHONG THU, HUYỆN PHONG ĐIỀN Tr ươ LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ HUẾ, 2022 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ ̣c K in h TRẦN ĐỨC HÙNG tê ́H uê ́ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT Đ ại ho THANH TRÀ Ở XÃ PHONG THU, HUYỆN PHONG ĐIỀN CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ ̀ng Mã số: 8 31 01 10 Tr ươ LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. PHẠM XUÂN HÙNG HUẾ, 2022 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của bản thân. Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn đều do tác giả tìm hiểu, thu thập, uê ́ xử lý và phân tích một cách trung thực. Các thông tin sử dụng trong luận văn đều được thu thập từ thực tiễn, tại đơn vị nghiên cứu sát với tình hình thực tế và được tê ́H trích dẫn rõ nguồn gốc. Huế, ngày … tháng … năm 2022 Tr ươ ̀ng Đ ại ho ̣c K in h Người cam đoan 1 Trần Đức Hùng LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành và sâu sắc, cho phép tôi xin gửi lời cảm ơn tới tất cả những tổ chức và cá nhân đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập cũng như nghiên cứu đề tài. uê ́ Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Thầy giáo, TS. Phạm Xuân Hùng đã nhiệt tình giành nhiều thời gian và công sức, trực tiếp hướng dẫn tôi trong tê ́H suốt quá trình nghiên cứu thực hiện luận văn này. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng Đào tạo, Trường Đại học Kinh tế Huế cùng toàn thể quý Thầy, Cô giáo đã giảng dạy, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. in h Xin chân thành cảm ơn UBND xã Phong Thu cùng toàn thể bà con nông dân ở xã đã nhiệt tình giúp đỡ tác giả trong quá trình thu thập số liệu liên quan đến đề ̣c K tài nghiên cứu. Tôi xin trân trọng cám ơn qúy lãnh đạo Cơ quan xã Phong Bình cùng đồng nghiệp nơi tôi công tác đã động viên khích lệ và chia sẽ công việc để tôi có điều kiện học tập tốt. ho Cám ơn sự hỗ trợ, chia sẽ, động viên, nhiệt tình giúp đỡ của các đồng nghiệp, bạn bè và người thân trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đ ại Tuy đã có nhiều cố gắng, nhưng luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Kính mong quý Thầy, Cô giáo, các chuyên gia, bạn bè, đồng nghiệp tiếp tục giúp đỡ, đóng góp để luận văn được hoàn thiện hơn. ̀ng Xin chân thành cám ơn! ươ Học viên Tr Trần Đức Hùng 2 TÓM LƯỢC LUẬN VĂN ̀ng Đ ại ho ̣c K in h tê ́H uê ́ Họ và tên học viên: TRẦN ĐỨC HÙNG Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ Niên khóa: 2020-2022 Người hướng dẫn khoa học: TS. PHẠM XUÂN HÙNG Tên đề tài: “PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT THANH TRÀ Ở XÃ PHONG THU, HUYỆN PHONG ĐIỀN’’ 1. Tính cấp thiết của đề tài Sản xuất cây ăn quả đóng một vai trò quan trọng trong sản xuất nông nghiệp của nhiều nước trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Nước ta là nước có điều kiện tự nhiên phù hợp để phát triển sản xuất Thanh trà. Bên cạnh đó, việc tăng thêm diện tích trồng mới các loại bưởi đã giúp nông dân lấp đầy thời gian nhàn rỗi, sử dụng đất đai có hiệu quả hơn, nâng cao thu nhập cho người nông dân. Trong các giống bưởi có giá trị cao, chúng ta không thể không nhắc tới giống thanh trà, một đặc sản của tỉnh Thừa Thiên Huế. Bên cạnh đó thanh trà được trồng ở xã Phong Thu đã và đang được mọi người biết đến và ưa chuộng, đồng thời chính quyền địa phương đã nhận thấy cây thanh trà là loại cây kinh tế mũi nhọn trong chiến lược phát triển kinh tế của xã đồng thời đã và đang tìm cách nâng cao sức cạnh tranh của sản phầm, tham gia vào chuỗi giá trị các sản phẩm có múi trên thị trường khu vực và thế giới… Bên cạnh những thuận lợi thì việc trồng và phát triển cây thanh trà vẫn còn gặp nhiều khó khăn như lũ lụt, hạn hán thường xuyên, tình hình sâu bệnh phức tạp... thêm vào đó là tình trạng thiếu vốn, trình độ kỹ thuật chưa cao, tâm lý ngại thay đổi, dựa vào kinh nghiệm là chính, quy mô nhỏ lẽ, thị trường thanh trà thường xuyên biến động… và một số khó khăn khác như sức khỏe, tuổi tác… của lao động nông nghiệp nên việc đầu tư phát triển thanh trà chưa cao, hiệu quả kinh tế vẫn còn thấp và chưa ổn định qua các năm. Trong bối cảnh đó, việc đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất thanh trà ở xã và tìm hiểu những khó khăn, nguyên nhân gây ra khó khăn nhằm đưa ra một số giải pháp chủ yếu khắc phục sẽ góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế thanh trà cũng như nâng cao thu nhập cho người dân nơi đây. 2. Phương pháp nghiên cứu Tr ươ ● ● ● ● Phương pháp phân tích thống kê Phương pháp chuyên gia, chuyên khảo Phương pháp hạch toán chi phí và kết quả sản xuất. Phương pháp phân tích lợi ích – chi phí 3. Kết quả nghiên cứu và những đóng góp khoa học của luận văn Nghiên cứu đánh giá kết quả và hiệu quả kinh tế sản xuất thanh trà của các nông hộ và xác định được các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế nhằm đưa ra 3 một số giải pháp chủ yếu góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế trong hoạt động sản xuất thanh trà ở xã Phong Thu. MỤC LỤC i LỜI CẢM ƠN ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN iii uê ́ LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC iv tê ́H DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BIỂU BẢNG PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ h 1. Lý do chọn đề tài in 2. Mục tiêu nghiên cứu 4. Phương pháp nghiên cứu ix 1 1 2 3 3 4 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 6 ho 5. Kết cấu của đề tài ̣c K 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu viii SẢN XUẤT THANH TRÀ 6 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT THANH TRÀ 6 1.1.1. Khái niệm hiệu quả kinh tế 6 1.1.2. Phân loại hiệu quả kinh tế 9 1.1.3. Nội dung và bản chất của HQKT 10 1.1.3.1. Nội dung của hiệu quả kinh tế 10 1.1.3.2. Bản chất hiệu quả kinh tế 12 1.1.4. Phương pháp xác định hiệu quả kinh tế 13 1.1.4.1. Các chỉ tiêu xác định hiệu quả ngắn hạn 13 1.1.4.2. Các chỉ tiêu xác định hiệu quả dài hạn của cây thanh trà 14 1.1.5. Các vấn đề lý luận cơ bản về sản xuất thanh trà 16 1.1.5.1. Đặc điểm kỹ thuật, giá trị kinh tế của cây thanh trà 16 1.1.5.2. Kỹ thuật canh tác cây thanh trà 16 Tr ươ ̀ng Đ ại CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HIỆU QUẢ KINH TẾ 4 23 1.1.6.1. Nhân tố về tự nhiên 23 1.1.6.2. Nhân tố về kinh tế - xã hội 24 1.1.6.3. Nhân tố kỹ thuật 26 1.1.7. Tổng quan về nghiên cứu cây thanh trà 27 uê ́ 1.1.6. Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế sản xuất thanh trà 1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT THANH TRÀ 28 tê ́H 1.2.1. Tổng quan về tình hình sản xuất bưởi 1.2.1.1. Tình hình sản xuất bưởi trên thế giới 1.2.1.2. Tình hình sản xuất bưởi ở Việt Nam 1.2.1.3. Tình hình sản xuất thanh trà ở huyện Phong Điền 28 28 30 31 h CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT THANH 33 2.1. KHÁI QUÁT XÃ PHONG THU, HUYỆN PHONG ĐIỀN 33 2.1.1. Điều kiện tự nhiên 33 2.1.1.1. Vị trí địa lý 33 33 34 2.1.2. Điều kiện kinh tế-xã hội 35 2.1.2.1. Tình hình sử dụng đất 35 2.1.2.2. Tình hình dân số, lao động 37 2.1.2.3. Đặc điểm cơ sở vật chất-kỹ thuật 38 39 Đ ại 2.1.1.3. Điều kiện thời tiết, khí hậu ̀ng ho 2.1.1.2. Địa hình, đất đai ̣c K in TRÀ TẠI XÃ PHONG THU, HUYỆN PHONG ĐIỀN 2.1.2.4. Đánh giá chung thuận lợi, khó khăn về điều kiện kinh tế-xã hội của địa ươ phương 2.2. TÌNH HÌNH SẢN XUẤT THANH TRÀ Ở XÃ PHONG THU GIAI ĐOẠN 40 Tr 2018-2020 2.3. PHÂN TÍCH KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT THANH TRÀ CỦA CÁC HỘ ĐIỀU TRA 42 2.3.1. Tình hình cơ bản của các hộ điều tra 42 2.3.1.1. Thông tin chung về các hộ điều tra 42 5 44 2.3.1.3. Tình hình thu nhập của các hộ điều tra 46 2.3.1.4. Tình hình áp dụng biện pháp kỹ thuật sản xuất thanh trà 47 2.3.2. Tình hình sản xuất thanh trà của các hộ điều tra 49 2.3.2.1. Tình hình chung về sản xuất thanh trà của các hộ điều tra 49 2.3.2.2. Tình hình đầu tư sản xuất thanh trà của các hộ điều tra 2.3.3.1. Phân tích kết quả sản xuất của các hộ điều tra. 2.3.3.2. Phân tích hiệu quả sản xuất của các hộ điều tra. tê ́H 2.3.3. Kết quả và hiệu quả sản xuất thanh trà của các hộ điều tra uê ́ 2.3.1.2. Tình hình trang bị tư liệu sản xuất của các hộ điều tra 50 57 57 59 60 2.4. PHÂN TÍCH KỊCH BẢN (ĐỘ NHẠY) SẢN XUẤT THANH TRÀ 62 in h 2.3.4. Hiệu quả sản xuất thanh trà thông qua các chỉ tiêu dài hạn 2.5. THUẬN LỢI, KHÓ KHĂN VÀ NGUYỆN VỌNG CỦA CÁC HỘ SẢN ̣c K XUẤT THANH TRÀ 66 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT THANH TRÀ TẠI XÃ PHONG THU, HUYỆN PHONG ĐIỀN 70 ho 3.1. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT THANH TRÀ Ở XÃ PHONG THU 70 Thu Đ ại 3.1.1. Những căn cứ để đề ra định hướng phát triển sản xuất thanh trà ở xã Phong 70 3.1.2. Định hướng phát triển sản xuất thanh trà tại xã Phong Thu 71 ̀ng 3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT THANH TRÀ TẠI XÃ PHONG THU, HUYỆN PHONG ĐIỀN 72 ươ 3.2.1. Giải pháp về quy hoạch và mở rộng diện tích sản xuất, cải tạo vườn thanh trà 72 73 Tr 3.2.2. Giải pháp về vốn và tín dụng 3.2.3. Giải pháp kỹ thuật 73 3.2.3.1. Khoảng cách, mật độ trồng thanh trà 73 3.2.3.2. Giải pháp về giống. 74 3.2.3.3 Giải pháp về phân bón 75 6 76 3.2.3.5. Giải pháp về ứng dụng công nghệ tưới tiêu 76 3.2.4. Giải pháp về tập huấn kỹ thuật 77 3.2.5. Giải pháp về thị trường, thương hiệu 78 3.2.6. Một số giải pháp khác 83 uê ́ 3.2.3.4. Giải pháp về bảo vệ thực vật PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 85 tê ́H 1. Kết luận 2. Kiến nghị 2.1. Đối với Nhà nước 2.2. Đối với tỉnh Thừa Thiên Huế TÀI LIỆU THAM KHẢO Tr ươ ̀ng Đ ại ho PHỤ LỤC ̣c K 2.5. Đối với hộ nông dân sản xuất thanh trà in h 2.4. Đối với xã Phong Thu 7 85 86 86 87 88 88 90 92 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Tỷ suất thu nhập và chi phí BVTV Bảo vệ thực vật C Chi phí sản xuất DT Diện tích ĐVT Đơn vị tính FAO Tổ chức Lương thực và Nông Nghiệp Liên Hiệp Quốc GO Giá trị sản xuất HQKT Hiệu quả kinh tế HTXNN Hợp tác xã nông nghiệp IRR Tỷ suất thu hồi vốn nội bộ K Phân bón chứa kali MI Thu nhập hỗn hợp N Phân bón chứa đạm NB Lợi nhuận kinh tế ròng NPV Giá trị hiện tại ròng P Phân bón chứa lân STT tê ́H h in ̣c K ho Số liệu thống kê Số thứ tự Uỷ ban nhân dân Tr ươ ̀ng UBND Đ ại STAT uê ́ BCR 8 DANH MỤC CÁC BIỂU BẢNG Bảng 1.1: Phân bố mẫu điều tra hộ trồng thanh trà ở xã Phong Thu 4 17 Bảng 1.2: Tình hình sản xuất bưởi trên thế giới giai đoạn 2018-2020 29 Bảng 1.3: Tình hình sản xuất bưởi ở một số nước chủ yếu năm 2020 29 uê ́ Bảng 1.1: Độ thuần, độ đồng đều và tình hình dịch hại của cây giống 31 Bảng 1.5: Tình hình sản xuất thanh trà huyện Phong Điền giai đoạn 2018-2020 32 Bảng 2.1: Tình hình sử dụng đất của xã Phong Thu giai đoạn 2018-2020 36 Bảng 2.2: Tình hình dân số của xã Phong Thu giai đoạn 2018-2020 37 tê ́H Bảng 1.4: Tình hình sản xuất cây bưởi ở Việt Nam giai đoạn 2018-2020 Bảng 2.3: Sự biến động về diện tích, năng suất, sản lượng thanh trà xã Phong Thu in h giai đoạn 2018-2020 40 42 Bảng 2.5. Tình hình trang bị tư liệu sản xuất bình quân trên 1 hộ 45 Bảng 2.6: Tình hình thu nhập, cơ cấu thu nhập bình quân trên 1 hộ 46 Bảng 2.7: Mức độ áp dụng biện pháp kỹ thuật sản xuất thanh trà 48 Bảng 2.8: Tình hình sản xuất và quy mô 50 ho ̣c K Bảng 2.4: Tình hình đất đai, nhân khẩu, lao động của các hộ trông thanh trà Bảng 2.9: Tổng chi phí sản xuất trong 4 năm thời kỳ kiến thiết cơ bản (bình quân 52 Đ ại sào/năm) 56 Bảng 2.11: Các chỉ tiêu phản ánh kết quả sản xuất thanh trà của các hộ điều tra 58 Bảng 2.12: Các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả sản xuất thanh trà của các hộ tại xã 59 ̀ng Bảng 2.10: Chi phí sản xuất thanh trà trong 1 năm TKKD Bảng 2.13: Tình hình tiêu thụ thanh trà của các hộ điều tra ươ Bảng 2.14: Các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả dài hạn của 1 sào thanh trà Bảng 2.15: Phân tích các kịch bản về hiệu quả đầu tư cây thanh trà Tr Bảng 2.16: Thuận lợi, khó khăn và nguyện vọng của các hộ sản xuất thanh trà 9 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Thừa Thiên Huế là tỉnh thuộc Bắc miền Trung chịu ảnh hưởng sâu sắc của nhiệt đới ẩm gió mùa, khí hậu rất thuận lợi cho phát triển đa dạng các loại cây ăn uê ́ quả, nổi bật là cây thanh trà, đây là một loại cây ăn quả được trồng từ lâu đời, tồn tại và phát triển cho đến ngày nay, đã trở thành đặc sản nổi tiếng của vùng đất Cố tê ́H Đô. Thanh trà không những là biểu tượng của vùng đất Cố đô mà còn là loại cây chủ lực để phát triển kinh tế trên lĩnh vực nông nghiệp ở một số địa phương, nhằm nâng cao thu nhập cho người dân, đóng góp một phần không nhỏ vào nền kinh tế của tỉnh nhà, chủ yếu trên đất phù sa dọc các con sông như: Sông Bồ, sông Ô Lâu, in h sông Hương… Thương hiệu thanh trà nổi tiếng của Huế, có thanh trà Thủy Biều, thanh trà ̣c K Phong Thu đã và đang có mặt trên thị trường trong tỉnh và các tỉnh lân cận, rất được mọi người ưa chuộng. Hiệu quả bước đầu từ mô hình cải tạo vườn tạp, chính quyền địa phương nơi đây xác định cây thanh trà là loại cây kinh tế chủ lực trong chiến ho lược phát triển kinh tế của xã; đồng thời đang tìm cách nâng cao sức cạnh tranh sản phẩm, tham gia vào chuỗi giá trị các sản phẩm có múi trên thị trường, tiến tới xây Đ ại dựng thương hiệu thanh trà Phong Thu. Đặc biệt thanh trà được trồng ở xã Phong Thu đã được UBND tỉnh Thừa Thiên Huế công nhận nhãn hiệu tập thể Thanh trà Huế. ̀ng Hiện nay, trên địa bàn xã Phong Thu đã có hơn 500 hộ thành viên tham gia trồng trên tổng diện tích 125 ha, năng suất bình quân hàng năm đạt 1.341,8 tấn/ha, ươ sản lượng 167.725 tấn; Chính quyền địa phương nhận thấy cây thanh trà là loại cây kinh tế mũi nhọn trong chiến lược phát triển kinh tế, đồng thời đang tìm cách nâng Tr cao sức cạnh tranh của sản phầm, tham gia vào chuỗi giá trị các sản phẩm trên thị trường. Tuy nhiên, việc trồng và phát triển cây thanh trà vẫn còn gặp nhiều khó khăn như: Phong Thu nằm ở lưu vực sông Bồ, về mùa mưa lũ lụt thường xuyên xảy ra gây ngập úng, mùa nắng hạn hán khắc nghiệt, tình hình sâu bệnh diễn biến phức 1 tạp,… thêm vào đó là tình trạng thiếu vốn, trình độ kỹ thuật thâm canh của người nông dân chưa cao, tâm lý ngại thay đổi, dựa vào kinh nghiệm là chính, quy mô nhỏ lẽ, thị trường thanh trà thường xuyên biến động,… nên việc đầu tư phát triển thanh trà chưa cao, hiệu quả kinh tế vẫn còn thấp và chưa ổn định qua các năm. uê ́ Do đó, tôi đã mạnh dạn chọn đề tài: “Phân tích hiệu quả kinh tế sản xuất thanh trà ở xã Phong Thu, huyện Phong Điền” nhằm đánh giá hiệu quả kinh tế tê ́H sản xuất thanh trà, đưa ra một số giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế thanh trà cũng như nâng cao thu nhập cho người dân nơi đây. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung in h Trên cơ sở phân tích thực trạng, đánh giá hiệu quả sản phẩm thanh trà của hộ nông dân xã Phong Thu, huyện Phong Điền, qua đó đưa ra các giải pháp nhằm phát ̣c K triển sản phẩm thanh trà, nâng cao thu nhập và đời sống cho các hộ, góp phần thực hiện chiến lược phát triển kinh tế của xã trong thời gian tới. 2.2. Mục tiêu cụ thể ho - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp nói chung và sản xuất thanh trà nói riêng. Đ ại - Đánh giá thực trạng hiệu quả sản xuất cây thanh trà ở xã Phong Thu, huyện Phong Điền. - Phân tích, đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất thanh trà của các nông hộ ở xã ̀ng Phong Thu, huyện Phong Điền. - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất thanh trà ươ của các nông hộ ở xã Phong Thu, huyện Phong Điền đến năm 2025. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Tr 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu về hiệu quả kinh tế sản xuất thanh trà của các nông hộ ở xã Phong Thu, huyện Phong Điền. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian nghiên cứu: Khu vực ở xã Phong Thu, huyện Phong Điền. 2 - Về thời gian nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu tình hình sản xuất thanh trà trên địa bàn xã Phong Thu, huyện Phong Điền giai đoạn 2018-2020, số liệu sơ cấp điều tra các hộ trồng thanh trà trong năm 2021 và các giải pháp đề xuất đến năm 2025. uê ́ 4. Phương pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp thu thập số liệu tê ́H 4.1.1. Đối với số liệu thứ cấp Các số liệu thứ cấp phục vụ nghiên cứu được thu thập từ các báo cáo, các tài liệu của các ban ngành của UBND huyện Phong Điền, Chi cục Thống kê huyện Phong Điền, UBND xã Phong Thu và các bộ phận có liên quan, từ các đề tài đã in h được công bố, từ sách báo tạp chí có liên quan, internet… để từ đó có được các số liệu cần thiết cho quá trình hoàn thiện luận văn. ̣c K 4.1.2. Đối với số liệu sơ cấp Để thu thập thông tin phục vụ cho việc đánh giá hiệu quả cây thanh trà tại xã Phòng Thu, tác giả tiến hành phỏng vấn trực tiếp theo bảng hỏi đã được thiết kế sẵn. ho - Xác định quy mô mẫu: tác giả tiến hành điều tra 60 hộ nông dân trồng thành trà trên địa bàn xã Phong Thu ở 2 thôn có số lượng hộ trồng thanh trà nhiều nhất Đ ại của xã là An Thôn và Trạch Hữu, với số hộ chia đều cho mỗi thôn. - Cách thức tiến hành điều tra: Lựa chọn ngẫu nhiên các hộ trồng Thanh trà thuận tiện về đường đi trong quá trình điều tra. Tr ươ ̀ng Bảng 1.1: Phân bố mẫu điều tra hộ trồng thanh trà ở xã Phong Thu Khu vực/thôn Số hộ (Hộ) Tỉ lệ (%) An Thôn 30 50 Trạch Hữu 30 50 (Nguồn: Tổng hợp của tác giả) 4.2. Phương pháp xử lý số liệu Để đạt được mục tiêu đề ra, tôi sử dụng các phương pháp chủ yếu sau: 3 - Phương pháp phân tích thống kê: từ các số liệu thu thập được, vận dụng các phương pháp số tuyệt đối, số tương đối, số bình quân, phương pháp so sánh để phân tích sự khác biệt giữa mức đầu tư, năng suất thu được. - Phương pháp chuyên gia, chuyên khảo: Để có thể thực hiện và hoàn thành đề - Phương pháp hạch toán chi phí và kết quả sản xuất. uê ́ tài này tôi đã trao đổi, tham khảo ý kiến, kinh nghiệm của các cán bộ Hợp tác xã. tê ́H - Phương pháp phân tích lợi ích-chi phí: Sử dụng phương pháp phân tích chi phí-lợi ích để phân tích các chỉ tiêu và kết quả, hiệu quả kinh tế, tài chính của hoạt động sản xuất thanh trà. Do thanh trà là cây dài ngày nên trong đó có tính đến các chỉ tiêu như giá trị hiện tại ròng (NPV), tỷ suất thu hồi vốn nội bộ (IRR), tỷ suất thu in h nhập và chi phí (BCR) bằng phần mềm Microsoft Excel. 5. Kết cấu của đề tài ̣c K Ngoài Phần mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, luận văn gồm ba chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về hiệu quả kinh tế sản xuất thanh trà Phong Điền. ho Chương 2: Thực trạng hiệu quả sản xuất cây thanh trà ở xã Phong Thu, huyện Đ ại Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả sản xuất cây thanh trà ở xã Phong Tr ươ ̀ng Thu, huyện Phong Điền. 4 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT THANH TRÀ 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT THANH uê ́ TRÀ 1.1.1. Khái niệm hiệu quả kinh tế tê ́H Hiệu quả kinh tế - một thuật ngữ luôn được mọi người quan tâm. Nó không chỉ là mối quan tâm của các nhà sản xuất mà còn là mối quan tâm của toàn xã hội. Mọi lĩnh vực sản xuất đều phải lấy hiệu quả làm thước đo cho hoạt động sản xuất của mình bởi với họ, hiệu quả kinh tế là thước đo chính xác và khách quan nhất. in h Tìm hiểu khái niệm hiệu quả kinh tế ta sẽ hiểu được vì sao hiệu quả kinh tế lại mang một tầm quan trọng đến thế. về hiệu quả kinh tế: ̣c K Xuất phát từ các góc độ nghiên cứu khác nhau, đến nay đã có nhiều quan điểm Tính hiệu quả theo quan điểm K. Marx, đó là việc “tiết kiệm và phân phối một ho cách hợp lý thời gian lao động sống và lao động vật hóa giữa các ngành” và đó cũng chính là quy luật “tiết kiệm và tăng năng suất lao động hay tăng hiệu quả”. K. Marx Đ ại cũng cho rằng: “Nâng cao năng suất lao động vượt quá nhu cầu các nhân của người lao động là cơ sở hết thảy mọi xã hội” [1]. Như vậy, theo quan điểm K. Marx tăng hiệu quả phải được hiểu rộng và nó bao hàm cả tăng HQKT và xã hội. ̀ng Theo David Begg và các cộng sự thì “Hiệu quả sản xuất diễn ra khi xã hội không thể tăng sản lượng một loại hàng hóa này mà không cắt giảm sản lượng một ươ loại hàng hóa khác. Một nền kinh tế có hiệu quả nằm trên đường giới hạn khả năng sản xuất của nó” và ông còn khẳng định “Hiệu quả nghĩa là không lãng phí”. [2] Tr Các nhà kinh tế học như Samuelson và Nordhaus cho rằng: “Hiệu quả là một tình trạng mà trong đó các nguồn lực xã hội được sử dụng hết để mang lại sự thỏa mãn tối đa cho người tiêu dùng” hay “Một nền kinh tế có hiệu quả, một doanh nghiệp làm ăn có hiệu quả thì các điểm lựa chọn đều nằm trên đường giới hạn khả 5 nằn sản xuất của nó” và “HQKT xảy ra khi không thể tăng thêm mức độ thỏa mãn của người này mà không làm phương hại cho người khác”. [3] Các nhà kinh tế học Cộng hòa dân chủ Đức mà đại diện là Stenien cho rằng “HQKT là chỉ tiêu so sánh mức độ tiết kiệm chi phí trong một đơn vị kết quả hữu uê ́ ích và tăng kết quả hữu ích của hoạt động sản xuất vật chất trong một thời kỳ, góp phần tăng thêm lợi ích của xã hội” [4]. Kết quả hữu ích là một đại lượng vật chất tạo tê ́H ra hoạt động sản xuất kinh doanh. Xuất phát từ sự mâu thuẫn giữa khả năng hữu hạn về tài nguyên với nhu cầu ngày càng tăng lên của con người, nên người ta phải xem xét kết quả đó đạt được như thế nào và chi phí bỏ ra là bao nhiêu, có đem lại kết quả hữu ích hay không. in h Quan điểm này có ưu điểm là xét đến chi phí bỏ ra để có được kết quả, tức phản ánh được trình độ, chất lượng của hoạt động sản xuất. Nhưng nhược điểm là ̣c K vẫn chưa rõ ràng, chưa cụ thể về phương diện xác định, tính toán kết quả hữu ích của hoạt động sản xuất. Ở góc độ vi mô: ho ❖ Ở góc độ vi mô hiện nay có nhiều quan điểm khác nhau về HQKT, nhưng chung lại bao gồm 3 quan điểm chính sau đây: Đ ại Thứ nhất: HQKT là mối tương quan so sánh giữa kết quả đạt được và chi phí bỏ ra để đạt được kết quả đó [5], [6], [7]. Kết quả đạt được là phần giá trị thu được của các sản phẩm đầu ra, lượng chi phí bỏ ra là phần giá trị của các nguồn lực đầu ̀ng vào để đạt được các kết quả đó. HQKT = Kết quả - Chi phí ươ Theo quan điểm này, nếu chỉ đánh giá HQKT ở khía cạnh lợi nhuận thuần túy như quan điểm thứ nhất thì chỉ mới xác định được quy mô của hiệu quả nhưng Tr không phản ánh được chất lượng của hoạt động sản xuất, trình độ sử dụng các yếu tố nguồn lực đầu vào và chưa so sánh được khả năng cung cấp của cải vật chất cho xã hội của những đơn vị sản xuất đạt hiệu số này như nhau vì chưa xét đến chi phí bỏ ra bao nhiêu để đạt được kết quả đó. Và trong thực tế trong nhiều trường hợp không thực hiện được phép trừ hay phép trừ không có ý nghĩa. 6 Thứ hai: HQKT là đại lượng được xác định bởi sự so sánh tương đối giữa kết quả đạt được và chi phí bỏ ra để đạt được các kết quả đó. [8], [9], [10]. HQKT = Kết quả / Chi phí Nếu đánh giá HQKT bằng quan điểm này thì chưa toàn diện vì mới phản ánh uê ́ được chất lượng của hoạt động sản xuất kinh doanh, trình độ sử dụng các nguồn lực đầu vào nhưng chưa xác định được quy mô của hiệu quả sử dụng đầu vào. Bên cạnh tê ́H đó, kết quả sản xuất là kết quả của sự tác động của nhiều yếu tố như: thiên nhiên, kinh tế, xã hội… các yếu tố này cần được phản ánh đầy đủ mới thấy hết các khía cạnh của HQKT. Thứ ba: HQKT là sự so sánh giữa mức độ biến động của kết quả đạt được và in h mức độ biến động của chi phí bỏ ra để đạt được các kết quả đó. Sự so sánh này bao gồm cả về số tuyệt đối và tương đối. [11], [12], [13]. ̣c K HQKT = ΔKết quả / ΔChi phí Hoặc HQKT = %ΔKết quả / %ΔChi phí Với quan điểm xem xét HQKT như ở quan điểm này tức là chỉ ở phần kết quả ho bổ sung và chi phí bổ sung thì cho biết hiệu quả của mức độ đầu tư theo chiều sâu hoặc áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật mới. Tuy nhiên, hạn chế của quan điểm Đ ại này là không xét đến hiệu quả kinh tế của tổng kinh phí bỏ ra vì kết quả sản xuất là sự đạt được do tác động của cả chi phí bổ sung và chi phí sẵn có. Trong thực tế, các đơn vị sản xuất kinh doanh có sẵn chi phí khác nhau thì hiệu quả của chi phí bổ ̀ng sung sẽ khác nhau. Có thể thấy rằng, có rất nhiều quan điểm khác nhau về HQKT trong sản xuất ươ kinh doanh, điều này tùy thuộc vào điều kiện kinh tế - xã hội và mục đích yêu cầu của từng đơn vị sản xuất trong từng giai đoạn phát triển nhất định. Tuy nhiên, mọi Tr quan điểm về HQKT đều một điểm chung nhất là tiết kiệm nguồn lực để sản xuất ra khối lượng sản phẩm tối đa. Vì thế, theo chúng tôi HQKT sản xuất thanh trà được hiểu một cách khái quát như sau: 7 Hiệu quả kinh tế sản xuất thanh trà là một phạm trù kinh tế thể hiện mối tương quan giữa kết quả và chi phí, mối tương quan ấy có thể là phép trừ, phép chia giữa các chỉ tiêu đại diện kết quả và chi phí. Hiệu quả kinh tế sản xuất thanh trà phản ánh trình độ khai thác các yếu tố đầu tư, các nguồn lực tự nhiên và phương thức uê ́ quản lý nhằm đạt được mục tiêu của từng nông hộ và phù hợp với yêu cầu của xã hội. tê ́H 1.1.2. Phân loại hiệu quả kinh tế Hoạt động sản xuất của nền kinh tế xã hội được diễn ra ở các phạm vi, các ngành, các lĩnh vực khác nhau. Đối tượng tham gia vào các quá trình sản xuất và các yếu tố sản xuất cũng khác nhau. Mục đích, ý đồ nghiên cứu khác nhau thì nội in h dung nghiên cứu HQKT cũng khác nhau. Do đó, HQKT thường được phân ra các loại chủ yếu sau [8], [11], [14]: ̣c K - Phân loại hiệu quả theo phạm vi nghiên cứu + Ở phạm vi vĩ mô, HQKT được chia như sau: ho ● HQKT quốc dân là HQKT được xem xét chung cho toàn bộ nền kinh tế - xã hội. Đ ại ● HQKT theo ngành, lĩnh vực là HQKT được xem xét đối với từng ngành sản xuất, từng lĩnh vực trong nền kinh tế quốc dân như các ngành công nghiệp, nông nghiệp… lĩnh vực sản xuất vật chất. ̀ng ● HQKT theo vùng, lãnh thổ được xem xét đối với từng vùng kinh tế - tự nhiên và phạm vi lãnh thổ hành chính như sau: vùng Bắc Bộ, Nam Bộ… hay phạm ươ vi tỉnh hoặc huyện. Theo cách phân loại này khi phân tích, đánh giá HQKT sản xuất thanh trà của Tr một tỉnh cần gắn liền với các chiến lược phát triển chung của cả nước và đánh giá HQKT sản xuất thanh trà ở các địa phương cần gắn liền với chiến lược chung của cả tỉnh trong các vấn đề như môi trường, cơ cấu kinh tế, quy hoạch đất đai,…. + Ở phạm vi vi mô, HQKT được xem xét đối với các đơn vị sản xuất kinh doanh cụ thể. Trong đề tài này chúng tôi xem xét, đánh giá HQKT đối với hộ sản 8 xuất thanh trà. - Phân loại hiệu quả theo đối tượng nghiên cứu Theo cách phân loại này, HQKT gồm các loại sau: ● HQKT sử dụng các tài nguyên, nguồn lực sản xuất như: HQKT sử dụng đất uê ́ đai, lao động, vốn, vật tư, thiết bị kỹ thuật tham gia vào quá trình sản xuất. tê ́H ● HQKT ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, ứng dụng các giải pháp kinh tế và quản lý sản xuất. Như vậy để đánh giá HQKT sản xuất thanh trà một cách đúng đắn chúng ta phải xem xét cả về mặt thời gian và không gian trong mối quan hệ giữa hiệu quả bộ h phận và hiệu quả chung, quan hệ giữa vi mô và vĩ mô, quan hệ giữa hiện tại và lâu in dài. ̣c K - Phân loại hiệu quả kinh tế theo bản chất và mục tiêu ● HQKT: Phản ánh mối tương quan giữa kết quả hữu ích về mặt kinh tế và chi phí bỏ ra. Nó đánh giá chủ yếu về mặt kinh tế (tài chính) của hoạt động sản xuất. ho ● Hiệu quả xã hội: Phản ánh mối quan hệ giữa kết quả các lợi ích về mặt xã hội mà sản xuất mang lại với chi phí bỏ ra. Loại hiệu quả này đánh giá chủ yếu về Đ ại mặt xã hội do các hoạt động sản xuất mang lại. ● HQKT - xã hội: Phản ánh mối tương quan giữa kết quả tổng hợp về mặt kinh tế và xã hội với các chi phí bỏ ra để đạt được kết quả đó. ̀ng Theo cách phân loại này khi xem xét, đánh giá cần có cái nhìn toàn diện về các khía cạnh hiệu quả. Vì thế, khi đánh giá HQKT sản xuất thanh trà trong nền ươ kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước hiện nay cần quan tâm đến hiệu quả Tr xã hội và môi trường. 1.1.3. Nội dung và bản chất của HQKT 1.1.3.1. Nội dung của hiệu quả kinh tế Thứ nhất, HQKT là quan hệ so sánh giữa kết quả thu được với toàn bộ các yếu tố chi phí đầu vào của quá trình sản xuất (đất đai, vốn, lao động, khoa học kỹ thuật, quản lý…). 9