BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP. HOÀ CHÍ MINH
*******
NGUYEÃN THÒ THANH HÖÔNG
NHÖÕNG GIAÛI PHAÙP CHUÛ YEÁU MÔÛ ROÄNG THÒ TRÖÔØNG
TIEÂU THUÏ CHEØ VIEÄT NAM ÑEÁN NAÊM 2010
LUAÄN VAÊN THAÏC SYÕ KINH TEÁ
THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH NAÊM 2001
2
Môû ñaàu:Cheø ñöôïc coi laø moät loaïi nöôùc giaûi khaùt coù nhieàu coâng naêng ñoái vôùi söùc
khoeû con ngöôøi, vì vaäy noù ñaõ trôû thaønh loaïi thöùc uoáng thoâng duïng ñoái vôùi nhaân
daân toäc ta vaø nhieàu daân toäc treân theá giôùi. Caây cheø ñöôïc troàng ôû khoaûng 30 nöôùc
treân theá giôùi, nhöng ñöôïc söû duïng haàu heát caùc nöôùc. ÔÛ Vieät Nam, lòch söû troàng
cheø cuûa nöôùc ta coù töø raát laâu; nhöng caây cheø ñöôïc khai thaùc vaø troàng vôùi dieän
tích lôùn baét ñaàu vaøo nhöõng naêm 1930 chuû yeáu ôû caùc vuøng Trung du, vuøng ñoài nuùi
phiaù Baéc vaø Taây nguyeân. Töø naêm 1955 trôû laïi ñaây ngheà troàng cheø ñaõ ñöôïc nhaø
nöôùc chuù yù ñuùng möùc vaø chieám moät vò trí quan troïng trong ñôøi soáng kinh teá cuûa
nhaân daân. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây saûn xuaát cheø ñaõ ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu
thöùc uoáng cho nhaân daân ñoàng thôøi coøn xuaát khaåu ñaït kim ngaïch töø 50 ñeán gaàn
70 trieäu USD moãi naêm, Tuy coù thôøi gian giaù cheø xuoáng thaáp laøm cho ñôøi soáng
ngöôøi troàng cheø gaëp nhieàu khoù khaên, nhöng nhìn chung veà toång theå caây cheø vaãn
giöõ vò trí quan troïng trong neàn kinh teá quoác daân. Ôû caùc vuøng troàng cheø chính
ñeàu coù caùc nhaø maùy cheá bieán cheø keát hôïp vôùi caùc phöông phaùp sô cheá thuû coâng
goùp phaàn taïo vieäc laøm cho khoaûng 70 vaïn lao ñoäng, laøm taêng thu nhaäp cho moät
boä phaän ñaùng keå nhaân daân mieàn nuùi, vuøng cao, phuû xanh ñaát troáng ñoài troïc, baûo
veä moâi sinh. Vì vaäy phaùt trieån caây cheø ñöôïc Boä noâng nghieäp vaø phaùt trieån noâng
thoân ñaùnh giaù laø moät höôùng quan troïng nhaèm thuùc ñaåy toác ñoä taêng tröôûng cuûa
noâng nghieäp vaø kinh teá noâng thoân nöôùc ta vaø caây cheø ñöôïc xem laø caây “xoaù ñoùi
giaûm ngheøo” trong thôøi gian qua. Saûn phaåm cheø ñöôïc xem laø moät trong möôøi
noâng saûn phaåm naèm trong chöông trình xuaát khaåu coù tieàm naêng lôùn cuûa ñaát
nöôùc, vaø hieän nay ñöùng haïng thöù 9 trong 10 nöôùc xuaát khaåu cheø lôùn nhaát treân
theá giôùi.
Vieäc phaùt trieån cheø ôû nöôùc ta coù yù nghiaõ kinh teá - xaõ hoäi quan troïng trong
neàn kinh teá quoác daân. Nhu caàu tieàm naêng cuûa saûn phaåm naøy coøn raát lôùn, caàn
ñöôïc nghieân cöùu caû veà maët lyù luaän laãn thöïc tieãn ñeå caùc doanh nghieäp cheø Vieät
Nam coù theå môû roäng saûn xuaát, môû roäng thò tröôøng tieâu thuï trong vaø ngoaøi nöôùc
nhaèm khai thaùc heát tieàm naêng, theá maïnh cuûa ñaát nöôùc veà kinh doanh ngaønh
naøy.
Tuy vaäy trong boái caûnh moät neàn kinh teá ñang chuyeån ñoåi töø cô cheá taäp
trung bao caáp sang cô cheá thò tröôøng; ñaëc bieät laø ñang trong tieán trình hoäi nhaäp
caùc khu vöïc maäu dòch töï do ASEAN -AFTA vaø WTO; Caùc doanh nghieäp thuoäc
ngaønh cheø cuõng nhö caùc doanh nghieäp ngaønh khaùc gaëp phaûi nhöõng khoù khaên,
luùng tuùng böôùc ñaàu, nhaát laø trong tieán trình hoäi nhaäp khu vöïc vaø toaøn caàu. Ñaëc
bieät ñoái vôùi thò tröôøng noâng saûn phaåm nhö luùa gaïo, caø pheâ, tieâu, ñieàu...vaøo cuoái
nhöõng naêm 1990 ñeán nay gaëp nhieàu khoù khaên veà thò tröôøng; ña soá saûn phaåm
noâng nghieäp naèn trong tình traïng baûo hoaø, cung vöôït caàu, gaây söùc eùp leân giaù caû,
ñaëc bieät saûn phaåm keùm söùc caïnh tranh veà chaát löôïng, giaù caû, tieáp thò daãn ñeán
khoù khaên trong vieäc môû roäng thò tröôøng, coù luùc khoâng tieâu thuï ñöôïc gaây khoù
khaên cho ñôøi soáng nhaân daân, vaø cuõng laø moät baøi toaùn nam giaûi cho caùc caáùp laõnh
ñaïo. Tuy nhieân thôøi gian qua ngaønh cheø Vieät Nam vaãn giöõ ñöôïc möùc taêng tröôûng
3
cao, xuaát khaåu taêng cao vaø ñaõ chieám lónh ñöôïc moät soá thò tröôøng môùi keå caû caùc
thò tröôøng khoù tính nhö Chaâu Aâu, Myõ, Phaùp, Nhaät nhöng vaãn laø tình traïng phaùt
trieån theo chieàu roäng. Thieáu tính beàn vöõng, thò tröôøng coøn baáp beânh chöa coù
maïng löôùi tieâu thuï oån ñònh, ngay caû caùc doanh nghieäp lôùn nhö Toång Coâng ty cheø
Vieät nam vaø Coâng ty cheø Laâm Ñoàng vaãn coøn khoù khaên luùng tuùng trong vieäc môû
roäng thò tröôøng keå caû thò tröôøng trong nöôùc.
Ñeå ngaønh cheø Vieät Nam coù theå phaùt trieån oån ñònh vaø vöõng chaéc trong
töông lai, naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaønh, ñeå caây cheø trôû
thaønh caây oån ñònh ñôøi soáng cho moät phaàn lôùn nhaân daân mieàn nuùi, trung du, goùp
phaàn ñaùp öùng nhu caàu ngaøy moät taêng cuûa xaõ hoäi, giaûm bôùt khoaûng caùch tuït haäu
giöõa caùc vuøng daân cö vaø ngaønh cheø thöïc söï laø ngaønh kinh teá muõi nhoïn goùp phaàn
coâng nghieäp hoaù hieän ñaïi hoaù noâng nghieäp vaø noâng thoân nöôùc ta. Vaán ñeà coù yù
nghiaõ quan troïng laø phaûi xaây döïng moät heä thoáng caùc giaûi phaùp môû roäng thò
tröôøng tieâu thuï saûn phaåm cheø trong nöôùc vaø theá giôùi, giaûi quyeát toát ñaàu ra cho
caây cheø ñeán naêm 2010 vaø taïo ñaø phaùt trieån cho nhöõng naêm tieáp theo.
Ñeà taøi : “ Nhöõng giaûi phaùp chuû yeáu môû roäng thò tröôøng tieâu thuï
cheø Vieät Nam ñeán naêm 2010” ñöôïc nghieân cöùu nhaèm muïc tieâu goùp phaàn thuùc
ñaåy hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa Ngaønh trong nhöõng naêm saép tôùi.
Ñaây laø moät vaán ñeà raát roäng lôùn bao goàm nhieàu khiaù caïnh khaùc nhau.
Trong phaïm vi luaän vaên naøy chuùng toâi chæ giôùi haïn nghieân cöùu caùc noäi dung lieân
quan tröïc tieáp ñeán hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp trong vieäc môû roäng thò
tröôøng cheø.
Noäi dung keát caáu cuûa luaän vaên bao goàm 3 chöông:
Chöông I : Cô sôû lyù luaän veà thò tröôøng vaø vai troø cuûa thò tröôøng trong vieäc
phaùt trieån caùc doanh nghieäp
Chöông II : Thöïc traïng hoaït ñoäng kinh doanh cheø treân theá giôùi vaø caùc doanh
nghieäp kinh doanh cheø ôû Vieät Nam. Ñaùnh giaù nhöõng thaønh töïu nhöõng toàn taïi
yeáu keùm vaø nhöõng nhaân toá aûnh höôûng ñeán thò tröôøng tieâu thuï cheø cuûa caùc
doanh nghieäp thuoäc ngaønh cheø Vieäât Nam.
Chöông III : Ñeà xuaát moät soá caùc giaûi phaùp chuû yeáu môû roäng thò tröôøng tieâu thuï
cheø cuûa caùc doanh nghieäp cheø Vieäât Nam, bao goàm caùc giaûi phaùp veà chieán löôïc thò
tröôøng, naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa saûn phaåm, giaûi phaùp veà toå chöùc saép
xeáp ngaønh cheø, giaûi phaùp veà ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc .
Thoâng qua luaän vaên, chuùng toâi nhaèm ñeán nhöõng vaán ñeà sau ñaây:
- Trình baøy logic caùc vaàn ñeà hình thaønh neân lyù luaän töông ñoái hoaøn chænh
veà thò tröôøng vaø vai troø cuûa thò tröôøng ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp.
4
- Toång hôïp phaân tích tình hình saûn xuaát - thò tröôøng cheø theá giôùi laøm roõ
xu höôùng vaän ñoäng cuûa thò tröôøng cheø theá giôùi vaø trieån voïng cuûa thò tröôøng. ruùt
ra moät soá kinh nghieäm cho vieäc toå chöùc, saép xeáp kinh doanh cheø trong ñieàu kieän
cuûa Vieät Nam.
- Phaân tích tình hình hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh ngaønh cheø trong
thôøi gian 5 naêm qua xaùc ñònh ñöôïc tieàm naêng to lôùn cuûa ngaønh cheø ñi saâu phaân
tích hoaït ñoäng tieâu thuï cheø cuûa Vieät Nam treân caùc thò tröôøng theá giôùi, khu vöïc
cuõng nhö noäi ñiaï töø naêm 1995 naêm trôû laïi ñaây ñeå tìm ra toàn taïi caàn khaéc phuïc
vaø trieån voïng cuûa töøng thò tröôøng ñoái vôùi ngaønh cheø töø ñoù coù caùc bieän phaùp cuï
theå ñoái vôùi töøng thò tröôøng cuï theå.
- Nghieân cöùu caùc nhaân toá taùc ñoäng ñeán khaû môû roäng thò tröôøng cuûa saûn
phaåm cheø Vieät Nam ñeå coù bieän phaùp taùc ñoäng ñeán noù.
- Döï ñoaùn nhu caàu vaø thò tröôøng ñeå coù giaûi phaùp chieán löôïc nhaèm môû
roäng thò tröôøng ñeán naêm 2010 ñoàng thôøi ñeà xuaát caùc giaûi phaùp taêng cöôøng quaûn
lyù nhaø nöôùc vaø ngaønh taïo ñieàu kieän ñeå caùc doanh nghieäp thuoäc ngaønh cheø coù theå
môû roäng tieâu duøng trong nöôùc cuõng nhö hoäi nhaäp vaøo thò tröôøng caùc nöôùc trong
khu vöïc vaø treân theá giôùi.
5
CHÖÔNG I
Thò tröôøng vaø vai troø cuûa thò tröôøng trong vieäc phaùt trieån
caùc doanh nghieäp.
1.1
Nhöõng quan nieäm veà thò tröôøng vaø kinh teá thò tröôøng
1.1.1 Caùc khaí nieäm veà thò tröôøng
Thò tröôøng laø moät quaù trình trong ñoù ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn moät thöù
haøng hoaù taùc ñoäng qua laïi nhau ñeå xaùc ñònh giaù caû vaø soá löôïng haøng hoaù. Söï
hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa thò tröôøng gaén lieàn vôùi söï hình thaønh, phaùt trieån
cuûa saûn xuaát, löu thoâng haøng hoaù vaø löu thoâng tieàn teä. Thò tröôøng coù vai troø to
lôùn thuùc ñaåy phaùt trieån, môû roäng saûn xuaát vaø löu thoâng haøng hoaù.
Thò tröôøng laø nôi thöøa nhaän coâng duïng xaõ hoäi cuûa SP vaø lao ñoäng chi phí
ñeå saûn xuaát ra noù. Thò tröôøng laø ñoøn baûy kích thích giaûm chi phí saûn xuaát, chæ roõ
nhu caàu tieâu duøng cuûa xaõ hoäi veà soá löôïng, cô caáu vaø xu höôùng taêng hay giaûm cuûa
haøng hoaù. Ñoù laø cô sôû ñeå ñieàu chænh saûn xuaát, baûo ñaûm cung - caàu hôïp lyù hôn.
Vaán ñeà laø caùc DN caàn phaûi naém vöõng caùc thoâng tin veà thò tröôøng ñeå ñieàu chænh
saûn xuaát cho phuø hôïp vôùi quan heä cung caàu vaø thò hieáu cuûa khaùch haøng.
Thò tröôøng coù vai troø quan troïng ñeán caùc quyeát ñònh cuûa DN. Thò tröôøng laø
nôi maø ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn töï tìm ñeán vôùi nhau qua trao ñoåi, thaêm doø, tieáp
xuùc ñeå nhaän laáy lôøi giaûi ñaùp maø moãi beân caàn bieát, thoâng qua thò tröôøng ba vaán
ñeà cô baûn cuûa moät toå chöùc kinh teá laø : saûn xuaát caùi gì? Saûn xuaát nhö theá naøo? Vaø
saûn xuaát cho ai? ñöôïc xaùc ñònh. Caùc DN khi xaây döïng chieán löôïc maø khoâng döïa
vaøo thò tröôøng ñeå tính toaùn vaø kieåm chöùng soá cung, caàu thì chieán löôïc seõ khoâng
coù cô sôû khoa hoïc vaø maát phöông höôùng. Ngöôïc laïi vieäc toå chöùc môû roäng thò
tröôøng maø thoaùt ly söï ñieàu tieát cuûa coâng cuï chieán löôïc thì taát yeáu seõ daãn ñeán söï
roái loaïn trong hoaït ñoäng kinh doanh.
1.1.2 Kinh teá thò tröôøng
Kinh teá thò tröôøng laø loaïi kinh teá trong ñoù cung vaø caàu haøng hoaù gaëp gôõ
caân baèng nhau treân thò tröôøng – Neàn kinh teá thò tröôøng chuû yeáu ñöôïc hình
thaønh töø haøng hoaù, tieàn teä, ngöôøi tieâu duøng, caùc nhaø kinh doanh, töø ñoù hình
thaønh caùc quan heä haøng – tieàn; mua-baùn; cung – caàu vaø giaù caû haøng hoaù treân thò
tröôøng. Quan heä haøng –tieàn laø quan heä kinh teá cô baûn, moái quan heä naøy raát ña
daïng vì haøng hoaù raát ña daïng. Kinh teá thò tröôøng hoaït ñoäng trong moâi tröôøng
caïnh tranh do caùc quy luaät kinh teá khaùch quan chi phoái, goàm coù: quy luaät giaù trò,
duy luaät cung caàu, quy luaät canh tranh, quy luaät toái ña hoaù lôïi nhuaän…
Thò tröôøng maø nhaø nöôùc khoâng can thieäp vaøo laø thò tröôøng töï do, trong thò
tröôøng naøy, caùc caù nhaân töï do theo ñuoåi quyeàn lôïi cuûa mình baèng caùch coá gaéng
saûn xuaát ñeå thu lôïi nhuaän caøng nhieàu caøng toát, nhôø vaäy maø neàn kinh teá coù theå
6
ñieàu tieát thoâng qua cung- caàu, giaù caû ñeå quyeát ñònh caùc vaán ñeà saûn xuaát, tieâu
duøng, theo Adam Smith “baøn tay voâ hình” seõ daãn daét tôùi choã laøm lôïi cho xaõ hoäi
noùi chung.
Neàn kinh teá thò tröôøng caøng phaùt trieån thì caøng naûy sinh ra nhieàu khuyeát
taät nhö taïo ra tính chu kyø trong kinh teá, taïo ra söï baát coâng trong xaõ hoäi, phaân
hoaù ngöôøi giaøu vaø ngöôøi ngheøo, boû qua nhieàu nhu caàu xaõ hoäi caàn thieát vì ñaàu tö
khoâng coù lôïi. Do ñoù ñoøi hoûi chính phuû phaûi can thieäp vaøo taïo neân moâ hình kinh
teá hoãn hôïp.
Ngaøy nay khoâng coù moät quoác gia naøo treân theá giôùi keå caû caùc nöôùc chöa coù
coâng nghieäp phaùt trieån ñeán caùc nöôùc haäu coâng nghieäp maø khoâng coù söï can thieäp
cuûa nhaø nöôùc vaøo neàn kinh teá thò tröôøng vôùi caùc lyù do khaùc nhau tuøy theo muïc
tieâu, bieän phaùp, caùc giaûi phaùp xöû lyù trong vieäc ñieàu tieát, kieåm soaùt kinh teá thò
tröôøng. Söï can thieäp cuûa nhaø nöôùc baûo ñaûm cho söï vaän ñoäng cuûa thò tröôøng ñöôïc
oån ñònh, nhaèm toái ña hoaù hieäu quaû kinh teá, baûo ñaûm ñònh höôùng chính trò cuûa
neàn kinh teá, khaéc phuïc nhöõng khuyeát taät voán coù cuûa neàn kinh teá thò tröôøng, taïo
ra nhöõng coâng cuï quan troïng ñeå ñieàu tieát thò tröôøng ôû taàm vó moâ, haïn cheá tính
töï phaùt cuûa noù.
1.2 Phaân loaïi thò tröôøng
Trong kinh doanh ngöôøi ta döïa vaøo nhieàu tieâu thöùc khaùc nhau ñeå phaân
loaïi thò tröôøng moãi caùch phaân loaïi coù moät yù nghóa quan troïng rieâng ñoái vôùi quaù
trình kinh doanh.
- Caên cöù vaøo quan heä mua baùn giöõa caùc nöôùc ngöôøi ta chia thaønh thò tröôøng
trong moät nöôùc vaø thò tröôøng theá giôùi. Vôùi söï phaùt trieån kinh teá vaø söï phaân coâng
lao ñoäng theá giôùi, kinh teá moãi nöôùc trôû thaønh moät maéc xích cuûa heä thoáng kinh teá
theá giôùi do ñoù thò tröôøng moät nöôùc coù quan heä maät thieát vôùi thò tröôøng theá giôùi.
Chính vì vaäy döï baùo ñöôïc söï taùc ñoäng thò tröôøng theá giôùi tôùi thò tröôøng noäi ñiaï laø
caàn thieát cho söï thaønh coâng cuûa DN trong thò tröôøng noäi ñòa.
Caên cöù vaøo möùc ñoä xaõ hoäi hoaù cuûa thò tröôøng ngöôøi ta chia ra thaønh thò
tröôøng khu vöïc vaø thò tröôøng thoáng nhaát toaøn quoác. Thò tröôøng khu vöïc bò chi
phoái nhieàu cuûa caùc yeáu toá kinh teá xaõ hoäi, töï nhieân… cuûa khu vöïc, thò tröôøng
thoáng nhaát toaøn quoác coù vai troø quan troïng trong neàn kinh teá. Caùc quan heä kinh
teá dieãn ra treân thò tröôøng aûnh höôûng lôùn ñeán söï phaùt trieån neàn kinh teá quoác
daân.
- Caên cöù vaøo haøng hoaù löu thoâng treân thò tröôøng ngöôøi ta chia thaønh thò tröôøng
tö lieäu saûn xuaát vaø thò tröôøng tieâu duøng.
- Caên cöù vaøo soá löôïng ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn treân thò tröôøng ngöôøi ta chia
thaønh thò tröôøng ñoäc quyeàn vaø thò tröôøng caïnh tranh.
- Caên cöù vaøo vai troø cuûa töøng khu vöïc thò tröôøng trong heä thoáng thò tröôøng,
ngöôøi ta chia ra thò tröôøng chính. Thò tröôøng chính laø thò tröôøng coù khoái löôïng
7
haøng hoaù tieâu thuï treân thò tröôøng naøy chieám tuyeät ñaïi boä phaän so vôùi toång khoái
löôïng haøng hoaù ñöôïc tieâu thuï treân caùc thò tröôøng. Treân thò tröôøng naøy soá löôïng
caùc nhaø kinh doanh lôùn. Vaø caïnh tranh gay gaét, caùc quan heä kinh teá, giaù caû dieãn
ra töông ñoái oån ñònh vaø aûnh höôûng ñeán caùc quan heä kinh teá, giaù caû treân caùc thò
tröôøng khaùc. Caùc nhaø kinh doanh khi thaâm nhaäp ñöôïc vaøo thò tröôøng chính thì
quaù trình kinh doanh an toaøn hôn. Vai troø cuûa thò tröôøng chính trong heä thoáng
thò tröôøng cöïc kyø quan troïng ñoái vôùi vieäc ra quyeát ñònh.
1.3 Phaân khuùc thò tröôøng vaø löïa choïn thò tröôøøng muïc tieâu
1.3.1 Phaân khuùc thò tröôøng
Treân thò tröôøng, soá ngöôøi mua thöôøng raát ñoâng, phaân boá treân phaïm vi
roäng coù nhöõng nhu caàu vaø thoùi quen khaùc nhau, moãi DN caàn phaûi phaùt hieän ra
nhöõng phaàn thò tröôøng haáp daãn nhaát maø hoï coù khaû naêng phuïc vuï vaø mang laïi
hieäu quaû nhaát. Nhu caàu cuûa moãi ngöôøi ñöôïc phuïc vuï moät caùch rieâng bieät laø ñieàu
lyù töôûng nhaát, nhöng vieäc naøy khoâng theå thöïc hieän ñöôïc neáu khoái löôïng ngöôøi
mua quaù lôùn. Trong nhöõng ñieàu kieän nhö theá ngöôøi ta caàn phaân khuùc thò tröôøng
ñeå phuïc vuï toát hôn nhu caàu cuûa khaùch haøng. Vaäy phaân khuùc thò tröôøng coù theå
ñöôïc hieåu laø moät quaù trình chia thò tröôøng thaønh nhöõng khuùc nhoû nhaèm thoûa
maõn toát hôn nhu caàu cuûa khaùch haøng. Treân thöïc teá thò tröôøng bao goàm nhieàu
ngöôøi mua coøn ngöôøi mua thì khaùc nhau raát nhieàu veà caùc maët: nhu caàu, khaû naêng
taøi chính, vò trí ñòa lyù, thaùi ñoä vaø thoùi quen. Moãi yeáu toá naøy ñeán löôït noù ñeàu coù
theå duøng ñeå laøm cô sôû phaân khuùc thò tröôøng. Ñoái vôùi cheø laø loaïi SP khoâng ñoàng
nhaát, coù raát nhieàu chuûng loaïi ñaùp öùng nhu caàu ña daïng, vôùi caùc chaát löôïng khaùc
nhau vaø nhö vaäy giaù caû cuõng raát cheânh leäâch. Treân thò tröôøng coù raát nhieàu ngöôøi
mua maø moãi loaïi ngöôøi mua coù nhu caàu tuyø theo tuoåi taùc, khu vöïc ñiaï lyù, thoí
quen, taàng lôùp xaõ hoäi.... Vì vaäy vieäc tieán haønh phaân tích ñeå phaân thaønh caùc
khuùc ñeå tuyø theo khaû naêng cuûa DN maø phuïc vuï laø ñieàu caàn thieát.
+ Phaân khuùc thò tröôøng theo nguyeân taéc ñòa lyù: Nguyeân taéc nayø ñoøi hoûi phaûi chia
caét thò tröôøng thaønh nhöõng ñôn vò ñòa lyù khaùc nhau: Quoác gia, vuøng, tænh, thaønh
phoá, xaõ...ví duï thò tröøông khu vöïc chaâu AÙ, Thò Tröôøng Trung Ñoâng, thò tröôøng
noâng thoân, thò tröôøng thaønh thò...
+ Phaân khuùc thò tröôøng theo nguyeân taéc nhaân khaåu hoïc laø phaân thò tröôøng
thaønh nhöõng nhoùm caên cöù vaøo nhöõng bieán nhaân khaåu hoïc nhö giôùi tính, tuoåi taùc,
quy moâ gia ñình, möùc thu nhaäp, loaïi ngheà nghieäp, hoïc vaán, tín ngöôõng, chuûng
toäc, daân toäc, bôûi vì nhu caàu, sôû thích, cöôøng ñoä tieâu duøng coù lieân quan ñeán caùc
ñaëc ñieåm veà nhaân khaåu hoïc, ví duï nhöõng nöôùc Hoài giaùo thöôøng duøng cheø ñen coi
cheø laø “Quoác thuyû”, Nhaät Baûn coù Ñaïo traø, Trung Quoác coù vaên hoaù traø Trung Hoa…
+Phaân khuùc thò tröôøng theo nguyeân taéc taâm lyù hoïc: Ngöôøi mua ñöôïc phaân thaønh
caùc nhoùm giai taàng xaõ hoäi, loái soáng hay ñaëc tính nhaân caùch. Caùc ñaëc tính giai
taàng xaõ hoäi khaùc nhau coù aûnh höôûng ñeán haønh vi tieâu duøng moät loaïi haøng hoùa
khaùc nhau, caùc baäc nho só , trí thöùc duøng traø ñeå thö giaõn, tu tónh tinh thaàn.
8
+ Phaân khuùc thò tröôøng theo nguyeân taéc haønh vi: Phaân khuùc thò tröôøng treân cô
sôû haønh vi ngöôøi mua ñöôïc chia thaønh nhoùm tuyø theo kieán thöùc, thaí ñoä cuûa hoï,
tính chaát söû duïng haøng vaø phaûn öùng ñoái vôùi nhoùm haøng ñoù, bao goàm: lyù do mua
haøng, nhöõng lôïi ích ñang tìm kieám, tình traïng ngöôøi söû duïng, nhö duøng cheø vì
moät lyù do giaûm beùo, ngaên ngöøa beänh taät, hoaëc giaù trò tinh thaàn cuûa cheø theå hieän
ôû tính thanh nhaõ cuûa SP naøy.
1.3.2 Löïa choïn thò tröôøng muïc tieâu
Vieäc phaân khuùc thò tröôøng theo quan ñieåm cuûa marketing seõ xaùc ñònh ñöôïc
khaû naêng cuûa caùc khuùc thò tröôøng khaùc nhau maø ngöôøi baùn döï ñònh tham gia.
Sau ñoù coâng ty quyeát ñònh: caàn chieám bao nhieâu khuùc thò tröôøng? laøm theá naøo ñeå
xaùc ñònh khuùc thò tröôøng coù lôïi nhaát ñoái vôùi mình?
Theo quan ñieåm cuûa Marketing coù ba phöông aùn chieám lónh thò tröôøng.
marketing phaân bieät, marketing khoâng phaân bieät vaø marketing taäïp trung.
+ Marketing khoâng phaân bieät: Coâng ty coù theå boû qua caùc khaùc bieät cuûa
caùc phaàn thò tröôøng vaø chaøo baùn SP ñoàng loaït nhö nhau treân toaøn boä thò tröôøng.
Trong tröôøng hôïp naøy coâng ty khoâng taäp trung vaøo caùc nhu caàu khaùc nhau cuûa
khaùch haøng maø taäp trung vaøo caùi gì chung cho taát caû caùc nhu caàu ñoù. Coâng ty
döïa vaøo phöông phaùp phaân phoái ñaïi traø vaø quaûng caùo ñaïi chuùng. Phöông aùn naøy
chi phí thaáp veà saûn xuaát vaø quaûng caùo. Vaø thöôøng saûn xuaát haøng hoaù cho caùc
khuùc thò tröôøng raát lôùn, trong thôøi gian qua haàu heát laø ngaønh cheø söû duïng
phöông phaùp naøy, chæ saûn xuaát moät loaïi cheø ñen CTC vaø OTD theo thieát bò Anh
–AÁn cho taát caû caùc thò tröôøng.
+Marketing coù phaân bieät: Coâng ty quyeát ñònh tham gia moät soá khuùc thò
tröôøng vaø chuaån bò chaøo haøng rieâng cho töøng khuùc thò tröôøng ñoù. Xu höôùng ngayø
nay coù nhieàu coâng ty söû duïng marketing coù phaân bieät. Ngaønh cheø cuõng caàn
nghieân cöùu aùp duïng phöông phaùp naøy ñeå thoaû maûn toát hôn nhu caàu khaùch haøng.
+ Marketing taäp trung: Phöông aùn naøy coâng ty thay vì taäp trung vaøo
phaàn nhoû cuûa moät phaàn thò tröôøng lôùn, coâng ty taäp trung vaøo phaàn lôùn cuûa moät
hay nhieàu thò tröôøng nhoû. Phöông aùn naøy phuø hôïp vôùi nhöõng DN haïn cheá veà
khaû naêng taøi chính. Vaø nhö vaäy baûo ñaûm cho mình vò trí vöõng chaéc vaø ñaït danh
tieáng nhaát ñònh treân thò tröôøng ñoù. Tuy nhieân phöông aùn naøy coù theå ñaït ruûi ro
cao töø phiaù khaùch haøng cuõng nhö ñoái thuû caïnh tranh. Vì vaäy coâng ty muoán ña
daïng hoaù hoaït ñoäng cuûa mình baèng caùch chieám lónh nhieàu khuùc thò tröôøng khaùc
nhau.
Sau khi xaùc ñònh ñöôïc thò tröôøng muïc tieâu cuûa DN löïa choïn, laø thò tröôøng
coù lôïi nhaát ñoái vôùi DN, vieäc caàn thieát laø thieát keá SP vaø hình aûnh cuûa Coâng ty
laøm sao ñeå thò tröôøng muïc tieâu hieåu ñöôïc vaø ñaùnh giaù cao nhöõng gì coâng ty ñaïi
9
dieän so vôùi caùc ñoái thuû caïnh tranh. Vieäc ñònh vò cuûa coâng ty phaûi döïa treân cô sôû
hieåu roõ thò tröôøng muïc tieâu.
1.4 )- Caùc quy luaät cuûa thò tröôøng:
1.4.1)- Quy luaät cung - caàu
Cung vaø caàu laø nhöõng phaïm truø cuûa saûn xuaát vaø löu thoâng haøng hoaù, coù
quan heä maät thieát vôùi thò tröôøng, cung laø toång soá nhöõng haøng hoaù coù ôû thò
tröôøng hoaëc coù khaû naêng cung caáp cho thò tröôøng. Cung bieåu hieän keát quaû saûn
xuaát döôùi hình thöùc haøng hoaù. Nhö vaäy cung do saûn xuaát quyeát ñònh nhöng
khoâng ñoàng nhaát vôùi saûn xuaát. Caàu laø nhu caàu xaõ hoäi; töùc laø bieåu hieän nhu caàu
treân thò tröôøng vaø ñöôïc baûo ñaûm baèng löôïng tieàn töông öùng. Moät sôû thích, nhu
caàu veà vaät phaåm naøo ñoù khi khoâng coù tieàn ñeå mua thì khoâng ñöôïc xem laø “caàu”.
Quy moâ cuûa caàu phuï thuoäc vaøo toång soá tieàn cuûa ngöôøi tieâu duøng ñeå mua tö lieäu
sinh hoaït vaø ngöôøi saûn xuaát ñeå mua tö lieäu saûn xuaát. Cung caàu coù quan heä maät
thieát vôùi nhau ñeàu quan heä tröïc tieáp ñeán giaù caû. Giaù caû haøng hoaù naøo taêng leân seõ
giaûm nhu caàu veà haøng hoaù ñoù nhöng laïi kích thích saûn xuaát. Tuy nhieân neáu nhaän
thöùc ñuùng ñaén cung caàu thì coù theå taùc ñoäng leân chuùng.
Caùc nhaø kinh teá hoïc coå ñieån vaø “ taân coå ñieån” nhö A.Smith, D. Ricardo, J.
Say, L.Walras ñaõ nghieân cöùu saâu saéc quan heä cung caàu, J.say ñaõ neâu ra “quy luaät
cung taïo ra caàu cuûa noù” L.walras trong lyù thuyeát caân baèng toång quaùt cho raèng,
söùc caàu cuûa DN taêng leân laøm cho giaù tö baûn vaø lao ñoäng taêng leân, töùc laø chi phí
saûn xuaát taêng leân. Ngöôïc laïi khi coù theâm haøng hoaù, DN seõ taêng cung treân thò
tröôøng SP, do ñoù giaù caû haøng hoaù treân thò tröôøng naøy seõ giaûm xuoáng laøm cho thu
nhaäp giaûm xuoáng. Khi thu nhaäp giaûm xuoáng ngang vôùi chi phí saûn xuaát thì cung
vaø caàu ôû traïng thaùi caân baèng. DN seõ khoâng coù lôøi trong vieäc saûn xuaát theâm nöõa
nhö vaäy giaù caû haøng hoùa oån ñònh laøm cho laõi suaát vaø tieàn löông oån ñònh, caû ba
thò tröôøng: SP, tö baûn, lao ñoäng ñeàu ñaït ñöôïc traïng thaùi caân baèng. OÂâng goïi laø
caân baèng toång quaùt.
J.M Keynes nhaø kinh teá hoïc Taân coå ñieån Anh, oâng kòch lieät pheâ phaùn lyù
luaän caân baèng toång quaùt cuûa L.Walras. Trong thöïc teá söï maát caân ñoái giöõa cung
vaø caàu thöôøng xuyeân xaûy ra trong quaù trình kinh teá, sôû dó coù tröôøng hôïp ñoù laø do
caàu khoâng theo kòp cung vaø caàu laø moät nhaân toá tích cöïc, moät ñoäng löïc cuûa neàn
kinh teá. Caàu coù vai troø tích cöïc ñoái vôùi neàn kinh teá vì vaäy caàn phaûi taêng toång
caàu, Toång caàu lôùn hôn toång cung seõ laøm gia taêng ñaàu tö do ñoù seõ taêng vieäc laøm
vaø gia taêng thu nhaäp, cuoái cuøng saûn löôïng quoác gia taêng. Lyù thuyeát troïng caàu cuûa
Keynes ñaõ ñöôïc chính phuû nhieàu nöôùc vaän duïng ñeå cöùu vaõn neàn kinh teá ra khoûi
suy thoaùi. Trong thôøi gian qua chính phuû VN cuõng ñaõ vaän duïng lyù thuyeát naøy
nhaèm muïc ñích kích caàu, kích thích taêng tröôûng kinh teá vaø ñaõ ñaït ñöôïc moät soá
hieäu quaû ñaùng khích leä.
+ Nhöõng nhaân toá chuû yeáu aûnh höôûng ñeán caàu:
10
- Thu nhaäp: tieàn duøng ñeå mua haøng hoaù cuûa ngöôøi tieâu duøng taêng thì caàu haøng
hoaù ñoù taêng tuy nhieân cuõng coù ngoaïi leä ñoái vôùi haøng hoaù thöù caáp coù caàu giaûm khi
thu nhaäp taêng. Ñoái vôùi cheø laø moät loaïi ñoà uoáng khoâng theå thieáu ñoái vôùi moät boä
phaân lôùn ngöôøi tieâu duøng vaø trôû thaønh nhu caàu tieâu duøng thöôøng xuyeân. Vôùi thu
nhaäp bình quaân taêng theâm ngöôøi ta caøng tieâu duøng nhieàu hôn, caùc loaïi cheø coù
chaát löôïng cao, loaïi cheø boå döôõng. Ngöôïc laïi cheø chaát löôïng keùm laø haøng thöù
caáp coù caàu giaûm khi thu nhaäp taêng.
- Giaù caû cuûa chính haøng hoaù ñoùù tyû leä nghòch vôùi caàu, trong ñieàu kieän caùc yeáu toá
khaùc khoâng thay ñoåi, giaù cuûa haøng hoaù naøo giaûm thì caàu haøng hoaù ñoù taêng vaø
ngöôïc laïi.
- Giaù caû vaø soá löôïng cuûa haøng hoaù thay theá taùc ñoäng ñeán söï co giaõn cuûa caàu. Caùc
SP nöôùc giaûi khaùt (NGK ) coù gaz, nöôùc khoaùng, nöôùc taêng löïc, bia, caø pheâ laø
nhöõng saûn phaån thay theá cuûa cheø vaø laø ñoái thuû caïnh tranh quyeát lieät ñoái vôùi SP
cheø treân thò tröôøng. Khi giaù caû vaø soá löôïng cuõng nhö chuûng loaïi cuûa caùc loaïi
NGK thay ñoåi treân thò tröôøng daãn ñeán co giaõn cuûa caàu cheø treân thò tröôøng.
- Khaåu vò vaø sôû thích nhö söï chuù yù ñeán söùc khoeû, thöùc aên giaûm beùo khoâng nhieãm
chaát ñoäc, baûo veä söùc khoeû thì caàu taêng. Vì vaäy muoán bieát caàu cuûa moät loaïi haøng
hoaù naøo ñoù caàn phaûi phaûi nhaän ñònh ñöôïc 4 yeáu toá naøy.
+ Nhöõng nhaân toá chuû yeáu aûnh höôûng ñeán cung :
- Coâng ngheä cuûa ngöôøi saûn xuaát bao goàm caùc bí quyeát veà phöông phaùp saûn xuaát,
trong noâng nghieäp veà coâng ngheä gioáng môùi, phöông phaùp chaêm soùc môùi vaø caùc
saùng kieán.
- Chi phí caùc yeáu toá ñaàu vaøo nhö lao ñoäng, maùy moùc vaø nguyeân, nhieân lieäu.
- Söï ñieàu tieát cuûa chính phuû nhö chính saùch khuyeán khích ñaàu tö phaùt trieån
ngaønh hoaëc nhöõng quy ñònh nghieâm ngaët veà veä sinh thöïc phaåm, chính saùch
thueá...aûnh höôûng ñeán cung treân thò tröôøng.
1.4.2)- Quy luaät caïnh tranh
Caïnh tranh treân thò tröôøng laø quaù trình caïnh tranh giöõa caùc DN hay caùc
quoác gia vôùi nhau veà vieäc saûn xuaát vaø tieâu thuï moät loaïi SP naøo ñoù, nhaèm ñöùng
vöõng treân thò tröôøng vaø laøm taêng theâm lôïi nhuaän cuûa mình. Caïnh tranh laø giaønh
giaät nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå chieám öu theá trong saûn xuaát vaø tieâu thuï SP.
Theo Micheal Porter Caïnh tranh trong moät ngaønh dieãn ra lieân tuïc, hieän
traïng cuûa cuoäc caïnh tranh trong moät ngaønh phuï thuoäc vaøo naêm löïc löôïng canh
tranh cô baûn nhö : quyeàn löïc cuûa ngöôøi cung öùng, quyeàn löïc cuûa ngöôøi mua, nguy
cô nhaäp cuoäc cuûa caùc ñoái thuû môùi, moái ñe doaï cuûa SP thay theá, cuoäc caïnh tranh
giöõa caùc ñoái thuû hieän taïi. Toaøn boä naêm löïc löôïng caïnh tranh naøy keát hôïp vôùi
nhau xaùc ñònh cöôøng ñoä caïnh tranh vaø möùc lôïi nhuaän cuûa ngaønh, nhöõng löïc
löôïng maïnh nhaát seõ thoáng trò vaø trôû thaønh troïng yeáu theo quan ñieåm xaây döïng
chieán löôïc caïnh tranh. Ngaønh cheø löïc löôïng caïnh tranh maïnh nhaát laø: moái de
doaï cuûa SP thay theá vaø caïnh tranh giöõa caùc ñoái thuû hieän taïi treân thò tröôøng theá
giôùi.
11
Sô ñoà 1: Naêm löïc löôïng ñieàu khieån cuoäc caïnh tranh trong ngaønh.
Caùc ñoái thuû tieàm aån
Nguy cô ñe doaï töø ngöôøi
Môùi vaøo cuoäc
Ngöôøi cung
caáp
Khaû naêng
eùùp giaù cuûa ngöôøi baùn
Caùc ñoái thuû caïnh
tranh trong
ngaønh
Söï caïnh tranh
giöõa caùc DN hieän
Ngöôøi mua
Khaû naêng
khaû naêng eùùp giaù cuûa
ngöôøi mua
Nguy cô caùc SP thay theá
DN thay theá
Nguoàn : Chieán löôïc caïnh tranh Michael Porter
Söùc maïnh cuûa aùp löïc caïnh tranh trong ngaønh seõ quyeát ñònh möùc ñoä ñaàu tö,
cöôøng ñoä canh tranh vaø möùc lôïi nhuaän cuûa ngaønh. Khi caùc aùp löïc caïnh tranh
caøng maïnh thì khaû naêng sinh lôøi vaø taêng giaù cuûa coâng ty ngaønh bò haïn cheá.
Ngöôïc laïi, khi aùp löïc caïnh tranh yeáu ñoù laø cô hoäi cho caùc coâng ty thu ñöôïc lôïi
nhuaän cao. Ñeå ñoái phoù thaønh coâng vôùi naêm löïc caïnh tranh vaø taïo ra tyû suaát lôïi
nhuaän sieâu ngaïch cho DN. Theo Micheal Porter coù ba loaïi chieán löôïc caïnh tranh
chung (nhöõng chieán löôïc naøy coù theå ñöôïc söû duïng rieâng reõ hoaëc keát hôïp vôùi
nhau) cho vieäc taïo ra moät vò trí chaéc chaén laâu daøi vaø vöôït leân treân ñoái thuû caïnh
tranh trong ngaønh.
+ Chieán löôïc nhaán maïnh chi phí: Chieán löôïc naøy ñöôïc hieåu laø DN ñeà
ra muïc tieâu chi phí thaáp trong ngaønh ñang kinh doanh. Moät nhaø saûn xuaát coù chi
phí thaáp phaûi tìm kieám vaø khai thaùc taát caû caùc nguoàn löïc coù thuaâän lôïi veà chi phí.
Nhaø saûn xuaát vôùi chi phí thaáp ñieån hình thöôøng baùn SP tieâu chuaån vaø quan taâm
tôùi quy moâ saûn xuaát coù hieäu quaû hoaëc khai thaùc nhöõng thuaän lôïi chi phí tuyeät ñoái
töø moïi nguoàn löïc. Neáu moät DN coù theå duy trì ñöôïc möùc chi phí thaáp, khi ñoù seõ
trôû thaønh moät DN coù hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh treân trung bình vôùi ñieàu
kieän laø DN coù theå khoáng cheá giaù caû ôû möùc trung bình hoaëc gaàn vôùi möùc trung
bình ngaønh.
Chieán löôïc chi phí thaáp baûo veä coâng ty khoûi naêm löïc caïnh tranh vì raèng
DN saûn xuaát ra caùc SP, dòch vuï vôùi chi phí thaáp, coù theå ñònh giaù baùn thaáp hôn so
vôùi caùc ñoái thuû caïnh tranh maø vaãn coù theå thu ñöôïc lôïi nhuaän ngang baèng vôùi caùc
DN khaùc. Vaø khi caùc ñoái thuû haï giaù baùn baèng vôùi giaù DN ñaët ra, thì vôùi lôïi theá
chi phí thaáp DN vaãn coù möùc lôïi nhuaän cao hôn. Vieäc ñaït ñöôïc möùc chi phí thaáp
thöôøng ñoøi hoûi phaûi coù thò phaàn töông ñoái cao hoaëc nhöõng lôïi theá khaùc veà
12
nguyeân vaät lieäu. Moät lôïi theá khaùc nöõa cuûa chieán löôïc chi phí thaáp laø neáu chieán
tranh giaù caû xaûy ra ôû vaøo giai ñoaïn baûo hoaø trong chu kyø soáng cuûa SP. DN coù chi
phí thaáp seõ hoaït ñoäng coù hieäu quaû hôn caùc ñoái thuû caïnh tranh.
+ Chieán löôïc khaùc bieät hoaù SP: Ñoù laø chieán löôïc taïo ra söï ñoäc ñaùo duy
nhaát cuûa SP dòch vuï ñöôïc thöøa nhaän trong toaøn ngaønh. Döïa treân nhöõng khiaù
caïnh khaùc nhau cuûa SP, maø giaù trò ñöôïc chaáp nhaän bôûi ngöôøi mua. Khaùc bieät hoaù
SP, neáu ñaït ñöôïc, seõ laø chieán löôïc taïo khaû naêng cho DN thu ñöôïc lôïi nhuaän cao
hôn möùc bình quaân, bôûi vì noù taïo ra moät vò trí chaéc chaén cho DN trong vieäc ñoái
phoù vôùi naêm löïc caïnh tranh. Khaùc bieät hoaù taïo ra söï caùch bieät ñoái vôùi ñoái thuû
caïnh tranh vì coù nieàm tin cuûa khaùch haøng vaøo nhaõn hieäu SP. Khaùc bieât hoaù ñoâi
khi loaïi tröø khaû naêng thò phaàn cao. Bôûi vì noù yeâu caàu nhaän thöùc veà tính rieâng
bieät maø tính rieâng bieät thì khoâng ñi ñoâi vôùi thò phaàn cao. Tuy nhieân khi löïa
choïn chieán löôïc khaùc bieät hoaù thì ñaõ ngaàm ñònh ñaùnh ñoåi vôùi lôïi theà chi phí neáu
chieán löôïc naøy ñoøi hoûi phaûi coù chi phí cao.
Chieán löôïc khaùc bieät hoaù SP ñoøi hoûi DN phaûi löïa choïn caùc thuoäc tính cuûa
SP sao cho phaân bieät SP cuûa mình vôùi SP cuûa caùc ñoái thuû khaùc.
+ Chieán löôïc troïng taâm hoaù: Hai chieán löôïc chi phí thaáp vaø khaùc bieät
hoaù coù theå phoái hôïp trong phaïm vi thò tröôøng maø DN coá gaéng ñaït ñöôïc öu theá
caïnh tranh. Chieán löôïc taäp trung hoaù höôùng vaøo vieäc phuïc vuï thaät toát moät thò
tröôøng muïc tieâu. Löïa choïn moät phaân khuùc hay moät nhoùm phaân khuùc thò tröôøng,
treân cô sôû phaân khuùc ñoù tìm caùc bieän phaùp thích hôïp ñeå loaïi tröø ñoái thuû caïnh
tranh. Trong chieán löôïc nhaán maïnh chi phí thì DN tìm kieám öu theá veà chi phí
trong phaân khuùc muïc tieâu. Coøn trong chieán löôïc nhaán maïnh khaùc bieät hoaù, DN
tìm kieám söï khaùc bieät veà SP hoaëc dòch vuï trong phaân khuùc muïc tieâu. Nhö vaäy
chieán löôïc taäp trung troïng ñieåm chia thaønh hai höôùng nhö sau:
- Chieán löôïc taäp trung hoaù treân cô sôû chi phí thaáp : Löïa choïn thò tröôøng muïc tieâu
vaø kieám lôïi theá chi phí treân thò tröôøng muïc tieâu ñoù.
- Chieán löôïc troïng taâm hoaù treân cô sôû khaùc bieät hoaù: DN ñi theo con ñöôøng
chuyeân bieät hoaù SP vöôït troäi hôn ñoái thuû treân thò tröôøng muïc tieâu.
Ñeå coù moät chieán löôïc môû roäng thò tröôøng thích hôïp, DN caàn phaûi caên cöù
vaøo lôïi theá caïnh tranh vaø phaïm vi caïnh tranh cuûa DN maø choïn trong caùc chieán
löôïc chung noùi treân, moái quan heä giöõa söï löïa choïn chieán löôïc môû roäng thò tröôøng
vôùi hai yeáu toá: lôïi theá caïnh tranh vaø phaïm vi caïnh tranh nhö sau:
Sô ñoà: 2 Ma traän lôïi theá vaø phaïm vi caïnh tranh cuûa Porter
Lôïi theá caïnh tranh
Muïc tieâu roäng
Phaïm vi caïnh tranh
Muïc tieâu heïp
Chi phí thaáp
Khaùc bieät hoaù
Chieán löôïc taäp trung Chieán löôïc taäp trung
chi phí thaáp
khaùc bieät hoaù
13
Nhöõng yeáu toá xaùc ñònh lôïi theá caïnh tranh cuûa DN laø thò phaàn vaø khaû
naêng rieâng coù cuûa DN nhö danh tieáng cuûa DN, uy tín cuûa SP. Thò phaàn caøng lôùn
thì lôïi theá caïnh tranh caøng cao, thò phaàn lôùn DN seõ coù lôïi theá chi phí theo quy
moâ, khaû naêng rieâng coù ñoäc ñaùo cuûa DN seõ thu huùt ñöôïc söï chuù yù cuûa khaùch haøng.
Ñeå coù theå môû roäng thò tröôøng, caùc DN caàn nghieân cöùu cuï theå caùc chieán
löôïc neâu treân, chuaån bò caùc ñieàu kieän vaø khaû naêng cho DN, treân cô sôû caân nhaéc
caùc yeáu toá veà quy moâ trình ñoä saûn xuaát, ñieàu kieän caïnh tranh, ñieàu kieän taøi
chính ñeå coù giaûi phaùp môû roäng thò tröôøng thích hôïp
1.5 Tính caáp thieát môû roäng thò tröôøng tieâu thuï cheø VN.
Ngaønh cheø VN coù vai troø quan troïng trong vieäc phaùt trieån kinh teá ñaát
nöôùc. Ñaùp öùng nhu caàu thöùc uoáng cho thò tröôøng noäi ñòa, XK thu kim ngaïch cho
ngaân saùch quoác gia, giaûi quyeát vieäc laøm oån ñònh ñôøi soáng cho khoaûng gaàn 1 trieäu
lao ñoäng thuoäc daân cö vaø ñoàng baøo mieàn nuùi vaø trung du goùp phaàn oån ñònh kinh
teá - chính trò taây nguyeân mieàn nuùi. Phaùt trieån ngaønh cheø nhaèm thöïc hieän ñöôøng
loái cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc veà chieán löôïc CNH-HÑH höôùng veà XK vaø CNH-HÑH
noâng nghieäp vaø noâng thoân. Trong Ñaïi Hoäi toaøn Quoác laàn thöù IX laïi tieáp tuïc
nhaán maïnh phaùt trieån caây cheø trong caùc caây coâng nghieäp daøi ngaøy gaén vôùi coâng
nghieäp cheá bieán phuïc vuï cho XK ôû Trung du vaø mieàn nuùi, coù theå khaúng ñònh
raèng caây cheø coù söù meänh quan troïng ñoái vôùi neàn kinh teá ñaát nöôùc, nhöng vaãn laø
tình traïng phaùt trieån theo chieàu roäng, chöa toå chöùc chaët cheõ vaø keùm hieäu quaû.
Qui moâ thò tröôøng cheø VN treân theá giôùi ôû möùc ñoä trung bình (khoaûng 4%
thò phaàn cheø theá giôùi), thò tröôøng tuy ñaõ ñöôïc môû roäng ra tôùi khoaûng 45 nöôùc
nhöng thöïc chaát chæ coù beà roäng chöa coù chieàu saâu caùc khaùch haøng chöa thöïc söï
trung thaønh vôùi SP cheø VN. Chöa taïo ra ñöôïc caùc keânh phaân phoái vöõng chaéc,
chaát löôïng cheø VN coøn thaáp, söùc caïnh tranh SP coøn keùm, giaù thaáp hôn giaù theá
giôùi, noí chung thò tröôøng coøn beáp beânh.
Thò tröôøng cheø noäi ñòa coù yù nghiaõ raát quan troïng khi thò tröôøng theá giôùi
trong giai ñoaïn baûo hoaø. Tuy coù quy moâ lôùn nhöng chöa ñöôïc toå chöùc chaët cheõ,
phaùt trieån moät caùch töï phaùt, möùc tieâu thuï raát thaáp so vôùi caùc nöôùc treân theá giôùi
vaø khu vöïc, SP tuy ñaõ ña daïng veà chuûng loaïi nhöng vaãn chöa ñaùp öùng ñöôïc toaøn
boä nhu caàu ngöôøi tieâu duøng, ñang bò caïnh tranh bôûi caùc loaïi NGK khaùc vaø ñang
coù nguy cô bò caïnh tranh bôûi SP cheø nhaäp ngoaïi.
Maët khaùc xu theá taát yeáu khaùch quan cuûa quaù trình toaøn caàu hoaù, hoaït
ñoäng kinh doanh ngaøy nay ñang dieãn ra trong ñieàu kieän môùi, söï hoaït ñoäng cuûa
DN gaén lieàn vôùi toaøn cuïc cuûa neàn kinh teá vôùi söï hoaø nhaäp vaøo khu vöïc vaø theá
giôùi baèng söï tìm kieám vaø phaùt huy lôïi theá so saùnh trong moâi tröôøng caïnh tranh
gay gaét vaø döõ doäi. Cuøng vôùi xu theá ñoù VN ñang trong tieán trình hoäïi nhaäp vaøo
khu vöïc maäu dòch töï do ASIAN -AFTA/CEFT hoaøn thaønh vaøo naêm 2006. Kyù keát
hieäp ñònh thöông maïi Vieät -Myõ vaø tieán tôùi gia nhaäp vaøo toå chöùc thöông maïi quoác
teá (WTO). Thò tröôøng quoác teá ngaøy caøng môû roäng hôn trong tieán trình hoäi nhaäp
14
chaéc chaén seõ taïo cô hoäi cho caùc DN cheø Vieäât Nam môû roäng thò tröôøng tieâu thuï,
naém baét toát hôn xu theá quoác teá.
Beân caïnh nhöõng thuaän lôïi cuõng khoâng ít thöû thaùch maø ngaønh cheø VN
phaûi ñoái maët nhö: söùc caïnh tranh cuûa SP cheø cuûa VN coøn yeáu do naêng suaát lao
ñoäng thaáp, hieäu quaû saûn xuaát vaø chaát löôïng SP cuûa VN so vôùi caùc nöôùc treân khu
vöïc vaø theá giôùi coøn thaáp, trình ñoä coâng ngheä vaø naêng löïc quaûn lyù chöa töông
xöùng daãn ñeán söùc caïnh tranh yeáu, vì vaäy khoâng deã gì chieám lónh ñöôïc thò tröôøng
lôùn theá giôùi nhö EU vaø Myõ. Ñoàng thôøi theo nguyeân taéc cuøng coù lôïi chuùng ta cuõng
phaûi dôõ boû raøo caûn thueá quan, môû cöûa cho haøng hoaù nöôùc ngoaøi vaøo VN, söï caïnh
tranh treân thò tröôøng noäi ñiaï caøng gay gaét hôn.
Trong boái caûnh caïnh tranh mang tính toaøn caàu nhö ngaøy nay, ñeå caùc DN
cuõng nhö ngaønh cheø VN coù theå toàn taïi vaø phaùt trieån phaûi coù giaûi phaùp môû roäng
thò tröôøng, trong khi thò tröôøng noäi ñòa coù nhöng söùc mua coøn thaáp, thò tröôøng
theá giôùi roäng lôùn nhöng chöa thöïc söï oån ñònh. Vieäc naâng cao naêng löïc caïnh
tranh cuûa SP cheø VN treân thò tröôøng theá giôùi vaø khu vöïc ñeå coù theå môû roäng thò
tröôøng. Caùc DN phaûi töï nhìn nhaän ñaùnh giaù ñuùng veà trình ñoä, naêng löïc quaûn lyù,
chieán löôïc phaùt trieån vaø kinh doanh, nguoàn löïc con ngöôøi, chaát löôïng vaø giaù
thaønh SP, maïng löôùi tieâu thuï, khaû naêng tieáp thò ….thì môùi coù khaû naêng chieám
lónh ñöôïc thò tröôøng theá giôùi vaø khu vöïc.
Vì vaäy phaùt trieån caây cheø gaén lieàn vôùi chieán löôïc môû roäng thò tröôøng theá
giôùi vaø trong nöôùc trong ñieàu kieän xu höôùng toaøn caàu hoaù neàn kinh teá laø moät
vaán ñeà caáp thieát caàn ñaët ra. Trong phaïm vi luaän vaên naøy chuùng toâi xin ñöôïc
nghieân cöùu vaø ñeà xuaát moät soá caùc giaûi phaùp chuû yeáu nhaèm môû roäng thò tröôøng
tieâu thuï cheø xoay quanh caùc vaán ñeà taêng saûn löôïng, chaát löôïng vaø giaù trò cheø tieâu
thuï vaø caùc bieän phaùp toå chöùc quaûn lyù ngaønh cheø phuø hôïp vôùi xu theá môùi.
15
CHÖÔNG II
Thöïc traïng hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaønh cheø Vieät Nam
2.1 Lòch söû phaùt trieån - tình hình SXKD cheø theá giôùi.
2.1.1 Lòch söû phaùt trieån cheø theá giôùi
Cho ñeán nay vaãn coù nhieàu quan ñieåm khaùc nhau veà nguoàn goác xuaát xöù cuûa
cheø. Nhieàu coâng trình nghieân cöùu vaø khaûo saùt tröôùc ñaây cho raèng nguoàn goác cuûa
caây cheø laø ôû vuøng cao nguyeân Vaân Nam Trung Quoác, nôi coù khí haäu aåm öôùt vaø
aám. Nhöõng taùc giaû khaùc thì cho raèng cheø coù nguoàn goác töø mieàn Baéc Mieán Ñieän
hoaëc ôû VN. Cheø baét ñaàu laø thöù ñoà uoáng daønh rieâng caùc taàng lôùp quyù toäc vua
chuaù vaø nhöõng ngöôøi giaøu coù vaø qua quaù trình phaùt trieån cuûa thöông maïi daàn
daàn ñaõ trôû thaønh moät loaïi ñoà uoáng thoâng duïng treân toaøn theá giôùi nhö ngaøy nay
vaø caây cheø ñaõ ñöôïc troàng ôû moät soá caùc quoác gia nhö moät ngaønh coâng nghieäp
chính nhö Aán ñoä, Trung quoác, Nhaät baûn, Sri lanca, Indonesia....
Saûn phaåm cheø treân theá giôùi ñöôïc chia thaønh 3 loaïi caên baûn laø cheø ñen,
cheø xanh, vaø cheø oolong. Cheø ñen laø loaïi cheø ñöôïc saûn xuaát theo coâng ngheä oxy
hoaù hoaøn toaøn, ñöôïc cheá bieán theo 1 trong hai phöông phaùp laø phöông phaùp OTD
vaø phöông phaùp CTC, laø loaïi cheø ñöôïc öa chuoäng taïi caùc nöôùc phöông Taây vaø
Trung Ñoâng. Cheø xanh laø loaïi cheø ñöôïc cheá bieán boû qua giai ñoaïn oxy hoaù, cheø
xanh laø SP chuû yeáu cuûa caùc nöôùc phöông Ñoâng vaø ñang ñöôïc söï öa chuoäng ôû Myõ
vaø Chaâu Aâu. Cheø oolong laø cheø trung gian giöõa cheø xanh vaø cheø ñen veà mauø saéc
vaø muøi vò, cheá bieán theo coâng ngheä oxy hoaù moät phaàn vaø ñöôïc öa chuoäng taïi
Trung Quoác vaø caùc nöôùc Ñoâng AÙ.
Ngaøy nay coù raát nhieàu loaïi cheø coù höông vò vaø hình thöùc khaùc nhau ñöôïc
tieán trieån töø ba loaïi caên baûn naøy nhö laø cheø baùnh, cheø rôøi, cheø pheân, cheø thaûo
moäc, cheø döôïc lieäu goàm SP goác laø cheø coù troän laãn moät soá phuï gia khaùc nhö hoa,
quaû, voû, haït, laø vaø reã cuûa nhieàu loaïi caây troàng khaùc.
Sau nhöõng thaäp nieân 70 cuøng vôùi toác ñoä phaùt trieån cuûa xaõ hoäi coâng nghieäp
khi ngöôøi tieâu duøng ñeà ra nhöõng yeâu caàu ñoái vôùi caùc loaïi nöôùc uoáng nhanh choùng
vaø thuaän tieän, veä sinh thì caùc nöôùc saûn xuaát cheø ñeàu laàn löôït nghieân cöùu caùc loaïi
cheø theå loûng, tieän duïng vaø ñaõ ñöa vaøo thò tröôøng tieâu thuï moät soá caùc SP môùi nhö
cheø hoaø tan, cheø lon, cheø hoa quaû…
Cheø coøn ñöôïc coi laø SP coù nhieàu giaù trò döôïc lieäu coù lôïi cho söùc khoeû con
ngöôøi. Beân caïnh caùc coâng naêng cuûa cheø ñoái vôùi söùc khoeû con ngöôøi ñöôïc caùc nhaø
khoa hoïc Nga vaø Nhaät Baûn khaùm phaù ra tröôùc ñaây, caùc nhaø khoa hoïc Nhaät baûn
hieän ñaïi ñaõ tìm ra caùc ñaëc tính döôïc lieäu cuûa cheø xanh, ñaõ chöùng minh raèng chaát
catechin trong cheø xanh coù aûnh höôûng ngaên chaën caùc chöùc naêng cuûa caùc chaát gaây
ra ñoät bieán trong teá baøo con ngöôøi maø coù theå daãn ñeán ung thö. Cheø xanh coøn
chöùa moät hoaù chaát choáng laïi nguyeân nhaân cuûa beänh cao huyeát aùp vaø ngheõn ñoäng
maïch, choáng laõo hoa. Noùi chung khoa hoïc hieän ñaïi ngaøy caøng tìm ra nhöõng ñaëc
16
tính döôïc lieäu lyù thuù cuûa cheø maø caùc loaïi nöôùc giaûi khaùt (NGK) khaùc khoâng so
saùnh ñöôïc. Coù theå keát luaän cheø luoân toàn taïi vôùi söï toàn taïi cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi.
2.1.2 Tình hình saûn xuaát cheø theá giôùi.
Caây cheø chæ thích hôïp ñöôïc trong nhöõng ñieàu kieän töï nhieân nhaát ñònh.
Ngay caû nhöõng nöôùc coù ñieàu kieän thích hôïp cho caây cheø nhöng chaát löôïng cuõng
khaùc nhau do caùc ñieàu kieän khí haäu, töï nhieân öu ñaõi khaùc nhau. Hieän nay treân
theá giôùi coù khoaûng 30 nöôùc troàng ñöôïc cheø, taäp trung chuû yeáu ôû nhöõng nöôùc Chaâu
aù vaø Chaâu Phi. Nhöõng nöôùc saûn xuaát cheø chính treân theá giôùi hieän nay laø Aán ñoä,
Nhaät baûn, Srilanca, Trung Quoác, Kenya... Saûn xuaát cheø theá giôùi ngaøy caøng taêng
ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu ña daïng cuûa theá giôùi. Tình hình bieán ñoäng cuûa saûn xuaát
cheø theá giôùi theå hieän qua baûng soá lieäu sau.
Baûng1: Tình hình saûn xuaát cuûa theá giôùi giai ñoaïn 1995-2000.
ÑVT (1000 T)
Quoác gia
1995
SL
Aán ñoä
1996
1997
1998
1999
2000
SL
SL
SL
SL TT(%)
SL TT(%)
753,922 780,03
China
580
TT(%)
TT(%)
104 810,61
104 870,46
107 805,612
103
616,3
103
620
101
258,3 1044,8
258,8
100
262
600
Sri lanca
246,424
Kenya
244,525
257
105
220,6
86
265,9
Indonesia
133,040
166,3
125
131
79
Cac nöôùc khaùc
Toång soá
559 548,37
2.517
TT(%)
2.610
98 629,69
103,7
2.667
675,8
93 823,39
109
680
BQ 5
naêm
102
107,9
101
103,3
101,3 284,149 108,7 306,79 108,1 104,6
248,9
94 236,28
95
100
145
111 161,003
111 159,34
99
104,9
115 798,64
127 710,536
89 658,17
93
104
102
111
99
102,7
2.962
120
2.886
97,4
2.864
Nguoàn : UK Tea Council
Qua baûng soá lieäu coù theå thaáy raèng, saûn xuaát cheø theá giôùi coù toác ñoä taêng
tröôûng bình quaân 2,7% trong giai ñoaïn 95-2000, toác ñoä taêng lôùn nhaát vaøo naêm
1998 laø 11% nhöng phaân boå saûn xuaát chæ taäp trung vaøo moät soá nöôùc, 5 nöôùc saûn
xuaát haøng ñaàu trong 30 nöôùc saûn xuaát cheø chieám 77% toång SP saûn xuaát cuûa theá
giôùi. coù theå noùi raèng saûn xuaát mang tính taäp trung cao vaøo moät nhoùm nöôùc coù lôïi
theá so saùnh quoác teá, Ñaëc ñieåm saûn xuaát cuûa caùc nöôùc naøy laø :
Aán Ñoä laø moät nöôùc saûn xuaát vaø tieâu thuï lôùn nhaát saûn löôïng cheø treân theá
giôùi vôùi hai vuøng chuyeân canh saûn xuaát cheø taäp trung lôùn laø ôû vuøng Ñoâng Baéc Aán
vaø Nam Aán. Saûn löôïng haøng naêm chieám khoaûng 30% cuûa saûn xuaát theá giôùi. Nhôø
lôïi theá veà khí haäu thoå nhöôõng neân cheø coù naêng suaát cao (7,8 T/ha). Ñaëc ñieåm cuûa
saûn xuaát cheø Aán ñoä laø troàng taäp trung baèng gioáng cheø Aán Ñoä laù to, SP chuû yeáu
laø cheø ñen ñöôïc cheá bieán theo coâng ngheä CTC (88%) vaø moät phaàn theo coâng ngheä
OTD (12%). Cheø Aán ñoä coù chaát löôïng ñöôïc öa chuoäng treân theá giôùi, hai tænh
Assam vaø Darjeeling laø hai khu vöïc saûn xuaát cheø ñaëc saûn coù tieáng treân theá. Toác
ñoä taêng tröôûng bình quaân giai ñoaïn naøy laø 1,9%.
17
Khaùc vôùi Aán ñoä cheø cuûa Trung quoác ñöôïc troàng vaø kinh doanh bôûi caùc toå
chöùc saûn xuaát rieâng leû, ngheà troàng cheø Trung Quoác ñaõ coù moät lòch söû laâu ñôøi, caây
cheø ñöôïc phaân boá treân phaïm vi roäng lôùn ôû caùc tænh. Ñieàu kieän töï nhieân, khí haäu
Trung Quoác thích hôïp cho vieäc troàng cheø. Gioáng cheø chuû yeáu laø gioáng cheø Trung
Quoác laù to vaø laù trung bình. Dieän tích vaøo khoaûng 1,13 trieäu hecta, vôùi saûn löôïng
saûn xuaát ñöùng thöù hai treân theá giôùi. SP cuûa Trung Quoác SP cuûa Trung Quoác chuû
yeáu laø cheø xanh cheø Oolong vaø caùc loaïi cheø nhaøi saûn xuaát theo coâng ngheä coå
truyeàn Trung Quoác, chieám tyû troïng treân 90% phaàn coøn laïi laø cheø ñen. Veà chuûng
loaïi bao goàm khoaûng 2000 loaïi cheø khaùc nhau nhöng noåi tieáng laø caùc loaïi cuûa
Oolong veà höông vò nheï nhaøng vaø muøi thôm ñoäc nhaát cuûa noù ñöôïc. Toác ñoä taêng
tröôøng bình quaân giai ñoaïn naøy laø 3,3%/naêm chuû yeáu laø cheø xanh.
SriLanka laø nöôùc saûn xuaát ñöùng thöù ba treân theá giôùi sau Aán Ñoä vaø Trung
Quoác, taäp trung vaøo caùc tænh mieàn trung, mieàn taây vaø mieàn baéc, ña soá dieän tích
phaân boá ôû ñoä cao tröø 600m trôû leân, dieän tích vaøo khoaûng 187,309 ha ñöôïc troàng
baèng caùc loaïi goáng Assam cuûa Aân Ñoä. cheø cuûa Sri Lanka chuû yeáu troàng baèng
gioáng gheùp caønh neân coù ñaëc tröng chaát löôïng ñoàng nhaát vaø noåi tieáng ñöôïc ñaùnh
giaù laø toát nhaát treân theá giôùi, naêng suaát bình quaân 7,15 T/ha. Saûn löôïng haøng
naêm trung bình 250 - 300 ngaøn T chuû yeáu laø cheø ñen saûn xuaát theo coâng ngheä
CTC. Toác ñoä taêng tröôûng bình quaân 4,6%/naêm
Kenya laø moät nöôùc saûn xuaát cheø lôùn, dieän tích hôùn 110.000 ha taäp trung ôû
caùc vuøng nuùi cao ôû ñoä cao töø 1600 – 3000 meùt, Saûn löôïng cheø cuûa Kenya thöôøng
ôû möùc 245 –250 ngaøn T/naêm haàu heát laø cheø ñen CTC. Cheø laø nguoàn trao ñoåi
ngoaïi thöông chính chieám töø 17-20% toång thu nhaäp cuûa ñaát nöôùc vì vaäy ngaønh
cheø cuûa Kenya ñöôïc toå chöùc quaûn lyù chaët cheõ. 80% ñöôïc toå chöùc quaûn lyù bôûi
nhöûng ngöôøi noâng daân quy moâ nhoû, phaàn coøn laïi ñöôïc toå chöùc quaûn lyù bôûi moät soá
ngöôøi saûn xuaát quy moâ lôùn. SP cuûa caùc chuû traïi quy moâ nhoû baùn qua cô quan baûo
trôï laø cô quan phaùt trieån cheø kenya (KTDA). Cô quan naøy coù traùch nhieäm thu
gom cheá bieán vaø baùn SP cuûa caùc chuû traïi nhoû. Saûn löôïng saûn xuaát trong giai
ñoaïn naøy khoâng taêng tröôûng do haïn haùn.
Ngaønh cheø Indonesia phaùt trieån hôn 200 naêm qua, vôùi dieän tích troàng cheø
khaùc vôùi caùc quoác gia khaùc veà maët vò trí, ñaát ñai vaø khí haäu, cheø ñöôïc troàng treân
nuùi cao nôùi ñaát nuùi löûa vaø khí haäu nhieät ñôùi. SP chính laø cheø ñen, khoaûng 80%
SP ñöôïc XK, chaát löôïng cheø Indonesia coù ñaëc tröng saùng vaø coù höông vò. toác ñoä
taêng tröôûng bình quaân thôøi kyø ñaït cao nhaát trong nhoùm 5 nöôùc saûn xuaát haøng
ñaàu laø 4,9 %
Ñaëc ñieåm saûn xuaát cuûa caùc nöôùc naøy laø:
+ Vì laø ngaønh coâng nghieäp chính cuûa ñaát nöôùc, neân ñöôïc chính phuû caùc
nöôùc quan taâm toå chöùc raát chaët cheõ, hoaït ñoäng cuûa Hieäp hoäi cheø raát maïnh. Ñaëc
bieät Aán Ñoä Srilanka vaø Kenya ñöôïc toå chöùc quaûn lyù bôûi UÛy ban cheø quoác gia vaø
caùc cô quan phaùt trieån cheø laø caùc cô quan thuoäc chính phuû.
+ Vôùi ñieàu kieän ñaát ñai, khí haäu thích hôïp vaø chuù troïng ñaàu tö neân saûn
xuaát noâng nghieäp ñaït keát quaû cao: naêng suaát cao, chaát löôïng buùp cheø toát.
+ Ngoaøi coâng ngheä OTD caùc nöôùc Aán Ñoä, Srilanka vaø Kenya ñaõ phaùt minh
ra coâng ngheä cheø maûnh CTC môùi vaø ñöôïc caùc nöôùc EU öa thích.
18
+ Veà saûn phaåm, chaát löôïng noåi tieáng treân theá giôùi.
+ Laø nhöõng nöôùc coù lôïi theá caïnh tranh daãn ñaàu ngaønh veà saûn löôïng vaø
chaát löôïng.
+ Rieâng Trung Quoác, noåi tieáng veà cheø Oolong vaø cheø xanh do gioáng cheø coù
chaát löôïng cao nhöng phaàn lôùn tieâu duøng noäi ñòa, cheø ñen XK chieám tyû leä thaáp
(15.000T/naêm) chaát löôïng ñöôïc ñaùnh giaù laø thaáp treân theá giôùi
2.13 Tình hình thò tröôøng cheø theá giôùi
2.131 Tình hình XK cheø treân theá giôùi
Hieän nay treân theá giôùi coù khoaûng 30 nöôùc XK cheø, nhöng thò tröôøng ñöôïc
chi phoái bôûi caùc quoác gia saûn xuaát lôùn. Ngoaøi hai nöôùc Aán ñoä vaø Trung Quoác,
phaàn lôùn SP saûn xuaát ra tieâu duøng noäi ñòa thì caùc nöôùc Srilanka, Kenya,
Indonesia SP chuû yeáu laø XK (töø 80% trôû leân)
Baûng 2 : Bieán ñoäng thò tröôøng cuûa caùc nöôùc XK cheø lôùn giai ñoaïn 1995-2000
(ÑVT: 1000 T)
Quoác gia
Aán ñoä
158,3
138,4
191,5
180
180,0
TÑ taêng
Tyû troïng
tröôûng BQ
(%)
5 naêm(%)
201,09
106,3
15,29
Trung Quoác
169,8
173,1
205,3
219,3
202,7
227,65
Srilanka
178,0
218,7
267,7
270,9
268,3
280,133
110
21,3
Kenya
258,6
260,8
199,2
263,7
245,7
208,154
97,5
15,83
79,2
101,5
66,8
67,2
97,8
105
95
7,98
Indonesia
Caùc nöôùc khaùc
Toaøn theá giôùi
95
96
97
98
99
2000
106,4
17,3
334,9
334,7
385,0
389,1
378,9
292,97
98,1
22,28
1.178,9
1.227,2
1.315,5
1.412,1
1.373,5
1.315,0
102,3
100
(Nguoàn soá lieäu : FAO
Qua baûng soá lieäu treân cho thaáy raèng 5 nöôùc XK lôùn chieám 77,3% thò phaàn
theá giôùi, trong ñoù Srilanka chieám thò phaàn lôùn nhaát laø 21,3% toác ñoä taêng tröôûng
bình quaân giai ñoaïn naøy laø 10%, Trung Quoác chieám 17,31% toác ñoä taêng tröôûng
bình quaân laø 6,3%, Aán ñoä chieám thò phaàn 15,29% toác ñoä taêng tröôûng bình quaân
laø 6,4%, Kenya chieám 15,83% giaûm thò phaàn trong thôøi kyø naøy laø 2,5%,
Indonesia chieám 7,98% toác ñoä taêng tröôûng bình quaân laø 9,5%. Caùc nöôùc khaùc
chieám 22,28 % giaûm 1% thò phaàn trong thôøi kyø naøy. Nhìn chung toác ñoä taêng
cung treân thò tröôøng theá giôùi laø 2,3%, Srilanka laø nöôùc chieám öu theá lôùn nhaát
treân thò tröôøng neân coù öu theá trong caïnh tranh, toác ñoä taêng thò phaân gaáp 4 laàn
toác ñoä taêng cuûa toaøn theá giôùi
Bieåu ñoà 1 : Thò phaàn cuûa caùc nöôùc XK chính naêm 2000 ( ÑVT : %)
2 5 ,0 0 %
2 0 ,0 0 %
2 2 ,2 8 %
2 1 ,3 0 %
1 5 ,2 9 %
1 7 ,3 1 %
1 5 ,8 3 %
1 5 ,0 0 %
S e r ie s1
7 ,9 8 %
1 0 ,0 0 %
5 ,0 0 %
0 ,0 0 %
A n
á ñoä
T rung
Q u o cá
S rila n k a
K enya
I n d o n e sia
C a cù n ö ô cù
k h a cù
19
Nguoàn : FAO
Thò tröôøng XK chuû yeáu cuûa Srilanka laø caùc nöôùc trong khoái coäng ñoàng
chung (CIS) chieám 20% SP, tieáp ñoù laø caùc nöôùc Vöông Quoác AÛ raäp chieám 15% .
Nga vaø caùc nöôùc Trung Ñoâng laø nhöõng thò tröôøng nhaäp oån ñònh cuûa Srilanka.
Ñaây laø nhöõng thò tröôøng coù truyeàn thoáng uoáng cheø vaø khoái löôïng tieâu thuï lôùn
neân thò tröôøng cuûa Srilanka coù toác ñoä taêng tröôûng lôùn. Haàu heát SP cuûa Srilanka
baùn taïi trung taâm ñaáu giaù quoác teá vaø coù maïng löôùi phaân phoái hoaøn haûo, coù hai
loaïi cheø baùn theo xuaát xöù noåi tieáng treân theá giôùi laø cheø Ceylon vaø Dilmah..
Aán ñoä vaø Trung Quoác laø hai nöôùc saûn xuaát cheø lôùn nhaát theá giôùi nhöng laïi
laø laø hai nöôùc coù saûn löôïng tieâu thuï noäi ñòa lôùn, saûn löôïng tieâu thuï chieám töø7075% toång SP saûn xuaát cuûa caû nöôùc. Nhöng vì daân soá ñoâng neân löôïng tieâu thuï
bình quaân ñaàu ngöôøi xeáp vaøo loaïi thaáp treân theá giôùi. Thò tröôøng chuû yeáu cuûa
Trung quoác laø Nhaät baûn vôùi 68% thò phaàn cheø xanh. Thò tröôøng chuû yeáu cuûa Aán
Ñoä laø caùc nöôùc CIS ñöôïc baùn qua trung taâm ñaáu giaù quoác teá Calcutta, Cochin
beân caïnh ñoù Aán ñoä coøn coù maïng löôùi phaân phoái Tata vaø Tetley phaân phoái cheø
roäng khaép theá giôùi. Loaïi cheø noåi tieáng cuûa Aán ñoä ñöôïc baùn theo xuaát xöù laø cheø
Darjeeling vôùi saûn löôïng haøng naêm khoaûng 40-50 ngaøn taán ñöôïc baùn vôùi giaù cao
gaáp 3 ñeán 5 laàn cheø thoâng thöôøng.
Kenya laø moät nöôùc chaâu phi XK moät löôïng lôùn cheø, laø ngaønh thu ngoaïi teä
chính cho ñaát nöôùc naøy, SP chuû yeáu ñöôïc xuaát sang caùc nöôùc Tieåu Vöông quoác AÛ
Raäp Thoáng Nhaát, Pakistan, Lieân hieäp Vöông quoác Anh. Ngaønh cheø cuûa nöôùc naøy
ñöôïc chính phuû raát quan taâm vaø ñöôïc toå chöùc raát chaët cheõ bôûi Uyû ban cheø
Kenya, cô quan phaùt trieån cheø Kenya ( bao goàm caùc ngöôøi saûn xuaát cheø vaø caùc
quan chöùc cuûa chính phuû). Thò phaàn giaûm trong thôøi gian qua laø do haïn haùn keùo
daøi gaây aûnh höôûng ñeán phaùt trieån caây cheø. SP ñöôïc phaân phoái taïi trung taâm ñaáu
giaù Mombassa.
Indonesia laø moät nöôùc chaâu AÙ saûn xuaát cheø vôùi quy moâ lôùn. 80% saûn löôïng
laø XK, thò tröôøng tieâu thuï oån ñònh cuûa Indonesia laø xu höôùng thò phaàn ngaøy
caøng môû roäng do chính saùch cuûa chính phuû cuõng nhö ñieàu kieän töï nhieân öu ñaõi
neân chaát löôïng cheø ñöôïc öa chuoäng. SP chuû yeáu laø cheø ñen OTD ñöôïc baùn qua
trung taâm ñaáu giaù Jakarta
Ñaëc ñieåm chung:
+ Chieám thò phaàn lôùn treân theá giôùi, chaát löôïng toát ñöôïc khaùch haøng öa
thích coù maïng löôùi phaân phoái hoaøn haûo, vöõng chaéc, haàu heát baùn taïi caùc trung
taâm ñaáu giaù quoác teá ñeán caùc nhaø phaân phoái lôùn treân theá giôùi
+Ngoaøi vieäc xuaát thoâ laøm nguyeân lieäu ñoùng goí caùc nöôùc ñeàu coù coâng ngheä
xuaát cheø tinh cheá sang caùc nöôùc vaø caùc loaïi ñaëc saûn baùn theo xuaát xöù coù giaù trò
raát cao treân theá giôùi
+ Cheø Darjeeling vaø Atxam cuûa Aán Ñoä, cheø Ceylon vaø Dimah cuûa Srilanka
ñöôïc baùn vôùi xuaát xöù treân theá giôùi coù giaù trò cao gaáp nhieàu laàn cheø thoâng thöôøng.
20
+ Ngaønh cheø ñöôïc toå chöùc quaûn, lyù chaët cheõ baèng caùc cô quan thuoäc chính
phu nhö UÛûy ban cheø quoác gia.
2.132 Tình hình nhaäp khaåu cheø treân theá giôùi.
Theo ñaùnh giaù cuûa caùc chuyeân gia trong nhoùm caùc nöôùc saûn xuaát kinh
doanh cheø thuoäc toå chöùc Noâng – Löông theá giôùi (FAO) ñeán cuoái theá kyû 20 ñaõ coù
treân moät nöûa daân soá theáâ giôùi uoáng cheø. Haàu heát caùc nöôùc ñeàu coù ngöôøi uoáng cheø
trong ñoù coù khoaûng 160 nöôùc coù nhieàu ngöôøi uoáng cheø, möùc tieâu thuï bình quaân
treân ñaàu ngöôøi cuûa theá giôùi hieän nay laø 0,5 kg/ngöôøi/naêm. Nöôùc coù möùc tieâu thuï
bình quaân ñaàu ngöôøi cao nhaát laø Ailen 3,09kg/ngöôøi/naêm. Nöôùc coù möùc tieâu duøng
bình quaân ñaàu ngöôøi thaáp laø Aán Ñoä, Trung Quoác, Myõ nhöng daân soá raát ñoâng neân
laïi laø nöôùc coù möùc tieâu duøng löôïng cheø haøng naêm raát lôùn: Aán ñoä 620-650 ngaøn T
cheø ñen/naêm; Trung Quoác 430-450 ngaøn T cheø xanh/naêm.
Trong 131 nöôùc nhaäp cheø lôùn treân theá giôùi, caùc nöôùc haøng naêm nhaäp soá
löôïng lôùn goàm Nga, Anh töø 150-200 ngaøn taán/naêm, Pakistan, Myõ haøng naên nhaäp
töø treân 100 ñeán 150 ngaøn T. Nhaät, Tieåu vöông quoác AÛ Raäp thoáng nhaát, Ai caäp
moãi naêm nhaäp töø 50-70 ngaøn taán. Caùc nöôùc Iraq, Balan, Ñöùc, Thoå Nhó Kyø moãi
naêm nhaäp töø 20-30 ngaøn taán. Caùc nöôùc khaùc nhaäp treân 10 ngaøn taán moãi naêm.
Soá löôïng NK cuûa theá giôùi theå hieän ôû baûng soá lieäu sau:
Baûng 3: Nhu caàu nhaäp khaåu cheø caùc nöôùc lôùn treân theá giôùi(ÑVT :1000 T)
Nöôùc
1995
1996
1997
Anh
CIS
Pakistan
Myõ
Nhaät baûn
Ai caäp
Iraq
Caùc nöôùc #
169,698
147,941
116,633
83,323
45,476
79,965
15,600
587,634
180,989
118,520
114,760
89,155
48,522
65,041
10,000
572,565
181,758
158,162
85,426
81,216
52,417
77,892
16,000
583,516
Toång coäng
1246,270
1199,552
1236,387
1998
1999
2000
157
150,5
111,026
88,267
57,773
63,255
42,288
639,178
Taêng
BQ 5
naêm
98,5
101,8
100,7
101,6
105,4
96
130
101,7
Tyû
troïng
(%)
12
11,5
8,5
6,7
4,4
4,8
3,2
48,8
175,829
150,225
111,559
96,646
45,442
65,457
22,891
597,683
162,416
161,086
119,695
92,865
49,407
73,247
23,000
598,707
1265,732
1290,423
1309,287
101,0
100
(Nguoàn soá lieäu: FAO, naêm 2000 soá lieäu thoáng keâ cuûa Hieäp hoäi cheø Aán Ñoä)
Töø baûng soá lieäu thaáy raèng nhu caàu NK cheø giai ñoaïn 1995-2000 taêng
chaäm, toác ñoä taêng tröôøng bình quaân trong haøng naêm laø 1%. Coù theå chia ra
thaønh caùc khu vöïc thò tröôøng sau:
+ Thò tröôøøng caùc nöôùc Ñoâng AÂu, vaø CIS. Trong khu vöïc naøy CIS laø
nöôùc coù löôïng NK lôùn nhaát chieám 11,5% toång saûn phaåm nhaäp khaåu theá giôùi .
Haøng naêm CIS nhaäp khoaûng treân 150 ngaøn taán cheø, toác ñoä taêng bình quaân
trong giai ñoaïïn 1995-2000 laø 1,8%. Phaàn lôùn cheø nhaäp vaøo CIS laø cheø caáp trung
vaø caáp thaáp do taäp quaùn cuõng nhö do ñieàu kieän kinh teá, thò tröôøng khu vöïc naøy
thuoäc loaïi deã tính. Ucraina vaø Ba lan laø nhöõng nöôùc NK lôùn nhaát Ñoàng Aâu, moãi
naêm nhaäp töø 20-30 ngaøn taán. Taïi CIS uoáng cheø ñaõ trôû thaønh truyeàn thoáng vaø laø
nhu caàu khoù thay theá, cheø xanh tieâu thuï chuû yeáu taïi mieàn Nam, cheø ñen tieâu thuï
- Xem thêm -
.PDF 
59 
48 
130 
