Tài liệu Nghiên cứu một số đặc điểm sinh học, sinh hóa và kỹ thuật nuôi nghêu meretrix lyrata (sowerby) đạt năng suất cao

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: “nghiên cứu một số đặc điểm sinh học, sinh hóa và kỹ thuật nuôi nghêu meretrix lyrata (sowerby) đạt năng suất cao.” MÅÍ ÂÁÖU T rong saín læåün g khai thaïc thuíy saín haìn g nàm trãn thãú giåïi thç âäün g váût Thán Mãöm (Mollusca) âoïn g vai troì khaï quan troün g. Theo æåïc tênh täøn g saín læåün g thuíy saín toaìn thãú giåïi nàm 1987, thç âäün g váût Thán Mãöm âæïn g thæï hai våïi saín læåün g hån 7,5 triãûu táún trong âoï 7,25 triãûu táún thu âæåüc tæì biãøn , pháön coìn laûi ráút nhoí 0,27 triãûu táún thu tæì caïc thuíy væûc næåïc ngoüt. Nhoïm Hai Maín h Voí (Bivalvia) chiãúm âa säú våïi 65,4% täøn g saín læåün g Mollusca thu âæåüc, bao gäöm caïc loaìi Trai (Clam), Soì våïi 2,1 triãûu táún dáùn âáöu trong trong nhoïm Hai Maín h Voí, Háöu (Oyster) 1 triãûu táún , Veûm (Mussel) 0,9 triãûu táún (FAO, 1989). Cuîn g theo säú liãûu cuía FAO (1996) täøn g saín læåün g thu âæåüc tæì nuäi träön g thuíy saín cuía thãú giåïi âaût 25,46 triãûu táún våïi täøn g giaï trë 39,83 tè USD, trong âoï saín læåün g nuäi träön g caïc loaìi thuäüc Mollusca âæïn g thæï hai âaût 17,2% cuía täøn g saín læåün g vaì âaût 12,2% täøn g giaï trë cuía toaìn thãú giåïi (Hayashi, 1996). ÅÍ vuìn g ven biãøn Nam bäü nguäön låüi Mollusca cuîn g ráút låïn . Saín læåün g khai thaïc haìn g nàm âaût khoaín g 80-100 ngaìn táún âaî goïp pháön âaïn g kãø trong viãûc cung cáúp thæûc pháøm cho nhán dán (Voî Sé Tuáún vaì Nguyãùn Hæîu Phuûn g, 1998), laì nguäön thu nháûp chênh cho mäüt säú ngæ dán vuìn g ven biãøn . Mäüt trong nhæîn g âäúi tæåün g khai thaïc quan troün g nháút laì Nghãu (chiãúm khoaín g 60%). Nghãu coï tãn khoa hoüc laì Meretrix lyrata (Sowerby, 1851). Chuïn g phán bäú raíi raïc åí vuìn g biãøn Nam Bäü, thæåìn g åí gáön caïc cæía säng nåi coï nãön âaïy caït buìn , vuìn g phán bäú táûp trung cuía Nghãu laì åí ven biãøn thuäüc hai tènh Tiãön Giang vaì Bãún Tre. 1 Nghãu laì loaûi thæûc pháøm coï giaï trë dinh dæåîn g cao, chæïa khoaín g 56% protein tênh theo troün g læåün g khä (Træång Quäúc Phuï, 1998), thåm ngon âæåüc nhiãöu ngæåìi æa thêch. Nghãu sinh træåín g nhanh, sæïc sinh saín låïn , saín læåün g khai thaïc haìn g nàm tæång âäúi cao. Træåïc âáy nghãu chuí yãúu âæåüc tiãu thuû trong näüi âëa, nhæng gáön âáy âaî âæåüc chãú biãún âäng laûn h xuáút kháøu , vç thãú chuïn g tråí thaìn h âäúi tæåün g kinh tãú quan troün g cuía ngæ dán vuìn g ven biãøn Nam bäü, laìm cho nghãö nuäi Nghãu phaït triãøn maûn h trong nhæîn g nàm gáön âáy. Nuäi Nghãu laì mäüt nghãö måïi, trçnh âäü kyî thuáût coìn ráút tháúp mang tênh cháút quaín g canh laì chuí yãúu . Caïc nghiãn cæïu khoa hoüc vãö âäúi tæåün g naìy coìn quaï êt oíi háöu nhæ chæa âaïp æïn g âæåüc tçnh hçnh phaït triãøn cuía nghãö nuäi. Hån thãú næîa, do quaín lyï nguäön låüi åí caïc âëa phæång chæa âæåüc chàût cheî, con ngæåìi âaî khai thaïc nguäön låüi naìy quaï mæïc laìm cho saín læåün g khai thaïc giaím, nguäön giäún g khan hiãúm dáön . Træåïc tçnh hçnh âoï chuïn g täi tiãún haìn h nghiãn cæïu âãö taìi: “Nghiãn cæïu mäüt säú âàûc âiãøm sinh hoüc, sinh hoïa vaì kyî thuáût nuäi Nghãu Meretrix lyrata (Sowerby) âaût nàng suáút cao” Muûc âêch nghiãn cæïu cuía âãö taìi laì xaïc âënh mäüt säú âàûc âiãøm sinh hoüc cuía Nghãu, khaío saït caïc khêa caûn h kyî thuáût cuía mä hçnh nuäi âang âæåüc ngæ dán aïp duûn g åí vuìn g ven biãøn Nam Bäü âäön g thåìi âaïn h giaï nhæîn g æu khuyãút âiãøm cuía mä hçnh. Dæûa trãn cå såí cuía nhæîn g nghiãn cæïu vãö sinh hoüc vaì kãút quaí âiãöu tra, âãö xuáút caïc giaíi phaïp nuäi Nghãu nàng suáút cao. Näüi dung chênh cuía luáûn aïn bao gäöm nhæîn g nghiãn cæïu vãö caïc laîn h væûc nhæ sau: • Hçnh thaïi cáúu taûo . 2 • Phäø dinh dæåîn g vaì thæïc àn chênh. • Sinh træåín g. • Sinh saín , muìa vuû sinh saín vaì sæû xuáút hiãûn nghãu giäún g trãn caïc baîi tæû nhiãn. • Mäüt säú chè tiãu sinh lyï. • Nhæîn g biãún âäøi thaìn h pháön sinh hoïa trong cå thãø Nghãu qua caïc thaïng trong nàm. • Tçm hiãøu caïc khêa caûn h kyî thuáût cuía nghãö nuäi Nghãu cuía ngæ dán åí vuìng ven biãøn Tiãön Giang, Bãún Tre. Våïi nhæîn g näüi dung nghiãn cæïu trãn, luáûn aïn âaî trçnh baìy âæåüc caïc âàûc âiãøm sinh hoüc cuía Nghãu. Kãút quaí nghiãn cæïu naìy seî laì cå såí khoa hoüc æïn g duûn g vaìo thæûc tiãùn saín xuáút. Luáûn aïn cuîn g âaî trçnh baìy caïc khêa caûn h kyî thuáût cuía nghãö nuäi Nghãu vuìn g Âäön g Bàòn g Säng Cæíu Long, nhæîn g æu âiãøm cuîn g nhæ nhæîn g tråí ngaûi vaì âãö xuáút hæåïn g khàõc phuûc nhæîn g nhæåüc âiãøm, caíi tiãún kyî thuáût nuäi Nghãu. Chuïn g täi hy voün g ràòn g kãút quaí nghiãn cæïu cuía âãö taìi seî laì cå såí khoa hoüc giuïp cho viãûc quaín lyï nguäön taìi nguyãn, caíi tiãún kyî thuáût vaì phaït triãøn nghãö nuäi Nghãu, náng cao cháút læåün g saín pháøm thu hoaûch, goïp pháön laìm äøn âënh vaì tàng nàng suáút nuäi Nghãu åí vuìn g ven biãøn Nam Bäü. 3 CHÆÅNG 1 TÄØNG QUAN I. CAÏ C NGHIÃN CÆÏU VÃÖ SINH HOÜC 1. Hçnh thaïi cáúu taûo vaì phán loaûi. T rong caïc cäng trçnh nghiãn cæïu træåïc âáy vãö âàûc âiãøm hçnh thaïi, phán loaûi cuía âäün g váût Thán Mãöm chè coï mäüt säú cäng trçnh mä taí mäüt säú loaìi thuäüc giäún g Meretrix nhæ: Walter (1945) mä taí ba loaìi Meretrix lusoria Chem, Meretrix petechialis Lam vaì Meretrix tripla; Pierre (1952) mä taí mäüt loaìi Meretrix meretrix (Linnaeus); Anuwat (1995) mä taí hai loaìi thuäüc giäún g Meretrix laì Meretrix lusoria vaì M. meretrix. Ngoaìi caïc cäng trçnh trãn chæa coï cäng trçnh naìo mä taí loaìi Nghãu Meretrix lyrata ngoaûi træì cäng trçnh cuía Habe vaì Sadao (1966) vaì cäng trçnh cuía Nguyãùn Chênh (1996). Tuy nhiãn caïc cäng trçnh naìy chè mä taí så læåüc bàòn g hçnh aín h hçnh daûn g bãn ngoaìi cuía nghãu (xem Hçnh 1). Hçnh 1: Hçnh daûng Nghãu Meretrix lyrata, (Habe & Sadao, 1966) Theo mä taí cuía hai taïc giaí trãn, vë trê phán loaûi cuía Meretrix lyrata nhæ sau: Ngaìn h Thán Mãöm : Mollusca Låïp Hai Maín h Voí : Bivalvia Bäü Mang Tháût : Eulamellibranchia 4 Phán Bäü : Heterodonta Liãn hoü Ngao : Veneracea Hoü Ngao : Veneridae Giäún g Ngao : Meretrix Loaìi Nghãu : Meretrix lyrata (Sowerby, 1851) Vãö màût cáúu taûo , coï nhiãöu taïc giaí nghiãn cæïu vãö hçnh thaïi cáúu taûo chung cuía Bivalvia nhæ: Purchon (1977), Thaïi Tráön Baïi (1978)... Theo mä taí cuía Quayle vaì Newkirk (1989) thç cáúu taûo hoü Veneridae khäng khaïc nhau nhiãöu so våïi caïc loaìi Bivalvia khaïc vaì âæåüc trçnh baìy qua hçnh sau: Hçnh 2: Hçnh thaïi cáúu taûo chung cuía nhoïm Nghãu Veneridae (Quayle & Newkirk 1989) Ngoaìi caïc cäng trçnh nghiãn cæïu kãø trãn, cho âãún nay chæa coï cäng trçnh naìo nghiãn cæïu kyî vãö hçnh thaïi cáúu taûo loaìi nghãu Meretrix lyrata. 5 2. Phán bäú. Theo Habe (1966) thç vuìn g phán bäú cuía Nghãu laì vuìn g biãøn áúm Táy Thaïi Bçnh Dæång tæì biãøn Âaìi Loan âãún Viãût Nam. ÅÍ Viãût Nam Nghãu phán bäú chuí yãúu åí vuìn g ven biãøn Nam Bäü bao gäöm Goì Cäng Âäng (Tiãön Giang), Bçnh Âaûi, Ba Tri, Thaûn h Phuï (Bãún Tre), Cáöu Ngang, Duyãn Haíi (Traì Vinh), Vénh Cháu (Soïc Tràng), Vénh Låüi (Baûc Liãu), Ngoüc Hiãøn (Caì Mau) (Nguyãùn Hæîu Phuûn g, 1996). Vuìn g coï saín læåün g cao nháút laì ven biãøn thuäüc tènh Tiãön Giang vaì Bãún Tre (Nguyãùn Chênh, 1996). Caïc âàûc træng phán bäú cuía Nghãu cuîn g âaî âæåüc mäüt säú taïc giaí nghiãn cæïu cho tháúy Nghãu phán bäú åí vuìn g triãöu tháúp , thåìi gian phåi baîi tæì 2-8 giåì/ngaìy . Âäü sáu cæûc âaûi tçm tháúy Nghãu luïc næåïc roìn g laì 1,5-2,5 m. Nghãu phán bäú åí vuìn g coï nãön âaïy caït mën âãún caït trung coï pha láùn buìn loín g (10-18%), vaìo muìa mæa buìn loín g bao phuí nãön âaïy baîi Nghãu (1,5-2,5 cm). Âäü màûn tæì 7-25%o, nhiãût âäü laì 26-32 oC, caïc yãúu täú mäi træåìn g âàûc træng cuía baîi Nghãu biãún âäøi theo muìa roî rãût, chuïn g âãöu phuû thuäüc vaìo læåün g mæa luî traìn qua vuìn g ræìn g ngáûp màûn âäø ra caïc baîi nghãu (Nguyãùn Taïc An vaì Nguyãùn Vàn Luûc, 1994). 3. Dinh dæåîng. Theo Purchon (1977), Thaïi Tráön Baïi (1978b), Quayle vaì Newkirk (1989) thç giai âoaûn áúu truìn g thæïc àn cuía nhoïm Bivalvia laì Vi Khuáøn (Bacteria), taío Silic (Diatoms), muìn baî hæîu cå (Detritus) Nguyãn Sinh Âäün g Váût (Flagellata) coï kêch thæåïc nhoí khoaín g 10µ hoàûc nhoí hån. He vaì Wei (1984) nghiãn cæïu vãö thæïc àn vaì táûp tênh àn cuía áúu truìn g Ruditapes philippinarum cho tháúy chuïn g thêch àn taío Silic âån baìo säún g âaïy (benthic Diatoms). Khi cho áúu truìn g àn häùn håüp giæîa taío âaïy vaì Chaetoceros sp, áúu 6 truìn g sinh træåín g nhanh vaì tè lãû säún g âaût 80%. Áúu truìn g àn häùn håüp cuía taío Dicrateria zhanjiangensis vaì Chaetoceros sp cuîn g cho kãút quaí tæång tæû. Máût âäü thæïc àn trong næåïc 25000-50000 tãú baìo /lêt thç ráút täút cho áúu truìn g. Ngoaìi ra taïc giaí coìn thæí nghiãûm cho áúu truìn g àn taío Platymonas sp âäng laûn h vaì sáúy khä, taío âäng laûn h cho kãút quaí täút hån. Helm vaì Laing (1987) nghiãn cæïu sæí duûn g loaìi taío Màõt Isochrysis affgalbana vaì loaìi taío Silic Chaetoceros calcitrans laìm thæïc àn cho áúu truìn g Crassostrea gigas, C. rhizophorae, Mercenaria mercenaria vaì Tapes semidecussata. Thê nghiãûm tiãún haìn h tæì giai âoaûn áúu truìn g chæî D âãún khi thaìn h áúu thãø. Kãút quaí taío Silic Chaetoceros cho sinh træåín g täút åí caïc nhoïm thæí nghiãûm, trong khi âoï taío Isochrysis chè täút cho M. mercenaria vaì T. semidecussaca. Laing (1987) æång 5 loaìi áúu truìn g Bivalvia trong bãø tuáön hoaìn 50 lêt våïi thæïc àn laì taío tæåi, thæïc àn nhán taûo vaì khäng cho àn. Kãút quaí tè lãû sinh træåín g (tênh theo khäúi læåün g khä) laì 64% âäúi våïi nghiãûm thæïc taío tæåi, 54% âäúi våïi thæïc àn nhán taûo vaì háöu nhæ áúu truìn g khäng tàng træåín g khi khäng cho àn. Riisgard (1988) nghiãn cæïu trãn âäúi tæåün g Mercenaria mercenaria, áúu truìn g Veliger àn âæåüc taío coï âæåìn g kênh trung bçnh laì 4µm vaì áúu truìn g 3 ngaìy tuäøi coï thãø àn Taío coï âæåìn g kênh täúi âa laì 6µm. Laing (1991) xæí duûn g taío khä vaì taío tæåi Skeletonema costatum âãø nuäi áúu thãø (Juvenile) cuía Tapes philippinarum. Kãút quaí khi duìn g häùn håüp 70% taío khä vaì 30% taío tæåi cho sinh træåín g täút hån laì chè cho àn mäüt loaûi. Giai âoaûn træåín g thaìn h thæïc àn cuía loaìi Bivalvia noïi chung vaì Nghãu noïi riãng laì muìn baî hæîu cå lå læín g trong næåïc vaì phiãu sinh thæûc váût. Theo Nguyãùn Hæîu Phuûn g (1996) thç thaìn h pháön thæïc àn chênh cuía Nghãu vuìn g Traì Vinh laì muìn baî hæîu 7 cå chiãúm tæì 75-90%, taío chiãúm tæì 10-25%. Trong thaìn h pháön taío , taío Silic chiãúm 90-95%, taío Giaïp chiãúm 3,3-6,6%, coìn laûi laì taío Lam, taío Luûc, taío Vaìn g AÏn h chiãúm 0,8-1%. Nguyãùn Ngoüc Lám vaì Âoaìn Nhæ Haíi (1998) nghiãn cæïu dinh dæåîn g cuía Soì Huyãút Anadara granosa cho tháúy thæïc àn cuía Soì laì muìn baî hæîu cå (93%) vaì taío (7%), ngoaìi ra coìn tçm tháúy Nguyãn Sinh Âäün g Váût trong ruäüt cuía Soì nhæ Tintinnopsis vaì Cocliella. Trong thaìn h pháön taío Silic chiãúm 92%, taío Giaïp chiãúm 4% vaì caïc nhoïm khaïc chiãúm 4%. Trong caïc nghiãn cæïu vãö dinh dæåîn g thç âa säú âãöu táûp trung nghiãn cæïu vãö thæïc àn cuía áúu truìn g trong saín xuáút giäún g nhán taûo , mäüt säú êt nghiãn cæïu vãö táûp tênh dinh dæåîn g vaì thæïc àn chung cho nhoïm Bivalvia giai âoaûn træåín g thaìn h. Caïc nghiãn cæïu háöu nhæ thæûc hiãûn trãn nhiãöu âäúi tæåün g, chè coï duy nháút mäüt nghiãn cæïu vãö thæïc àn cuía Nghãu (Meretrix lyrata) vuìn g biãøn Traì Vinh åí giai âoaûn træåín g thaìn h. 4. Sinh træåíng. Nhiãût âäü aín h hæåín g âãún hoaût âäün g sinh lyï vaì chi phäúi âãún sinh træåín g cuía sinh váût cho nãn háöu hãút caïc nghiãn cæïu âãöu táûp trung tçm hiãøu mäúi quan hãû giæîa nhiãût âäü vaì sinh træåín g cuía Bivalvia. Nhæîn g nghiãn cæïu ban âáöu cuía nghiãöu taïc giaí trãn âäúi tæåün g Crassostrea, Mercenaria vaì Mytilus nhàòm xaïc âënh khoaín g nhiãût âäü täúi æu cho sinh træåín g vaì nhiãût âäü truï âäng. Mäüt säú nghiãn cæïu khaïc âaî nãu lãn khoaín g nhiãût âäü täúi æu cho sinh træåín g cuía Crassotrea virginica, Mercenaria mercanaria, Mytilus californianus vaì Tivela stultorum, khi nhiãût âäü ngoaìi khoaín g täúi æu täúc âäü sinh træåín g seî giaím (Vakily, 1992). Mercenaria mercenaria nuäi åí cæía cäún g cuía mäüt traûm thuíy âiãûn (nhiãût âäü næåïc áúm hån) låïn nhanh gáúp âäi so våïi nhæîn g caï thãø khaïc (Ansell, 1968), äng cuîn g cho ràòn g åí phêa Bàõc M. mercenaria chè 8 sinh træåín g trong muìa heì trong khi åí phêa Nam sæû sinh træåín g diãùn ra quanh nàm. Mäúi tæång quan giæîa täúc âäü sinh træåín g vaì nhiãût âäü åí phêa Bàõc roî hån åí phêa Nam. Ngoaìi nhiãût âäü thç thæïc àn cuîn g coï vai troì quan troün g trong sinh træåín g. Tæång tæû, Gilbert (1973) so saïn h täúc âäü sinh træåín g cuía Macoma balthica trong âiãöu kiãûn biãún âäün g låïn cuía thåìi tiãút. Kãút quaí cho tháúy kêch thæåïc täúi âa vaì sinh træåín g giaím, tuäøi thoü tàng khi âi tæì vé âäü tháúp âãún vé âäü cao. Nhiãût âäü caìn g tháúp muìa sinh træåín g caìn g ngàõn . ÅÍ vuìn g nhiãût âäü tháúp , M. balthica duìn g nhiãöu nàng læåün g âãø hä háúp hån laì nàng læåün g cho sinh træåín g vaì ngæåüc laûi. Angell (1986) nghiãn cæïu sinh træåín g cuía loaìi Crassostrea paraibanensis cho tháúy trong âiãöu kiãûn âáöy âuí thæïc àn, täúc âäü sinh træåín g nhanh khi nhiãût âäü tàng, chuïn g âaût 15cm chiãöu cao sau mäüt nàm. ÅÍ vuìn g Âäng Bàõc Venezuela, Háöu âaût cåî thæång pháøm (6cm) trong khoaín g thåìi gian khäng âáöy 6 thaïn g. MacDonald vaì Thomson (1988) cho ràòn g quáön thãø Placopecten magellanicus säún g åí vuìn g næåïc sáu coï kêch thæåïc caï thãø täúi âa nhoí hån so våïi quáön thãø säún g åí vuìn g næåïc näng. Kãút quaí nghiãn cæïu loaìi M. balthica vaì Patinopecten caurinus cuîn g cho kãút quaí tæång tæû. Modassir (1990) nghiãn cæïu sinh træåín g vaì sæïc saín xuáút cuía Meretrix casta åí cæía säng Mandovi (ÁÚn Âäü) cho tháúy täúc âäü sinh træåín g trung bçnh laì 3mm/thaïn g, sæïc saín xuáút trung bçnh laì 31,38g/m2/nàm (theo váût cháút khä) vaì tè säú B/P laì 3,4. Ho (1991) nghiãn cæïu sinh træåín g cuía Meretrix lusoria nuäi trong ao vaì bãø thaí giäún g cåî 1g (15,9mm chiãöu daìi) våïi 6 máût âäü khaïc nhau tæì 60 âãún 360 con/m2. Sau 11 thaïn g nuäi, Nghãu âaût 16,7g (40,2mm) åí lä nuäi trong ao. Nghãu nuäi trong bãø âaût 8,3 g (31,7mm) vaì 3,9 g (24,6mm) åí máût âäü 60 vaì 360 con/m2. 9 Voî Sé Tuáún vaì Hæïa Thaïi Tuyãún (1997) dæûa vaìo ván voí âãø nghiãn cæïu vãö sinh træåín g cuía Soì Läng Anadara antiquata åí vuìn g biãøn Bçnh Thuáûn , kãút quaí quaï trçnh hçnh thaìn h ván voí khäng tæång quan våïi biãún thiãn nhiãût âäü maì coï tæång quan våïi nguäön thæïc àn. Taïc giaí cuîn g âaî thiãút láûp mäúi quan hãû giæîa chiãöu daìi vaì tuäøi theo phæång trçnh Von Bertalanffy våïi caïc hãû säú K = 0,712; to = -0,031; L∞= 54,6mm âäúi våïi Soì säún g trong âiãöu kiãûn thuáûn låüi vaì K = 0,632; to = -0,049; L∞= 46,9mm âäúi våïi Soì säún g trong âiãöu kiãûn báút låüi. 5. Sinh saín. Tuyãún sinh duûc cuía nhoïm Bivalvia thæåìn g phán tênh, cuîn g coï mäüt säú træåìn g håüp læåîn g tênh. Nghiãn cæïu cuía Appeldorn (1984) trãn âäúi tæåün g Mya arenaria (soft shell clam) tæì 25 quáön thãø khaïc nhau cho tháúy tè lãû âæûc laì 48% vaì caïi laì 52%. Thaïi Tráön Baïi (1978) cho ràòn g mäüt säú giäún g loaìi coï tuyãún sinh duûc læåîn g tênh nhæ Pecten, Teredo... coìn laûi âa säú laì âån tênh. Âàûc biãût åí Háöu (Crassostrea) coï hiãûn tæåün g thay âäøi tuyãún sinh duûc, âæûc chuyãøn thaìn h caïi vaì ngæåüc laûi, hiãûn tæåün g naìy làûp âi làûp laûi suäút âåìi säún g. Kenedy (1985) theo doîi quaï trçnh hçnh thaìn h giao tæí cuía loaìi Corbicula sp (Asiatic clam) åí Maryland. Máùu nghiãn cæïu tuyãún sinh duûc âæåüc thu haìn g thaïn g tæì 12/1981 âãún 10/1983 cho tháúy Corbicula sp læåîn g tênh, tuyãún sinh duûc âæûc vaì caïi luän hiãûn diãûn qua caïc thaïn g trong nàm ngay caí trong muìa âäng. Tuyãún sinh duûc âæûc vaì caïi phaït triãøn trãn cuìn g mäüt nang (Follicule). Corbicula sp thæåìn g sinh saín vaìo muìa xuán vaì muìa thu. Âäúi våïi nhoïm Bivalvia thç nhçn hçnh daûn g bãn ngoaìi ráút khoï xaïc âënh giåïi tênh. Chè coï thãø phán biãût âæûc caïi khi quan saït tuyãún sinh duûc. Khi thaìn h thuûc, tuyãún sinh duûc caïi thæåìn g coï maìu vaìn g nhaût, hay maìu cam nhaût, tuyãún sinh duûc âæûc coï 10 maìu tràõn g âuûc. Nghiãn cæïu cuía Vakily (1989) trãn Veûm Xanh (Perna viridis) cho tháúy khi thaìn h thuûc sinh duûc con caïi coï tuyãún sinh duûc maìu vaìn g hay maìu cam, con âæûc tuyãún sinh duûc coï maìu tràõn g âuûc. Vaìi loaìi caï biãût nhæ Soì Huyãút (Anadara granosa), khi thaìn h thuûc sinh duûc con âæûc coï maìu vaìn g nhaût, con caïi coï maìu âoí häön g (Broom, 1985). Tuy nhiãn, quan saït bàòn g màõt thæåìn g chè coï thãø xaïc âënh giåïi tênh nhæng khäng thãø âaïn h giaï mæïc âäü thaìn h thuûc cuía tuyãún sinh duûc. Âãø âaïn h giaï chênh xaïc mæïc âäü thaìn h thuûc sinh duûc coï thãø sæí duûn g phæång phaïp quan saït tãú baìo sinh duûc (træïn g, tinh truìn g) vaì quan saït tiãu baín laït càõt (Quayle & Newkirk, 1989). ƒ Quan saït tãú baìo sinh duûc: giaíi pháùu tuyãún sinh duûc, láúy dëch chaíy ra tæì tuyãún sinh duûc traíi lãn lam kênh vaì quan saït trãn kênh hiãøn vi våïi âäü phoïn g âaûi x100. Dæûa vaìo hçnh daûn g cuía træïn g vaì khäúi noaîn hoaìn g ta coï thãø æåïc âoaïn giai âoaûn phaït triãøn cuía tuyãún sinh duûc cuía con caïi. Âäúi våïi con âæûc vç kêch thæåïc tãú baìo sinh duûc quaï beï cho nãn khoï xaïc âënh caïc giai âoaûn phaït triãøn , chè coï thãø xaïc âënh giai âoaûn chên cuía tuyãún sinh duûc. ÅÍ giai âoaûn chên, tinh truìn g seî cæí âäün g khi cho vaìo trong næåïc. Phæång phaïp naìy chè coï thãø âaïn h giaï mæïc âäü thaìn h thuûc cuía tuyãún sinh duûc mäüt caïch tæång âäúi. ƒ Quan saït tiãu baín laït càõt: quan saït tiãu baín laït càõt giuïp ta âaïn h giaï chênh xaïc caïc giai âoaûn thaìn h thuûc cuía tuyãún sinh duûc. Tuy nhiãn, âoìi hoíi phaíi coï duûn g cuû, thiãút bë cáön thiãút, quaï trçnh chuáøn bë máùu càõt cäng phu, tè mè (quaï trçnh chuáøn bë máùu càõt xem pháön phæång phaïp nghiãn cæïu ). Khi nghiãn cæïu tiãu baín laït càõt trãn mäüt säú âäúi tæåün g nhæ Mytilus, Crassostrea, Pecten, Pinctada... Nguyãùn Chênh (1974), Imai (1977), Quayle vaì Newkirk (1989) vaì Gervis & Sims (1992) âãöu phán chia sæû phaït triãøn cuía tuyãún sinh 11 duûc thaìn h 5 giai âoaûn (0-4). Caïc giai âoaûn phaït triãøn cuía tuyãún sinh duûc coï thãø toïm tàõt nhæ sau: ƒ Giai âoaûn 0 (Khäng xaïc âënh): Tuyãún sinh duûc khäng roî raìn g, chæa coï sæû hiãûn diãûn cuía nang follicule, åí giai âoaûn naìy khäng xaïc âënh âæåüc giåïi tênh. Mä leydig chiãúm toaìn bäü tuyãún sinh duûc. ƒ Giai âoaûn 1 (Tiãön giao tæí): Quaï trçnh taûo giao tæí bàõt âáöu våïi sæû xuáút hiãûn cuía caïc nang follicule chen láùn trong mä leydig. Tãú baìo sinh duûc phaït triãøn trãn vaïch nang. Giai âoaûn 2 (Phaït triãøn têch cæûc, sàõp chên) Nang follicule phçnh to chiãúm gáön hãút khäúi näüi taûn g, mä leydig giaím nhanh, caïc giao tæí hçnh thaìn h nhæng chæa chên. Noaîn baìo âaî têch luîy noaîn hoaìn g, mäüt vaìi noaîn baìo gia tàng kêch thæåïc vaì âaût giai âoaûn chên. ƒ Giai âoaûn 3 (Chên, sinh saín ) Nang tinh phäön g lãn vaì háöu hãút chæïa træïn g vaì tinh truìn g, vaïch nang moín g dáön , tuyãún sinh duûc åí traûn g thaïi chên. Træïn g sàôn saìn g thuû tinh vaì tinh truìn g coï khaí nàng hoaût âäün g. ƒ Giai âoaûn 4 (Giai âoaûn nghè) Sau khi sinh saín , vaïch caïc nang bë raïch, bãn trong coìn soït laûi mäüt êt tinh truìn g vaì træïn g. Giai âoaûn naìy mä sinh duûc bë thay thãú dáön båíi mä leydig. Mäüt säú taïc giaí coï caïch phán chia khaïc nhæ Xu (1988) phán chia giai âoaûn phaït triãøn cuía tuyãún sinh duûc Corbicula fluminea Muller åí con caïi gäöm caïc giai âoaûn : gia tàng (Proliferation), tiãön noaîn hoaìn g (previtelline), noaîn hoaìn g (vitelline), thaìn h thuûc (maturation), ruûn g træïn g (ovulation) vaì con âæûc gäöm gia tàng 12 (proliferation), sinh træåín g (growth), sinh tinh (spermiogenesis), thaìn h thuûc (maturation), räùn g (empty). Chung, Kim vaì Lee (1989) khaío saït quaï trçnh thaìn h thuûc sinh duûc cuía Mactra chinensis Philippi cho tháúy haìn g nàm chu kyì phaït triãøn cuía tuyãún sinh duûc coï 5 giai âoaûn : nhán lãn (multiplicative) thaïn g 1-2, sinh træåín g (growing) thaïn g 2-4, thaìn h thuûc (mature) thaïn g 4-5, taìn luûi (spent) thaïn g 6-7, thoaïi hoïa vaì giai âoaûn nghè (degenerative and rest) thaïn g 8-12. Ngao cåî 3,5-3,9 cm âaût tè lãû thaìn h thuûc 50% vaì Ngao låïn hån 5 cm âaût tè lãû thaìn h thuûc 100%. Muìa vuû sinh saín cuía caïc loaìi Bivalvia coï liãn quan âãún yãúu täú mäi træåìn g, thåìi tiãút nhæ: näön g âäü muäúi, thuíy triãöu , doìn g chaíy ... âàûc biãût laì nhiãût âäü. Vuìn g än âåïi muìa sinh saín thæåìn g vaìo muìa xuán. Trong thuíy væûc vuìn g än âåïi chu kyì phaït triãøn cuía tuyãún sinh duûc theo sæû tàng nhiãût âäü vaìo muìa xuán, tuyãún sinh duûc hoaìn toaìn chên khi nhiãût âäü âaût âãún ngæåîn g sinh saín . ÅÍ vuìn g nhiãût âåïi näön g âäü muäúi biãún âäøi låïn . Sæû biãún âäøi naìy laìm kêch thêch quaï trçnh sinh saín . Bivalvia vuìn g nhiãût âåïi coï muìa sinh saín keïo daìi vaì keïm táûp trung hån so våïi Bivalvia vuìn g än âåïi (Quayle & Newkirk, 1989). Jayabal vaì Kalyani (1986) theo doîi chu kyì sinh saín cuía ba loaìi Bivalvia kinh tãú Meretrix meretrix (L.), M. casta (Chemnitz) vaì Katelysia opima (Gmelin) åí cæía säng Vellar (ÁÚn Âäü). Kãút quaí cho tháúy muìa sinh saín cuía ba loaìi trãn keïo daìi tæì thaïn g 2-9. Tè lãû con âæûc håi nhiãöu hån con caïi nhæng caí hai âãöu thaìn h thuûc trong cuìn g thåìi gian. Áúu truìn g Veliger xuáút hiãûn nhiãöu tæì thaïn g 3-5. Nash (1988) nghiãn cæïu mä tuyãún sinh duûc Tridacna gigas åí Arlington Reef vaì Great Barrier Reef (Australia) tæì thaïn g 11/1978 âãún 1/1980 cho tháúy muìa vuû sinh 13 saín chênh tæì thaïn g 1-3 haìn g nàm. Braley (1988) cuîn g coï kãút luáûn gáön tæång tæû, muìa sinh saín cuía Tridacna gigas laì tæì thaïn g 10-2 Bell (1988) nghiãn cæïu muìa vuû sinh saín cuía Tridacna squamosa vaì T. gigas åí Papua New Guinea bàòn g phæång phaïp quan saït tãú baìo sinh duûc haìn g thaïn g. Kãút quaí khäng xaïc âënh âæåüc muìa vuû sinh saín táûp trung cuía T. gigas nhæng tuyãún sinh duûc cuía T. squamosa phaït triãøn trong thaïn g 8-10. Shpigel vaì Fridman (1990) âaî xaïc âënh cåî thaìn h thuûc cuía Tapes semidecussatus laì 2,51±0,52 g vaì tuäøi thaìn h thuûc láön âáöu tiãn laì sau 1 nàm. Mäüt säú caï thãø thaìn h thuûc luïc 6-7 thaïn g tuäøi, muìa thaìn h thuûc táûp trung laì thaïn g 5-7 vaì 11-1. Khi thaìn h thuûc sinh duûc Bivalvia âeí træïn g vaì tinh truìn g vaìo mäi træåìn g næåïc, sæû thuû tinh xaíy ra trong næåïc. Sæû sinh saín coï thãø xaíy ra mäüt hoàûc nhiãöu láön , thåìi gian coï thãø ngàõn hoàûc daìi, mäüt ngaìy hoàûc haìn g tuáön tuìy theo loaìi, âäü chên cuía tuyãún sinh duûc vaì âiãöu kiãûn mäi træåìn g (Quayle & Newkirk, 1989). Nghiãn cæïu cuía Kalyanasumdaram vaì Ramamoorthi (1987) cho tháúy træïn g cuía Meretrix meretrix (L.) coï âæåìn g kênh khoaín g 60-70µm. Sau khi thuû tinh 15-20 phuït cæûc cáöu xuáút hiãûn , phán chia thaìn h 2 tãú baìo khäng âãöu nhau trong 1 giåì, láön phán chia thæï 2 vaì 3 caïch nhau mäùi 10 phuït. Saïu giåì sau thuû tinh, phäi phaït triãøn thaìn h áúu truìn g Trochophore säún g phuì du vaì 10 giåì sau âoï áúu truìn g Trochophore phaït triãøn thaìn h áúu truìn g chæî D (straight-hinge stage). Áúu truìn g chæî D daìi khoaín g 80µm (cao 60µm) vaì chuïn g tiãúp tuûc sinh træåín g âãún 90-100µm. Vaìo ngaìy thæï 5 âènh voí âæåüc hçnh thaìn h trãn âæåìn g baín lãö (umbo stage) luïc naìy áúu truìn g daìi 110µm, ngaìy thæï 9 áúu truìn g âaût 150µm. Ngaìy thæï 10 chán cuía áúu truìn g phaït triãøn vaì hçnh thaìn h áúu truìn g Veliger daìi 160µm (cao 140µm). Ngaìy thæï 12 áúu truìn g Veliger biãún thaïi thaìn h áúu truìn g baïm (spat) vaì chuyãøn sang säún g âaïy . Trong quaï trçnh biãún 14 thaïi, voìm miãûn g (velum) cuía áúu truìn g thoaïi hoïa, mang vaì chán phaït triãøn hoaìn thiãûn . 6. Nghiãn cæïu vãö sinh saín nhán taûo vaì di truyãön. Lénh væûc nghiãn cæïu naìy hiãûn nay âang âæåüc nhiãöu taïc giaí quan tám. Caïc nghiãn cæïu thæûc nghiãûm thæåìn g âæåüc thæûc hiãûn trãn caïc âäúi tæåün g vuìn g än âåïi. Gibbons (1984) duìn g serotonin 2 mM våïi liãöu læåün g 0,4 ml/caï thãø âãø kêch thêch sinh saín saïu loaìi. Tiãm serotonin vaìo tuyãún sinh duûc âãø kêch thêch loaìi Argopecten irradians, Crassostrea virginica vaì Spisula solidissima vaì tiãm serotonin vaìo cå kheïp voí træåïc cuía Aretica islandica, Geukensia demissa vaì Mercenaria mercenaria. Kãút quaí táút caí sinh saín sau 15 phuït. Alcazar, Solis vaì Alcala (1987) duìn g serotonin kêch thêch Hippopus porcellanus sinh saín . ÁÚu truìn g phaït triãøn vaì coï táûp tênh giäún g nhæ nhæîn g loaìi thuäüc hoü Tridacnidae. Tè lãû säún g cuía áúu truìn g 30 ngaìy tuäøi laì 0,76% tênh tæì træïn g thuû tinh. Luttmer vaì Longo (1988) theo doîi sæû biãún âäøi nhán cuía tinh truìn g bãn trong træïn g cuía loaìi Spisula solidissima. Nhán cuía tinh truìn g thay âäøi qua 4 pha: giai âoaûn tuïi máöm (germinal vesicle stage), tan biãún tuïi máöm (germinal vesicle breakdown), hçnh thaìn h cæûc cáöu (porlar body formation) vaì phaït triãøn tiãön nhán (pronucleus development). Nhán tinh truìn g giaîn åí pha 1, 2 vaì 4 vaì co laûi åí pha 3. Hirai (1988) duìn g 5-hyrdoxythyptamine 2,0 mM âãø kêch thêch Spisula sodidissima vaì S. sachalinensis sinh saín (liãöu læåün g 0,4 ml). Caí hai loaìi âãöu sinh saín sau 2-3 phuït xæí lyï, træïn g thuû tinh vaì phaït triãøn bçnh thæåìn g. 15 Downing vaì Allen (1987) gáy tam bäüi thãø trãn Crassostrea gigas bàòn g Cytochalasin B 1mg/lêt åí caïc nhiãût âäü 18, 20 vaì 25 oC trong 15 phuït. Kãút quaí thu âæåüc tè lãû træïn g tam bäüi thãø åí caïc nhiãût âäü 18, 20 vaì 25 oC láön læåüt laì 62, 74 vaì 88%. Trinidad Roa (1988) duìn g serotonin vaì dëch nghiãön tuyãún sinh duûc (gonad slurry) âãø kêch thêch caïc loaìi Tridacna sinh saín . Serotonin êt taïc duûn g hån dëch nghiãön tuyãún sinh duûc. Alcazar (1988) cuîn g duìn g serotonin âãø kêch thêch Tridacna gigas, T. derasa, T. squamosa, T. maxima, T. crocea, Hippopus hippopus vaì H. porcelanus sinh saín . H. hippopus sinh saín våïi säú læåün g træïn g cao nháút. Gosling vaì Nolan (1989) gáy tam bäüi thãø bàòn g säúc nhiãût âäü vaì bàòn g cytochalasin-B. Træïn g thuû tinh âæåüc gáy säúc åí 32 oC trong 10 phuït hoàûc xæí lyï våïi Cytochalasin-B 0,5 mg/lêt. Kãút quaí åí thê nghiãûm âæåüc xaïc âënh åí giai âoaûn phán càõt 32 - 64 tãú baìo . ÅÍ lä gáy säúc nhiãût âäü cho kãút quaí täút 55% cho tam bäüi thãø, åí lä xæí lyï Cytochalasin B näön g âäü 0,5mg/lêt chè cho 50% laì tam bäüi thãø. Diter vaì Dufy (1990) nghiãn cæïu âa bäüi thãø åí Ruditapes philippinarum. Duìn g Cytochalasin B 1mg/lêt, 5 phuït sau thuû tinh (træåïc khi cæûc cáöu I xuáút hiãûn ) hoàûc 45 phuït sau thuû tinh (træåïc khi phán càõt láön I). Kãút quaí cho ra láön læåüt laì 64,4±7,8% vaì 28,3±2,3% phäi tæï bäüi sau 6 giåì. Tuy nhiãn, khäng coï áúu truìn g naìo mang tæï bäüi thãø åí thåìi âiãùm 4 thaïn g tuäøi. Dufy vaì Diter (1990) cuîn g duìn g Cytochalasin B (1mg/lêt) kêch thêch Ruditapes philippinarum taûo ra phäi tam bäüi. Xæí lyï Cytochalasin 15 phuït åí nhiãût âäü 25 oC âäúi våïi træïn g (sau thuû tinh 20-35 phuït) âaî taûo ra 75,8±5,7% phäi tam bäüi. Nhçn chung caïc nghiãn cæïu vãö sinh hoüc cuía Bivalvia âa säú táûp trung vaìo nghiãn cæïu sinh hoüc sinh saín vaì kyî thuáût saín xuáút giäún g mäüt säú âäúi tæåün g kinh tãú. Trong säú âoï coï mäüt säú cäng trçnh liãn quan âãún caïc loaìi thuäüc giäún g Meretrix nhæ 16 M. meretrix, M. lusoria vaì M. casta. Trãn thãú giåïi chæa coï cäng trçnh naìo nghiãn cæïu vãö sinh hoüc cuía loaìi M. lyrata. ÅÍ Viãût Nam chè coï mäüt vaìi cäng trçnh nghiãn cæïu vãö phán bäú vaì âaïn h giaï nguäön låüi Nghãu åí Traì Vinh cuía Nguyãùn Taïc An vaì Nguyãùn Vàn Luûc (1994) hoàûc Nguyãùn Hæîu Phuûn g (1996), Voî Sé Tuáún vaì Nguyãùn Hæîu Phuûn g (1998). Do váûy , viãûc nghiãn cæïu sinh hoüc cuía Nghãu laì nhu cáöu thæûc tiãùn nhàòm laìm cå såí cho nghãö nuäi Nghãu åí vuìn g ven biãøn Nam Bäü. II. CAÏ C NGHIÃN CÆÏU SINH L YÏ, SINH HOÏ A VAÌ TÊCH TUÛ ÂÄÜ C TÄÚ. 1. Caïc nghiãn cæïu vãö sinh lyï vaì sæû têchtuû âäüc täú. Caïc nghiãn cæïu vãö sinh lyï âãöu chuï yï âãún caïc taïc nhán bãn ngoaìi aín h hæåín g âãún hoaût âäün g säún g cuía Bivalvia, âàûc biãût laì aín h hæåín g cuía âäüc täú vaì khaí nàng têch thuû âäüc täú trong cå thãø cuía chuïn g. Nghiãn cæïu cuía Shumway (1983) cho tháúy caïc nhán täú bãn trong (kêch thæåïc cå thãø, bãö màût mang..) vaì caïc nhán täú bãn ngoaìi (nhiãût âäü, âäü muäúi, haìm læåün g oxy hoìa tan trong næåïc, thæïc àn...) âaî aín h hæåín g âãún âãún cæåìn g âäü hä háúp cuía Mulinia lateralis. Karunasagar (1984) âaî xaïc âënh mæïc âäü têch tuû âäüc täú PSP (paralytic shellfish poison) cuía Ngao Meretrix casta åí Mangalore (ven biãøn phêa Táy ÁÚn Âäü), khoaín g 18.000 MU/100g. Háöu Crassostrea cucultata cuîn g têch tuû PSP åí mæïc ráút cao, chuïn g têch tuû PSP trong cå thãø láu hån Meretrix casta. Reid (1984) nghiãn cæïu váún âãö sinh lyï dinh dæåîn g cuía Tridacna gigas cho tháúy chuïn g coï táûp tênh bàõt mäöi theo chu kyì. Sæû tiãu hoïa protein vaì tinh bäüt näüi baìo khäng cuìn g chu kyì våïi chu kyì bàõt mäöi. Sæû tiãút men tiãu hoïa cuîn g khäng âäön g nháút åí caïc giai âoaûn trong chu kyì bàõt mäöi. Akarte, Hiwale vaì Mane (1986) xaïc âënh khaí nàng chëu âæûn g cuía Meretrix meretrix (L.) âäúi våïi monocrotophos trong âiãöu kiãûn phoìn g thê nghiãûm. Kãút quaí 17 LC50 trong 96 giåì laì 0,25ppm vaì phæång trçnh häöi qui tæång quan giæîa tè lãû chãút vaì logarit cuía näön g âäü (logX) laì Y=7,226+3,489logX. Patel (1988) thê nghiãûm aín h hæåín g cuía selenium (Se) vaì Glutathione (GSH) lãn sæû têch tuû thuíy ngán (Hg) cuía Ngao Meretrix casta nuäi trong mäi træåìn g coï haìm læåün g Hg tæì 0,1-5,0mg/lêt. Sæû têch tuû ráút cao xaíy ra trong 24 giåì nhæng sau 7 ngaìy thç haìm læåün g Hg têch tuû trong cå thãø Ngao khäng tàng. Thê nghiãûm nuäi 4 loaìi Bivalvia trong mäi træåìn g coï chæïa 0,1 mgHg/lêt, kãút quaí Perna viridis têch tuû Hg cao nháút (47 ppm) kãú âãún laì hai loaìi Anadara granosa vaì A. rhombea (25 ppm), tháúp nháút laì Meretrix casta (9 ppm). Selenium khäng ngàn caín quaï trçnh têch tuû Hg nhæng GSH hoaìn toaìn æïc chãú sæû têch tuû Hg trong cå thãø caïc loaìi Bivalvia. Rajendran (1989) thê nghiãûm aín h hæåín g cæía näng dæåüc nhæ DDT, lindane vaì endosulfan (nhoïm chlo hæîu cå) lãn caï cæía säng vaì Bivalvia trong hãû thäún g næåïc chaíy . Kãút quaí giaï trë LC50 trong khoaín g thåìi gian 24, 48, 72, 96 vaì 120 giåì giaím dáön . DDT coï tênh âäüc ráút cao kãú âãún laì lindane vaì endosulfan. Bivalvia coï khaí nàng chëu âæûn g âäüc täú cao hån caï. Renard & Cochard (1989) nghiãn cæïu aín h hæåín g cuía caïc cháút cryoprotectants (methanol, ethylene glycol, 1-2 propanediol...) âãún sinh hoïa vaì âiãöu hoìa aïp suáút tháøm tháúu åí phäi cuía caïc loaìi Crassostrea gigas Thunberg, Ruditapes philippinarum Reeve vaì Pecten maximus (L). Methanol êt âäüc âäúi våïi phäi cuía Crassostrea vaì Ruditapes. Gustafson (1991) thê nghiãûm aín h hæåín g cuía âäü muäúi vaì nhiãût âäü lãn tè lãû säún g, sinh træåín g cuía voí vaì biãún thaïi cuía áúu truìn g Cyrtoleura costata. Tè lãû säún g âaût 70% åí caïc lä thê nghiãûm, áúu truìn g biãún thaïi åí ngaìy thæï 12 luïc chiãöu daìi voí trung bçnh laì 317 µm, täúc âäü sinh træåín g 0,19 mm/ngaìy cho 60 ngaìy sau khi nåí. 18 Patel vaì Anthony (1991) nghiãn cæïu aín h hæåín g cuía muäúi cadmium vä cå (chloride, nitrate, sulfate, carbonate, acetate vae iodide) vaì muäúi hæîu cå (EDTA, NTA vaì acid hæîu cå) lãn 6 loaìi Bivalvia nhiãût âåïi: Anadara granosa, A. rhombea, Meretrix casta, Katelysia opima Perna viridis vaì P. indica åí phêa Nam ÁÚn Âäü tæì 1986-1989. Sæû têch tuû cadmium (Cd) xaíy ra cao nháút åí lä thê nghiãûm våïi CdSO4 kãú âãún laì CdI2, (C2H5COO)2Cd, CdCl2, Cd(NO3)2 vaì CdCO3. Giaï trë LC50 96 giåì âaût cao nháút åí lä thê nghiãûm våïi CdCl2 (3,5 µg/ml) kãú âãún laì Cd(NO3)2, (C2H5COO)2Cd, CdI2, CdSO4 (1,8µg/ml). Sæû têch tuû Cd coï tæång quan tuyãún tênh våïi thåìi gian thê nghiãûm vaì âaût cao nháút åí lä thê nghiãûm våïi Anadara kãú âãún laì Meretrix vaì Perna. Khi coï sæû hiãûn cuía Zn vaì Cu trong mäi træåìn g thê nghiãûm seî æïc chãú sæû têch tuû Cd (giaím 15-20%), EDTA, NTA vaì GSH cuîn g æïc chãú sæû têch tuû Cd (1/2-1/3 láön ). Acid hæîu cå khäng laìm aín h hæåín g âãún quaï trçnh têch tuû Cd. Mæïc têch tuû Cd tè lãû nghëch våïi näön g âäü muäúi nhæng Zn vaì Cu æïc chãú sæû têch tuû Cd åí moüi näön g âäü muäúi. Sadiq, Zaidi vaì Alam (1992) xaïc âënh haìm læåün g chç (Pb) têch tuû trong cå thãø cuía Meretrix meretrix, trong buìn vaì trong næåïc biãøn åí vënh Arabian. Kãút quaí haìm læåün g Pb têch tuû trong cå thãø Ngao biãún âäün g tæì 0,01-2,91mg/kg, trong buìn laì 1,1223,57mg/kg vaì trong næåïc laì 1,7-4,22µg/lêt. Sæû têch tuû Pb trong cå thãø Ngao khäng coï tæång quan våïi khäúi læåün g vaì chiãöu daìi cå thãø nhæng coï tæång quan våïi haìm læåün g Pb trong buìn . Sadiq vaì Alam (1992) xaïc âënh mæïc tiïch tuû Hg cuía Meretrix meretrix (vënh Arabian) våïi caïc cåî vaì näön g âäü muäúi khaïc nhau. Kãút quaí haìm læåün g Hg trong mä cuía Ngao biãún âäün g tæì 5-160µg/kg (tênh theo khäúi læåün g tæåi). Kêch cåî Ngao vaì näön g âäü muäúi aín h hæåín g âãún sæû têch tuû Hg. 19