Nghiên cứu lựa chọn công nghệ xử lý nước thải sinh hoạt
Mét sè thao t¸c c¬ b¶n
®äc toµn v¨n KQNC
☺
Sö dông môc lôc ®äc nhanh bªn ph¶i mµn h×nh
®Ó ®äc ngay Ch−¬ng, Môc phï hîp (nh¸y chuét vµo tªn
Ch−¬ng, Môc muèn ®äc)
Sö dông c¸c phÝm PageUp, PageDown,
Enter, phÝm mòi tªn trªn bµn phÝm hoÆc c¸c biÓu t−îng
mòi tªn trªn thanh c«ng cô ®Ó lËt trang:
Sö dông c¸c biÓu t−îng trªn thanh c«ng cô (hoÆc
chän tû lÖ hiÖn h×nh trang tµi liÖu trong hép c«ng cô)
d−íi ®©y ®Ó phãng to/thu nhá trang tµi liÖu:
Liªn hiÖp c¸c héi khoa häc vµ kü thuËt viÖt nam
Héi khoa häc vµ c«ng nghÖ má viÖt nam
__________________________________________________________
B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi
Nghiªn cøu lùa chän c«ng nghÖ xö lý
n−íc th¶i sinh ho¹t lµng nghÒ
vµ biÖn ph¸p thu håi, sö dông cÆn l¾ng
Chñ nhiÖm §T: KS Vò thÞ kim chi
Hµ néi – 2003
SLK: 4470/bc
1
B¸o c¸o tãm t¾t
Më ®Çu
Cïng víi sù nghiÖp ®æi míi chung cña nÒn kinh tÕ - x· héi trªn toµn
quèc, tèc ®é ph¸t triÓn lµng nghÒ t¹i c¸c vïng n«ng th«n ViÖt Nam ®ang ngµy
mét gia t¨ng. §iÒu ®ã ®em l¹i nhiÒu hiÖu qu¶ tr−íc m¾t nh−: t¹o ra s¶n phÈm
cho x· héi, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm trong thêi gian n«ng nhµn cña ng−êi n«ng
d©n, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, gi¶m tÖ n¹n ...
Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ, ho¹t ®éng s¶n xuÊt
lµng nghÒ ®ang cßn g©y ra nhiÒu hËu qu¶ xÊu ®èi víi m«i tr−êng vµ søc khoÎ
con ng−êi. Do ®Æc thï qui m« nhá, n»m xen kÏ víi khu vùc d©n c− nªn hÇu
hÕt c¸c lµng nghÒ kh«ng cã biÖn ph¸p xö lý chÊt th¶i ®ång bé, hiÖn ®· vµ ®ang
g©y ra nhiÒu bøc xóc cÇn gi¶i quyÕt.
Sù « nhiÔm t¹i c¸c lµng nghÒ nãi chung rÊt ®a d¹ng, viÖc lùa chän d©y
chuyÒn c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t lµng nghÒ lµ mét bµi to¸n kinh tÕ
kü thuËt phøc t¹p phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh−: thµnh phÇn tÝnh chÊt n−íc
th¶i, møc ®é cÇn thiÕt lµm s¹ch, ®iÒu kiÖn ®Þa lý - kinh tÕ cña ®Þa ph−¬ng,
n¨ng l−îng, tÝnh chÊt ®Êt ®ai, diÖn tÝch khu x©y dùng tr¹m xö lý, l−u l−îng
n−íc th¶i, c«ng suÊt cña nguån...Víi mong muèn t×m ®−îc mét m« h×nh phï
hîp cã tÝnh kh¶ thi trong ®iÒu kiÖn ®Çu t− h¹n hÑp ë c¸c vïng n«ng th«n, n¨m
2001 - 2002 Liªn hiÖp c¸c Héi khoa häc vµ kü thuËt ViÖt Nam ®· giao cho
Héi khoa häc vµ c«ng nghÖ má ViÖt Nam chñ tr× ®Ò tµi: “Nghiªn cøu lùa
chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t lµng nghÒ vµ biÖn ph¸p thu håi,
sö dông cÆn l¾ng”.
Môc tiªu cña ®Ò tµi :
- Lùa chän ®−îc qui tr×nh c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i thÝch hîp, ¸p dông
cho ®èi t−îng cô thÓ lµ lµng nghÒ Cao X¸ H¹ thuéc x· §øc Giang,
huyÖn Hoµi §øc, TØnh Hµ T©y.
- X©y dùng ph−¬ng ¸n chÕ biÕn sö dông bïn cÆn lµm ph©n bãn cho c©y
trång víi ph−¬ng ch©m “S¹ch lµng - tèt ruéng - ®Ñp quª h−¬ng".
§Ò tµi thùc hiÖn trong hai n¨m (2001 - 2002), sau ®©y lµ nh÷ng kÕt qu¶
nghiªn cøu cña ®Ò tµi.
2
I. KÕt qu¶ ®iÒu tra t×nh h×nh tù nhiªn, kinh tÕ, x·
héi cña lµng nghÒ Cao X¸ H¹.
T×nh h×nh tù nhiªn vµ kinh tÕ.
- Th«n Cao X¸ H¹, cæ x−a thuéc trang Qu¸ch X¸, sau ®æi lµ Cao X¸
(gåm ba th«n: Th−îng - Trung - H¹). HiÖn nay Cao X¸ H¹ lµ mét
th«n cña x· §øc Giang.
- D©n sè vµo thêi ®iÓm ®Çu n¨m 2001: 1697 ng−êi gåm 360 hé.
- DiÖn tÝch ®Êt canh t¸c n«ng nghiÖp: 440.536m2 chñ yÕu trång 2 vô
lóa/ n¨m.
- Sè hé cã nghÒ lµm bón: 200 hé, tiªu thô kho¶ng 14 tÊn g¹o/ngµy.
- Sè hé cã nghÒ chÕ biÕn thÞt chã: 24 hé, chÕ biÕn kho¶ng 720kg
chã h¬i/ngµy.
- Sè hé ch¨n nu«i lîn: 300 hé th−êng xuyªn nu«i tõ 5-10 ®Çu lîn/ løa.
Hµng n¨m c¶ th«n xuÊt chuång tõ 220 - 240 tÊn lîn h¬i, trÞ gi¸ trªn 2
tû 400 triÖu ®ång.
- Cao X¸ H¹ ®−îc kÕ thõa kiÕn tróc cæ nªn cã hÖ thèng ao m−¬ng kh¸
hµi hoµ: cã kªnh tho¸t n−íc ch¹y däc th«n ®−a n−íc vÒ t−íi cho c¸nh
®ång lóa phÝa nam; c¶ lµng cã 3 giÕng tr−íc ®©y dïng ®Ó tÝch tr÷ n−íc
phôc vô cho sinh ho¹t vµ lµm bón.
- HiÖn nay 99% sè hé trong th«n dïng n−íc giÕng khoan, tr−íc khi sö
dông n−íc ®−îc läc qua bÓ c¸t.
- Ch¨n nu«i vµ lµm nghÒ ph¸t triÓn song ng−êi d©n ®¸nh mÊt thãi quen
bãn ph©n h÷u c¬ cho c©y nªn kªnh tho¸t n−íc ®ang ph¶i t¶i l−îng th¶i
ch¨n nu«i lín ®· vµ ®ang g©y nhiÒu bøc xóc cho m«i tr−êng .
T×nh h×nh x· héi:
Cao X¸ H¹ lµ vïng quª cã lÞch sö v¨n ho¸ l©u ®êi, hiÖn cßn b¶o l−u ®−îc
nhiÒu di s¶n cæ kÝnh ®−îc nhµ n−íc xÕp h¹ng “di tÝch lÞch sö v¨n ho¸” nh−:
Linh Tiªn Qu¸n cã tõ thêi TÓ t−íng L÷ Gia nhµ TriÖu, ®×nh Cao X¸ lµ gi¶ng
®−êng x−a cña thÇy NguyÔn An - mét danh t−íng cña Hai Bµ Tr−ng. §Çu lµng
cã Kim Hoa tù (sau ®æi lµ Kú Viªn tù) tõ thêi T©y S¬n C¶nh ThÞnh. Tõ x−a
®Õn nay, b¶y dßng hä: §Æng, NguyÔn, TrÞnh, Ng«, §Ëu, §ç, Phan sinh sèng
yªn vui, chøa chan t×nh lµng nghÜa xãm.
C¸ch ®©y 200 n¨m, cã vÞ tæ s− NguyÔn Xu©n §øc truyÒn nghÒ lµm bón
cho d©n. NghÒ bón - nghÒ cæ tryÒn ®· trë thµnh tªn lµng “Lµng Tr«i Bón”. Bón
lµ ®Æc s¶n næi tiÕng kh¾p vïng hiÖn vÉn ®−îc duy tr× vµ ph¸t triÓn m¹nh trong
thêi ®¹i c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc...
Mét ®iÒu ®¸ng tiÕc lµ tr¶i qua nh÷ng b−íc th¨ng trÇm cña lÞch sö còng
nh− t¸c ®éng m¹nh mÏ cña c¬ chÕ thÞ tr−êng, ý thøc tr¸ch nhiÖm cña ng−êi
d©n trong viÖc gi÷ g×n c¶nh quan thiªn nhiªn cã phÇn bÞ sao nh·ng dÉn ®Õn
3
m«i tr−êng bÞ « nhiÔm lµm mÊt ®i vÎ ®Ñp thuÇn phong mü tôc vèn cã ë n¬i
®©y.
II. KÕt qu¶ ®iÒu tra sù « nhiÔm cña lµng nghÒ.
•
T×nh tr¹ng « nhiÔm:
Ng−êi d©n Cao X¸ H¹ dïng n−íc giÕng khoan s¶n xuÊt bón, giÕt mæ chã
vµ sinh ho¹t th−êng nhËt. N−íc th¶i tõ c¸c hé gia ®×nh ®a sè kh«ng qua xö lý
mµ tho¸t th¼ng theo c¸c ®−êng cèng r·nh hë t¹o nªn vµnh ®ai chøa ®Çy ph©n
lîn, ph©n ng−êi cïng c¸c phÕ th¶i kh¸c bao bäc xung quanh nhµ ë råi ®æ dån
vµo con kªnh ch¹y däc th«n. Con kªnh nµy ®ang nhøc nhèi bëi n¹n « nhiÔm
kÐo dµi, dßng ch¶y lu«n bÞ t¾c nghÏn vµ mçi khi trêi m−a to th× kho¶ng 1/3
diÖn tÝch lµng bÞ ngËp lôt. Mét l−îng bïn kh¸ lín bÞ tån ®äng d−íi ®¸y kªnh,
®iÒu kiÖn vÖ sinh m«i tr−êng ë ®©y ®ang ë møc b¸o ®éng, 100% hé gia ®×nh
thõa nhËn mét sè bÖnh tËt trªn ng−êi vµ gia sóc, gia cÇm gÇn ®©y cã t¨ng h¬n
tr−íc nh− bÖnh ngoµi da, Øa ch¶y, giun s¸n, phô khoa (ë ng−êi) vµ c¸c bÖnh gµ
rï, dÞch t¶ lîn, tô huyÕt trïng...
• Nguån g©y « nhiÔm: D©n sè cña lµng Cao X¸ H¹ hiÖn cã 1697 ng−êi gåm
360 hé trong ®ã 200 hé chuyªn nghÒ lµm bón, l−îng g¹o tiªu thô lµ
14.000kg/ngµy; 24 hé chuyªn giÕt mæ thÞt chã víi møc chÕ biÕn b×nh qu©n
lµ 720kg chã h¬i/ngµy. Hµng n¨m sè ®Çu lîn xuÊt chuång kho¶ng 5400
con, l−îng ph©n th¶i ra −íc chõng 2.000 kg/ngµy. Ngoµi ra cßn cã phÕ th¶i
n«ng nghiÖp vµ r¸c sinh ho¹t còng gãp phÇn lµm « nhiÔm lµng nghÒ.
• Møc ®é « nhiÔm
Sè liÖu ph©n tÝch mét sè mÉu n−íc ®−îc ®−a ra ë phô lôc 1 (xem phô
lôc1). ChÊt l−îng n−íc th¶i ®−îc ®¸nh gi¸ dùa theo tiªu chuÈn TCVN 5945 1995.
B¶ng 1 . Mét sè chØ tiªu ph©n tÝch n−íc th¶i so víi TCVN 5945 - 1995
TT
Th«ng sè
§¬n vÞ
0
1
NhiÖt ®é
C
2
PH
3
4
BOD5(200C)
COD
mg/l
mg/l
5
ChÊt r¾n l¬
löng
mg/l
N−íc trªn m−¬ng th¶i lµng Cao X¸
H¹
§Çu nguån
Gi÷a
Cuèi
nguån
nguån
18,1- 30,9
18,6- 29,2
18,329,4
6,71- 6,69
6,92- 6,65
6,856,81
240- 242
220- 230 200- 215
364,8-483,2
307,2307,2502,4
488,0
822-925
497-950
7821035
4
Gi¸ trÞ giíi h¹n
A
B
C
40
40
45
6÷9
5,5÷9
5÷9
20
50
50
100
100
400
50
100
200
6
7
Phot pho
tæng sè
Nit¬ tæng sè
8
Coliform
mg/l
0,107-0,094
mg/l
5,992-6,133
MPN/100
ml
1.900.0002.500.000
0,2570,4650,825
1,021
6,9248,1397,204
8,179
2.000.000- 2.200.00
2.600.000
02.800.00
0
4
6
8
30
60
60
5000
10.000
-
ChÊt l−îng bïn cÆn trªn kªnh th¶i ®−îc x¸c ®Þnh qua mét sè chØ tiªu
ph©n tÝch tr×nh bµy ë b¶ng 2.
B¶ng 2. Mét sè chØ tiªu ph©n tÝch ®¸nh gi¸ chÊt l−îng bïn cÆn trªn kªnh
th¶i cña lµng Cao X¸ H¹.
TT
ChØ tiªu ph©n tÝch
1
2
3
4
PH
W%
Kho¸ng tæng sè%
P2O5 dÔ tiªu,
mg/100g ®Êt
P2O5 ,%
K2O dÔ tiªu,
mg/100g®Êt
K2O, %
N, %
CaO, %
OC, %
OM, %
5
6
7
8
9
10
11
MÉu hçn
hîp
6,76
44,0
81,98
73,1
MÉu líp bÒ
mÆt
6,41
26,87
78,82
79,6
MÉu ph©n
lîn
6,9
84,0
67,0
85,1
0,66
19,45
0,36
26,7
0,31
25,0
0,97
0,41
2,65
2,1
4,2
1,34
0,48
1,74
5,1
10,2
0,41
0,52
0,09
2,4
13,0
NhËn xÐt kÕt qu¶ ®iÒu tra « nhiÔm:
• N−íc th¶i lµng Cao X¸ H¹ ®ang ë møc « nhiÔm nÆng. NhiÒu chØ tiªu v−ît
qu¸ giíi h¹n cho phÐp nh− :
Hµm l−îng c¸c chÊt l¬ löng, nhu cÇu «xy cho qu¸ tr×nh sinh ho¸ (v−ît
qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp hµng tr¨m lÇn).
Vi trïng g©y bÖnh (v−ît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp hµng ngµn lÇn)...
• Nguån n−íc th¶i bÞ « nhiÔm do nh÷ng nguyªn nh©n sau ®©y:
Ph©n lîn, ph©n ng−êi th¶i ra cèng r·nh kh«ng qua hÖ thèng xö lý.
Céng ®ång d©n c− ch−a cã ý thøc trong viÖc gi÷ g×n vÖ sinh chung.
• NÕu cã biÖn ph¸p thu håi c¸c lo¹i chÊt th¶i trªn ®ång thêi n©ng cao ®−îc ý
thøc m«i tr−êng cho mçi ng−êi d©n th× cïng mét lóc cã thÓ gi¶i quyÕt ®−îc
hai vÊn ®Ò: s¹ch lµng - tèt ruéng.
5
• N−íc th¶i lµng Cao X¸ H¹ cã nhiÖt ®é, ®é pH, photpho tæng vµ nit¬ tæng
n»m trong giíi h¹n cho phÐp vµ kh«ng chøa ho¸ chÊt ®éc còng nh− c¸c
kim lo¹i nÆng. Mét sè loµi c©y nh− ngæ d¹i, bÌo NhËt B¶n, bÌo c¸i... vÉn
mäc ®−îc trong ®iÒu kiÖn « nhiÔm; ®iÒu nµy gîi më cho ta kh¶ n¨ng xö lý
n−íc th¶i b»ng viÖc tËn dông cÆn lµm ph©n h÷u c¬ bãn cho c©y trång.
• Theo c¸c kÕt qu¶ ®o ®¹c, tÝnh to¸n vµ ph©n tÝch, cã thÓ ®¸nh gi¸ nh− sau:
- Tæng sè chiÒu dµi m−¬ng cÇn n¹o vÐt lµ 859 m.
L−îng bïn cÇn xö lý lµ 8.342 m3.
MÉu bïn hçn hîp t−¬ng ®−¬ng lo¹i ®Êt giµu dinh d−ìng vµ mïn dïng
®Ó trång c©y rÊt tèt.
Bïn líp bÒ mÆt cã chÊt l−îng t−¬ng ®−¬ng ph©n h÷u c¬ .
III. §Ò xuÊt quy tr×nh c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i,
cÆn th¶i lµng nghÒ Cao X¸ H¹.
Quy tr×nh xö lý n−íc th¶i
C¬ së cña viÖc ®Ò xuÊt qui tr×nh c«ng nghÖ:
• Cao X¸ H¹ lµ lµng thuÇn n«ng víi hiÖn tr¹ng ®Êt chËt, ng−êi ®«ng, hoµn
c¶nh kinh tÕ ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu nªn ®ßi hái c«ng nghÖ xö lý n−íc
th¶i ph¶i ®¬n gi¶n, rÎ tiÒn vµ dÔ vËn hµnh.
• N−íc th¶i lµng Cao X¸ H¹ t¶i mét l−îng chÊt th¶i ch¨n nu«i kh¸ lín
(kho¶ng 730 tÊn ph©n lîn/ n¨m) cã mïi h«i thèi do sù ph©n huû cÆn th¶i
trªn hÖ thèng cèng r·nh, ao, m−¬ng. Muèn lÊy l¹i sù trong s¹ch cho m«i
tr−êng, biÖn ph¸p triÖt ®Ó nhÊt lµ thu håi vµ xö lý cÆn th¶i tõ mçi gia ®×nh
nh»m chÆn ®øng nguån g©y « nhiÔm ®ång thêi t¹o nguyªn liÖu chÕ ph©n
h÷u c¬ bãn cho lóa vµ c©y trång.
• Do nhu cÇu x©y dùng n«ng nghiÖp bÒn v÷ng trªn nÒn t¶ng sinh th¸i häc
còng nh− chñ tr−¬ng cho phÐp chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång cña Nhµ n−íc,
cã thÓ chuyÓn 5 ha ruéng trång lóa c¹nh th«n (khu b·i r¸c hiÖn t¹i) thµnh
v−ên sinh th¸i cÊu tróc theo kiÓu nhiÒu tÇng ®Ó c¶i thiÖn m«i tr−êng.
• HÖ thèng ao (ao Giang) hiÖn t¹i cã dung tÝch 7.000 m3 ®ñ søc chøa l−îng
n−íc th¶i hµng ngµy vµ l−u l¹i trong thêi gian 4 - 5 ngµy.
ThuyÕt minh qui tr×nh c«ng nghÖ:
B¶n chÊt n−íc th¶i lµng Cao X¸ H¹
6
• Nhãm n−íc th¶i kiÒm bao gåm n−íc t¾m, röa, giÆt quÇn ¸o cã thµnh phÇn
cÆn kh«ng ®¸ng kÓ. Nhãm nµy trùc tiÕp dÉn ra hÖ thèng ao trung t©m.
• Nhãm n−íc th¶i h÷u c¬ l−îng cÆn lín bao gåm n−íc gi¶i vµ ph©n ng−êi,
n−íc th¶i tõ ch¨n nu«i, n−íc th¶i tõ lµm nghÒ. Nhãm nµy cÇn ®−îc xö lý
t¸ch cÆn l¾ng sau ®ã míi ®−a ra cèng tho¸t ®æ vµo ao m−¬ng trung t©m råi
ra hÖ thèng ao nu«i c¸, t−íi v−ên...
ThiÕt bÞ xö lý cÆn l¾ng
X©y dùng hÖ thèng 3 lo¹i bÓ xö lý cÆn l¾ng: bÓ tù ho¹i, bÓ biogas vµ bÓ
l¾ng trong ®ã bÓ biogas ®ãng vai trß chñ lùc.
• BÓ tù ho¹i: Xö lý vµ thu håi cÆn l¾ng tõ ph©n ng−êi vµ n−íc gi¶i ng−êi.
• BÓ biogas: Xö lý vµ thu håi cÆn l¾ng tõ ph©n ng−êi, nguån th¶i ch¨n nu«i.
S¶n phÈm thu ®−îc gåm:
- KhÝ ®èt phôc vô cho ®un nÊu, lµm nghÒ.
- B· th¶i láng mét phÇn ®−îc chøa vµo hè ñ, cho thªm chÊt ®én nh−
r¬m r¸c, cá, bÌo, l¸ c©y...vµ che m−a n¾ng ®Ó h¹n chÕ tæn thÊt ®¹m
dïng chÕ t¹o ph©n h÷u c¬; phÇn cßn l¹i ®−îc móc t−íi c©y hoÆc th¶i
vµo ao sinh häc.
• BÓ l¾ng: Thu håi c¸c lo¹i cÆn l¾ng tõ ho¹t ®éng nghÒ vµ mét phÇn chÊt th¶i
tõ ch¨n nu«i.
Tæ chøc hÖ thèng bÓ thu håi cÆn l¾ng:
• BÓ tù ho¹i: X©y dùng theo ®¬n vÞ gia ®×nh, cöa thu håi cÆn l¾ng ®Æt ë vÞ trÝ
dÔ tiÕp cËn nhÊt.
• BÓ biogas: ¸p dông víi c¸c gia ®×nh cã nghÒ ch¨n nu«i vµ giÕt mæ gia sóc.
• BÓ l¾ng: bao gåm hai nhãm ¸p dông cho c¸c gia ®×nh kh«ng sö dông bÓ
biogas:
- Ga l¾ng c¸ nh©n: Mçi gia ®×nh x©y mét ga l¾ng riªng ë vÞ trÝ dÔ thu håi cÆn .
- Ga l¾ng nhãm gia ®×nh: 5 - 6 gia ®×nh x©y mét ga l¾ng chung n»m ë vÞ trÝ
®−êng ®i chung cña nhãm gia ®×nh ®ã.
Tæ chøc gom n−íc th¶i: Gåm hai nhãm
• N−íc th¶i tõ t¾m giÆt: nhãm nµy ®−îc ®−a tõ cèng cña tõng hé gia ®×nh
dÉn vµo cèng nhãm gia ®×nh, ®−a vµo cèng nh¸nh, ®æ vµo hÖ thèng ao
m−¬ng trung t©m.
• N−íc th¶i sau thu håi cÆn l¾ng: N−íc th¶i nµy ®−îc dÉn tõ bÓ phèt, bÓ
biogas, bÓ l¾ng nhãm gia ®×nh dÉn vµo cèng nhãm gia ®×nh vµ hoµ chung
víi n−íc t¾m giÆt ®æ vµo ao chøa.
Lµm s¹ch n−íc th¶i vµ sö dông n−íc ®· lµm s¹ch:
7
N−íc th¶i sau thu gom ch¶y vÒ ao chøa. T¹i ®©y n−íc ®−îc xö lý b»ng
ph−¬ng ph¸p sinh häc (ao sinh häc) ®Ó ®¹t tiªu chuÈn n−íc t−íi cho n«ng
nghiÖp.
Ao sinh häc cã dung tÝch 7.000 m3 ®ñ søc chøa n−íc th¶i hµng ngµy cña
c¶ lµng vµ l−u kho¶ng 4 - 5 ngµy. Trªn ao ®−îc trång 3 loµi c©y: ven bê lµ c©y
ngæ d¹i, mÆt ao cã líp bÌo NhËt B¶n xen víi líp bÌo c¸i. N−íc tõ ao sinh häc
®−îc sö dông lµm 4 h−íng:
- Mét phÇn dÉn vµo ao c¸
- Mét phÇn dïng ®Ó t−íi ruéng
- Mét phÇn dïng t−íi v−ên c©y
- Mét phÇn hoµ vµo hÖ thèng thñy lîi cña vïng.
Tæ chøc gom vµ chÕ biÕn cÆn l¾ng.
CÇn h×nh thµnh mét nhãm vÖ sinh m«i tr−êng vµ chÕ biÕn ph©n bãn.
Nhãm nµy ®−îc trang bÞ xe chuyªn dông hµng ngµy thu gom cÆn l¾ng tõ c¸c
bÓ l¾ng vµ ph©n tõ c¸c gia ®×nh, ®Þnh kú gom cÆn l¾ng tõ bÓ phèt vµ bÓ biogas.
Ph©n vµ cÆn l¾ng chuyÓn ra khu chÕ biÕn ®−îc bè trÝ gÇn kÒ víi khu v−ên sinh
th¸i. Biomas lÊy tõ hå sinh häc (th©n c©y ngæ d¹i, th©n bÌo nhËt b¶n vµ bÌo
c¸i) ®−îc ñ lÉn víi c¸c lo¹i cÆn l¾ng thu gom vµ c¸c chÊt bæ sung cÇn thiÕt ®Ó
chÕ thµnh ph©n bãn cung cÊp cho viÖc trång c©y ë v−ên sinh th¸i. TiÒn b¸n
ph©n céng víi phÝ vÖ sinh dïng ®Ó thï lao cho nh÷ng ng−êi trong nhãm vÖ
sinh m«i tr−êng.
V−ên sinh th¸i:
ChuyÓn 5 ha ruéng cña lµng Cao X¸ H¹ thµnh v−ên sinh th¸i theo tû lÖ
40% ao vµ 60% v−ên víi hÖ thèng khÐp kÝn.
- HÖ thèng ao nu«i c¸c loµi c¸ n−íc ngät: c¸ r«phi lai, r«phi ®¬n tÝnh, c¸ tr«i
Ên §é, c¸ trª lai.
- HÖ thèng v−ên trång c¸c loµi c©y: ®iÒn tróc, b−ëi, t¸o, khÕ, nhãt ngät, cam,
c¸c loµi rau vµ c¸c loµi hoa...theo kiÓu cÊu tróc nhiÒu tÇng.
8
H×nh 1. S¬ ®å hÖ thèng xö lý n−íc th¶i lµng Cao X¸ H¹.
N−íc th¶i
sinh ho¹t
N−íc th¶i
ch¨n nu«i
BÓ tù ho¹i
N−íc th¶i
t¸ch cÆn
T¸ch cÆn
l¾ng
CÆn l¾ng
N−íc th¶i
lµm nghÒ
BÓ
Biogas
Ga
l¾ng
Thu gom
ChÕ biÕn thµnh
ph©n bãn
ChÕ phÈm
EM
H×nh 2. S¬ ®å xö lý vµ sö dông n−íc th¶i ®· t¸ch cÆn.
Ao c¸
Hå
sinh häc
Ruéng lóa
N−íc
t−íi
V−ên c©y
HÖ thèng
thñy lîi
9
Ruéng
lóa
V−ên
sinh th¸i
N−íc t−íi
N−íc t¾m giÆt
Hå sinh häc
ChÕ phÈm
EM
Quy tr×nh chÕ t¹o ph©n bãn h÷u c¬ tõ cÆn n−íc th¶i
•
•
•
•
C¬ së cña viÖc ®Ò xuÊt qui tr×nh c«ng nghÖ:
B¶n chÊt cÆn l¾ng n−íc th¶i lµng Cao X¸ H¹ mang nguån gèc h÷u c¬ h×nh
thµnh tõ c¸c nguån ph©n lîn, ph©n ng−êi, chÊt th¶i do giÕt mæ gia sóc, chÊt
th¶i cña nghÒ lµm bón... CÆn th¶i kh«ng chøa nh÷ng chÊt ®éc h¹i cho c©y.
L−îng th¶i −íc tÝnh cho 1 n¨m vµo kho¶ng 730 tÊn ph©n lîn, 60 tÊn cÆn
th¶i tõ ph©n ng−êi, 50 tÊn chÊt th¶i tõ viÖc giÕt mæ gia sóc (theo sè liÖu
tÝnh to¸n).
Cã thÓ x©y dùng x−ëng chÕ biÕn ph©n h÷u c¬ c¹nh v−ên sinh th¸i.
HiÖn nay ®· cã s½n m« h×nh v−ên c©y ao c¸ t¹i mét sè tØnh nh− Hµ Néi, Hµ
T©y, VÜnh Phó, Th¸i B×nh... nªn kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång cña
lµng Cao X¸ H¹ lµ hoµn toµn cã tÝnh kh¶ thi.
ThuyÕt minh c«ng nghÖ ñ ph©n compost
B¶n chÊt cÆn l¾ng lµng nghÒ Cao X¸ H¹.
§a sè cÆn l¾ng lµng nghÒ Cao X¸ H¹ cã nguån gèc h÷u c¬. Thµnh phÇn
cÆn l¾ng chñ yÕu lµ ph©n lîn, c¸c phÕ th¶i tõ lµm nghÒ, phÕ th¶i tõ bÓ tù ho¹i
cña c¸c hè tiªu, phÕ th¶i thu ®−îc tõ bÓ biogas...Qua sè liÖu ph©n tÝch, c¸c
d¹ng cÆn l¾ng nµy ®¹t tiªu chuÈn chÊt l−îng lµm ph©n h÷u c¬, rÊt thÝch hîp ®Ó
bãn cho lóa, rau, hoa, c©y c¶nh vµ nhãm c©y ¨n qu¶.
Thu gom cÆn l¾ng.
Tæ thu gom cÆn l¾ng ®−îc trang bÞ dông cô chuyªn dông th−êng xuyªn
thu gom ph©n tõ c¸c hé ch¨n nu«i, cÆn l¾ng tõ c¸c bÓ l¾ng c¸ nh©n, bÓ l¾ng
nhãm hé vµ ®Þnh kú thu gom cÆn l¾ng tõ c¸c bÓ tù ho¹i, bÓ biogas ®Ó vËn
chuyÓn tËp kÕt t¹i x−ëng chÕ biÕn.
X−ëng chÕ biÕn.
Lµ khu ®Êt b»ng ph¼ng bè trÝ gÇn khu v−ên sinh th¸i. X−ëng bao gåm
s©n vµ nhµ trèng: s©n lµ n¬i tËp kÕt vËt liÖu, nhµ trèng lµ n¬i phèi nguyªn liÖu
chÝnh víi nguyªn liÖu phô vµ ñ thµnh ph©n.
Phèi trén c¸c lo¹i cÆn t¹o nguyªn liÖu chÝnh.
C¸c lo¹i cÆn thu vÒ ®−îc trén ®Òu víi nhau ®Ó t¹o ra nguyªn liÖu chÝnh
(thµnh phÇn c¬ b¶n cña ph©n) cã ®é ®ång ®Òu theo yªu cÇu.
Nguyªn liÖu phô
Nguyªn liÖu phô lµ chÊt ®én. ChÊt ®én cã t¸c dông c©n b»ng tû lÖ C/N ®Ó
thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph©n huû chÊt h÷u c¬ trong thµnh phÇn cña nguyªn liÖu t¹o
ra chÊt mïn. B¶n th©n nguyªn liÖu phô còng bÞ ph©n huû ®Ó t¹o thµnh mïn vµ
10
c¸c chÊt dinh d−ìng ë d¹ng dÔ tiªu. Nguyªn liÖu phô gåm r¬m r¹ vµ biomas
thu håi tõ hå lµm s¹ch sinh häc (bÌo NhËt b¶n, bÌo c¸i, ngæ d¹i).
Phô gia.
Phô gia gãp phÇn h¹n chÕ bít sù mÊt ®¹m vµ gãp phÇn c©n ®èi thµnh
phÇn dinh d−ìng cña ph©n s¶n xuÊt ra. Phô gia thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph©n huû
trong ®èng ph©n ñ. Phô gia c¬ b¶n ë ®©y lµ supe l©n chiÕm 2% tæng khèi
l−îng nguyªn liÖu.
Phèi trén
Nguyªn liÖu chÝnh ®−îc t¹o ra b»ng c¸ch trén ®Òu c¸c thµnh phÇn cña
cÆn l¾ng. Nguyªn liÖu phô ®−îc c¾t nhá theo kÝch th−íc tèi −u: r¬m r¹ c¾t theo
®é dµi 10 cm, c¸c lo¹i bÌo c¾t theo kÝch th−íc 5cm. Hai lo¹i nguyªn liÖu nµy
®−îc trén ®Òu cïng víi nguyªn liÖu chÝnh vµ phô gia ®ång thêi ñ s¬ cÊp trong
bÓ ñ ph©n kho¶ng 5 - 7 ngµy ®Ó chÊt ®én hót n−íc tõ nguyªn liÖu chÝnh t¹o ra
ph©n s¬ cÊp.
Ph©n s¬ cÊp.
Sù kÕt hîp, ph©n huû s¬ cÊp cña c¸c lo¹i nguyªn liÖu trong bÓ ñ t¹o ra
ph©n s¬ cÊp. §©y lµ ph©n chuång song gi¸ trÞ sö dông cña nã cßn rÊt thÊp.
ñ nãng.
Ph©n s¬ cÊp ®−îc chÊt thµnh ®èng cao 0,8 - 1m kh«ng nÐn cã bæ sung
chÕ phÈm EM. Ph©n ®−îc ph©n gi¶i trong ®iÒu kiÖn h¸o khÝ, chÊt h÷u c¬ ph©n
gi¶i m¹nh lµm nhiÖt ®é ®èng ph©n t¨ng cao ®Õn 60 - 700C trong thêi gian 34ngµy. ë nhiÖt ®é nµy c¸c lo¹i nÊm bÖnh, trøng giun, h¹t cá sÏ bÞ tiªu diÖt.
Ph©n s¬ chÕ.
Ph©n sau khi ñ nãng ®¹t tiªu chuÈn ph©n s¬ chÕ. C¸c chÊt h÷u c¬ ®· ®−îc
ph©n huû xong ®ang ë giai ®o¹n ®Çu tiªn, c¸c thµnh phÇn trong ph©n ®· phèi
kÕt víi nhau.
ñ nguéi .
Ph©n s¬ chÕ ®−îc nÐn thµnh líp chÆt t¹o ra ®èng ph©n cao 2m hoÆc ®−îc
nÐn trong bÓ ñ. Nguyªn liÖu bÞ kh« cÇn t−íi n−íc thËt ®Ém ®Ó t¹o ra t×nh tr¹ng
yÕm khÝ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c vi sinh vËt yÕm khÝ ho¹t ®éng tiÕp tôc ph©n gi¶i
nguyªn liÖu thµnh ph©n. ë c«ng ®o¹n nµy tiÕp tôc cung cÊp EM ®Ó thóc ®Èy
nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ vµ t¹o ra ph©n cã chÊt l−îng cao h¬n. §èng ph©n
®−îc tr¸t kÝn b»ng bïn trén r¬m.
KiÓm tra.
Ph©n ñ nguéi xung quanh 10 - 15 ngµy cÇn kiÓm tra. NÕu khèi ph©n ®¹t
tiªu chuÈn nöa hoai th× ®¹t yªu cÇu sö dông. Khèi ph©n ®−îc lÊy ra vµ vËn
chuyÓn ngay ®Õn n¬i sö dông ®Ó bãn cho c©y trång.
11
H×nh 3. S¬ ®å nguyªn t¾c chÕ t¹o ph©n h÷u c¬ tõ cÆn l¾ng n−íc th¶i.
CÆn tõ bÓ
l¾ng
CÆn tõ bÓ tù
ho¹i
Thu gom
X−ëng
chÕ biÕn
Phèi trén c¸c
lo¹i cÆn
CÆn tõ bÓ
biogas
Nguyªn
liÖu phô
Nguyªn
liÖu chÝnh
C¾t nhá
Phèi trén ñ s¬
cÊp trong bÓ ñ
Phô gia
Ph©n s¬ cÊp
ñ nãng
ChÕ phÈm
EM
Ph©n s¬
chÕ
V−ên sinh
th¸i
Ruéng
lóa
ñ nguéi
Ph©n thµnh
phÈm
KiÓm tra
12
ChÕ phÈm
EM
•
•
•
•
•
BiÖn ph¸p h÷u hiÖu gi¶i quyÕt nguån ph©n h÷u c¬ chÕ tõ cÆn th¶i.
TËn dông mäi chç trèng trång c©y kinh tÕ ngay trong khu vùc nhµ ë. Mçi
nhµ nªn cã: 3 bôi tre m¨ng, 1 - 2 c©y khÕ, 1 - 2 c©y b−ëi, 1 giµn thiªn lý.
Ph¸t ®éng l¹i phong trµo trång c©y däc ®−êng lµng. TËp trung vµo c©y sÊu,
c©y nh·n, c©y dõa.
X©y dùng v−ên sinh th¸i (5 - 6 ha).
ChuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång: thay lóa b»ng c©y khoai sä, c©y rau cÇn, c©y
ng« lai.
Thay lóa thuÇn b»ng th©m canh lóa lai.
Sù tiªu thô ph©n h÷u c¬ cña mét sè loµi c©y.
Mçi loµi c©y cã møc sö dông ph©n kh¸c nhau nh− vÝ dô ®−a ra ë b¶ng 3.
B¶ng 3. Møc sö dông ph©n h÷u c¬ cña mét sè loµi c©y.
TT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Loµi c©y
C©y b−ëi trång ph©n t¸n
C©y tre m¨ng
C©y nh·n riªng lÎ
C©y khÕ
C©y xµ cõ
C©y sÊu
C©y si
C©y lóa lai
C©y ng« lai
C©y khoai sä
C©y rau cÇn
V−ên sinh th¸i
L−îng ph©n h÷u c¬ cÇn dïng
400kg/ c©y
400kg/ hèc
1500kg/ c©y
200kg/ c©y
500kg/ c©y
1000kg/ c©y
500kg/ c©y
25 tÊn/ ha/vô
30 tÊn/ ha/ vô
55 tÊn/ ha
80 tÊn/ ha/ vô
100 tÊn/ ha/ n¨m
IV. C¸c m« h×nh tr×nh diÔn:
ThiÕt bÞ s¶n xuÊt khÝ sinh häc.
• H−íng dÉn vËn hµnh thiÕt bÞ khÝ sinh häc n¾p cè ®Þnh.
(B¶n h−íng dÉn cña Phßng KhÝ sinh häc - ViÖn N¨ng l−îng)
1. Yªu cÇu vÒ nguyªn liÖu n¹p.
a) L−îng nguyªn liÖu cÇn n¹p lµ 10kg/ngµy/m3ph©n huû.
b) Thµnh phÇn nguyªn liÖu:
- C¸c lo¹i ph©n ®éng vËt hoÆc ph©n ng−êi (d¹ng t−¬i) kh«ng lÉn ®Êt
c¸t.
13
- C¸c lo¹i c©y xanh (bÌo, c©y ®Ëu, l¹c, r¬m r¹, l¸ rau...) ®−îc bá rÔ
vµ b¨m nhá ñ tr−íc víi ph©n vµ t−íi Èm tõ 5 - 15 ngµy tuú thêi tiÕt
(trêi l¹nh ph¶i ñ l©u h¬n).
2. N¹p nguyªn liÖu
a) KiÓm tra ¸p kÕ n¹p vµo lóc ¸p kÕ chØ 10 - 20 cm cét n−íc.
b) BÞt miÖng èng lèi vµo ë ®¸y bÓ n¹p l¹i.
c) §æ nguyªn liÖu vµo bÓ n¹p.
d) §æ thªm n−íc theo tû lÖ: 1lÝt n−íc / kg nguyªn liÖu. NÕu bÓ ph©n
huû nèi víi hè xÝ cÇn kÓ tíi c¶ l−îng n−íc déi hè xÝ ®Ó b¶o ®¶m tû lÖ
n−íc/ nguyªn liÖu ®· qui ®Þnh.
e) Trén ®Òu, ®¸nh tan c¸c côc ph©n, vít bá r¸c.
f) NhÊc n¾p ®Ëy miÖng èng lèi vµo cho nguyªn liÖu ch¶y µo xuèng bÓ
ph©n huû.
g) Dïng sµo khuÊy trén nguyªn liÖu míi n¹p qua èng lèi vµo kho¶ng 5
- 10 phót b»ng c¸ch kÐo sµo lªn xuèng.
h) LÊy hÕt l¾ng cÆn ë ®¸y bÓ n¹p ®i.
3. LÊy bít dÞch ®· ph©n huû ®i.
a) H»ng ngµy ph¶i móc dÞch ®· ph©n huû ë bÓ ®iÒu ¸p.
b) L−îng dÞch móc ®i b»ng thÓ tÝch l−îng n−íc céng nguyªn liÖu bæ
sung hµng ngµy, ®¶m b¶o sao cho khi ¸p suÊt khÝ b»ng kh«ng, mùc
chÊt láng rót ngang ®¸y bÓ ®iÒu ¸p.
4. Sö dông khÝ.
a) BÕp
- §ãng hÕt cöa ®iÒu chØnh kh«ng khÝ
- Ch©m löa ®−a l¹i gÇn c¸c lç ®èt
- Më hÕt van khÝ
- §Æt nåi lªn bÕp
- §iÒu chØnh van khÝ vµ cöa kh«ng khÝ sao cho khÝ ch¸y t¹o thµnh
tiÕng s× s×, ngän löa xanh ®Òu, kh«ng cã ¸nh vµng vµ cao kho¶ng
25 - 30 cm, ®Çu ngän löa ch¹m ®¸y nåi, kh«ng ®Ó ngän löa trïm
ra ngoµi ®¸y nåi, chÕ ®é ch¸y nh− vËy ®¹t hiÖu suÊt cao nhÊt.
b) §Ìn
- L¾p m¹ng vµo ®Ìn sao cho m¹ng phång ®Òu thµnh mét qu¶ cÇu
rçng. Ch©m löa ®−a l¹i c¹nh m¹ng, tr¸nh ®−a phÝa d−íi v× khãi lµm
bÈn m¹ng.
- Më van khÝ ®Ó cho m¹ng bèc ch¸y nãng tíi khi s¸ng tr¾ng, ®iÒu chØnh
van khÝ vµ kh«ng khÝ sao cho ®Ìn ®¹t ®é s¸ng tèt nhÊt, kh«ng cßn
ngän löa ë ngoµi m¹ng.
- M¹ng sau khi ®· ®èt trë nªn dÔ r¸ch. Tr¸nh rung ®éng, va ch¹m m¹nh
cã thÓ lµm rông hoÆc r¸ch m¹ng.
5. Sö dông b· th¶i.
a) B· th¶i láng cã thÓ móc t−íi c©y hoÆc ®æ vµo ao nu«i c¸.
14
b) §Ó chÕ biÕn ph©n kh«, chøa b· láng vµo mét hè ñ, cho thªm chÊt
®én nh− r¬m r¸c, cá, bÌo, l¸ c©y...vµ che m−a n¾ng, h¹n chÕ tæn thÊt
®¹m.
6. B¶o qu¶n vµ ch¨m sãc.
a) Lu«n lu«n gi÷ Èm líp ®Êt sÐt ë n¾p bÓ ph©n huû b»ng mét líp n−íc
s¹ch ë phÝa trªn. Th−êng xuyªn theo dâi ®Ó ph¸t hiÖn chç x× khÝ, nÕu
cã ph¶i xö lý kÞp thêi.
b) Kh«ng cho n−íc xµ phßng, c¸c lo¹i thuèc trõ s©u, thuèc khö trïng
hoÆc c¸c lo¹i kh¸ng sinh ch¶y vµo bÓ ph©n huû.
c) Kh«ng n¹p qu¸ nhiÒu nguyªn liÖu mét lóc (3- 4 lÇn l−îng n¹p h»ng
ngµy)
d) Kh«ng n¹p qu¸ nhiÒu n−íc (tû lÖ 1- 1,5 lÝt n−íc cho 1kg ph©n)
e) Th−êng xuyªn gi÷ cho bÕp, ®Ìn s¹ch sÏ, kh«ng bÞ t¾c.
f) Ngän löa ch¸y chËp chên, cét n−íc ë ¸p kÕ kh«ng æn ®Þnh lµ ®−êng
èng bÞ t¾c v× ®äng n−íc, cÇn dèc cho n−íc tho¸t ng−îc l¹i bÓ ph©n
huû.
g) ChØ söa ch÷a ®−êng èng khi ¸p suÊt khÝ thÊp.
7. B¶o ®¶m an toµn
a) Phßng chèng ch¸y næ: hçn hîp khÝ sinh häc vµ kh«ng khÝ cã thÓ næ.
§Ó phßng næ cÇn chó ý:
- Kh«ng ®èt trùc tiÕp ë ®Çu èng dÉn khÝ. Khi khÝ bÞ tho¸t ra kh«ng
khÝ do ®−êng dÉn khÝ hoÆc van khÝ bÞ hë (ph¸t hiÖn khi ngöi thÊy
mïi h¨ng) cÇn tr¸nh ®−a ngän löa tíi gÇn n¬i cã khÝ tho¸t ra.
Nhanh chãng t×m n¬i hë ®Ó kh¾c phôc. Qu¹t th«ng khÝ cho khÝ
tho¸t ra ph©n t¸n vµo kh«ng gian.
- Khi ch©m bÕp, ®Ìn, ph¶i ®¶m b¶o ®−a löa tíi gÇn mÆt bÕp hoÆc
m¹ng ®Ìn míi më van khÝ. NÕu lµm ng−îc l¹i khÝ sÏ lan to¶ trong
kh«ng khÝ vµ bïng ch¸y khi gÆp löa, cã thÓ dÉn tíi ho¶ ho¹n hoÆc
báng.
b) Phßng chèng ng¹t.
KhÝ sinh häc kh«ng duy tr× sù sèng nªn cã thÓ g©y ng¹t. Khi söa ch÷a,
lµm vÖ sinh bÓ chÝnh cÇn më n¾p: ®îi cho khÝ thoat hÕt ra, lÊy dÞch ph©n
huû ra khái bÓ, qu¹t th«ng giã cho tho¸ng råi míi ®−a ng−êi xuèng bÓ xö
lý. §¶m b¶o cã thÓ cÊp cøu ®−a ng−êi trong bÓ ra ngoµi nhanh chãng nÕu
bÞ ng¹t.
• M« h×nh thÝ nghiÖm s¶n xuÊt khÝ sinh häc vµ tËn dông b· th¶i KSH t¹i lµng
nghÒ Cao X¸ H¹.
D−íi sù céng t¸c gióp ®ì cña c¸c chuyªn gia cña ViÖn n¨ng l−îng, ®Ò tµi
®· x©y dùng m« h×nh tr×nh diÔn thÝ nghiÖm s¶n xuÊt khÝ sinh häc ë lµng nghÒ
Cao X¸ H¹. M« h×nh ®−îc x©y t¹i gia ®×nh ¤ng TrÞnh Trung Thµnh lµ mét cùu
chiÕn binh thêi chèng Mü. §Æc ®iÓm m« h×nh nh− sau:
- ThiÕt bÞ vßm cÇu x©y b»ng g¹ch n¾p cè ®Þnh.
15
-
ThÓ tÝch ph©n huû cña thiÕt bÞ Vd = 7m3.
Sè nh©n khÈu trong gia ®×nh: 3 ng−êi.
Sè ®Çu lîn nu«i th−êng xuyªn: 20 - 30.
ThiÕt bÞ xö lý toµn bé l−îng ph©n lîn, ph©n ng−êi th¶i ra hµng
ngµy. Dù tÝnh l−îng ph©n ®−a vµo xö lý lµ 1,4kg/®Çu lîn x 25lîn =
35kg/ngµy.
- B· ch¶y ra tõ bÓ ®iÒu ¸p ®−îc th¶i trùc tiÕp ra mét ao dung tÝch 100m3
víi diÖn tÝch bÒ mÆt lµ 100m2. D−íi ao th¶ c¸ trª phi, trªn mÆt ao nu«i
bÌo c¸i phôc vô ch¨n nu«i vµ lµm s¹ch n−íc.
Song song víi viÖc vËn hµnh m« h×nh thiÕt bÞ vßm cÇu x©y b»ng g¹ch n¾p
cè ®Þnh, ®Ò tµi cã theo dâi mét thÝ nghiÖm ®èi chøng t¹i thiÕt bÞ s¶n xuÊt khÝ
sinh häc do gia ®×nh ¤ng NguyÔn Xu©n ChiÕn tù x©y. §Æc ®iÓm c«ng tr×nh
nµy nh− sau:
- ThiÕt bÞ x©y h×nh trô n¾p cè ®Þnh vßm cÇu b»ng com-po-dit.
- X©y theo kinh nghiÖm vµ thiÕt kÕ tù s−u tÇm.
- ThÓ tÝch ph©n huû cña thiÕt bÞ Vd = 7m3.
- Sè nh©n khÈu trong gia ®×nh: 5 ng−êi.
- Sè ®Çu lîn hiÖn cã : 10.
- ThiÕt bÞ xö lý toµn bé l−îng ph©n lîn, ph©n ng−êi th¶i ra hµng
ngµy. Dù tÝnh l−îng ph©n ®−a vµo xö lý lµ 1,4kg/®Çu lîn x 10lîn =
14kg/ngµy
- B· tõ bÓ ®iÒu ¸p ®−îc th¶i trùc tiÕp ra cèng r·nh cña xãm.
Theo ®¸nh gi¸ tõ phÝa chuyªn gia, thiÕt bÞ cña gia ®×nh ¤ng ChiÕn thiÕt
kÕ theo kinh nghiÖm ch¾p v¸ nªn c¸c th«ng sè kh«ng ë møc tèi −u vµ cã mét
vµi chi tiÕt sai quy c¸ch.
ChÕ biÕn ph©n h÷u c¬ tõ chÊt th¶i.
• H−íng dÉn chÕ biÕn ph©n h÷u c¬ tõ ph©n lîn, phÕ th¶i n«ng nghiÖp vµ lµm
nghÒ.
HiÖn nay cã ba c¸ch ñ ph©n chuång ®−îc c«ng nhËn lµ thÝch hîp:
(I. P. MAMCHENCOP [4])
1. ñ t¬i hay cßn gäi lµ ñ nãng:
Trong qu¸ tr×nh ñ ®èng ph©n lu«n ë tr¹ng th¸i t¬i xèp, tho¸ng khÝ, do ®ã
c¸c vi sinh vËt h¸o khÝ ho¹t ®éng rÊt m¹nh lµm cho nhiÖt ®é trong ®èng ph©n
cã lóc nãng lªn ®Õn 600C. Nhê nhiÖt ®é cao nªn c¸c chÊt h÷u c¬ mau môc,
ph©n chãng ®−îc sö dông, c¸c mÇm bÖnh vµ h¹t cá d¹i bÞ tiªu diÖt. C¸ch ñ
theo ph−¬ng ph¸p nµy nh− sau:
- Chän chç ®Êt b»ng ph¼ng, kh« r¸o, nÖn nÒn thËt chÆt ®Ó cho n−íc ph©n
kh«ng thÊm xuèng ®Êt vµ mÊt ®i, nÕu cã nÒn g¹ch hoÆc xim¨ng cµng tèt.
16
- Lãt mét líp chÊt ®én ë d−íi, tèt nhÊt lµ r¬m r¹, c©y cá, bÌo t©y ®· ®−îc
c¾t nhá vµ ph¬i cho bít n−íc. Sau ®ã ®æ mét líp ph©n lîn, ph©n tr©u bß hoÆc
c¸c chÊt th¶i lµm nghÒ nh− l«ng vµ ph©n chã...dµy 20 - 30cm. TiÕp tôc xÕp líp
®én xen kÏ líp ph©n nh−ng kh«ng nÐn chÆt cho ®Õn khi ®èng ph©n cao 1- 1,5
mÐt vµ réng 2 - 3 mÐt lµ võa, chiÒu dµi ®èng ph©n tïy thuéc sè l−îng ph©n
nhiÒu hay Ýt hoÆc tïy nÒn ®Êt. Mçi líp ph©n nªn t−íi n−íc cho võa Èm, t−íi
b»ng n−íc gi¶i hoÆc n−íc ph©n cµng tèt, ®¶m b¶o ®é Èm trong ®èng ph©n
kho¶ng 60 - 75%.
- Trªn cïng r¾c mét líp ®Êt bét máng. PhÝa trªn ®èng ph©n nªn lµm m¸i
che m−a ®Ó ®ì tr«i ph©n vµ mÊt ®¹m. Kho¶ng 20 - 25 ngµy sau khi ñ, ®¶o
ph©n mét lÇn råi vun ®èng ñ l¹i, khi ñ l¹i còng kh«ng nªn nÐn chÆt ®èng ph©n,
®¶o nhiÒu lÇn ph©n sÏ mau môc, nhanh ®−îc sö dông song l−îng ®¹m còng
mÊt ®i nhiÒu h¬n.
2. ñ chÆt hay cßn gäi lµ ñ l¹nh:
Môc ®Ých cña ph−¬ng ph¸p ñ chÆt lµ nh»m h¹n chÕ sù mÊt ®¹m vµ cã thÓ
®Ó ph©n tõ 4 - 6 th¸ng míi ®em sö dông.
C¸ch ñ nµy còng t−¬ng tù nh− c¸ch ñ t¬i, chØ kh¸c lµ nÐn chÆt c¸c líp
ph©n vµ c¸c chÊt ®én ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn yÕm khÝ trong ®èng ph©n, ®èng ph©n ñ
lín h¬n, cao h¬n, cã thÓ dïng Ýt chÊt ®én h¬n. Do ®iÒu kiÖn yÕm khÝ nªn ®èng
ph©n Ýt nãng vµ do ®ã ph©n l©u hoai môc h¬n ñ t¬i. CÇn chó ý mçi líp ph©n
nªn t−íi n−íc cho võa Èm, trªn mçi ®èng nªn c¾m mét sè èng tre cã dïi lç ®Ó
®Þnh kú t−íi n−íc vµo èng tre cho thÊm xuèng c¸c líp ph©n. Cuèi cïng phñ
trªn ®èng ph©n mét líp ®Êt bét máng 5 - 10cm hoÆc tr¸t mét líp bïn máng vµ
lµm m¸i che l¹i.
ñ theo ph−¬ng ph¸p nµy cã thÓ ñ næi hoÆc ñ ch×m. §Ó ñ ch×m ng−êi ta
®µo mét c¸i hè (hè lín hoÆc nhá, s©u hoÆc n«ng lµ tïy l−îng ph©n ta ®Þnh ñ),
nÖn chÆt d−íi ®¸y vµ xung quanh, sau ®ã trén ñ nh− trªn.
3. ñ nöa t¬i, nöa chÆt:
§©y lµ c¸ch ñ kÕt hîp gi÷a ñ t¬i vµ ñ chÆt. Thêi gian ®Çu nªn ñ t¬i ®Ó
ph©n mau môc, sau ®ã ®¶o ph©n lªn vµ vun ®èng, nÐn chÆt cho ®ì mÊt ®¹m
trong qu¸ tr×nh ñ tiÕp theo (ñ chÆt).
ñ theo c¸ch nµy, sau 2 - 3 th¸ng cã thÓ ®em ph©n ra bãn ruéng ®−îc.
Trong mäi c¸ch ñ nªn ñ n¬i r©m m¸t, cã m¸i che m−a n¾ng, xung quanh ®èng
ph©n nªn cã r·nh vµ ®µo mét c¸i hè bªn c¹nh ®Ó chøa n−íc ph©n ch¶y ra (theo
c¸c r·nh), dïng n−íc ®ã t−íi l¹i cho ®èng ph©n sÏ rÊt tèt).
17
Trong ph©n chuång trén ñ, chÊt l©n so víi ®¹m vµ kali cã Ýt h¬n; do ®ã
khi ñ nªn trén thªm ph©n l©n vµo ®Ó t¨ng l−îng l©n trong ph©n. §ång thêi trén
nh− vËy ®¹m trong ph©n chuång ®ì bÞ mÊt h¬n vµ gióp cho mét sè vi sinh vËt
ho¹t ®éng m¹nh h¬n, nhê vËy nã ph©n gi¶i chÊt h÷u c¬ nhanh h¬n. L−îng ñ tõ
20 - 30kg supe l©n víi 1 tÊn ph©n chuång (tû lÖ trén 2- 3%).
• M« h×nh cèng r·nh hîp vÖ sinh vµ tr×nh diÔn chÕ t¹o ph©n h÷u c¬ tõ
cÆn th¶i lµng nghÒ Cao X¸ H¹.
PhÇn lín chÊt th¶i ch¨n nu«i vµ lµm nghÒ cña lµng Cao X¸ H¹
kh«ng ®−îc thu gom hoÆc xö lý. §Ò tµi ®· chän mét nh¸nh cèng r·nh «
nhiÔm ®iÓn h×nh ®Ó x©y dùng tr×nh diÔn gióp bµ con c¶m nhËn ®−îc sù
hîp lý cña viÖc lµm kÝn cèng r·nh vµ thu gom chÊt th¶i.
• Mét sè ®Æc ®iÓm c¸c mÉu ph©n chÕ t¹o tõ cÆn l¾ng n−íc th¶i trªn m«
h×nh thÝ nghiÖm.
B¶ng 4. ThÝ nghiÖm chÕ t¹o ph©n h÷u c¬ tõ cÆn l¾ng n−íc th¶i lµng
nghÒ Cao X¸ H¹. (Xem b¶n h−íng dÉn sö dông EM trang)
TT
MÉu
Thµnh phÇn
1
MÉu 1 -CÆn l¾ng: 75-80%
-BÌo t©y: 20-25%
2
MÉu 2 -CÆn l¾ng: 75-80%
-BÌo t©y: 20-25%
-T−íi dung dÞch EM
thø cÊp 25% vµo bÓ
chøa ph©n
MÉu 3 -CÆn l¾ng: 75-80%
-BÌo t©y: 20-25%
-T−íi dung dÞch EM
thø cÊp 25% vµo bÓ
l¾ng, r·nh th¶i,bÓ
chøa ph©n
3
Thêi
gian ñ
nãng
10
Thêi
gian ñ
nguéi
50
7
43
7
45
18
HiÖn t−îng ban
®Çu
CÆn l¾ng cã mïi
h«i thèi nång nÆc,
gißi bä nhiÒu.
Mïi h«i thèi gi¶m
kh«ng ®¸ng kÓ,
gißi bä cßn nhiÒu.
Mïi h«i thèi ë
r·nh th¶i, bÓ l¾ng,
bÓ
chøa
gi¶m
nhiÒu, gißi bä cßn
Ýt.
4
5
6
MÉu 4 -CÆn l¾ng: 75-80%
BÌo t©y: 20-25%
-T−íi dung dÞch EM
thø cÊp 25% vµo
r·nh th¶i, bÓ l¾ng
-R¾c 2 líp bét
bokashi vµo bÓ chøa
ph©n
MÉu 5 -CÆn l¾ng: 72,577,5%
-BÌo t©y: 20-25%
-Supe l©n: 2,5%
-T−íi dung dÞch EM
thø cÊp 25% vµo
r·nh th¶i, bÓ l¾ng,
bÓ chøa ph©n
7
MÉu 6 -CÆn l¾ng: 50-55%
-BÌo t©y: 20-25%
-§Êt bét: 25%
-T−íi dung dÞch EM
thø cÊp 25% vµo
r·nh th¶i, bÓ l¾ng,
bÓ chøa ph©n
7
30
Mïi h«i thèi cßn
kh«ng ®¸ng kÓ,
gißi bä rÊt Ýt.
Mïi h«i thèi cßn
kh«ng ®¸ng kÓ,
gißi bä Ýt.
13
Mïi h«i thèi cßn
kh«ng ®¸ng kÓ,
gißi bä Ýt
øng dông c«ng nghÖ em trong xö lý n−íc th¶i
vµ chÕ t¹o ph©n h÷u c¬.
• HiÖu qu¶ t¸c dông cña EM.
HiÖn nay ng−êi ta ®· ph¸t hiÖn ®−îc nh÷ng hiÖu qu¶ t¸c dông sau
®©y cña chÕ phÈm EM (Tr−êng §HNN 1 Hµ Néi, 2001 [10]):
- Bæ sung vi sinh vËt cho ®©t
- C¶i thiÖn m«i tr−êng lý, ho¸, sinh cña ®Êt vµ tiªu diÖt t¸c nh©n g©y
bÖnh, s©u h¹i ®Êt.
- Xö lý r¸c th¶i, khö mïi h«i cña r¸c, n−íc th¶i.
- T¨ng n¨ng suÊt, chÊt l−îng c©y trång vËt nu«i.
- T¨ng hiÖu lùc c¸c chÊt h÷u c¬ lµm ph©n bãn.
• H−íng dÉn sö dông EM.
( B¶n h−íng dÉn cña Phßng Khoa häc- Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp 1)
19
- Xem thêm -