Tài liệu Nghiên cứu đánh giá ảnh hưởng của nước biển dâng lên khu vực công ty công nghiệp tàu thủy nam triệu, thành phố hải phòng và đề xuất giải pháp ứng phó

I HỌ QU TRUN T MN N CỨU T GI H N I N U NV M TRƢỜN ------------------------------------- VŨ T Ị HỒNG VÂN NGHIÊN CỨU ĐÁN Á ẢN ƢỞNG CỦA NƢỚC BIỂN DÂNG LÊN KHU VỰC CÔNG TY CÔNG NGHIỆP TÀU THỦY NAM TRIỆU, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG V ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP ỨNG PHÓ LUẬN VĂN T ẠC SỸ KHOA HỌC M N i n m 2014 TRƢỜNG I HỌ QU TRUN T MN N CỨU T GI H N I N U NV M TRƢỜN ********* VŨ T Ị ỒN V N NGHIÊN CỨU ĐÁN Á ẢN ƢỞNG CỦA NƢỚC BIỂN DÂNG LÊN KHU VỰC CÔNG TY CÔNG NGHIỆP TÀU THỦY NAM TRIỆU, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG V ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP ỨNG PHÓ Chuyên ng nh: Môi trƣờng trong phát triển bền vững (Chƣơng trình đ o tạo thí điểm) LUẬN VĂN T ẠC SỸ K OA N ƢỜ ƢỚN ỌC M DẪN K OA n i n m 2014 TRƢỜN ỌC:TS Võ Thanh Sơn LỜ CẢM ƠN ờ Tổng công ty Công nghi p tàu th y Nam Tri u, các b t om u ki tôi hoàn thành lu Tôi xin chân thành c t om . y giáo, cô giáo, cán bộ c a Trung tâm Nghiên cứu Tài nguyên và Môi trình h c t p t è ồng nghi ờ t ki n thức cho tôi trong quá ũ è ộng viên u ki n thu n l i giúp tôi hoàn thành lu Xin chân thành c ! Hà Nội, ngày tháng 201 TÁC GIẢ LUẬN VĂN Vũ Thị Hồng Vân i LỜ CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực, không sử dụng số liệu của tác giả khác khi chƣa đƣợc công bố hoặc chƣa đƣợc sự đồng ý. Những kết quả nghiên cứu của tác giả chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ một công trình nào khác. Hà Nội, ngày tháng 201 TÁC GIẢ LUẬN VĂN Vũ Thị Hồng Vân ii MỤ LỤ LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................1 LỜI CAM O N ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT...................................................................................v DANH MỤC BẢNG ................................................................................................. vi DANH MỤC HÌNH ................................................................................................. vii MỞ ẦU .....................................................................................................................1 HƢƠNG I: TỔNG QUAN VỀ VẤN Ề NGHIÊN CỨU .......................................4 1.1. Tổng quan về biến đổi khí hậu và nƣớc biển dâng .......................................... 4 1.1.1. ác định nghĩa, khái niệm ............................................................................ 4 1.1.2 Các nghiên cứu liên quan đến ứng phó với biến đổi khí hậu và giảm nhẹ thiên tai. .................................................................................................................. 5 1.2. Tác động của biến đổi khí hậu, nƣớc biển dâng tại Việt Nam ........................ 9 1.2.1 Biểu hiện của biến đổi khí hậu tại Việt Nam ................................................. 9 1.2.2. Tác động của nƣớc biển dâng ..................................................................... 11 1.3. Hoạt động thích ứng và ứng phó với biến đổi khí hậu hiện nay tại Việt Nam14 1.3.1 Các kịch bản Biến đổi khí hậu và nƣớc biển dâng cho Việt Nam ............... 14 1.3.2 Các chính sách, quy định hiện hành về ứng phó biến đổi khí hậu và nƣớc biển dâng ............................................................................................................... 20 1.3.3 Các nghiên cứu về các điển hình và bài học kinh nghiệm........................... 23 1.4. Các nghiên cứu của nƣớc ngoài về biến đổi khí hậu và nƣớc biển dâng liên quan đến ngành công nghiệp tàu thủy .................................................................. 27 1.5 Tổng quan về ngành công nghiệp tàu thủy và vấn đề nghiên cứu.................. 29 1.5.1 Ngành công nghiệp tàu thủy tại Việt Nam .................................................. 29 1.5.2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ..................................................................... 30 1.5.3. Tổng quan về khu vực nghiên cứu.............................................................. 35 HƢƠNG 2: ỊA IỂM, THỜI GIAN, PH M VI, I TƢỢNG, PHƢƠNG PHÁP LUẬN V PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN ỨU ..............................................40 2.1. Phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu .................................................................. 40 2.2. Phƣơng pháp luận .......................................................................................... 47 2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................... 48 iii 2.3.1. Phƣơng pháp tổng hợp và kế thừa tài liệu .................................................. 48 2.3.2. Phƣơng pháp điều tra - phỏng vấn .............................................................. 49 2.3.3. Ứng dụng GIS (Bản đồ số hóa, phần mềm Arc GIS) ................................. 51 2.3.4. Lƣợng giá thiệt hại ...................................................................................... 53 HƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................................................................54 3.1 ác tác động do biến đổi khí hậu, nƣớc biển dâng và các hiện tƣợng thời tiết cực đoan gây ra đối với các cơ sở đóng tàu .......................................................... 54 3.2. ánh giá cơ sở hạ tầng của Công ty CNTT Nam Triệu dễ bị tổn thƣơng hoặc nhạy cảm với nƣớc biển dâng ...................................................................... 63 3.3. Xây dựng cơ sở dữ liệu tính toán gia tăng ngập lụt tác động lên mặt bằng ông ty óng tàu Nam Triệu ............................................................................... 69 3.4. ánh giá mức độ ngập lụt cho từng kịch bản nƣớc biển dâng ...................... 71 3.5. ánh giá về các kịch bản và so sánh thảo luận………………………..........77 3.6. ề xuất giải pháp ứng phó và biện pháp khắc phục ...................................... 79 KẾT LUẬN ...............................................................................................................86 iv DAN MỤC C Ữ V ẾT TẮT STT CHỮ VIẾT TẮT NỘI DUNG 1 ADB 2 B KH & NBD 3 Bộ TNMT 4 CNTT 5 CTMTQG 6 DEM Mô hình số độ cao 7 GDP Thu nhập bình quân ngƣời 8 IPCC Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu thế giới 9 NASICO 10 TKNL 11 Viện KHKTTV&MT 12 VINASHIN 13 UNDP 14 WB Ngân hàng phát triển Châu Á Biến đổi khí hậu và nƣớc biển dâng BộTài nguyên và Môi trƣờng Công nghiệp tàu thủy hƣơng trình mục tiêu quốc gia Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy Nam Triệu Tiết kiệm năng lƣợng Viện khoa học khí tƣợng thủy văn và môi trƣờng Tập đoàn công nghiệp tàu thủy Việt nam hƣơng trình môi trƣờng của Liên hợp Quốc Ngân hàng thế giới v D NH MỤ BẢNG Bảng 1.1: Lịch sử các cơn bão nhiệt đới gây thiệt hại ở đồng bằng sông Hồng trong giai đoạn 1990 – 2008……………………………………………………………...12 Bảng 1.2: Mức thay đổi lƣợng mƣa, nhiệt độ trung bình so với thời kỳ 1980 – 1999 theo kịch bản trung bình B2 của Thành phố Hải Phòng theo kịch bản biến đổi khí hậu và nƣớc biển dâng 2012 .....................................................................................17 Bảng 2.1: ác đối tƣợng phỏng vấn.......................................................................... 50 Bảng 3.1: Thống kê thiệt hại do thời tiết cực đoan những năm gần đây tại các công ty đóng tàu tại khu vực Hải Phòng ............................................................................ 61 Bảng 3.2: Giá trị mực nƣớc cực trị (cm) theo các hồi kỳ khác nhau vào thời điểm hiện tại và vào năm 2100 tại khu vực Hải Phòng………………………………….63 Bảng 3.3: Mực nƣớc cực trị theo 3 kịch bản .............................................................63 Bảng 3.4: Hệ thống các công trình của Công ty Công nghiệp tàu thủy Nam Triệu .64 Bảng 3.5: Kết quả của phỏng vấn .............................................................................67 Bảng 3.6: ơ sở hạ tầng của công ty nhạy cảm với nƣớc biển dâng .......................68 Bảng 3.7: Các kịch bản nƣớc biển dâng lựa chọn .....................................................70 Bảng 3.8: Mực nƣớc cực trị theo kịch bản tại Hải Phòng .........................................71 Bảng 3.9: ánh giá chi phí khắc phậu hậu quả của ngập lụt đối với các hạng mục công trình theo kịch bản 1 .........................................................................................73 Bảng 3.10: ánh giá chi phí khắc phậu hậu quả của ngập lụt đối với các hạng mục công trìnhtheo kịch bản 2 ..........................................................................................75 Bảng 3.11: ánh giá chi phí khắc phậu hậu quả của ngập lụt đối với các hạng mục công trình theo kịch bản 3 .........................................................................................76 Bảng 3.12 ánh giá thiệt hại do ngập lụt đối với Công ty Công nghiệp tàu thủy Nam Triệu……………………………………………………………………….....77 vi D NH MỤ HÌNH Hình 1.1: Quỹ đạo của bão ở Tây Bắc Thái Bình Dƣơng .........................................10 Hình 1.2: Diễn biến của mực nƣớc biển tại Trạm hải văn Hòn Dấu ........................11 Hình 1.3: Tổng % và tổng chi phí thiệt hại ƣớc tính cho 1m nƣớc biển dâng theo tỉnh và vùng. ..............................................................................................................12 Hình 1.4. Miền tính và sản phẩm mô phỏng nhiệt độ trung bình năm (o ), lƣợng mƣa năm (mm) của mô hình PRECIS cho khu vực VN vào cuối thế kỷ 21 ............15 Hình 1.5: Kịch bản nƣớc biển dâng 2012: Bản đồ nguy cơ ngập lụt của ồng bằng sông Hồng – Quảng Ninh ứng với mực nƣớc biển dâng ..........................................19 Hình 2.1 : Khu vực nhà máy đóng tàu Nam Triệu ....................................................42 Hình 3.1: Bão gây ngập úng ụ khô ở Công ty CNTT Dung Quất năm 2009............57 Hình 3.2: Triều cƣờng gây ngập lụt tại ông ty NTT Sài Gòn năm 2010 .............60 Hình 3.3: Mực nƣớc cao nhất năm tại trạm Hòn Dấu (1960 – 2007)......................62 Hình 3.4: Hình ảnh mặt bằng Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy Nam Triệu........65 Hình 3.5: Quy trình đóng mới một con tàu ...............................................................66 Hình 3.6: Mực nƣớc cao nhất năm tại trạm Hòn Dấu tính theo tần suất Gumbell...70 Hình 3.7: Kịch bản ngập lụt ứng với mực nƣớc cực trị 256 cm ...............................72 Hình 3.8: Kịch bản ngập lụt ứng với mực nƣớc cực trị 286 cm ...............................74 Hình 3.9: Kịch bản ngập lụt ứng với mực nƣớc cực trị 331 cm ...............................76 vii MỞ ĐẦU Biến đổi khí hậu (B KH) đang diễn ra trên quy mô toàn cầu với tốc độ ngày càng gia tăng. Nguyên nhân của B KH chủ yếu là sự tăng lên của nồng độ các “khí nhà kính” trong bầu khí quyển do các hoạt động của con ngƣời. Biểu hiện chính của B KH là sự tăng lên của nhiệt độ toàn cầu. Các biểu hiện khác là sự dâng lên của mực nƣớc biển, sự thay đổi trong phân bố nhiệt độ, lƣợng mƣa trên phạm vi toàn cầu, sự xuất hiện nhiều hơn của các hiện tƣợng thời tiết đặc biệt nhƣ giông, sét, sự thay đổi về thời gian xuất hiện, cƣờng độ và quỹ đạo của các cơn bão. Một trong những hậu quả nguy hiểm nhất của B KH là sự dâng cao của mực nƣớc đại dƣơng toàn thế giới. Nguyên nhân chủ yếu của hiện tƣợng này là do tan băng tại hai vùng cực và sự dãn nở nhiệt của khối nƣớc đại dƣơng. Theo IP (2007) mực nƣớc biển trung bình toàn cầu đã tăng với tỷ lệ trung bình 1.8 mm/năm trong thời kỳ 1961 – 2003 và 3.1mm/năm trong thời kỳ từ 1993-2003. Ở nƣớc ta, các kết quả tính toán theo số liệu vệ tinh giai đoạn 1993-2008 của Viện Khoa học Khí tƣợng Thuỷ văn và Môi trƣờng cho thấy tốc độ dâng của mực nƣớc biển tại một số trạm của Việt Nam là 3mm/năm. Việt Nam đƣợc đánh giá là một trong số ít các quốc gia bị ảnh hƣởng nặng nề của biến đổi khí hậu. Với địa hình có bờ biển chạy dài dọc theo chiều đất nƣớc, các đô thị, ngành kinh tế mũi nhọn hầu hết đều nằm ở các khu vực ven biển là khu vực đang chịu rất nhiều ảnh hƣởng của hoạt động con ngƣời nhƣ xói lở, lún đất, mất rừng ngập mặn ven biển, suy thoái môi trƣờng, chịu tác động trực tiếp của biển nhƣ sóng, gió, bão. Nƣớc biển dâng không chỉ làm gia tăng ngập lụt và xói lở, mực nƣớc biển dâng cao cũng làm tăng mức độ xâm nhập mặn vào cả nƣớc mặt và nƣớc ngầm. Mực nƣớc biển dâng nghiên cứu trong đề tài này là mực nƣớc biển cực trị: là mực nƣớc cực trị do bão là kết quả tổng hợp của các cực trị nƣớc dâng bão, mực nƣớc tĩnh (triều + nƣớc biển dâng) và nƣớc dâng sóng. 1 Tài liệu tham khảo Tài liệu tiếng Việt 1. Ban chấp hành Trung ƣơng ảng (2013), Nghị quyết Trung ƣơng 7 về biến đổi khí hậu, tài nguyên và môi trƣờng (số 24-NQ/TW) ngày 3 tháng 6 năm 2013 của Ban chấp hành trung ƣơng ảng 2. Bộ Giao thông vận tải giai đoạn (2011). Kế hoạch hành động ứng phó với biến đổi khí hậu của Bộ Giao thông vận tải giai đoạn 2011 – 2015 (199/Q -BGTVT ngày 26 tháng 1 năm 2011) 3. Bộ Tài nguyên và môi trƣờng (2003) Thông báo đầu tiên của Việt Nam cho Công ƣớc khung của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu, Bộ TNMT,2003). 4. Bộ Tài nguyên và môi trƣờng (2008), hƣơng trình mục tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu, 5. Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng, hƣơng trình phát triển Liên Hiệp Quốc (2008), Tài liệu Hội nghị về Biến đổi khí hậu toàn cầu và giải pháp ứng phó của Việt Nam 6. Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng (2010). Kế hoạch hành động ứng phó với biến đổi khí hậu của Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng giai đoạn 2011 – 2015 (2418/Q BTNMT ngày 20 tháng 12 năm 2010) 7. Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng (2009). Kịch bản Biến đổi khí hậu và nƣớc biển dâng cho Việt Nam năm 2009 8. Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng (2012). Kịch bản Biến đổi khí hậu và nƣớc biển dâng cho Việt Nam năm 2011 9. CARE (2011). Sổ tay phòng ngừa giảm nhẹ ảnh hƣởng của lũ và bão dành cho cộng đồng. Nhà xuất bản Văn hóa – Thông tin. 32 trang. 10. IEM (2012) Tác động của biến đổi khí hậu tới tăng trƣởng và phát triển kinh tế ở Việt Nam. Nhà xuất bản Thống kê 11. DRAGON. Phƣơng pháp lồng ghép biến đổi khí hậu vào kế hoạch phát triển kinh tế xã hội địa phƣơng 12. inh Văn Ƣu (2010), ánh giá biến động mực nƣớc biển cực trị do ảnh hƣởng của biến đổi khí hậu phục vụ chiến lƣợc kinh tế biển, KC 09 23/06-10 88 13. ICA, Tác động của biến đổi khí hậu và các giải pháp thích ứng an toàn sinh học cho nuôi trồng thủy sản tại miền Bắc Việt Nam. 14. J NI (2011), Phƣơng châm bốn tại chỗ trong phòng, chống thiên tai: Nội dung cơ bản và thực tiễn áp dụng. Dự án vận động chính sách phòng chống thiên tai dựa vào cộng đồng (JANI). 15. MARD+FAO (2012), Tài liệu kỹ thuật : Quản lý rủi ro thiên tai và thích ứng với biến đổi khí hậu. Dự án Nâng cao năng lực thể chế và quản lý rủi ro thiên tai tại Việt Nam, đặc biệt các rủi ro liên quan đến biến đổi khí hậu. 16. MPI (2012), Việt Nam: Một số điển hình phát triển bền vững. Báo cáo tại Hội nghị cấp cao của Liên Hợp quốc về Phát triển bền vững (Rio+20). Hà Nội, tháng 5 năm 2012. 53 trang. 17. Nguyễn Quốc Việt (2005), Tài liệu phục vụ khoá đào tạo về GIS. Dự án hỗ trợ các khu bảo tồn biển Việt Nam 18. Nguyễn Thành Vinh, Nguyễn Hữu Tới (2013) quy ho ù ộng c a bi ổi khí h u t i ển Vi t Nam, vanhoahoc, http://www.vanhoahoc.vn/nghien-cuu/van-hoa-viet-nam/van-hoa-ung-xu-voi-moitruong-tu-nhien/2365-nguyen-thanh-vinh-nguyen-huu-toi-tac-dong-cua-bien-doikhi-hau-den-vung-ven-bien-viet-nam.htm 19. Nguyễn Xuân Hiển (2013), Nghiên cứu nƣớc dâng do bão có tính đến ảnh hƣởng của sóng và áp dụng cho vùng biển Hải Phòng 20. Quốc Hội nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2013), Luật Phòng chống thiên tai 2013 21. Quốc Hội nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2014), Luật Bảo vệ môi trƣờng 22. Tập đoàn công nghiệp tảu thủy Việt Nam (2010), ánh giá tác động và xây dựng giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu, nƣớc biển dâng đối với hệ thống các công trình của ngành công nghiệp tàu thủy Việt Nam 89 23. Tập đoàn công nghiệp tảu thủy Việt Nam (2010) Xây dựng và nhân rộng mô hình thí điểm về quản lý năng lƣợng, kiểm toán chi tiết và thực hiện một số giải pháp tiết kiệm năng lƣợng mẫu tại một số công ty đóng tàu 24. Thủ tƣớng Chính phủ nƣớc Công hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2007) Chiến lƣợc quốc gia phòng, chống và giảm nhẹ thiên tai đến năm 2020 (172/2007/Q TTg ngày ngày 16 tháng 11 năm 2007) 25. Thủ tƣớng Chính phủ nƣớc Công hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2011), Chiến lƣợc quốc gia về biến đổi khí hậu (2139/Q -TTg ngày 05 tháng 12 năm 2011) 26. Thủ tƣớng Chính phủ nƣớc Công hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2012), Chiến lƣợc Phát triển bền vững Việt Nam giai đoạn 2011-2020 (432/Q -TTg ngày 12 tháng 4 năm 2012) 27. Thủ tƣớng chính phủ nƣớc Công hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2009) Quyết định 1448/Q -TTg ngày 16/9/2009 Quyết định phê duyệt điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng Thành phố Hải Phòng đến 2025 tầm nhìn 2050. 28. Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy Nam Triệu (2009) Hồ sơ năng lực 29. Viện Khoa học Khí tƣợng thủy văn và môi trƣờng, SEA START, Trung tâm Hadley (2008) Kịch bản biến đổi khí hậu cho khu vực Việt Nam 30. Viện Khoa học Khí tƣợng thủy văn và môi trƣờng (2009), Báo cáo ác kịch bản biến đổi khí hậu và nƣớc biển dâng. 31. Viện Khoa học Khí tƣợng thủy văn và Môi trƣờng (2011), ánh giá tác động của biến đổi khí hậu và xác định các giải pháp thích ứng. Nhà xuất bản Tài nguyên – Môi trƣờng và Bản đồ Việt Nam 32. Viện Khoa học Khí tƣợng thủy văn (2010) Biến đổi khí hậu và tác động ở Việt Nam,; Nhà xuất bản Khoa học và kỹ thuật 33. Viện Nghiên cứu quản lý biển và hải đảo (2009), Nghiên cứu các tác động của biến đổi khí hậu và mực nƣớc biển dâng và các giải pháp thích ứng – thí điểm tại 01 xã thuộc Thành phố Hải Phòng. 90 34. Báo kinh tế Việt Nam (2013) Khu d trữ sinh quyển Cát Bà tổ n ổi khí h u VEN http://ven.vn/khu-du-tru-sinh-quyen-cat-ba-ton-thuong-vi- bien-doi-khi-hau_t77c545n36090tn.aspx 35. Trang thông tin Thành phố Hải phòng http://haiphong.gov.vn/Portal/Content.aspx?Organization=UBNDTP&MenuID=451 8 36. Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy Nam Triệu http://www.nasico.com.vn/home/index.php?option=com_content&view=article&id =164&Itemid=107&lang=vi Tài liệu tiếng Anh 37. IP , “Fourth ssessment Report of the Intergovernmental Panel on hange”, WGI “The Physical Science of Vulnerability”; WGIII “ Mitigation of limate ”; WGII “Impacts, Adaptation & ”, 2007 38. OECD (2010), Environmental and climate change issues in the shipbuiding industry 39.The Korea Shipbuilders’ ssociation (2011) “ limate change & Shipbilders” 91 VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ !