Tài liệu Nghiên cứu chất lƣợng sản phẩm du lịch biển sầm sơn

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN TRỊNH THỊ TUYẾT NGHIÊN CứU CHẤT LƢỢNG SẢN PHẨM DU LỊCH BIỂN SẦM SƠN LUẬN VĂN THẠC SĨ DU LỊCH Hà Nội - 2017 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN TRỊNH THỊ TUYẾT NGHIÊN CứU CHẤT LƢỢNG SẢN PHẨM DU LỊCH BIỂN SẦM SƠN Chuyên ngành: Du lịch (Chƣơng trình đào tạo thí điểm) LUẬN VĂN THẠC SĨ DU LỊCH Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. TRẦN THỊ MAI HOA Hà Nội - 2017 LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành Luận văn Thạc sĩ, cùng với sự nỗ lực của bản thân, với tất cả tình cảm của mình học viên xin gửi lời cảm ơn chân thành, sâu sắc tới TS Trần Thị Mai Hoa - giảng viên trường Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội đã dành nhiều thời gian đồng hành, hướng dẫn tận tình trong suốt quá trình nghiên cứu để học viên hoàn thành luận văn này. Học viên xin kính gửi lòng biết ơn chân thành tới Ban giám hiệu, Phòng Đào tạo sau đại học, Ban chủ nhiệm khoa và quý thầy, cô giáo khoa Du lịch học, trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi nhất cho học viên học tập và hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn Ủy ban nhân dân Thị xã Sầm Sơn đã cung cấp cho học viên những tài liệu quý báu phục vụ cho công việc nghiên cứu đề tài. Qua đây học viên cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới gia đình, bạn bè – những người đã luôn sát cánh động viên và tiếp thêm động lực để học viên hoàn thành được luận văn. Mặc dù đã rất cố gắng, nhưng do thời gian và điều kiện còn hạn chế, chắc chắn luận văn của học viên còn nhiều thiếu sót. Kính mong nhận được sự đóng góp ý kiến của quý thầy, cô và các bạn để luận văn của học viên được hoàn thiện hơn! Học viên xin chân thành cảm ơn! Học viên Trịnh Thị Tuyết MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài...................................................................................... 1 2. Lịch sử nghiên cứu ................................................................................. 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................ 6 5. Phƣơng pháp nghiên cứu ....................................................................... 7 6. Bố cục của luận văn ................................................................................ 8 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN LIÊN QUAN ĐẾN CHẤT LƢỢNG SẢN PHẨM DU LỊCH BIỂN ............................................ 9 1.1. Du lịch biển: Khái niệm, phân loại, đặc điểm ... Error! Bookmark not defined. 1.1.1. Khái niệm du lịch biển .................... Error! Bookmark not defined. 1.1.2. Chất lượng sản phẩm du lịch biển: một số vấn đề lý luận ....... 16 1.1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm du lịch biển . 18 1.1.4. Lưu ý khi nghiên cứu chất lượng sản phẩm du lịch biển ........ 19 1.2. Đánh giá chất lƣợng sản phẩm du lịch nghỉ dƣỡng, tắm biển ...... 20 1.2.1. Căn cứ đánh giá .......................................................................... 20 1.2.2. Phương pháp đánh giá ............................................................... 21 1.2.3. Nội dung đánh giá....................................................................... 22 1.2.4. Các tiêu chí đánh giá .................................................................. 22 Tiểu kết chƣơng 1 ..................................................................................... 27 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG CHẤT LƢỢNG SẢN PHẨM DU LỊCH BIỂN Ở SẦM SƠN ........................................................................................ 28 2.1. Khái quát về du lịch Sầm Sơn .......................................................... 28 2.1.1. Tài nguyên du lịch ...................................................................... 28 2.1.2. Điều kiện về kinh tế - xã hội ....................................................... 31 2.1.3. Hiện trạng quản lý và kinh doanh du lịch Sầm Sơn ................. 33 2.1.4. Hiện trạng lao động trong lĩnh vực du lịch ở Sầm Sơn ............ 35 2.2. Sản phẩm du lịch nghỉ dƣỡng, tắm biển ở Sầm Sơn ...................... 36 2.3. Đánh giá chất lƣợng sản phẩm du lịch nghỉ dƣỡng biển ở Sầm Sơn . 41 2.4. Nhận xét chung .................................................................................. 49 2.4.1. Điểm mạnh ................................................................................... 49 2.4.2. Hạn chế và những nguyên nhân .................................................. 51 Tiểu kết chƣơng 2 ..................................................................................... 55 Chƣơng 3. KIẾN NGHỊ, GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG SẢN PHẨM DU LỊCH BIỂN Ở SẦM SƠN ........................................................ 57 3.1. Căn cứ đề xuất giải pháp .................................................................. 57 3.1.1. Định hướng phát triển du lịch của Sầm Sơn đến năm 2020 ........ 57 3.1.2. Định hướng nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch ................... 61 3.2. Các giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng sản phẩm du lịch biển ở Sầm Sơn ..................................................................................................... 62 3.2.1. Giải pháp bảo tồn các giá trị của tài nguyên du lịch ở Sầm Sơn 63 3.2.2. Giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch ở Sầm Sơn ........ 64 3.3. Một số kiến nghị................................................................................. 70 3.3.1. Kiến nghị đối với cơ quan quản lý địa phương ........................... 70 3.3.2. Kiến nghị đối với người dân địa phương ..................................... 71 KẾT LUẬN .................................................................................................... 72 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 75 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 79 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT GDP Gross domestic product (Tổng sản phẩm quốc nội) ISO International Organization for Standardization (Tổ chức tiêu chuẩn hóa quốc tế) TW Trung ương UBMTTQ Ủy ban Mặt trận Tổ quốc UBND Ủy ban nhân dân DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Tiêu chí đánh giá nhóm yếu tố tài nguyên du lịch………………..23 Bảng 1.2. Tiêu chí đánh giá nhóm yếu tố dịch vụ du lịch…………………23 Bảng 1.3. Tiêu chí đánh giá nhóm yếu tố hàng hóa……………………….24 Bảng 1.4. Bậc đánh giá và điểm đánh giá………………………………….24 Bảng 1.5. Thang điểm đánh giá cho sản phẩm du lịch biển……………….25 Bảng 1.6. Các mức đánh giá chất lượng của sản phẩm du lịch biển……….26 Bảng 2.1. Lượng khách du lịch nội địa đến Sầm Sơn giai đoạn 2008 – 2016………………………………………………………………………..33 Bảng 2.2. Doanh thu từ ngành du lịch của Thị xã Sầm Sơn giai đoạn 2008 – 2016……………………………………………………………………….34 Bảng 2.3. Xác định tỷ lệ phiếu điều tra theo phân hạng cơ sở lưu trú……43 Bảng 2.4. Đánh giá của khách du lịch về từng yếu tố trong nhóm tài nguyên du lịch của sản phẩm du lịch nghỉ dưỡng, tắm biển ở Sầm Sơn………….43 Bảng 2.5. Đánh giá của du khách về các dịch vụ của sản phẩm du lịch nghỉ dưỡng, tắm biển ở Sầm Sơn……………………………………………….45 Bảng 2.6. Đánh giá của khách du lịch về các yếu tố nhóm hàng hóa du lịch của sản phẩm du lịch nghỉ dưỡng, tắm biển Sầm Sơn…………………….47 Bảng 2.7. Tổng hợp điểm đánh giá các yếu tố…………………………….48 DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Yếu tố cung du lịch………………………………………………11 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam, với đường bờ biển kéo dài là một lợi thế rất lớn cho phát triển du lịch nói riêng và các ngành kinh tế khác nói chung. Đến thập kỉ 70 của thế kỷ XX, du lịch biển đã trở thành một loại hình du lịch hấp dẫn với nhiều du khách. Khách du lịch đi biển không dừng lại ở việc tắm biển, chiêm ngưỡng cảnh quan sinh thái biển mà còn tham gia tìm hiểu, khám phá những sinh vật biển, những kiến tạo, kỳ quan thiên nhiên dưới đáy biển, đại dương và tri giác môi trường dưới nước và các hoạt động thể thao bãi biển… Để khai thác tốt nguồn lợi tài nguyên du lịch biển sẵn có đó, mỗi địa phương cần chú ý phát triển sản phẩm du lịch vì sản phẩm du lịch có vai trò, ý nghĩa to lớn đối với sự phát triển du lịch của địa phương. Có thể nói, sản phẩm du lịch là hiện thân của tài nguyên du lịch của mỗi địa phương, được coi là yếu tố cốt lõi thu hút khách du lịch. Địa phương muốn thu hút khách du lịch phải tạo ra những sản phẩm du lịch phù hợp, đáp ứng được nhu cầu của khách. Tuy nhiên, sản phẩm du lịch và sản phẩm du lịch biển nói riêng không dễ để kiểm soát chất lượng vì nó phụ thuộc vào rất nhiều nhân tố chủ quan và khách quan. Do vậy, để xây dựng phương án phát triển sản phẩm du lịch phù hợp rất cần những nghiên cứu khoa học về chất lượng sản phẩm du lịch ở từng địa phương. Bãi biển Sầm Sơn (Thanh Hoá) được du khách gần xa biết đến với những bãi cát trắng mịn, trải dài, nước biển trong xanh, phong cảnh hùng vĩ và thơ mộng, rất phù hợp cho các hoạt động du lịch tắm biển và nghỉ dưỡng. Hoạt động du lịch ở thị xã Sầm Sơn có lịch sử hình thành và phát triển hơn một trăm năm. Du lịch đã gặt hái được những thành tựu to lớn như thu hút lượng khách đông đảo (năm 2015 là 5.6 triệu lượt khách), đem lại doanh thu 1 cao (năm 2015 là 2.200 tỷ đồng), đóng góp phần quan trọng vào nền kinh tế địa phương, cải thiện đáng kể đời sống người dân..... Bên cạnh những thành tựu đó, hoạt động du lịch nơi đây vẫn còn tồn tại nhiều điểm yếu. Đó là những bất cập trong quy hoạch du lịch, chưa khai thác tối ưu nguồn tài nguyên du lịch để tạo ra các sản phẩm du lịch đặc trưng, sản phẩm du lịch biển còn nghèo nàn và chưa hấp dẫn, nhận thức của người kinh doanh du lịch và người dân nhìn chung còn thấp, tình trạng “chặt chém”, “chèo kéo” du khách, lừa đảo thậm chí là hành hung khách du lịch vẫn diễn ra, môi trường bị ô nhiễm… Tuy nhiên, một vấn đề nhức nhối và nổi cộm của du lịch Sầm Sơn chính là chất lượng sản phẩm du lịch. Làm sao để nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch biển của Sầm Sơn là một nhu cầu cấp bách và bức thiết. Trên cơ sở thực tiễn và lý luận đó, tác giả lựa chọn đề tài “Nghiên cứu chất lượng sản phẩm du lịch biển Sầm Sơn” nhằm đánh giá một cách khoa học chất lượng sản phẩm du lịch biển và đề xuất các giải pháp để nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch biển ở thị xã giàu tài nguyên du lịch này. 2. Lịch sử nghiên cứu Những vấn đề về sản phẩm du lịch và chất lượng sản phẩm du lịch đã được các học giả, các nhà hoạch định chính sách trên thế giới nói chung và ở Việt Nam nói riêng quan tâm nghiên cứu dưới nhiều góc độ khác nhau. Tuy nhiên, sản phẩm du lịch biển và chất lượng sản phẩm du lịch biển nói chung và điểm đến Sầm Sơn nói riêng là vấn đề chưa được nghiên cứu nhiều. Nghiên cứu về du lịch biển và chất lượng sản phẩm du lịch biển Du lịch biển đã trở thành một mảng nghiên cứu được quan tâm từ lâu. Trên thế giới cũng như ở Việt Nam đã có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này. Cụ thể, du lịch biển đảo của Việt Nam được đề cập nhiều trong các đề tài cấp Bộ của Tổng cục Du lịch, các viện nghiên cứu như đề tài “Điều kiện kinh tế - xã hội – nhân văn vùng ven biển Việt Nam” của Viện Khoa học Xã hội Việt Nam (2005). Trong các nghiên cứu này, du lịch biển thường được 2 nhìn ở chiều rộng, là một bộ phận quan trọng trong nền kinh tế, góp phần phát triển bền vững kinh tế xã hội vùng ven biển Việt Nam. Một số luận văn Thạc sĩ đã đề cập tới du lịch biển, các sản phẩm du lịch biển của Việt Nam như Mai Hiên (2007) với “Tài nguyên du lịch biển Việt Nam cho phát triển du lịch nghỉ dưỡng” trình bày khái quát về biển và tài nguyên biển Việt Nam, Trần Thị Kim Ánh (2010) với “Nghiên cứu phát triển Du lịch biển Đà Nẵng”, “Nghiên cứu khai thác tài nguyên du lịch dải ven biển tỉnh Bình Thuận” của Nguyễn Thị Thuý Ngân (2013).Những công trình này đã trình bày nhiều vấn đề lý luận về du lịch biển, tài nguyên du lịch vùng ven biển (đặc điểm, điều kiện khai thác, tiêu chí đánh giá tài nguyên) và chỉ ra thực trạng khai thác tài nguyên ven biển ở các địa phương trong cả nước như Bình Thuận, Đà Nẵng. Đây là nguồn tham khảo hữu ích về các lý thuyết của du lịch vùng ven biển. Nghiên cứu về chất lượng sản phẩm du lịch biển có bài viết của PGS.TS Nguyễn Anh Tuấn (2014) về “Nâng cao chất lượng và đa dạng hoá sản phẩm du lịch biển”. Bài viết đã chỉ ra những sản phẩm du lịch ở các bãi biển nổi tiếng của Việt Nam, đặc biệt là những bãi biển ở miền Trung, có sự so sánh với một số quốc gia châu Á như Thái Lan, Inđônêsia,.... Bài viết đã đưa ra những giải pháp góp phần nâng cao chất lượng và đa dạng hoá sản phẩm du lịch biển Việt Nam.Nhóm công trình nghiên cứu về sản phẩm du lịch biển đảo và chất lượng sản phẩm du lịch có thể kể đến đề tài “Phát triển sản phẩm du lịch biển Côn Đảo theo hướng bền vững” (Phạm Ngọc Thuỳ, 2013), hay“Nghiên cứu chất lượng dịch vụ du lịch tại Cát Bà cho khách du lịch nội địa” (Phạm Thị Vân Anh, 2009). Các công trình này đã vận dụng những nghiên cứu lý luận như khái niệm, yếu tố cấu thành sản phẩm du lịch biển, vị trí, vai trò của các đối tượng tham gia vào quá trình xây dựng sản phẩm du lịch biển, các tính chất của sản phẩm du lịch biển và các dạng thức của sản phẩm du lịch biển. Đặc biệt, công trình của tác giả Phạm Thị Vân Anh đã đi sâu nghiên cứu về chất lượng dịch vụ du lịch, khai thác các yếu tố ảnh hưởng, các 3 phương pháp đo lường chất lượng, và các tiêu chí đánh giá chất lượng dịch vụ du lịch… Từ đó, tác giả đã vận dụng đánh giá thực trạng và đưa ra các giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch cho khách nội địa tại Cát Bà. Tuy nhiên,phần luận văn của tác giả chưa thể hiện được đánh giá của du khách về các dịch vụ đặc trưng của vùng biển Cát Bà. Nghiên cứu về du lịch biển và chất lượng sản phẩm du lịch biển ở Sầm Sơn Trên quan điểm vĩ mô, có thể kể đến các báo cáo của Uỷ ban Nhân dân Thị xã Sầm Sơn (2011) như báo cáo tổng hợp “Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội Thị xã Sầm Sơn thời kỳ đến năm 2020”. Bản báo cáo có đánh giá các yếu tố và điều kiện phát triển, thực trạng phát triển du lịch thị xã và đưa ra phương hướng phát triển kinh tế xã hội Thị xã đến năm 2020. Với ngành du lịch, bản báo cáo cũng chỉ ra những điều kiện để phát triển du lịch, thực trạng ngành du lịch ở Sầm Sơn và một số giải pháp để phát triển ngành kinh tế trọng tâm này. Hay cuốn “Thị xã Sầm Sơn 30 năm xây dựng và phát triển (1981 - 2011)” của Thị Uỷ - Hội đồng Nhân dân – Uỷ ban Nhân dân – UB MTTQ Thị xã Sầm Sơn đã giới thiệu và có những đánh giá rất xác đáng về tài nguyên du lịch tự nhiên và văn hoá nhân văn của Thị xã. Ủy ban Nhân dân tỉnh Thanh Hóa (2014) đã đưa ra “Chiến lược phát triển du lịch tỉnh Thanh Hóa đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030”, Ủy ban tỉnh đã đưa ra chiến lược phát triển sản phẩm du lịch và nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch của các địa phương trong tỉnh, trong đó có Sầm Sơn. Một số luận văn thạc sĩ cũng đề cập đến phát triển du lịch ở Thanh Hoá nói chung và Sầm Sơn nói riêng như “Kinh tế du lịch ở tỉnh Thanh Hoá – Thực trạng và giải pháp phát triển” (Nguyễn Thị Hồng Lâm, 2005), “Kinh tế du lịch ở Thị xã Sầm Sơn – tỉnh Thanh Hoá” (Vũ Đình Quế, 2008). Trong các luận văn này, các tác giả đã sơ lược đánh giá thực trạng, những thành tựu và những hạn chế của sự phát triển ngành du lịch Thanh Hoá nói chung và Sầm Sơn nói riêng và đề ra một số giải pháp phát triển. Nghiên cứu sâu về sản 4 phẩm du lịch có công trình “Khai thác sản phẩm du lịch văn hoá vùng ven biển Thanh Hoá” của tác giả Nguyễn Thị Thuý Vân, 2008), đề cập tới các giá trị văn hoá của vùng ven biển Thanh Hoá có thể khai thác phát triển các sản phẩm du lịch văn hoá trong du lịch, có nhấn mạnh đến các sản phẩm du lịch văn hoá vùng ven biển Sầm Sơn. Tuy nhiên, các công trình này thường chỉ là những đánh giá chung chung, đánh giá chất lượng dịch vụ mà chưa hướng đến nghiên cứu chất lượng sản phẩm du lịch biển. Gần gũi với đề tài của tác giả hơn là các công trình của tác giả Trần Quốc Hưng (2013) “Định hướng nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch tại Sầm Sơn” và Phan Viết Linh (2011) “Thực trạng dịch vụ du lịch biển tại Thị xã Sầm Sơn – Thanh Hoá”. Trên cơ sở vận dụng cơ sở lý luận về đo lường chất lượng dịch vụ du lịch, các tác giả đã khảo sát, tính toán và phân tích đánh giá thực trạng chất lượng một số dịch vụ du lịch chính (dịch vụ ăn uống, lưu trú, đi lại, vui chơi giải trí…) tại Sầm Sơn dưới góc độ quản trị kinh doanh để đề ra hướng quản lý chất lượng dịch vụ. Đây là cơ sở để tác giả luận văn tham khảo thực hiện công trình của mình. Tuy nhiên, các công trình này mới chỉ dừng lại ở đánh giá các dịch vụ mà chưa đánh giá chất lượng của sản phẩm du lịch biển chính của Sầm Sơn, nên những yếu tố liên quan đến tài nguyên, môi trường hay nhóm yếu tố hữu hình như hàng lưu niệm chủ yếu chưa được tính đến. Mặt khác, việc xây dựng thang bậc đánh giá còn chưa được quan tâm đúng mức. Các nghiên cứu về phương pháp đánh giá chất lượng dịch vụ, chất lượng sản phẩm du lịch Nói đến các nghiên cứu về cách thức đo lường chất lượng dịch vụ không thể không nhắc đến công trình của Parasuraman và cộng sự (1985). Dựa trên định nghĩa truyền thống về chất lượng dịch vụ, Parasuraman và cộng sự đã xây dựng nên thang đo chất lượng dịch vụ du lịch. Thang đo này gồm 22 biến thuộc 5 thành phần để đo lường sự kỳ vọng và cảm nhận của khách hàng đối với dịch vụ họ nhận được. Thang đo này cũng được áp dụng phổ 5 biến trong lĩnh vực du lịch. Tuy nhiên, việc áp dụng thang đo trên còn nhiều bất cập do tính trừu tượng của nhóm tiêu chí (sự tin cậy, sự đáp ứng, năng lực phục vụ, sự đồng cảm và yếu tố hữu hình) mà nhóm tác giả đưa ra [1, tr.21]. Nghiên cứu về đánh giá, đo lường chất lượng sản phẩm du lịch nói chung và chất lượng sản phẩm du lịch biển nói riêng nhìn chung cũng chưa có nhiều công trình được công bố. Trong phạm vi hiểu biết và tìm hiểu của tác giả, nguồn tham khảo vẫn còn hết sức hạn chế. Chính vì vậy, việc triển khai đề tài “Nghiên cứu chất lượng sản phẩm du lịch biển ở Sầm Sơn” theo nhận thức của tác giả là cần thiết, khách quan, đáp ứng nhu cầu đòi hỏi của ngành du lịch địa phương. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu đánh giá nhằm đề xuất giải pháp góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch biển tại điểm đến du lịch Sầm Sơn. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện mục đích trên, luận văn có những nhiệm vụ sau: + Hệ thống hoá các vấn đề lý luận liên quan đến chất lượng sản phẩm du lịch biển, chất lượng sản phẩm du lịch biển thông qua các tài liệu liên quan, các dữ liệu sơ cấp. + Phân tích và đánh giá chất lượng sản phẩm du lịch nghỉ dưỡng, tắm biển trên địa bàn Thị xã Sầm Sơn, tỉnh Thanh Hoá. + Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch biển tại Sầm Sơn – Thanh Hoá. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu 6 Đối tượng mà luận văn tập trung tiếp cận nghiên cứu là chất lượng của sản phẩm du lịch nghỉ dưỡng, tắm biển ở Sầm Sơn thong qua đánh giá nhận thức của khách du lịch. Phạm vi nghiên cứu + Phạm vi nội dung: Do điều kiện về thời gian và kinh phí có hạn, luận văn chỉ tập trung nghiên cứu chất lượng sản phẩm du lịch biển đặc trưng của địa phương là du lịch nghỉ dưỡng, tắmbiển qua khảo sát nhóm khách du lịch nội địa. + Phạm vi về không gian: Luận văn tập trung làm rõ chất lượng sản phẩm du lịch biển trong phạm vi ranh giới của Thị xã Sầm Sơn (cụ thể ở ba phường là Trường Sơn, Bắc Sơn, Trung Sơn và một xã là xã Quảng Cư). Đây là bốn đơn vị hành chính của Thị xã có hoạt động du lịch phát triển. + Phạm vi về thời gian: Luận văn sẽ sử dụng các số liệu điều tra đến hiện tại – 2016. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Những phương pháp được sử dụng bao gồm: + Phương pháp nghiên cứu số liệu (thứ cấp) thông qua các công trình nghiên cứu đã có, các báo cáo về du lịch của địa phương. Phương pháp này được sử dụng xuyên suốt toàn bộ luận văn, nhưng phổ biến nhất trong phần cơ sở lý luận của chương 1 và phần tổng quan hoạt động du lịch ở Sầm Sơn tại chương 2. + Phương pháp khảo sát thực địa và điều tra xã hội học: phương pháp này được thực hiện khi tác giả tiến hành khảo sát địa bàn và các dịch vụ du lịch trên địa bàn Thị xã, cũng như phỏng vấn các cơ quan quản lý địa phương, các doanh nghiệp đưa khách du lịch về Sầm Sơn khi xác định nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế. Tuy nhiên, phương pháp điều tra xã hội học trên cơ sở sử dụng bảng câu hỏi lấy ý kiến đánh giá của khách du lịch đối với các yếu tố cấu thành sản phẩm du lịch nghỉ dưỡng, tắm biển ở Sầm Sơn là 7 phương pháp chính làm rõ thực trạng của chất lượng sản phẩm du lịch biển, là cơ sở để hoàn thành chương 2 và đưa ra những giải pháp ở chương 3. + Phương pháp đánh giá chất lượng sản phẩm thông qua nhận thức của khách hàng (khách du lịch tại Sầm Sơn). Phương pháp chuyên gia được ứng dụng để lấy ý kiến chuyên gia về trọng số của các yếu tố và các nhóm yếu tố cấu thành sản phẩm du lịch biển. 6. Bố cục của luận văn Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, Phụ lục và Tài liệu tham khảo thì nội dung chính của luận văn có bố cục gồm ba chương: Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn liên quan đến chất lượng sản phẩm du lịch biển Chương 2. Thực trạng chất lượng sản phẩm du lịch biển ở Sầm Sơn Chương 3. Đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch biển ở Sầm Sơn 8 Chƣơng 1.CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN LIÊN QUAN ĐẾN CHẤT LƢỢNGSẢN PHẨM DU LỊCH BIỂN Nhắc đến chất lượng sản phẩm du lịch biển, chúng ta không thể không làm rõ những khái niệm cơ bản như du lịch biển, sản phẩm du lịch biển, chất lượng sản phẩm du lịch biển và các phương pháp đo lường chất lượng sản phẩm. Chương này sẽ lần lượt giải quyết các vấn đề lý luận trên. Cuối chương là phần cơ sở thực tiễn ở một số địa phương và bài học kinh nghiệm cho việc nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch biển. 1.1. Sản phẩm du lịch biển: khái niệm,đặc điểm, yếu tố cấu thành 1.1.1. Khái niệm sản phẩm du lịch biển Du lịch là ngành kinh tế dịch vụ mang tính tổng hợp cao nhằm phục vụ và làm thỏa mãn các nhu cầu của con người, do vậy, cần tạo ra các sản phẩm phục vụ du khách. So với các ngành kinh tế khác thì sản phẩm của ngành du lịch có nhiều điểm đặc trưng và trừu tượng. Muốn có được những sản phẩm nổi trội, những loại hình du lịch hấp dẫn các doanh nghiệp và các bộ ban ngành quản lý về du lịch cần hiểu sâu sắc về sản phẩm du lịch. Theo Luật du lịch Việt Nam (2005), “Sản phẩm du lịch là tập hợp các dịch vụ cần thiết để thoả mãn nhu cầu của khách du lịch trong chuyến đi du lịch”. Theo quan điểm này, sản phẩm du lịch được nhìn từ góc độ kinh doanh du lịch. Vì vậy, sản phẩm du lịch có thể là một chương trình du lịch với thời gian và địa điểm khác nhau. Sản phẩm du lịch thể hiện trong cả chuyến du lịch là việc khai thác các tiềm năng, nguồn lực sẵn có trên một địa bàn hoặc được tạo ra khi biết kết hợp những tiềm năng, nguồn lực này theo những thể thức riêng của từng cá nhân hay một công ty nào đó. Theo quan điểm tiếp cận của marketing thì sản phẩm du lịch là những hàng hóa và dịch vụ có thể thỏa mãn nhu cầu của khách du lịch mà các doanh nghiệp du lịch có thể đưa ra chào bán trên thị trường với mục đích thu hút sự chú ý mua sắm và tiêu dùng của khách du lịch trên thị trường. Sản phẩm du lịch thể hiện đầy đủ nhất trong các chương trình du lịch cụ thể gắn với các 9 tuyến điểm du lịch cụ thể được công ty du lịch khai thác và xây dựng dựa trên sự kết hợp nhiều loại dịch vụ rồi bán cho du khách nhằm mục tiêu thu lợi nhuận. Quan điểm sản phẩm du lịch này cũng tiếp cận sản phẩm du lịch từ góc độ sản phẩm của các doanh nghiệp lữ hành. Một số tác giả quan niệm sản phẩm du lịch còn là những dịch vụ đơn lẻ như dịch vụ chăm sóc sức khỏe, dịch vụ làm đẹp, các dịch vụ thông tin liên lạc, bưu chính viễn thông, dịch vụ tài chính, ngân hàng…tiện lợi, đem lại nhiều lợi ích to lớn cho du khách. Quan điểm thứ hai tiếp cận sản phẩm du lịch từ góc độđiểm đến. Theo đó, "Sản phẩm du lịch tổng thể của một điểm đến là sự hòa trộn mang tính quy luật của các giá trị tự nhiên và nhân văn, các giá trị vật thể và phi vật thể chứa đựng trong không gian của một điểm đến. Sản phẩm du lịch tổng thể sẽ mang đến những ấn tượng và cảm xúc đặc trưng nhất về một điểm đến"[13, tr 5-6]. Với quan điểm này, sản phẩm du lịch được tiếp cận với góc độ là sản phẩm du lịch của một điểm đến. Nghiên cứu trên góc độ thị trường du lịch, TS. Nguyễn Văn Lưu (1998) xem xét sản phẩm du lịch dưới góc độ của cung và cầu du lịch. Theo đó: “Sản phẩm du lịch bao gồm toàn bộ các giá trị sử dụng để thoả mãn nhu cầu du lịch nhất định. Nó là kết quả các hoạt động của các chủ thể tham gia thị trường du lịch, bao gồm cả chủ thể thị trường bên bán và chủ thể thị trường bên mua.” Trong khi đó cung du lịch bao gồm toàn bộ số lượng hàng hoá vật chất và dịch vụ du lịch mà người bán có khả năng và sẵn sàng bán ở các mức giá khác nhau trong một thời gian và không gian nhất định. Tuy nhiên trong du lịch, tỷ trọng sản phẩm tiêu dùng không qua thị trường so với cung du lịch rất nhỏ, hầu như không đáng kể, nên nhiều nhà kinh tế cho rằng sản phẩm du lịch trùng với cung du lịch, thường được đồng nhất với nhau” [15, tr 76]. 10 CUNG DU LỊCH DỊCH VỤ TÀI NGUYÊN HÀNG HÓA DU LỊCH DU LỊCH DU LỊCH DỊCH VỤ HÀNG VẬN LƢU NIỆM CHUYỂN HÀNG CÓ DỊCH VỤ GIÁ LƢU TRÚ TRỊKINH TẾ CAO DỊCH VỤ ĂN UỐNG DỊCH VỤ ĐẶC TRƢNG DỊCH VỤ BỔ SUNG Hình 1.1. Yếu tố cung du lịch (Nguồn: [15, tr 112]) Trong nghiên cứu của luận văn, tác giả nghiên cứu dựa trên quan điểm đồng nhất giữa sản phẩm du lịch và cung du lịch trên góc độ điểm đến du 11 lịch. Vì vậy, trong luận văn này,sản phẩm du lịch được hiểu là sự tổng hợp của các dịch vụ du lịch, các giá trị tài nguyên và hàng hóa nhằm thỏa mãn nhu cầu của khách du lịch tại điểm đến. Tương tự, nghiên cứu về sản phẩm du lịch biển, một quan điểm cho rằng “Sản phẩm du lịch biển là một tổng thể bao gồm các thành phần không đồng nhất vô hình và hữu hình, các giá trị tự nhiên và nhân văn, các loại hình dịch vụ phục vụ cho các nhu cầu của khách du lịch phát sinh trong quá trình đi du lịch ở khu vực ven biển" [24, tr.16]. Theo quan điểm này thì những thành phần của sản phẩm du lịch biển là các giá trị của tài nguyên du lịch và các dịch vụ du lịch tương ứng. Trong luận văn này, tác giả ưu tiên mục tiêuđưa ra các giải pháp góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch của thị xã Sầm Sơn trên góc độ quản lý điểm đến ven biển. Vì vậy, khái niệm “sản phẩm du lịch biển” được nhìn nhận là tổng hợp của các dịch vụ du lịch (cơ bản, bổ sung và đặc trưng), các giá trị tài nguyên và hàng hóa cơ bản khácphục vụ hoạt động du lịch ở khu vực ven biển, nhằm thoả mãn nhu cầu về nghỉ dưỡng, vui chơi, giải trí, khám phá, mạo hiểm… của khách du lịch tại điểm đến. 1.1.2. Đặc điểm của sản phẩm du lịch biển Sản phẩm du lịch biển trước hết mang những đặc trưng của sản phẩm du lịch. Theo đó, nó được xem là một loại hàng hóa nhưng là một loại hàng hóa đặc biệt, cần có quá trình nghiên cứu, đầu tư, có người sản xuất, có người tiêu dùng… như mọi hàng hóa khác. Sản phẩm du lịch mang một số đặc điểm cơ bản như tính vô hình, tính đồng thời của sản xuất và tiêu dùng, tính dễ hư hỏng và không cất giữ được, tính không đồng nhất, tính không thể chuyển đổi quyền sở hữu, tính thời vụ, tính không thể di chuyển….[35]. Sản phẩm du lịch biển ngoài những đặc điểm của sản phẩm du lịch nói chung kể trên còn có những nét riêng, phụ thuộc vào tài nguyên tự nhiên và văn hoá đặc trưng (địa hình ven biển, những giá trị của vùng biển) được khai 12