Tài liệu Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn lưu động tại công ty cổ phần bê tông nhật minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG ---o0o--- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN LƯU ĐỘNG TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN BÊ TÔNG NHẬT MINH SINH VIÊN THỰC HIỆN : NGUYỄN PHƯƠNG ANH MÃ SINH VIÊN CHUYÊN NGÀNH : A20049 : TÀI CHÍNH HÀ NỘI – 2015 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG ---o0o--- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN LƯU ĐỘNG TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN BÊ TÔNG NHẬT MINH Giáo viên hướng dẫn : Th.s Lê Thị Hà Thu Sinh viên thực hiện Mã sinh viên : Nguyễn Phương Anh : A20049 Chuyên ngành : Tài chính HÀ NỘI – 2015 Thang Long University Library LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy giáo, cô giáo trường Đại Học Thăng Long, đặc biệt là giảng viên Thạc sĩ Lê Thị Hà Thu cùng các bác, cô chú và anh chị trong Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh đã tận tình giúp đỡ em hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này. Em cũng xin cảm ơn các thầy cô giáo giảng dạy trong nhà trường đã truyền đạt cho em rất nhiều kiến thức bổ ích để thực hiện khóa luận và cũng như có được hành trang vững chắc cho sự nghiệp trong tương lai. Do giới hạn kiến thức và khả năng lý luận của bản thân còn nhiều thiếu sót và hạn chế, kính mong sự chỉ dẫn và đóng góp của các thầy cô giáo để khóa luận của em được hoàn thiện hơn. Hà Nội, ngày 30 tháng 03 năm 2015 Sinh viên Nguyễn Phương Anh LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan khóa luận tốt nghiệp này do tự bản thân thực hiện có sự hỗ trợ từ giáo viên hướng dẫn và không sao chép các công trình nghiên cứu của người khác. Các dữ liệu thông tin thứ cấp sử dụng trong khóa luận là có nguồn gốc và được trích dẫn rõ ràng. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về lời cam đoan này! Sinh viên Nguyễn Phương Anh Thang Long University Library MỤC LỤC CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VỐN LƯU ĐỘNG VÀ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN LƯU ĐỘNG TRONG DOANH NGHIỆP ........................................... 1 1.1. Tổng quan chung về vốn lưu động trong doanh nghiệp .................................... 1 1.1.1. Khái niệm vốn lưu động .................................................................................... 1 1.1.2. Đặc điểm của vốn lưu động .............................................................................. 2 1.1.3. Phân loại vốn lưu động của doanh nghiệp ....................................................... 3 1.1.4. Nhu cầu vốn lưu động trong doanh nghiệp ...................................................... 6 1.1.5. Kết cấu vốn lưu động ........................................................................................ 8 1.2. Hiệu quả sử dụng vốn lưu động trong doanh nghiệp ........................................ 9 1.2.1. Khái niệm về hiệu quả sử dụng vốn lưu động trong doanh nghiệp .................. 9 1.2.2. Sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả sử dụng vốn lưu động ............................ 9 1.2.3. Thông tin sử dụng trong phân tích hiệu quả sử dụng vốn lưu động .............. 11 1.2.4. Phương pháp đo lường hiệu quả sử dụng vốn lưu động ................................ 11 1.2.5. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng vốn lưu động trong doanh nghiệp... 12 1.3. Các nhân tố ảnh hưởng tới hiệu quả sử dụng vốn lưu động ........................... 19 1.3.1. Các nhân tố chủ quan ..................................................................................... 19 1.3.2. Các nhân tố khách quan ................................................................................. 20 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN LƯU ĐỘNG TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN BÊ TÔNG NHẬT MINH ................................................... 23 2.1. Tổng quan về Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh ....................................... 23 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh .................................................................................................................................. 23 2.1.2. Bộ máy tổ chức của công ty ............................................................................ 24 2.1.3. Đặc điểm hoạt động kinh doanh của công ty .................................................. 26 2.2. Tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh của Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh giai đoạn 2011 – 2013 ..................................................................................... 26 2.2.1. Tình hình doanh thu – chi phí – lợi nhuận của Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh giai đoạn 2011 – 2013 ..................................................................................... 26 2.2.2. Tình hình tài sản – nguồn vốn của Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh giai đoạn 2011 – 2013 ...................................................................................................... 31 2.2.3. Các chỉ tiêu tài chính tổng hợp đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh tại Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh ....................................................................... 39 2.3. Thực trạng hiệu quả sử dụng vốn lưu động tại Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh ......................................................................................................................... 44 2.3.1. Phân tích thực trạng kết cấu vốn lưu động..................................................... 44 2.3.2. Các chỉ tiêu tài chính đánh giá hiệu quả sử dụng vốn lưu động tại Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh .......................................................................................... 53 2.4. Đánh giá chung về tình hình sử dụng vốn lưu động tại Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh ........................................................................................................ 61 2.4.1. Những kết quả đạt được.................................................................................. 61 2.4.2. Những mặt hạn chế và nguyên nhân .............................................................. 62 CHƯƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN LƯU ĐỘNG TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN BÊ TÔNG NHẬT MINH ..................... 66 3.1. Định hướng phát triển của Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh .................. 66 3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng vốn lưu động tại Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh...................................................................... 68 3.2.1. Xác định nhu cầu vốn lưu động thường xuyên .............................................. 68 3.2.2. Xác định mức dự trữ tiền tối ưu...................................................................... 70 3.2.3. Tăng cường quản lý các khoản phải thu ........................................................ 72 3.2.4. Xây dựng mô hình quản lý hàng tồn kho ....................................................... 75 3.2.5. Đa dạng hóa nguồn vốn huy động .................................................................. 78 3.2.6. Tăng doanh thu, tiết kiệm chi phí ................................................................... 78 Thang Long University Library DANH MỤC VIẾT TẮT Ký hiệu viết tắt GVHB Tên đầy đủ Giá vốn hàng bán GTGT HĐQT Giá trị gia tăng Hội đồng quản trị TDTM Tín dụng thương mại TNDN TSCĐ Thu nhập doanh nghiệp Tài sản cố định TSDN TSNH Tài sản dài hạn Tài sản ngắn hạn SXKD Sản xuất kinh doanh VCSH VLĐ Vốn chủ sở hữu Vốn lưu động DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Báo cáo kết quả kinh doanh giai đoạn 2011 – 2013 ............................... 27 Bảng 2.2. Bảng cân đối kế toán Công ty giai đoạn 2011 – 2013 ............................. 32 Bảng 2.3. Chỉ tiêu khả năng quản lý nguồn vốn ..................................................... 40 Bảng 2.4. Cơ cấu tài sản ngắn hạn tại Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh ....... 45 Bảng 2.5. Cơ cấu khoản phải thu ............................................................................ 47 Bảng 2.6. Cơ cấu nợ ngắn hạn................................................................................. 50 Bảng 2.7. Chỉ tiêu khả năng thanh toán ................................................................. 53 Bảng 2.8. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng vốn lưu động tại Công ty giai đoạn 2011 – 2013 ...................................................................................................... 55 Bảng 2.9. Chỉ tiêu đánh giá khoản phải thu ........................................................... 58 Bảng 2.10. Tình hình hàng tồn kho ......................................................................... 59 Bảng 2.11. Thời gian quay vòng tiền trung bình .................................................... 60 Bảng 3.1. Bình quân bảng cân đối kế toán Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh năm 2013 .................................................................................................................. 69 Bảng 3.2. Tỷ lệ các khoản mục có quan hệ chặt chẽ với doanh thu năm 2013 ...... 70 Bảng 3.3. Mô hình tính điểm tín dụng .................................................................... 74 Bảng 3.4. Đánh giá điểm tín dụng của Công ty Cổ phần Đâu tư và Xây lắp Sông Đà.............................................................................................................................. 75 Bảng 3.5. Bảng phân loại tồn kho trong công ty..................................................... 76 Bảng 3.6. Kế hoạch quản lý hàng tồn kho .............................................................. 77 Thang Long University Library DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Hình 2.1. Cơ cấu bộ máy tổ chức Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh............... 24 Biểu đồ 2.1. Cơ cấu tài sản của Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh .................. 34 Biểu đồ 2.2. Cơ cấu nguồn vốn của Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh ........... 36 Biểu đồ 2.3. Hiệu suất sử dụng tổng Tài Sản .......................................................... 39 Biểu đồ 2.4. Tỷ suất sinh lời trên doanh thu ........................................................... 41 Biểu đồ 2.5. Tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản......................................................... 42 Biểu đồ 2.6. Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu .................................................. 43 Biểu đồ 2.7. Vốn lưu động ròng tại Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh ............ 52 Biểu đồ 3.1. Mô hình ABC ....................................................................................... 77 LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Vốn là điều kiện không thể thiếu khi tiến hành thành lập doanh nghiệp và tiến hành hoạt động kinh doanh ở bất kỳ doanh nghiệp nào, vốn được đầu tư vào quá trình sản xuất kinh doanh nhằm tăng thêm lợi nhuận, tăng thêm giá trị của doanh nghiệp. Nhưng vấn đề chủ yếu là doanh nghiệp phải làm như thế nào để tăng thêm giá trị cho vốn. Như vậy, việc quản lý vốn được xem xét dưới góc độ hiệu quả, tức là xem xét sự luân chuyển của vốn, sự ảnh hưởng của các nhân tố khách quan và chủ quan đến hiệu quả sử dụng vốn. Một trong những bộ phận quan trọng của vốn kinh doanh là vốn lưu động, nó là yếu tố bắt đầu và kết thúc của quá trình hoạt động. Vì vậy, vốn lưu động không thể thiếu trong doanh nghiệp. Việc sử dụng vốn và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, đặc biệt vốn lưu động là yêu cầu thiết yếu có tầm quan trọng đặc biệt đối với các doanh nghiệp. Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh là một doanh nghiệp không nằm ngoài vòng xoáy đó. Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh là một doanh nghiệp kinh doanh có tỷ lệ vốn lưu động lớn. Công ty đang có kế hoạch mở rộng hơn nữa hoạt động kinh doanh của mình thì việc quan tâm đến hiệu quả sử dụng vốn lưu động được coi là một vấn đề thời sự đặt ra cho các nhà quản trị doanh nghiệp. Bằng những kiến thức tích lũy trong quá trình học tập tại trường Đại học Thăng Long và thời gian thời gian thực tập thiết thực tại công ty, đề tài “Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn lưu động tại Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh” đã được đưa vào nghiên cứu trong bài khoá luận tốt nghiệp này. 2. Mục đích nghiên cứu Khóa luận thực hiện nghiên cứu đề tài trên để làm rõ ba mục đích: Một là nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản về vốn lưu động và hiệu quả sử dụng vốn lưu động của doanh nghiệp. Hai là phân tích, đánh giá thực trạng hiệu quả sử dụng vốn lưu động tại Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh. Ba là đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn lưu động tại Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Hiệu quả sử dụng vốn lưu động trong doanh nghiệp. Phạm vi nghiên cứu: Thực trạng hiệu quả sử dụng vốn lưu động tại Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh giai đoạn 2011 – 2013. Thang Long University Library 4. Phương pháp nghiên cứu Các phương pháp so sánh, phương pháp phân tích tỷ số, phương pháp đồ thị được sử dụng trong khóa luận để đưa ra đánh giá và kết luận từ cơ sở là các số liệu được cung cấp. 5. Kết cấu khóa luận Ngoài mở đầu và kết luận khóa luận gồm ba chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về vốn lưu động và hiệu quả sử dụng vốn lưu động trong doanh nghiệp Chương 2: Thực trạng hiệu quả sử dụng vốn lưu động tại Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh Chương 3: Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn lưu động tại Công ty Cổ phần Bê tông Nhật Minh CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VỐN LƯU ĐỘNG VÀ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN LƯU ĐỘNG TRONG DOANH NGHIỆP 1.1. Tổng quan chung về vốn lưu động trong doanh nghiệp Trong nền kinh tế thị trường, mỗi doanh nghiệp được coi như một tế bào của nền kinh tế, với nhiệm vụ chủ yếu là thực hiện các hoạt động sản xuất kinh doanh nhằm gia tăng giá trị doanh nghiệp. Để đạt được mục tiêu này đòi hỏi doanh nghiệp cần một lượng vốn nhất định để đầu tư vào chi phí ban đầu như chi phí mua nguyên vật liệu, trả lương, trả lãi vay,… Ngoài ra cũng cần đầu tư thêm vào công nghệ, mua sắm máy móc, thiết bị để tái sản xuất mở rộng, phát triển doanh nghiệp. Dù vậy, khi doanh nghiệp hoạt động thì chi phí về vốn bỏ ra ban đầu là chưa đủ, doanh nghiệp cần tìm cách bảo tồn và gia tăng lượng vốn cho hoạt động kinh doanh của mình. Vốn kinh doanh của doanh nghiệp là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ tài sản hữu hình và tài sản vô hình được đầu tư vào kinh doanh nhằm mục tiêu sinh lời. Vốn bao gồm vốn lưu động (VLĐ) và vốn cố định (VCĐ). Trong đó, vốn lưu động chiếm tỷ trọng lớn trong vốn kinh doanh và có vai trò quan trọng tới việc đánh giá hiệu quả sản xuất kinh doanh. 1.1.1. Khái niệm vốn lưu động Theo cuốn “Quản lý tài chính doanh nghiệp” của Viện nghiên cứu và đào tạo về quản lý – Nhà xuất bản lao động xã hội đã định nghĩa: “Vốn lưu động là toàn bộ các tài sản lưu động tồn tại dưới các hình thức khác nhau như thể hiện bằng tiền; bằng các đối tượng lao động ở dạng vật chất (nguyên vật liệu, kết cấu bán thành phẩm,..) được sử dụng để lưu chuyển trong quá trình sản xuất kinh doanh. Trong đó, tài sản lưu động là đối tượng lao động tồn tại ở dạng vật chất có đặc điểm là sau mỗi chu kì sản xuất kinh doanh thì hình thái vật chất của chúng biến đổi thành sản phẩm và toàn bộ giá trị của chúng chuyển thành giá trị sản phẩm mới sản xuất ra”. Tuy nhiên, một số quan điểm khác lại cho rằng: “Vốn lưu động là nhóm tài sản ngắn hạn và các nghĩa vụ trả nợ ngắn hạn có chứa ba loại tài sản với nghĩa vụ đặc biệt quan trọng. Những tài khoản đại diện cho những mảnh ghép lớn trong doanh nghiệp là tiền mặt, khoản phải thu, hàng lưu kho (tài sản ngắn hạn) và tài khoản phải trả (nợ ngắn hạn). Bên cạnh đó, các khoản nợ ngắn hạn còn có vai trò không kém phần quan trọng bởi nó tạo thành một nghĩa vụ trả nợ trong ngắn hạn của các tài sản ngắn hạn trong doanh nghiệp”. 1 Thang Long University Library Cho dù định nghĩa như thế nào thì nhìn chung các quan điểm trên đều khá tương đồng nhau về mặt ý nghĩa. Tuy nhiên, để thống nhất về định nghĩa, khóa luận sẽ dựa trên khái niệm vốn lưu động trong cuốn giáo trình “Tài chính doanh nghiệp” của PGS.TS. Nguyễn Đình Kiệm – TS. Bạch Đức Hiền: “Vốn lưu động là số tiền ứng trước về tài sản lưu động và đầu tư ngắn hạn của doanh nghiệp để đảm bảo cho sản xuất kinh doanh được bình thường liên tục. Vốn lưu động luân chuyển toàn bộ giá trị ngay trong một lần, tuần hoàn liên tục và hoàn thành tuần hoàn sau một chu kỳ sản xuất”. 1.1.2. Đặc điểm của vốn lưu động Thứ nhất, vốn lưu động của doanh nghiệp thường xuyên chuyển hóa qua nhiều hình thái khác nhau tạo thành sự tuần hoàn của vốn lưu động. Trong doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh vốn lưu động chuyển hóa thành nhiều hình thái khác nhau. Đầu tiên khi tham gia vào quá trình sản xuất vốn lưu động thể hiện dưới trạng thái sơ khai là tiền tệ, qua các giai đoạn nó dần chuyển thành sản phẩm dở dang hay bán thành phẩm. Giai đoạn cuối cùng của quá trình sản xuất kinh doanh vốn lưu động được chuyển hóa vào sản phẩm cuối cùng. Khi sản phẩm này được bán trên thị trường thì sẽ thu về tiền tệ hay hình thái ban đầu của vốn lưu động. Như vậy, sự vận động của vốn lưu động trong doanh nghiệp sản xuất được mô tả như sau: Tiền - Hàng…Sản Xuất…Hàng’ – Tiền’ Trong doanh nghiệp thương mại, vốn lưu động chỉ vận động qua hai giai đoạn: Giai đoạn khi mua hàng, vốn lưu động được chuyển từ tiền thành hàng hóa dự trữ. Và giai đoạn khi bán hàng, vốn lưu động lại được chuyển từ hàng hóa dự trữ trở về hình thái ban đầu và kết thúc chu kỳ. Như vậy, sự vận động của vốn lưu đông trong doanh nghiệp thương mại được mô tả như sau: Tiền – Hàng – Tiền’ Thứ hai, vốn lưu động chỉ tham gia vào một chu kỳ sản xuất, giá trị của nó được dịch chuyển toàn bộ một lần bào giá trị sản phẩm và được hoàn lại toàn bộ sau khi doanh nghiệp tiêu thụ sản phẩm hàng hóa, cung ứng được dịch vụ, thu được tiền bán hàng về. Như vậy, vốn lưu động hoàn thành một vòng chu chuyển sau một chu kỳ sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Thứ ba, quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp diễn ra một cách thường xuyên, liên tục; các giai đoạn vận động của vốn lưu động đan xen vào nhau nên cùng một thời điểm vốn lưu động thường tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau trong khâu sản xuất và lưu thông. Vốn lưu động trong khâu sản xuất bao gồm những tài sản ở khâu dự trữ sản xuất như nguyên vật liệu chính, nguyên vật liệu phụ, nhiên liệu...và tài sản ở khâu sản xuất như bán thành phẩm, sản phẩm dở dang, chi phí chờ 2 phân bổ... Vốn lưu động trong khâu lưu thông là các tài sản lưu thông của doanh nghiệp bao gồm sản phẩm hàng hóa chưa được tiêu thụ ( hàng tồn kho ), vốn bằng tiền và các khoản phải thu. Thứ tư, số vốn lưu động cần thiết cho doanh nghiệp phụ thuộc vào đặc điểm, chu kỳ kinh doanh và tình hình tiêu thụ của doanh nghiệp. Trong doanh nghiệp thương mại, vốn lưu động chiếm tỷ trọng lớn trong tổng nguồn vốn. Bởi trong loại hình doanh nghiệp thương mại, vốn lưu động được biểu hiện dưới hình thái là các tài sản lưu động như hàng tồn kho, các khoản phải thu rất lớn, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng nguồn vốn của doanh nghiệp. Trong các doanh nghiệp sản xuất, vốn lưu động tập trung lớn ở hàng tồn kho là các nguyên vật liệu phục vụ cho quá trình sản xuất tạo ra thành phẩm. Qua đó, điều khác biệt lớn nhất giữa vốn lưu động và vốn cố định là: Vốn cố định chuyển dần giá trị của nó vào sản phẩm thông qua mức khấu hao, còn vốn lưu động chuyển toàn bộ giá trị của nó vào giá trị sản phẩm theo chu kỳ sản xuất, kinh doanh. Trên đây là toàn bộ những đặc điểm chủ yếu của vốn lưu động trong doanh nghiệp. Tiếp theo, khóa luận sẽ trình bày nội dung về cách phân loại vốn lưu động trong doanh nghiệp. 1.1.3. Phân loại vốn lưu động của doanh nghiệp Trong doanh nghiệp, việc quản lý tốt vốn lưu động có vai trò rất quan trọng. Muốn quản lý tốt vốn lưu động, doanh nghiệp trước hết phải nhận biết được bộ phận cấu thành của vốn lưu động trên cơ sở đó đề ra các biện pháp quản lý phù hợp từng loại. Có thể phân loại theo một số tiêu thức sau: 1.1.3.1. Phân loại vốn lưu động theo vai trò từng loại vốn lưu động Theo cách phân loại này, vốn lưu động của doanh nghiệp có thể chia thành ba loại: Vốn lưu động trong khâu dự trữ sản xuất bao gồm giá trị các khoản nguyên vật liệu chính, vật liệu phụ, nhiên liệu, động lực, phụ tùng thay thế, công cụ dụng cụ. Vốn lưu động trong khâu sản xuất bao gồm các khoản giá trị sản phẩm dở dang, bán thành phẩm, các khoản chi phí chờ kết chuyển. Vốn lưu động trong khâu lưu thông bao gồm các khoản giá trị thành phẩm, vốn bằng tiền (kể cả vàng bạc, đá quý...); các khoản vốn đầu tư ngắn hạn (đầu tư chứng khoán ngắn hạn, cho vay ngắn hạn...) các khoản thế chấp, ký cược, ký quỹ ngắn hạn; các khoản vốn trong thanh toán (các khoản phải thu, các khoản tạm ứng...). + Tiền bao gồm tiền mặt tại quỹ, tiền gửi ngân hàng, tiền đang chuyển và các khoản tương đương tiền như vàng, đá quý… Đây là tài sản có tính thanh khoản cao nhất trong doanh nghiệp, chính vì vậy doanh nghiệp cần duy trì một cách hợp lý, 3 Thang Long University Library không quá nhỏ để đảm bảo khả năng thanh toán nhưng cũng không quá lớn dẫn đến lãng phí, ứ đọng vốn của doanh nghiệp. + Các khoản đầu tư tài chính ngắn hạn bao gồm các chứng khoán ngắn hạn, các khoản đầu tư ngắn hạn khác, các khoản dự phòng đầu tư ngắn hạn… Đây là khoản vừa có tính thanh khoản cao, vừa có khả năng sinh lời. Khi có nhu cầu thanh toán mà tiền không đáp ứng đủ thì doanh nghiệp sẽ bán các chứng khoán này. + Các khoản phải thu (tín dụng thương mại) bao gồm các khoản phải thu khách hàng là một loại tài sản rất quan trọng đối với doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp thương mại. Muốn mở rộng mạng lưới tiêu thụ và tạo dựng mối liên hệ lâu dài, doanh nghiệp bán chịu cho khách hàng, chính vì vậy đã phát sinh ra các khoản tín dụng thương mại. Tín dụng thương mại có thể giúp doanh nghiệp nâng cao doanh số, từ đó tăng doanh thu, nhưng cũng có thể đẩy doanh nghiệp vào tình trạng khó khăn khi doanh nghiệp không thể hoặc khó thu hồi nợ từ khách hàng. + Các khoản ứng trước: bao gồm các khoản tiền mà doanh nghiệp đã trả trước cho người bán, nhà cung cấp hoặc cho các đối tượng khác. + Hàng tồn kho: “hàng tồn kho” trong khái niệm này không có nghĩa là hàng hóa bị ứ đọng, không bán được mà nó bao gồm toàn bộ hàng hóa vật liệu, nguyên liệu đang tồn tại ở các kho, quầy hàng hoặc trong xưởng. Trên thực tế, hàng tồn kho bao gồm hàng trăm loại khác nhau. Tuy nhiên, có thể phân thành các nhóm chính sau: nguyên vật liệu chính, nguyên vật liệu phụ, vật liệu bổ trợ, nhiên liệu, thành phẩm, sản phẩm dở dang và bán thành phẩm, công cụ dụng cụ… + Vốn lưu động khác: bao gồm các khoản tạm ứng, chi phí chờ kết chuyển… Trên thực tế, không phải doanh nghiệp nào cũng có đủ các khoản mục trên trong bảng cân đối kế toán. Thường thì trong doanh nghiệp chỉ có các khoản chính như: tiền, khoản phải thu, hàng tồn kho và vốn lưu động khác... Vậy nếu doanh nghiệp xác định được cách phân loại phù hợp với mình thì sẽ có ưu thế hơn trong việc bảo tồn, quản lý và sử dụng vốn lưu động. Như vậy, cách phân loại này cho thấy vai trò và sự phân bố của vốn lưu động trong từng khâu của quá trình sản xuất kinh doanh. Từ đó có biện pháp điều chỉnh cơ cấu vốn lưu động hợp lý sao cho có hiệu quả sử dụng cao nhất. 1.1.3.2. Phân loại vốn lưu động theo hình thái biểu hiện Theo cách phân loại này vốn lưu động có thể chia thành bốn loại: Vốn vật tư, hàng hoá: Vốn vật tư, hàng hóa là các khoản vốn có hình thái biểu hiện bằng hiện vật cụ thể như nguyên, nhiên, vật liệu, sản phẩm dở dang, bán thành phẩm, thành phẩm... 4 Vốn bằng tiền: Vốn bằng tiền bao gồm các khoản vốn tiền tệ như tiền mặt tồn quỹ, tiền gửi ngân hàng, các khoản vốn trong thanh toán, các khoản đầu tư chứng khoán ngắn hạn... Các khoản phải thu, phải trả: Các khoản phải thu là các khoản mà doanh nghiệp phải thu của khách hàng và các khoản phải thu khác. Các khoản phải trả là các khoản vốn mà doanh nghiệp phải thanh toán cho khách hàng theo các hợp đồng cung cấp, các khoản phải nộp cho ngân sách Nhà nước hoặc thanh toán tiền công cho người lao động. Vốn lưu động khác: Vốn lưu động khác bao gồm các khoản dự tạm ứng, chi phí trả trước, cầm cố, ký quỹ, ký cược... Như vậy, cách phân loại này giúp cho các doanh nghiệp xem xét, đánh giá mức tồn kho dự trữ và khả năng thanh toán của doanh nghiệp. 1.1.3.3. Phân loại vốn lưu động theo quan hệ sở hữu về vốn Vốn lưu động biểu hiện hình thái bằng các loại tài sản lưu động. Tài sản lưu động được tài trợ bởi hai nguồn vốn đó là vốn chủ sở hữu và các khoản nợ phải trả. Trong đó, các khoản nợ tài trợ cơ bản cho nguồn vốn lưu động của doanh nghiệp. Còn nguồn vốn chủ sở hữu chỉ tài trợ một phần cho nguồn vốn lưu động của doanh nghiệp bởi nguồn vốn chủ sở hữu tài trợ cơ bản cho tài sản cố định. Vốn chủ sở hữu: Là số vốn thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp, doanh nghiệp có đầy đủ các quyền chiếm hữu, sử dụng, chi phối và định đoạt. Tuỳ theo loại hình doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác nhau mà vốn chủ sở hữu có nội dung cụ thể riêng như: Vốn đầu tư từ ngân sách Nhà nước; vốn do chủ doanh nghiệp tư nhân bỏ ra; vốn góp cổ phần trong công ty cổ phần; vốn góp từ các thành viên trong doanh nghiệp liên doanh; vốn tự bổ sung từ lợi nhuận doanh nghiệp... Các khoản nợ phải trả: Là các khoản được hình thành từ vốn vay các ngân hàng thương mại hoặc các tổ chức tài chính khác; vốn vay thông qua phát hành trái phiếu; các khoản nợ khách hàng chưa thanh toán. Doanh nghiệp chỉ có quyền sử dụng các khoản nợ này trong một thời hạn nhất định. Như vậy, cách phân loại này cho thấy kết cấu vốn lưu động của doanh nghiệp được hình thành bằng vốn của bản thân doanh nghiệp hay từ các khoản nợ. Từ đó có các quyết định trong huy động và quản lý, sử dụng vốn lưu động hợp lý hơn, đảm bảo an ninh tài chính trong sử dụng vốn của doanh nghiệp. 1.1.3.4. Phân loại vốn lưu động theo nguồn hình thành Vốn lưu động của doanh nghiệp được phân chia theo nhiều tiêu thức khác nhau nhưng một số tiêu thức cơ bản để tiến hành phân loại vốn lưu động đó là: 5 Thang Long University Library Căn cứ vào giai đoạn của quá trình sản xuất kinh doanh phân chia vốn lưu động thành: Vốn lưu động trong quá trình dự trữ sản xuất, vốn lưu động trong quá trình sản xuất và vốn lưu động trong quá trình lưu thông. + Vốn lưu động trong quá trình dự trữ sản xuất gồm vật liệu chính, vật liệu phụ, phụ tùng thay thế, bao bì đóng gói và công cụ dụng cụ nhỏ. + Vốn lưu động trong quá trình sản xuất gồm giá trị sản phẩm dở dang chế tạo, bán thành phẩm, chi phí chờ phân bổ. + Vốn lưu động trong quá trình lưu thông bao gồm giá trị thành phẩm, vốn trong thanh toán và vốn bằng tiền. Căn cứ vào nguồn hình thành vốn lưu động người ta chia vốn lưu động thành: + Vốn chủ sở hữu: là vốn thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp. Đối với doanh nghiệp Nhà nước vốn chủ sở hữu bao gồm: + Vốn ngân sách Nhà nước cấp: là vốn mà khi mới thành lập doanh nghiệp Nhà nước cấp để tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh. + Vốn tự bổ sung từ lợi nhuận của doanh nghiệp. + Vốn lưu động coi như tự có là vốn lưu động không thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp, có thể được sử dụng hợp lý vào quá trình sản xuất kinh doanh của minh như: tiền lương, tiền bảo hiểm chưa đến kỳ trả, các khoản chi phí tính trước… + Vốn lưu động đi vay (vốn tín dụng) là một bộ phận của lưu động của doanh nghiệp được hình thành từ các nguồn vốn vay tín dụng của ngân hàng, cá nhân và các tổ chức khác. + Vốn lưu động được hình thành từ phát hành cổ phiếu, trái phiếu của doanh nghiệp. Căn cứ vào biện pháp quản lý vốn lưu động, chia vốn lưu động thành vốn lưu động định mức và vốn lưu động không định mức. + Vốn lưu động định mức là vốn lưu động được quy định cần thiết, thường xuyên cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp nó bao gồm: vốn dự trữ trong sản xuất, vốn thành phẩm. Vốn lưu động định mức là cơ sở quản lý vốn đảm bảo bố trí vốn lưu động hợp lý trong sản xuất, kinh doanh xác định được mối quan hệ giữa các doanh nghiệp với Nhà nước hoặc ngân hàng trong việc huy động vốn. + Vốn lưu động không định mức là bộ phận vốn lưu động trực tiếp phục vụ cho giai đoạn lưu thông thành phẩm gồm: vốn trong thanh toán, vốn bằng tiền… 1.1.4. Nhu cầu vốn lưu động trong doanh nghiệp 1.1.4.1. Xác định nhu cầu vốn lưu động Công tác xác định nhu cầu vốn lưu động thường xuyên là nhiệm vụ trước tiên và quan trọng của quản trị vốn lưu động. Để tránh bị thừa vốn lưu động phục vụ cho 6 hoạt động SXKD gây nhiều chi phí phát sinh, doanh nghiệp cần xác định mức vốn lưu động cho các kỳ tiếp theo, như tháng hay quý tiếp theo, nhưng để đơn giản có thể chỉ cần xác định theo năm. Mức vốn lưu động cho năm kế hoạch cần được xác định tương đối chính xác, sát với thực tế trên cơ sở dự đoán các chỉ tiêu của năm tiếp theo. Nếu doanh nghiệp xác định nhu cầu vốn lưu động quá cao sẽ không khuyến khích doanh nghiệp khai thác các khả năng tiềm tàng, tìm cách cải tiến hoạt động SXKD để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn lưu động, gây tình trạng ứ đọng vốn và tốc độ luân chuyển vốn bị chậm lại, đồng thời phát sinh nhiều chi phí không cần thiết. Ngược lại, nếu doanh nghiệp xác định nhu cầu vốn lưu động quá thấp sẽ gây nhiều khó khăn cho hoạt động SXKD. Hoạt động của doanh nghiệp sẽ không được tiến hành liên tục khi sản xuất bị gián đoạn, giảm khả năng thanh toán và khả năng thực hiện các hợp đồng đã ký kết. 1.1.4.2. Phương pháp xác định nhu cầu vốn lưu động Để xác định nhu cầu vốn lưu động cho năm tới, chúng ta có thể dựa vào một trong hai phương pháp sau: Phương pháp 1: Dựa vào Bản kế hoạch doanh thu - chi phí của năm N, chúng ta xác định được doanh thu kế hoạch cho năm N+1. Sau đó, chúng ta cần xác định số vòng quay vốn lưu động cho năm N+1. Khi đó, nhu cầu vốn lưu động cho năm N+1 sẽ là: Doanh thu kế hoạch Nhu cầu vốn lưu động năm N+1 = Vòng quay vốn lưu động kế hoạch Cách tính này đơn giản, tuy nhiên độ chính xác không cao do cả hai chỉ tiêu được sử dụng đều là ước đoán, đặc biệt là số vòng quay vốn lưu động năm kế hoạch, không sát với thực tế. Phương pháp 2: Dựa trên số liệu thực tế về sử dụng vốn lưu động của năm trước kết hợp với dự báo doanh thu của năm kế tiếp để xác định nhu cầu vốn lưu động. Phương pháp tính này cho kết quả chính xác, sát với thực tế hơn trên cơ sở dựa vào mối quan hệ tỷ lệ giữa các khoản mục chính yếu của vốn lưu động với doanh thu của năm trước đó và sử dụng tỷ lệ này cho năm tiếp theo để xác định nhu cầu vốn lưu động. Doanh nghiệp nên áp dụng phương pháp này bởi tính chính xác và cũng không quá phức tạp. Nội dung các bước xác định nhu cầu vốn lưu động như sau: Bước 1: Tính số dư bình quân các khoản mục chịu biến động trực tiếp và quan hệ chặt chẽ với doanh thu (như tiền, các khoản phải thu, hàng tồn kho, nợ phải trả…) trên bảng cân đối kế toán của năm báo cáo. 7 Thang Long University Library Số dư bình quân = Số dư đầu kỳ + Số dư cuối kỳ 2 Bước 2: Xác định tỷ lệ phần trăm của từng khoản mục này theo doanh thu năm báo cáo (năm N). Phần trăm từng khoản mục Ai = Ai *100 Doanh thu năm N Bước 3: Sử dụng tỷ lệ này để xác định nhu cầu vốn lưu động năm kế hoạch (năm N+1). 1.1.5. Kết cấu vốn lưu động Kết cấu vốn lưu động là tỷ trọng giữa từng bộ phận vốn lưu động trên tổng số vốn lưu động của doanh nghiệp. Vốn lưu động là một bộ phận của vốn sản xuất kinh doanh, vấn đề tổ chức quản lý, sử dụng vốn lưu động có hiệu quả sẽ quyết định đến sự tăng trưởng và phát triển của doanh nghiệp, nhất là trong điều kiện nền kinh tế thị trường hiện nay. Doanh nghiệp sử dụng vốn lưu động có hiệu quả, điều này đồng nghĩa với việc doanh nghiệp tổ chức được tốt quá trình mua sắm dự trữ vật tư, sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, phân bổ hợp lý vốn trên các giai đoạn luân chuyển để vốn luân chuyển từ loại này thành loại khác, từ hình thái này sang hình thái khác, rút ngắn vòng quay của vốn. Để quản lý vốn lưu động được tốt cần phải phân loại vốn lưu động. Có nhiều cách phân loại vốn, mỗi cách phân loại có tác dụng riêng phù hợp với yêu cầu của công tác quản lý. Thông qua các phương pháp phân loại giúp cho nhà quản trị tài chính doanh nghiệp đánh giá tình hình quản lý và sử dụng vốn của những kỳ trước, rút ra những bài học kinh nghiệm trong công tác quản lý kỳ này để ngày càng sử dụng hiệu quả hơn vốn lưu động. Cũng như từ các cách phân loại trên doanh nghiệp có thể xác định được kết cấu vốn lưu động của mình theo những tiêu thức khác nhau. Trong các doanh nghiệp khác nhau thì kết cấu vốn lưu động cũng không giống nhau. Việc phân tích kết cấu vốn lưu động của doanh nghiệp theo các tiêu thức phân loại khác nhau sẽ giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn những đặc điểm riêng về số vốn lưu động mà mình đang quản lý và sử dụng. Từ đó xác định đúng các trọng điểm và biện pháp quản lý vốn lưu động có hiệu quả hơn phù hợp với điều kiện cụ thể của doanh nghiệp. Vốn lưu động (VLĐ) là nhóm tài sản ngắn hạn và các nghĩa vụ trả nợ ngắn hạn có chứa ba loại tài sản với nghĩa vụ đặc biệt quan trọng. Những tài khoản đại diện cho những mảnh ghép lớn trong doanh nghiệp là tiền mặt, khoản phải thu, hàng lưu kho (tài sản ngắn hạn) và tài khoản phải trả (nợ ngắn hạn). Bên cạnh đó, các khoản nợ ngắn hạn còn có vai trò không kém phần quan trọng bởi nó tạo thành một nghĩa vụ trả nợ 8 trong ngắn hạn của các tài sản ngắn hạn trong doanh nghiệp. Chính vì vậy, khóa luận sẽ đi phân tích kết cấu vốn lưu động thông qua việc phân tích cơ cấu của tài sản ngắn hạn và phân tích cơ cấu nợ ngắn hạn. 1.2. Hiệu quả sử dụng vốn lưu động trong doanh nghiệp 1.2.1. Khái niệm về hiệu quả sử dụng vốn lưu động trong doanh nghiệp Trong điều kiện nền kinh tế chuyển đổi sang cơ chế thị trường có sự điều tiết vĩ mô của Nhà nước hoạt động kinh doanh của mỗi doanh nghiệp phải linh hoạt thích ứng với cớ chế mới có thể tồn tại và phát triển trong môi trường cạnh tranh ngày càng khó khăn, khốc liệt. Và như vậy vấn đề hiệu quả phải là mối quan tâm hàng đầu, yêu cầu sống còn của doanh nghiệp. Theo cuốn giáo trình “Phân tích báo cáo tài chính” của PGS.TS Nguyễn Năng Phúc, trang 199 đã đưa ra khái niệm hiệu quả được hiểu theo nghĩa chung là một chỉ tiêu phản ánh trình độ sử dụng các yếu tố cần thiết, tham gia mọi hoạt động theo mục đích nhất định của con người. Về cơ bản vấn đề hiệu quả phản ánh trên hai mặt: hiệu quả kinh tế và hiệu quả xã hội. Hiệu quả sử dụng vốn là một phạm trù kinh tế phản ánh trình độ sử dụng các nguồn nhân lực, vật lực, tài lực của doanh nghiệp để đạt kết quả cao nhất trong quá trình sản xuất kinh doanh với chi phí thấp nhất. Hiệu quả sử dụng vốn lưu động là chỉ tiêu chất lượng phản ánh mối quan hệ giữa kết quả thu được từ hoạt động SXKD với số vốn lưu động bỏ ra trong kỳ. Hiệu quả sử dụng vốn lưu động phản ánh trình độ quản lý và sử dụng vốn lưu động của doanh nghiệp nhằm tối đa hóa kết quả lợi ích và thời gian sử dụng theo các điều kiện cụ thể, phù hợp với mục tiêu kinh doanh của doanh nghiệp. Đối với doanh nghiệp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn lưu động nhằm tăng uy tín, thế mạnh của doanh nghiệp trên thương trường, đồng thời tạo ra sản phẩm dịch vụ chất lượng cao mà giá thành lại hạ thấp để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng, tăng khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường. Bên cạnh đó, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn lưu động còn tạo nhiều lợi nhuận, là cơ sở để mở rộng sản xuất kinh doanh, nâng cao đời sống cho người lao động. [6, tr.199-204] 1.2.2. Sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả sử dụng vốn lưu động Vốn lưu động đóng một vai trò quan trọng trong quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Một doanh nghiệp khi tiến hành sản xuất kinh doanh không thể thiếu vốn lưu động. Chính vì vậy việc quản lý và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn lưu động là không thể thiếu và là việc cần làm đối với doanh nghiệp. Bên cạnh đó yêu cầu nâng cao hiệu quả sử dụng vốn lưu động còn xuất phát từ nhiều yếu tố khác. 9 Thang Long University Library