Tài liệu Nâng cao hiệu quả huy động vốn tại ngân hàng thương mại cổ phần công thương việt nam chi nhánh 1 thành phố hồ chí minh.pdf

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH ----------- TRẦN THỊ HỢI NÂNG CAOHIỆU QUẢ HUY ĐỘNG VỐN TẠI NGÂN HÀNGTHƯƠNGMẠICỔPHẦNCÔNGTHƯƠNG VIỆT NAMCHI NHÁNH 1 TP.HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HồChí Minh-Năm 2012 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH ----------- TRẦN THỊ HỢI NÂNG CAO HIỆU QUẢ HUY ĐỘNG VỐN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM CHI NHÁNH 1 TP.HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành Mã số : Tài chính - Ngân Hàng : 60340201 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: PGS TS. Nguyễn Đăng Dờn TP. Hồ Chí Minh-Năm 2012 MỤC LỤC  Danh mục chữ viết tắt Danh mục các bảng, biểu Danh mục các hình vẽ, biểu đồ MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 01 CHƯƠNG 1 : TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN TRONG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ............................................................................ 03 1.1 Huy động vốn tại Ngân hàng thương mại ........................................................... 03 1.1.1 Khái niệm về nguồn vốn tiền gửi .................................................................. 03 1.1.2 Các hình thức huy động vốn ......................................................................... 03 1.1.2.1 Huy động vốn từ tiền gửi khách hàng ..................................................... 03 1.1.2.2 Huy động vốn thông qua phát hành các giấy tờ có giá .......................... 06 1.1.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến nguồn vốn huy động .......................................... 07 1.1.3.1 Yếu tố khách quan ........................................................ ………………..08 1.1.3.2 Yếu tố chủ quan ..................................................................................... 10 1.2 Hiệu quả huy động vốn tại ngân hàng thương mại…………………………….13 1.2.1 Khái niệm về hiệu quả huy động vốn ........................................................... 13 1.2.2 Các chỉ tiêu đo lường hiệu quả huy động vốn của ngân hàng thương mại...14 1.2.2.1 Tốc độ tăng trưởng ...........................…………………………………..14 1.2.2.2 Qui mô tiền gửi ...................................................................................... 14 1.2.2.3 Thu nhập ròng từ hoạt động huy động vốn……………………………15 1.2.2.4 Cân đối giữa nguồn vốn tiền gửi và cho vay……………………….....19 1.3 Bài học kinh nghiệm từ các nuớc khác trên thế giới …………………………..20 1.3.1 Kinh nghiệm từ Trung Quốc ........................................................................ 20 1.3.2 Kinh nghiệm từ Ngân hàng ANZ ................................................................. 21 1.3.3 Bài học kinh nghiệm rút ra từ việc nghiên cứu kinh nghiệm của các nước...22 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1…………………………………………………………24 CHƯƠNG 2 : THỰC TRẠNG HIỆU QUẢ HUY ĐỘNG VỐN TẠI NHTMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH 1 TPHCM……………………25 2.1 Tổng quan về NHTMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh 1 Tphcm...........25 2.1.1 Sự hình thành và phát triển của NHTMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh 1 Tphcm...........................................................................................................25 2.1.2 Khái quát các sản phẩm huy động vốn của Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh 1 TPHCM………………………………..................25 2.2 Hiệu quả huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh 1 TPHCM………………………………………………………………….28 2.2.1 Quy mô nguồn vốn tiền gửi……………………………………………….28 2.2.2 Cơ cấu nguồn vốn huy động………………………………………………30 2.2.2.1 Cơ cấu nguồn vốn huy động theo loại hình tiền gửi…………………....30 2.2.2.2 Cơ cấu nguồn vốn huy động theo kỳ hạn tiền gửi...................................35 2.2.2.3 Cơ cấu nguồn vốn huy động theo tiền tệ.................................................39 2.2.3 Phân tích thu nhập ròng từ hoạt động huy động vốn của tại NHTMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh 1 TPHCM………………………………………......43 2.2.4 Khảo sát ý kiến khách hàng về sự hài lòng của khách hàng về hoạt động huy động vốn của Vietinbank Chi nhánh 1......................................................................48 2.3 Đánh giá hoạt động huy động vốn NHTMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh 1 TPHCM…...............................................................................................................53 2.3.1 Những kết quả đạt được…………………………………………………...53 2.3.2 Những hạn chế còn tồn tại và nguyên nhân ............................................. ….54 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ....................................................................................... 60 CHƯƠNG 3 : BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HUY ĐỘNG VỐN TẠI NHTMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM CHI NHÁNH 1 TPHCM ............ 61 3.1 Định hướng và mục tiêu phát triển NHTMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh 1 TPHCM đến năm 2015 về hoạt động huy động vốn ......................... ….61 3.1.1 Định hướng và mục tiêu phát triển chung của triển NHTMCP Công Thương Việt Nam đến năm 2015………………………………………………………...61 3.1.2 Định hướng và mục tiêu phát triển về nâng cao hiệu quả huy động vốn NHTMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh 1 TPHCM đến năm 2015……...63 3.2 Biện pháp nâng cao hiệu quả huy đông vốn NHTMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh 1 TPHCM. ............................................................................................ 64 3.2.1 Nâng cao tính chủ động trong công tác huy động vốn ................................. 65 3.2.2 Xây dựng chính sách động lực hợp lý........................................................... 66 3.2.3 Công tác tiếp thị, khuyến mãi, quảng bá hình ảnh của Vietinbank CN1 .. …67 3.2.4 Xây dựng chính sách chăm sóc khách hàng linh hoạt và hiệu quả .............. 68 3.2.5 Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao với công nghệ hợp lý. ................. 71 3.2.6 Đẩy mạnh việc thanh toán không dung tiền mặt tại Chi nhánh .................... 73 3.3 Một số kiến nghị nhằm nâng cao công tác huy động vốn tại NHTMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh 1 TPHCM ............................................................... 73 3.3.1 Những kiến nghị đối với Ngân hàng nhà nước ............................................. 73 3.3.2 Những kiến nghị đối với hội sở chính NHTMCP Công Thương Việt Nam….. ........................................................................................................ ……..74 KẾT LUẬN CHƯƠNG III .................................................................................... 80 KẾT LUẬN CHUNG ............................................................................................. 81 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BIDV Ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam CSKH Chính sách khách hàng EUR Đồng tiền Euro HĐQT Hội đồng quản trị NHNN Ngân hàng nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần NHTW Ngân hàng trung ương TCKT Tổ chức kinh tế TPHCM Thành phố Hồ Chí Minh TW Trung ương USD Đô la Mỹ VCB Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại Thương Việt Nam Vietinbank Ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam Vietinbank CN1 Ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam Chi nhánh 01 VN Việt Nam VND Đồng Việt Nam DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU Tên bảng, biểu STT Trang Quy mô nguồn vốn tiền gửi từ tổ chức kinh tế và dân cư tại Bảng 2.1 Vietinbank CN1 (Nguồn: Báo cáo điều hành hoạt động kinh doanh Vietinbank CN1 28 từ 2008 đến 2012) Bảng 2.2 So sánh quy mô nguồn vốn huy động của Vieinbank CN1 so với một số ngân hàng trên địa bàn Tphcm. 29 (Nguồn thu thập số liệu thực tế của tác giả từ năm 2010-2012) Cơ cấu nguồn vốn huy động theo loại hình tiền gửi của Vietinbank Bảng 2.3 CN1 giai đoạn 2008-2012 (Nguồn: Báo cáo điều hành hoạt động kinh doanh Vietinbank CN1 32 từ 2008 đến 2012) Cơ cấu nguồn vốn huy động theo kỳ hạn tiền gửi của Vietinbank Bảng 2.4 CN1 từ năm 2008-2012 (Nguồn: Báo cáo điều hành hoạt động kinh doanh Vietinbank CN1 36 từ 2008 đến 2012) Cơ cấu nguồn vốn huy động theo tiền tệ của Vietinbank CN1 từ Bảng 2.5 năm 2008-2012 (Nguồn: Báo cáo điều hành hoạt động kinh doanh Vietinbank CN1 40 từ năm 2008 đến 2012) Bảng 2.6 Bảng 2.7 Bảng 2.8 Cơ cấu tổng thu nhập của Vietinbank CN1 từ năm 2008-2012 (Nguồn cân đối báo cáo hoạt động kinh doanh năm từ năm 2008- 44 2012) Thu ròng từ huy động vốn giai đoạn từ năm 2008 đến 2012 (Nguồn cân đối báo cáo hoạt động kinh doanh năm từ năm 2008- 46 2012) Kết quả Khảo sát ý kiến khách hàng về sự hài lòng của khách hàng về hoạt động huy động vốn của Vietinbank CN1 (Nguồn khảo sát thực tế của tác giả ) 49 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ STT Tên sơ đồ Trang Hình 1.1 Cơ chế điều chuyển vốn nội bộ FTP trong hệ thống Vietinbank ( Nguồn dữ liệu nội bộ của Vietinbank) 15 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Tên biểu đồ STT Tỷ trọng nguồn vốn huy động theo loại hình của Vietinbank Biểu đồ 2.1 CN1 giai đoạn 2007-30/6/2012 (Nguồn: Báo cáo điều hành hoạt động kinh doanh Vietinbank Trang 30 CN1 từ 2008 đến 2012) Biểu đồ 2.2 Cơ cấu nguồn vốn huy động theo loại hình tiền gửi tại Vietinbank CN1 giai đoạn từ năm 2008-2012 (Nguồn: Báo cáo điều hành hoạt động kinh doanh Vietinbank 31 CN1 từ 2008 đến 2012) Cơ cấu nguồn vốn huy động theo kỳ hạn tiền gửi tại Biểu đồ 2.3 Vietinbank CN1 từ năm 2008-2012. (Nguồn: Báo cáo điều hành hoạt động kinh doanh 37 Vietinbank CN1 từ 2008 đến 2012) Cơ cấu nguồn vốn huy động theo tiền tệ tại Vietinbank CN1 từ năm 2008-2012 Biểu đồ 2.4 (Nguồn: Báo cáo điều hành hoạt động kinh doanh Vietinbank CN1 từ 2008 đến 2012). 41 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Trong tình hình cạnh tranh gay gắt giữa các ngân hàng thương mại trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh thì hoạt động huy động vốn là vấn đề cạnh tranh mạnh mẽ nhất. Thông qua hoạt động huy động vốn, ngân hàng có thể đo lường được uy tín cũng như sự tín nhiệm của khách hàng đối với ngân hàng. Từ đó, ngân hàng thương mại có các biện pháp không ngừng hoàn thiện và nâng cao hiệu quả huy động vốn để giữ vững và mở rộng quan hệ với khách hàng cũng như quảng bá và phát triển các dịch vụ, sản phẩm khác của ngân hàng. Trước tình hình đó, vấn đề huy động vốn làm sao được hiệu quả là vấn đề cấp thiết đối với Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam Chi nhánh 1 TPHCM. Đó cũng là lý do mà tác giả chọn đề tài: “Nâng cao hiệu quả huy động vốn tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam Chi nhánh 1 TPHCM” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình. 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU Từ những vấn đề nghiên cứu cơ sở lý luận về huy động vốn, phân tích, đánh giá thực trạng hiệu quả huy động vốn. Qua đó đề ra các biện pháp nâng cao hiệu quả huy động vốn tại NHTMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh 01-TPHCM. 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Trong quá trình nghiên cứu, tác giả dựa vào quan điểm duy vật biện chứng, duy vật lịch sử đồng thời kết hợp với phương pháp phân tích, thống kê, tổng hợp để giải quyết vấn đề nêu ra. Số liệu trong luận văn được thu thập và xử lý qua nguồn Dữ liệu nội bộ trong hệ thống Vietinbank CN1. 4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU - Những vấn đề cơ bản về hoạt động huy động vốn của các NHTM. - Đánh giá thực trạng hiệu quả huy động vốn tại NHTMCP Công Thương Việt Nam Chi Nhánh 01 TPHCM trong các năm : năm 2008 đến năm 2012 qua các khía cạnh qui mô và cơ cấu huy động vốn : phân tích nguồn vốn huy động theo loại hình, kỳ hạn, tiền tệ, ảnh hưởng của thu nhập từ hoạt động huy động vốn 2 đến lợi nhuận của Chi nhánh . Từ đó tìm ra những biện pháp nâng cao hiệu quả huy động vốn của Chi nhánh. 5. Ý NGHĨA THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU - Hệ thống hóa các phương pháp huy động vốn tại NHTM. - Phân tích thực trạng hiệu quả huy động vốn tại NHTMCP Công Thương VNCN1 TPHCM, tìm ra những tồn tại cần khắc phục. - Đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả huy động vốn. 6. ĐIỂM MỚI CỦA ĐỀ TÀI Qua kinh nghiệm thực tế nhiều năm trong công tác huy động vốn của bản thân tác giả, đề tài đi sâu vào phân tích và đánh giá thực trạng hiệu quả huy động vốn tại nơi công tác là Vietinbank CN1 qua những số liệu thực tế. Từ đó đề xuất những biện pháp vận dụng một cách hữu hiệu nhằm nâng cao hiệu quả huy động vốn tại Chi nhánh. 7. NỘI DUNG ĐỀ TÀI Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được kết cấu gồm 3 chương : • Chương 1: Tổng quan về hoạt động huy động vốn trong NHTM • Chương 2: Thực trạng hiệu quả huy động vốn tại NHTMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh 01 TPHCM. • Chương 3 : Biện pháp nâng cao hiệu quả huy động vốn tại NHTMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh 01 TPHCM. 3 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN TRONG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI. 1.1. Hoạt động huy động vốn tại Ngân hàng thương mại 1.1.1. Khái niệm về nguồn vốn tiền gửi : Tiền gửi là tiền mà các doanh nghiệp và cá nhân gửi vào ngân hàng thƣơng mại nhằm mục đích phục vụ các hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt, tiết kiệm và một số mục đích khác. 1.1.2. Các hình thức huy động vốn : 1.1.2.1. Huy động vốn từ tiền gửi của khách hàng: Tiền gửi của khách hàng đó là tiền gửi của các tổ chức kinh tế, doanh nghiệp cơ quan nhà nước và các định chế tài chính trung gian cùng cá nhân trong và ngoài nước có quan hệ gửi tiền tại ngân hàng. Tiền gửi của khách hàng được chia làm hai bộ phận: tiền gửi của doanh nghiệp, tổ chức kinh tế và tiền gửi tiết kiệm của dân cư. - Tiền gửi của các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế bao gồm: + Tiền gửi không kỳ hạn: Đây là khoản tiền gửi mà khách hàng có thể rút ra bất kỳ lúc nào và ngân hàng phải thỏa mãn yêu cầu đó của khách hàng, thực chất đó là khoản tiển gửi dùng để đảm bảo trong thanh toán. Tiển gửi đảm bảo thanh toán được ký thác vào ngân hàng để thực hiện các khoản chi trả khác phát sinh trong quá trình hoạt động kinh doanh của khách hàng một cách thuận tiện và tiết kiệm. Đây là khoản tiền tạm thời nhàn rỗi chờ thanh toán mà không phải đề dành. Bởi vậy đối với khách hàng đây là một tài sản mà họ ký thác ủy nhiệm cho ngân hàng bảo quản và thực hiện các nghiệp vụ liên quan theo yêu cầu của khách hàng. Do vậy khách hàng không mất quyền sở hữu, cũng như quyền sử dụng số tiền đó. Họ có quyền lấy ra hoặc chuyển nhượng cho bất kỳ ai và bất kỳ thời gian nào. Khách hàng được sử dụng số tiền của mình bằng các phương tiện thanh toán dùng để chi trả như séc, ủy nhiệm chi, thực hiện chuyển tiền.. 4 Đối với ngân hàng đây là một khoản nợ mà ngân hàng có nghĩa vụ thực hiện lệnh thanh toán chi trả cho người thụ hưởng loại tiền gửi này, lãi suất thường thấp hơn lãi suất trả cho các khoản tiền gửi có lãi khác. Nhưng khi khách hàng mở và sử dụng các loại tài khoản này thì được ngân hàng cung ứng các loại dịch vụ miễn phí hoặc thu phí với tỷ lệ thấp, lượng tiền vốn ở tài khoản thanh toán thường chiếm gần 1/3 tiền gửi ngân hàng. Như vậy các tài khoản này đã đem lại cho khách hàng sự an toàn trong việc bảo quản vốn và trong quá trình thanh toán trả tiền hàng hóa dịch vụ, ngoài ra khách hàng còn được hưởng một khoản tiền lãi nhỏ và một số dịch vụ miễn phí. Còn đối với ngân hàng phải bỏ ra một số chi phí cho bộ máy kế toán theo dõi và ghi chép các nghiệp vụ phát sinh, chi phí phát hành séc và một số dịch vụ kèm theo. Chi phí này khá lớn, nhưng nó được bù đắp lại bởi vì trên thực tế do lượng tiền gửi vào và số tiền rút ra không cùng một lúc và chủ tài khoản thường không sử dụng hết số tiền của mình trên tài khoản. Do đó luôn tồn tại một số tiền trên tài khoản trong một thời gian dài số dư ấy được ngân hàng dùng để đầu tư cho vay đối với một số doanh nghiệp, cá nhân thiếu vốn sản xuất, kinh doanh để thu lợi nhuận. Như vậy đối với tài khoản tiền gửi thanh toán số dư trên tài khoản giao dịch không những bù đắp được chi phí mà còn có thế mang lại lợi nhuận cho ngân hàng. Ngày nay, do điều kiện khoa học kỹ thuật phát triển, nhiều công nghệ mới được ứng dụng vào hoạt động ngân hàng. Vì vậy đã có nhiều doanh nghiệp, cá nhân mở tài khoản giao dịch tại ngân hàng, làm cho lượng tiền gửi ngày càng gia tăng. Đó là những nguồn vốn dùng để cho vay hết sức quan trọng của ngân hàng, đồng thời lợi nhuận thu về từ nguồn vốn này cũng ngày càng tăng. + Tiền gửi có kỳ hạn: Tiền gửi có kỳ hạn là khoản tiền tạm thời nhàn rỗi của doanh nghiệp, chưa sử dụng đến trong một khoản thời gian nhấn định, mà khoản thời gian này được xác định trước. Do đó cá nhân doanh nghiệp thường gửi vào ngân hàng dưới hình thức tiền gửi có kỳ hạn. Phần lớn các nguồn tiền gửi này xuất phát từ nguồn tích lũy của các doanh nghiệp mà có. Về nguyên tắc khách hàng chỉ được rút tiền ra khi đến hạn và được hưởng số tiền lãi trên số tiền gửi đó. Nhưng hiện nay để thu hút vốn nhằm khuyến khích khách hàng gửi tiền vào ngân hàng, các NHTM cho phép khách hàng 5 rút tiền ra trước thời hạn. Trong trường hợp này khách hàng không được hưởng lãi hoặc chỉ được hưởng theo lãi suất của tiến gửi không kỳ hạn. Do tính chất của loại tiền vốn tương đối ổn định, ngân hàng có thề sử dụng phần lớn số dư loại nguồn vốn này để cho vay trung và dài hạn. Nếu nguồn vốn này chiếm tỷ trọng lớn trong tổng nguồn vốn huy động sẽ tạo điều kiện thuận lợi, chủ động của ngân hàng trong quá trình kinh doanh, các ngân hàng thương mại thường đưa ra nhiều loại kỳ hạn nhằm đáp ứng nhu cầu tiền gửi của khách hàng. Hiện tại các NHTM có các loại tiền gửi có kỳ hạn 1 tháng, 2 tháng , 3 tháng, 6 tháng, 9 tháng , 1 năm , 2 năm. Với mỗi một kỳ hạn khác nhau thì ngân hàng áp dụng một loại lãi suất khác nhau. Thông thường thì thời hạn càng dài thì lãi suất càng cao. Các NHTM thường khuyến khích khách hàng gửi tiền với thời hạn dài, vì loại tiền này tương đối ổn định, ngân hàng sẽ chủ động trong kinh doanh. Để thu hút được nhiều nguồn vốn dài hạn thì tốc độ phát triển nền kinh tế phải ổn định, giá trị đồng tiền được đảm bảo, lạm phát vừa phải và tình hình hoạt động kinh doanh của các ngân hàng có hiệu quả. - Tiền gửi tiết kiệm dân cư: Tiền gửi tiết kiệm là khoản tiền để dành của mỗi cá nhân được gửi vào ngân hàng, nhằm hưởng lãi suất theo quy định. Tiền gửi tiết kiệm là bộ phận thu nhập bằng tiền gửi của cá nhân chưa sử dụng được gửi vào tổ chức tín dụng. Nó là một dạng đặc biệt của tích lũy tiền tệ trong tiêu dùng cá nhân. Khi gửi tiền người gửi tiền được giao một sổ tiết kiệm xem như một giấy chứng nhận tiền gửi vào ngân hàng. Đến thời hạn khách hàng rút tiền ra được nhận một khoản tiền lãi trên tổng số tiền gửi tiết kiệm. Có hai loại tiền gửi tiết kiệm: + Tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn. Loại tiền gửi này người gửi tiền có thể rút ra một phần hoặc toàn bộ số tiền gửi bất kỳ lúc nào trong giờ giao dịch. Tuy nhiên, khác với hình thức tài khoản tiền gửi cá nhân mỗi lần giao dịch khách hàng phải xuất trình sổ tiền gửi và chỉ có thể thực hiện được các giao dịch ngân quỹ như gửi tiền và rút tiền chứ không thể thực hiện các giao dịch thanh toán. + Tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn. 6 Khi cá nhân gửi tiền vào ngân hàng loại tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn trên cơ sở thỏa thuận giữa khách hàng và ngân hàng về thời hạn gửi, lãi suất theo quy định và khách hàng chỉ rút tiền ra khi đến hạn. Nhưng trong thực tế ở nước ta hiện nay để khuyến khích người gửi tiền các NHTM vẫn cho khách hàng rút ra trước thời hạn và được hưởng lãi suất thấp hơn lãi suất tiền gửi có kỳ hạn. Do nguồn vốn huy động từ loại tiền gửi này mang tính ổn định, cho nên các ngân hàng thương mại thường đưa ra nhiều loại kỳ hạn khác nhau như loại 3 tháng, 6 tháng, 12 tháng, 24 tháng…nhằm thu hút càng nhiều nguồn vốn với lãi suất của các kỳ hạn khác nhau. Thông thường kỳ hạn ngày càng dài thì lãi suất huy động ngày càng cao (lãi suất tiền gửi có kỳ hạn lớn hơn lãi suất tiền gửi không kỳ hạn và tiền gửi thanh toán). Nguồn vốn huy động từ tiền gửi tiết kiệm của dân cư có số lượng lớn thứ hai trong tổng số các loại tiền gửi vào ngân hàng và nó phụ thuộc rất lớn vào thu nhập bình quân theo đầu người, tỷ lệ tiết kiệm trên tổng thu nhập của dân cư, chất lượng phục vụ của NHTM, sự ổn định đồng tiền và nền kinh tế tăng trưởng vững chắc. 1.1.2.2. Huy động vốn thông qua phát hành các giấy tờ có giá Vốn phát hành của ngân hàng, đây là hình thức huy động vốn thông qua phát hành kỳ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi… Đặc điểm của loại vốn này là lãi suất cao hơn lãi suất tiền gửi tiết kiệm. Mục đích huy động dùng để đáp ứng cho các dự án đầu tư lớn. Nguồn vốn này được huy động theo nhiều thời hạn khác nhau như ngắn hạn, trung hạn, dài hạn. Thời hạn càng dài thì lãi suất càng cao. Hiện nay ở việt nam các NHTM thường huy động nguồn vốn này dưới hình thức phát hành kỳ phiếu có mục đích và trái phiếu trung và dài hạn. - Phát hành kỳ phiếu có mục đích: + Khi các NHTM có nguồn vốn tài chính dồi dào để tài trợ cho các nguồn vốn có qui mô lớn, nhằm phát triển kinh tế địa phương, chuyển dịch cơ cấu kinh tế hoặc liên doanh, liên kết với các tổ chức kinh tế mà các nguồn vốn tự có chưa đáp ứng được, NHTM trình ngân hàng Nhà nước xin phép phát hành kỳ phiếu để tạo nguồn vốn tín dụng tương đối lâu dài cho các hoạt động này. 7 + Như vậy kỳ phiếu là một chứng chỉ huy động vốn có mục đích, có thời hạn, người sở hữu có thể chuyển nhượng cho người khác qua chứng nhận của ngân hàng, vì trên sổ kỳ phiếu có ghi tên người hưởng. Kỳ phiếu ngân hàng được phát hành nhằm huy động vốn trong dân cư một cách linh hoạt có tác dụng thu hút cả nguồn tiền nhàn rỗi vào ngân hàng, góp phần kìm chế lạm phát, ổn định giá trị của đồng tiền, tạo nguồn vốn trung dài hạn để đầu tư cho các dự án phát triển kinh tế. - Phát hành trái phiếu: + Trái phiếu ngân hàng thực chất là giấy nhận nợ có kỳ hạn của ngân hàng đối với những người mua trái phiếu. Trái phiếu được các NHTM hay các tổ chức tín dụng phát hành nhằm huy động vốn cho chính bản thân ngân hàng hoặc các tổ chức tín dụng có liên quan. Thời hạn của trái phiếu được các ngân hàng thương mại hay các tổ chức tín dụng phát hành nhằm huy động vốn cho chính bản thân ngân hàng hoặc các tổ chức tín dụng có liên quan. Thời hạn của trái phiếu thường lớn hơn một năm. Lãi suất của trái phiếu thường cao hơn lãi suất của tiền gửi tiết kiệm, kỳ phiếu. Các NHTM phát hành trái phiếu trên cơ sở nhu cầu sử dụng vốn thông qua các dự án đầu tư của các doanh nghiệp mà ngân hàng cam kết cho vay. + Huy động vốn thông qua việc phát hành các công cụ nợ của các NHTM như kỳ phiếu, trái phiếu là một hình thức mới trong công tác huy động vốn của NHTM ở các nước đang phát triển. vốn được huy động từ hình thức này dùng để đầu tư cho các dự án trung và dài hạn. 1.1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến nguồn vốn huy động: Cũng như mọi hoạt động kinh tế khác, Ngân hàng muốn hoạt động được thì trước hết phải có vốn. Nhưng mặt hàng kinh doanh của Ngân hàng rất đặc biệt đó là tiền tệ. Thực tế các NHTM kinh doanh “quyền sử dụng vốn tiền tệ”. Do đó nhu cầu về vốn của các NHTM là rất lớn và việc tạo lập vốn cho Ngân hàng là một vấn đề quan trọng hàng đầu trong hoạt động kinh doanh của các NHTM. Để tạo lập và duy trì được khối lượng vốn với qui mô lớn và có tính ổn định cao thì Ngân hàng phải có chiến lược khai thác vốn hợp lý trên cơ sở tận dụng tối đa những nhân tố tích cực và hạn chế những nhân tố tiếu cực ảnh hưởng tới công tác huy động vốn của Ngân 8 hàng. Cụ thể trong công tác huy động vốn của các NHTM chịu ảnh hưởng của các yếu tố sau: 1.1.3.1. - Yếu tố khách quan: Chu kỳ phát trỉển kinh tế: Tình trạng phát triển của nền kinh tế là một nhân tố vĩ mô có tác động trực tiếp đến hoạt động của NHTM nói chung và đến hoạt động huy động vốn nói riêng. Trong điều kiện nền kinh tế phát triển tăng trưởng và ổn định, thu nhập của người dân được đảm bảo và ổn định thì nhu cầu tích luỹ của dân cư cao hơn từ đó lượng tiền gửi vào Ngân hàng tăng lên hay khả năng huy động vốn tăng lên. Mặt khác khi nền kinh tế tăng trưởng cao và ổn định thì nhu cầu sử dụng vốn tăng lên, Ngân hàng có thể mở rộng khối lượng tín dụng bằng cách tăng lãi suất huy động nhằm kích thích người dân gửi tiền vào Ngân hàng để tạo nguồn vốn nhằm đáp ứng nhu cầu tiền tín dụng của nền kinh tế. Ngược lại, khi nền kinh tế lâm vào tình trạng suy thoái, thu nhập thực tế của người lao động giảm và ngày càng biến động, điều này sẽ làm giảm lòng tin của khách hàng vào sự ổn định của đồng tiền hơn nữa khi thu nhập thấp thì lượng tiền nhàn rỗi trong toàn nền kinh tế sẽ giảm xuống mà lượng tiền dân cư đã ký thác vào hệ thống Ngân hàng còn có nguy sơ bị rút ra. Khi đó Ngân hàng sẽ gặp khó khăn trong công tác huy động vốn, quản ký dự trữ và củng cố lòng tin của khách hàng vào hệ thống Ngân hàng. - Môi trường pháp lý: Mọi hoạt động kinh doanh, trong đó hoạt động của Ngân hàng đều phải chịu sự điều chỉnh của pháp luật. Các hoạt động của các NHTM chịu sự điều chỉnh của luật các tổ chức tín dụng và hệ thống các văn bản pháp luật khác của nhà nước. Mặt khác, ở Việt nam hiện nay các NHTM được tổ chức theo mô hình tổng công ty do vậy các chi nhánh Ngân hàng trong hoạt động của mình ngoài việc phải tuân thủ theo pháp luật và các văn bản dưới luật của nhà nước ban hành còn phải tuân thủ theo các quy định mà NHTW ban hành cụ thể trong từng thời kỳ về lãi suất, dự trữ, hạn mức cho vay… trong sự ràng buộc của pháp luật, các yếu tố của nghiệp vụ huy động vốn thay đổi làm thay đổi qui mô và chất lượng hoạt động huy động vốn. Mặt khác, các NHTM là các doanh nghiệp hoạt động trên lĩnh vực tiền tệ, là lĩnh vực 9 chứa đựng rủi ro rất lớn do vậy mà Ngân hàng phải tuân thủ chặt chẽ các qui định của pháp luật. - Môi trường cạnh tranh: Trong nền kinh tế thị trường cạnh tranh là hiện tượng phổ biến và khách quan. Ngành Ngân hàng là một trong những ngành có mức độ cạnh tranh cao và ngày càng phức tạp. Trong những năm qua, thị trường tài chính ngày càng trở nên sôi động hơn do sự tham gia của nhiều loại hình Ngân hàng và các tổ chức tài chính phi Ngân hàng. Hiện nay số lượng Ngân hàng được phép hoạt động ngày càng tăng cùng với sự ra đời và phát triển mạnh mẽ của nhiều tổ chức phi Ngân hàng, trong khi đó nguồn vốn nhàn rỗi trong dân cư và các tổ chức kinh tế là có hạn . Từ đó làm mất tính độc quyền của hệ thống Ngân hàng và ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của Ngân hàng. Ngoài ra, hình thức cạnh tranh không đa dạng như các ngành khác làm cho tính cạnh tranh của Ngân hàng ngày càng cao. Các Ngân hàng cạnh tranh chủ yếu bằng hình thức lãi suất và dịch vụ. Hiện nay ở nước ta các Ngân hàng chủ yếu cạnh tranh bằng hình thức lãi suất, chưa phổ biến hình thức cạnh tranh bằng dịch vụ. Do đó Ngân hàng phải xây dựng được mức lãi suất như thế nào là hợp lý nhất, hấp dẫn nhất kết hợp với danh tiếng và uy tín của mình để tăng được thị phần huy động. Điều này là rất khó khăn vì nếu lãi suất cao hơn đối thủ cạnh tranh thì lãi suất cho vay cũng phải tăng lên để đảm bảo Ngân hàng vẫn có lãi, nếu lãi suất thấp hơn thì không hấp dẫn được khách hàng. Do cạnh tranh tăng lên, lãi suất huy động hiện nay có xu hướng tăng lên trong khi các dịch vụ liên quan dến tiền gửi không tăng lên một cách tương ứng. - Yếu tố tiết kiệm của dân cư: Hoạt động huy động vốn của Ngân hàng chủ yếu được hình thành từ việc huy động các nguồn tiền tệ nhàn rỗi trong dân cư. Đây là lượng tiền nhàn rỗi chủ yếu có được do việc người dân tiết kiệm tiêu dùng ở hiện tại để kỳ vọng sẽ được chi tiêu nhiều hơn trong tương lai. Do đó công tác huy động vốn của Ngân hàng chịu ảnh hưởng rất lớn của yếu tố này. Nếu không có tiết kiệm thì sẽ không có vốn để đầu tư cho sản xuất và ngược lại. 10 Yếu tố tiết kiệm của dân cư lại phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như thu nhập của dân cư, thói quen chi tiêu bằng tiền mặt và đặc biệt là sự ổn định của nền kinh tế. Nếu nền kinh tế mất ổn định, giá trị đồng tiền luôn biến động thì xu hướng chung của dân cư sẽ đổi các đồng tiền bản tệ ra các đồng tiền mạnh (Ngoại tệ) hay cất trữ vàng bạc, mua bất động sản.. là những tài sản có tính ổn định cao hơn. Ngoài ra việc phân bố dân cư ở các vùng lãnh thổ khác nhau thì yếu tố tâm lý, văn hoá và lối sống cũng khác nhau. Do đó, Ngân hàng phải nắm bắt được yếu tố tâm lý của dân từ đó để đưa ra các hình thức huy động vốn phù hợp. 1.1.3.2. - Yếu tố chủ quan: Chiến lược kinh doanh của Ngân hàng: Mỗi Ngân hàng phải tự hoạch định cho mình một chiến lược kinh doanh riêng biệt, phù hợp với các điều kiện bên trong và bên ngoài Ngân hàng. Chiến lược kinh doanh có tính quyết định tới hiệu quả hoạt động của Ngân hàng. Ngân hàng cần phải xác định vị trí hiện tại của mình trong hệ thống, thấy được điểm mạnh, điểm yếu, thấy được những cơ hội và thách thức. Trên cơ sở đó dự đoán sự thay đổi của môi trường để xây dựng được chiến lược kinh doanh phù hợp mà trong đó chiến lược phát triển qui mô và chất lượng nguồn vốn là một bộ phận quan trọng trong chiến lược tổng thể của Ngân hàng. Trong từng thời kỳ, dựa trên chỉ tiêu được giao về hoạt động huy động vốn , sử dụng vốn và các hoạt động khác của NHTW cùng với tình hình thực tế của từng Ngân hàng, Ngân hàng phải lập kế hoạch và lên cân đối giữa huy động vốn và sử dụng vốn. Nếu nhận thấy trong năm có những dự án tốt cần vay vốn với khối lượng lớn, thời hạn dài thì Ngân hàng sẽ có kế hoạch huy động vốn để tìm kiếm được nguồn vốn tương ứng bằng cách đưa ra các loại hình huy động với lãi suất hấp dẫn, kỳ hạn đa dạng. Còn nếu nhận thấy trong năm tới Ngân hàng cần phải thu hẹp khối lượng tín dụng thì Ngân hàng sẽ có kế hoạch huy động một lượng vốn vừa đủ để tối đa hóa hiệu quả sử dụng vốn. Mặt khác, trong chiến lược kinh doanh của mình Ngân hàng cần phải đặc biệt chú trọng vào chi phí vốn mà Ngân hàng phải chịu trong khâu huy động. Phải tìm kiếm nguồn vốn rẻ, thời hạn dài thông qua việc lựa chọn các hình thức huy động khác nhau, có như vậy Ngân hàng mới chủ động trong việc tìm kiếm và sử dụng vốn. 11 - Các hình thức huy động vốn, chất lượng các dịch vụ do Ngân hàng cung ứng và hệ thống các mạng lưới: Một yếu tố ảnh hưởng đến qui mô và chất lượng nguồn vốn huy động là hình thức, kỳ hạn và các dịch vụ cung cấp có liên quan như giao dịch tại nhà, rút tiền tự động, tư vấn kinh doanh, dịch vụ thu tiền hộ... Ngoài ra còn có một số yếu tố khác như thời gian và thủ tục giao dịch. Do nhu cầu của khách hàng khi đến Ngân hàng là khác nhau nên việc thoả mãn được những nhu cầu đa dạng của khách hàng sẽ góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động huy động vốn. Trong nền kinh tế thị trường thì hiện tượng cạnh tranh là tất yếu, việc đáp ứng nhu cầu khách hàng là điều kiện tiên quyết dể đạt được thắng lợi trong kinh doanh. Một Ngân hàng có các hình thức huy động và kỳ hạn huy động vốn phong phú, linh hoạt, thuận tiện hơn sẽ có sức thu hút khách hàng mới và duy trì những khách hàng hiện có hơn những Ngân hàng khác. Các Ngân hàng hiện nay không chỉ huy động tiền gửi tiết kiệm mà còn khuyến khích người dân gửi tiền dưới nhiều hình thức khác nhau như mở tài khoản tiền gửi, huy động qua kỳ phiếu, trái phiếu phong phú cả về mệnh giá, kỳ hạn và chủng loại…. Khi hình thức huy động vốn đa dạng và hấp dẫn thì sẽ làm cho số lượng người gửi tiền tăng lên và khi dó chi phí huy động sẽ giảm xuống. Hơn nữa, hình thức huy động vốn phong phú cũng là điều kiện để thu hút những khoản vốn đa dạng từ nhiều nguồn khác nhau với những tính chất khác nhau về số lượng, chất lượng và kỳ hạn... Từ đó sẽ giúp Ngân hàng sử dụng vốn linh hoạt, an toàn và hiệu quả hơn. Dịch vụ Ngân hàng chỉ là sản phẩm phụ trong hoạt động của Ngân hàng nhưng trong chiến lược cạnh tranh đã cho thấy Ngân hàng nào có dịch vụ đa dạng, chất lượng dịch vụ cao, đáp ứng được những nhu cầu của khách hàng thì sẽ thu hút được khách hàng đến với mình. Hiện nay với sự tham gia của nhiều loại hình Ngân hàng và các tổ chức phi Ngân hàng cùng cạnh tranh với nhau, điều đó có nghĩa là khách hàng càng có điều kiện thuận lợi để lựa chọn Ngân hàng tốt nhất đáp ứng được nhu cầu của mình. Vì vậy dịch vụ Ngân hàng ngày càng đóng vai trò quan trọng và chính là một yếu tố góp phần thu hút khách hàng có hiệu quả nhất. - Chính sách lãi suất: 12 Điều đầu tiên mà bất kỳ một cá nhân hay tổ chức kinh tế nào cũng muốn tham khảo khi gửi tiền vào Ngân hàng chính là lãi suất. Vì vậy chính sách lãi suất là một trong những chính sách quan trọng nhất trong số các chính sách hổ trợ cho công tác huy động vốn của Ngân hàng. Ngân hàng sử dụng hệ thống lãi suất như là một công cụ quan trọng trong việc huy động và thay đổi qui mô nguồn vốn thu hút vào Ngân hàng, đặc biệt là quy mô tiền gửi. Để duy trì và thu hút thêm nguồn vốn, Ngân hàng cần phải ấn định mức lãi suất cạnh tranh, thực hiện ưu đãi về lãi suất cho khách hàng lớn, gửi tiền thường xuyên. Tuy nhiên không phải Ngân hàng cứ đưa ra mức lãi suất cao là thu hút được nhiều nguồn vốn nhàn rỗi của dân cư mà vấn đề là ở chỗ với mức lãi suất cụ thể mà Ngân hàng đưa ra sẽ đem lại cho người gửi tiền mức lợi tức thực tế là bao nhiêu. Điều đó có nghĩa là mức lãi suất mà Ngân hàng đưa ra phải luôn đảm bảo lớn hơn tỷ lệ lạm phát, do đó Ngân hàng phải dự đoán chính xác tỷ lệ lạm phát trong từng thời kỳ để đưa ra mức lãi suất hợp lý. Ngoài ra khi quyết định đưa ra mức lãi suất nào đó còn phụ thuộc vào một số yếu tố khác như thời gian đáo hạn của khoản tiền gửi, khả năng chuyển hoán giữa các kỳ hạn, mức độ rủi ro và lợi nhuận mang lại từ các khoản đầu tư khác, các qui định của nhà nước, qui định của NHTW, mức lãi suất đầu ra mà Ngân hàng có thể áp dụng đối với các khách hàng vay vốn. Lãi suất càng cao thì càng hấp dẫn người gửi tiền nhưng lãi suất huy động cao cũng có nghĩ là lãi suất cho vay cũng phải cao tương ứng thì Ngân hàng kinh doanh mới có lãi. Mức lãi suất đủ cao để thu hút khách hàng nhưng cũng không được cao quá để vẫn có thể thu hút được khách đi vay mà không làm giảm lợi nhuận của Ngân hàng. Hơn nữa Ngân hàng phải tính đến chi phí huy động vốn của mình và mặt bằng lãi suất huy động của Ngân hàng mình so với các Ngân hàng khác. - Đổi mới công nghệ Ngân hàng: Cùng với việc đổi mới hoạt động Ngân hàng, các NHTM ngày càng chú trọng tới việc áp dụng khoa học công nghệ hiện đại vào hoạt động Ngân hàng, đặc biệt là khâu thanh toán. Nhờ đó làm cho vốn luân chuyển nhanh, thuận tiện, đảm bảo an toàn cho khách hàng trong việc gửi tiền, rút tiền và vay vốn. Nếu thực hiện tốt khâu này thì sẽ hạn chế được việc lưu thông bằng tiền mặt vừa không hiệu quả vừa không