SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI:
" MỘT SỐ KINH NGHIỆM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG VIẾT
ĐOẠN VĂN NGẮN CHO HỌC SINH LỚP 2"
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I –LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1-Cơ sở khoa học
Giáo dục có vai trò hết sức quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của một dân
tộc cũng như toàn thể nhân loại. Giáo dục tác động đến cấu trúc xã hội, đến các bộ phận
đồng thời giáo dục là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội. Vì thế từ trước đến
nay Đảng và nhà nước ta đặc biệt quan tâm đến công tác giáo dục, coi giáo dục là quốc
sách hàng đầu để xây dựng và phát triển đất nước.
Đất nước ta đang bước vào thời kì đổi mới với quyết tâm công nghiệp hoá, hiện đại
hoá đất nước, thực hiện thắng lợi mục tiêu “ Dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân
chủ văn minh”. Để thực hiện được điều đó đòi hỏi mỗi chúng ta phải có một nguồn lực,
vừa có tài, vừa có đức, vừa có tri thức cuộc sống. Nơi tạo ra những nền móng vững chắc
cho quá trình học tập của mỗi con người chính là trường Tiểu học. Muốn vậy đòi hỏi nhà
trường phải không ngừng nâng cao chất lượng dạy và học. Việc nâng cao chất lượng dạy
học trong các nhà truờng nói chung và trường Tiểu học nói riêng là vấn đề trọng tâm của
hoạt động giáo dục trong nhà trường.Vì đây là cấp học nền móng: “Giáo dục Tiểu học là
bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân, có nhiệm vụ xây dựng và phát triển
tình cảm, đạo đức, trí đức, thẩm mĩ và thể chất cho trẻ em nhằm hình thành cho học sinh
nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa”. Trong các mặt giáo dục ở Tiểu học thì
Tiếng Việt là công cụ giúp các em giao tiếp, nhận biết được vốn kiến thức của nhân loại
thành trí thức của riêng mình. Thông qua Tiếng Việt giúp các em nhận thức được các
môn học khác. Chẳng hạn, muốn giải một bài toán thì điều đầu tiên là các em phải đọc
đầu bài sau đó bằng tư duy sự hiểu biết về môn học, các em trình bày bài giải qua nói,
viết, giúp cho người khác hiểu được bài làm của mình.
2- Cơ sở lý luận
Bước vào kỉ nguyên mới, đất nước ta có nhiều đổi mới, đổi mới về kinh tế, xã hội,
giáo dục,… Sự phát triển giáo dục của nước ta tăng nhanh giúp cho những chủ nhân
tương lai của đất nước luôn được phát triển toàn diện, đầy đủ về năng lực, trí tuệ, tính
cách. Qua việc nắm bắt các kiến thức, tri thức khoa học ban đầu để từ đó hình thành nên
những kĩ năng cần thiết của cuộc sống, hành động đúng cho bản thân.
Trong trường Tiểu học, môn Tiếng Việt có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với học
sinh bởi nó là môn học cung cấp cho các em những kiến thức cần thiết trong giao tiếp
hàng ngày. Nó giúp các em phát triển toàn diện, hình thành ở các em những cơ sở của thế
giới khoa học, góp phần rèn luyện trí thông minh, hình thành tình cảm, thói quen đạo đức
tốt đẹp của con người mới.
Dạy học Tiếng Việt là dạy học tiếng mẹ đẻ. Dạy học Tiếng Việt giúp các em hình
thành 4 kĩ năng cơ bản: nghe, nói, đọc, viết. Phân môn Tập làm văn trong môn Tiếng
Việt hội tụ đủ cả 4 kĩ năng trên. Nó là phân môn tổng hợp toàn bộ kiến thức đã học ở
trong tuần từ các phân môn: Tập đọc, Tập viết, Chính tả, Kể chuyện, Luyện từ và câu.
Đối với học sinh lớp 2 thì đây là một phân môn khó. Bởi ở lứa tuổi của các em, vốn kiến
thức và hiểu biết còn hạn hẹp. Bên cạnh đó, còn có một số khó khăn khách quan như điều
kiện hoàn cảnh sống của học sinh ở địa bàn dân cư lao động nghèo, gia đình không có
điều kiện quan tâm đến các em, việc diễn đạt ngôn ngữ kém, việc tiếp thu kiến thức khá
chậm, học sinh nghèo vốn từ ngữ,…. Điều này ảnh hưởng đến việc học tập nói chung,
học phân môn Tập làm văn nói riêng.Với mục tiêu rèn học sinh ở cả bốn kỹ năng nghe,
đọc, nói, viết trong đó kĩ năng viết “một đoạn văn ngắn" là yêu cầu cơ bản khá trọng
tâm ở phân môn Tập làm văn lớp 2.
3 - Cơ sở thực tiễn
Quá trình dạy học là một quá trình tư duy sáng tạo - người giáo viên là một kĩ sư
của tâm hồn, hơn nữa còn là một nhà nghệ thuật. Và việc dạy học ngày nay luôn dựa trên
cơ sở phát huy tính tích cực chủ động của học sinh. Chính vì thế, nó đòi hỏi người giáo
viên phải luôn có sự sáng tạo, tự cải tiến phương pháp dạy học của mình nhằm mục đích
nâng cao chất lượng dạy học. Mỗi môn học ở Tiểu học đều góp phần hình thành và phát
triển nhân cách của trẻ, cung cấp cho trẻ những kiến thức cần thiết.
Phân môn Tập làm văn ở Tiểu học có nhiệm vụ rất quan trọng là rèn kĩ năng nói và
viết. Thế nhưng hiện nay, đa số các em học sinh lớp 2 đều rất sợ học phân môn Tập làm
văn vì không biết nói gì? Viết gì? Ngay cả bản thân giáo viên đôi khi cũng không tự tin
lắm khi dạy phân môn này so với các môn học khác.
Trong chương trình Tập làm văn lớp 2, ngay từ đầu năm học, các em được làm
quen với đoạn văn và được rèn kĩ năng viết đoạn văn từ 3 đến 5 câu. Tôi dự giờ thăm hỏi
một số lớp, tôi nhận thấy các em còn lúng túng, nhiều học sinh làm bài chưa đạt yêu cầu.
Các em thường lặp lại câu đã viết, dùng từ sai, cách chấm câu còn hạn chế có em viết
không đúng yêu cầu của đề bài hoặc có những bài làm đảm bảo về số câu nhưng viết
không đủ ý.Việc dạy cho học sinh viết đoạn văn chính là quá trình giáo viên khơi dậy sự
hiểu biết và cảm nhận của các em về người, vật và cuộc sống xung quanh. Điều đó đòi
hỏi giáo viên dạy cho học sinh có cách tổ chức, sắp xếp câu, ý sao cho lôgic, cách sử
dụng từ chính xác và hay khi viết. Song thực tế chỉ ra rằng một số học sinh lớp 2 khó
nhận thức được việc sắp xếp ý (cảm nhận của mình) theo trật tự đúng. Vốn sống của các
em còn hạn chế, do đó khi diễn đạt học sinh gặp rất nhiều khó khăn. Sự sắp xếp tổ chức
câu trong đoạn còn rời rạc. Các câu độc lập về nội dung chưa có sự liên kết và lôgic …
Đôi khi các em còn viết câu không rõ ý, từ lặp lại nhiều… Là một giáo viên đứng lớp
nhiều năm, tôi rất băn khoăn và trăn trở: Làm thế nào để giúp các em thực hiện được mục
tiêu đã đề ra? Bản thân tôi luôn cố gắng để tìm ra những biện pháp nâng cao chất lượng
học tập cho học sinh. Đây là lí do tôi chọn và viết Sáng kiến kinh nghiệm với nội dung: “
Một số kinh nghiệm nâng cao chất lượng viết đoạn văn ngắn cho học sinh lớp 2”
nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy-học phân môn Tập làm văn lớp 2.
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
- Đề tài góp phần khắc phục được hạn chế về cách viết một đoạn văn ngắn với câu văn cộc
lốc, không đúng ngữ pháp, hay câu văn không rõ ràng, sự sắp xếp các câu văn không
lôgíc...Qua đó bồi dưỡng lòng say mê yêu thích con người, cảnh vật xung quanh các em.
- Góp phần vào đổi mới cách dạy tiếng Việt, giúp học sinh có kĩ năng viết đoạn văn
ngắn trong phân môn Tập làm văn lớp 2 theo hướng phát huy tính cực, chủ động, sáng
tạo của học sinh.
- Từ cách đổi mới phương pháp dạy của thầy góp phần đổi mới cách học của trò.
Phát huy hết khả năng tự phát hiện của học sinh thông qua cách tổ chức câu, ý sao cho
lôgíc, cách sử dụng từ chính xác và hay khi viết.
III. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
1-Tìm hiểu thực tế để đánh giá tình hình viết văn của học sinh, tìm hiểu nguyên nhân dẫn
đến tình trạng học sinh gặp khó khăn khi học phân môn Tập làm văn .
2-Từ những lý luận và kinh nghiệm thực tế để đưa ra các biện pháp giúp học sinh lớp 2
viết đoạn văn ngắn.
IV-ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
- Nội dung, chương trình, Sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 2, đặc biệt là phân môn
Tập làm văn lớp 2 và một số tài liệu tham khảo.
- Một số biện pháp nhằm giúp học sinh lớp 2 viết đoạn văn ngắn trong giờ Tập làm
văn.
V- PHẠM VI NGHIÊN CỨU:
Với khuôn khổ của một Sáng kiến kinh nghiệm, tôi nghiên cứu vấn đề: “Một số
kinh nghiệm nâng cao chất lượng viết đoạn văn ngắn cho học sinh lớp 2 ”, trong đó
làm sáng tỏ một số vấn đề về lý luận và thực tiễn về việc dạy-học phân môn Tập làm
văn lớp2. Qua đó đưa ra một số biện pháp giúp học sinh lớp 2 viết đoạn văn ngắn được
tốt.
VI. KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU
1 - Nghiên cứu chương trình SGK, tài liệu tham khảo để nắm được nội dung,
mức độ yêu cầu của môn Tập làm văn.
2 - Nghiên cứu phương pháp dạy viết đoạn văn ngắn nhằm phát huy tính tích cực
nhận thức của học sinh.
3 - Dạy thử nghiệm theo biện pháp đã đề xuất.
VII. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1. Phương pháp điều tra:
- Mục đích để tìm hiểu các phương pháp dạy học của giáo viên; tìm hiểu tính tích
cực nhận thức của học sinh.
2. Phương pháp thực nghiệm:
- Dạy thực nghiệm tại lớp 2A, 2B để đối chiếu kiểm nghiệm, đánh giá hiệu quả
nghiên cứu.
3. Phương pháp trực quan:
- Tìm hiểu nội dung sách giáo khoa, sách giáo viên, vở bài tập…
- Trao đổi với giáo viên – học sinh để tìm hiểu thực trạng dạy – học môn Tập làm văn.
VIII. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Giảng dạy phân môn Tập làm văn lớp 2 là vấn đề được nhiều giáo viên lưu tâm vì
phân môn này là phân môn mới (chưa được học ở lớp 1), bên cạnh đó việc tìm ra biện
pháp dạy học sinh lớp 2 viết một đoạn văn cũng là điều mà nhiều giáo viên trăn trở, cũng
có nhiều đề tài viết về vấn đề này đã đạt được những hiệu quả , song các đề tài trên đã
đưa ra những biện pháp giảng dạy của môn Tập làm văn thể loại viết đoạn văn ngắn nói
chung mà chưa có những biện pháp có những ví dụ cụ thể về một đề bài cụ thể.Xuất phát
từ tình hình nêu trên và thực tế ở trường nơi tôi công tác nên tôi đã nghiên cứu tiếp về
vấn đề “Kinh nghiệm giúp học sinh lớp 2 viết đoạn văn ngắn”.
B. NỘI DUNG
CHƯƠNG I.
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN LIÊN QUAN
ĐẾN VIỆC DẠY HỌC SINH LỚP 2 VIẾT ĐOẠN VĂN NGẮN.
1/ Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh lớp 2:
Học sinh Tiểu học, đặc biệt là học sinh lớp 2, các em vừa chuyển hoạt động chủ đạo
từ vui chơi sang học tập. Các em hiếu động, ham chơi, sự tập trung cho học tập và chú ý
chưa cao. Tư duy của các em nặng về trực quan cụ thể, tư duy trừu tượng chưa phát triển.
Do đó, khi tổ chức dạy học, giáo viên phải linh hoạt sáng tạo thì mới có hiệu quả.
2/ Đặc điểm về chương trình, sách giáo khoa:
Như chúng ta đã biết, ở lớp 1 học sinh mới chỉ dừng lại ở mức độ tập nói hoặc viết
câu có nội dung theo chủ đề bài học hoặc tìm tiếng nói có âm vần vừa học. Các em được
ghép tiếng và nói những câu đơn giản, riêng lẻ có nội dung gần gũi với cuộc sống của các
em hoặc ở các bài tập đọc. Đến lớp 2 các em đã phải viết đoạn từ 1 đến 3 câu rồi cao hơn
từ 4 đến 5 câu kể về một sự việc đơn giản mình cũng chứng kiến (tham gia) hoặc tả sơ
lược về người, vật xung quanh các em. Ở học kỳ I, chủ yếu các em được viết đoạn từ 3
đến 5 câu kể về người thân như: Cô giáo, ông, bà, anh, chị, em và rộng hơn là toàn thể
gia đình. Song đến học kỳ II các em được viết đoạn tả con vật (chim ), tả cảnh (biển), tả
cây cối, tả người (ảnh Bác Hồ). Tuần 34 và 35 học sinh được kể về những việc làm mà
bản thân chứng kiến hoặc tham gia ….
- Xen kẽ giữa các bài tập có yêu cầu kể (tả) nói trên có 2 dạng bài kể (tả) con vật được
viết đầy đủ song sáo trộn trật tự câu nhằm mục đích củng cố về liên kết câu, gắn kết ý …
- Mở đầu ngay ở tuần 1, sách giáo khoa đã giới thiệu cách kể theo nội dung tranh
sau đó viết thành đoạn. Đây chính là hình thức giúp học sinh vận dụng linh hoạt kỹ năng
vốn hiểu biết khi học phân môn kể chuyện vào viết đoạn văn ngắn.
3. Vị trí , nhiệm vụ,nội dung của phân môn tập làm văn lớp 2:
3.1-Vị trí :
Ở tiểu học nhất là lớp 2, Tập làm văn là một trong những phân môn có tầm quan trong
đặc biệt ( ở lớp 1 các em chưa được học, lên lớp 2 học sinh mới bắt đầu được học, được
làm quen ).
Môn tập làm văn giúp học sinh có kỹ năng sử dụng Tiếng Việt được phát triển từ thấp
đến cao, từ luyện đọc cho đến luyện nói, luyện viết thành bài văn theo suy nghĩ của từng
cá nhân. Tập cho các em ngay từ nhỏ có những hiểu biết sơ đẳng đó cũng là rèn cho các
em tính tự lập, tự trọng. Con người văn hóa sẽ hình thành từ các em từ những việc nhỏ
nhặt, tưởng như không quan trọng đó.
3.2Nhiệm vụ :
Làm văn có nghĩa là tạo lập văn bản. Nhiệm vụ chính của phân môn Tập làm văn là
rèn luyện cho học sinh kỹ năng tạo lập văn bản. Ở đây thuật ngữ “ văn bản” được dùng
để chỉ sản phẩm hoàn chỉnh của lời nói trong một hoàn cảnh giao tiếp cụ thể. Đó không
nhất thiết là một bài văn gồm nhiều câu; nhiều đoạn; cũng không nhất thiết phải ở dạng
viết; càng không phải chỉ là loại văn kể chuyện hay miêu tả theo phong cách nghệ thuật.
Trong hoàn cảnh giao tiếp cụ thể, sản phẩm lời nói mà một người tạo lập được có thể chỉ
là một câu chào, một lời cảm ơn hay một vày dòng thăm hỏi, chúc mừng trên tấm
thiếp….Đối với lớp 2, dạy Tập làm văn là trước hết là rèn luyện cho học sinh kỹ năng
phục vụ học tập và giao tiếp hàng ngày , cụ thể là:
*Dạy các nghi thức lời nói tối thiểu, như: chào hỏi, tự giới thiệu, cảm ơn, xin lỗi, yêu cầu,
khẳng định, phủ định, tán thành………
*Dạy một số kỹ năng phục vụ học tập và đời sống, như :khai bản tự thuật ngắn, viết
những bức thư ngắn, nhận và gọi điện thoại, đọc và lập danh sanh sách học sinh, ………..
Cuối cùng cũng như các phân môn và môn học khác, phân môn Tập làm văn, thông
qua nội dung dạy học của mình, có nhiệm vụ trao dồi cho học sinh thái độ ứng xử có văn
hóa, tinh thần trách nhiệm trong công việc, bồi dưỡng những tình cảm lành mạnh cho các
em.
3.3-Nội dung :
Nội dung các bài học về Tập làm văn ở lớp 2 giúp các em thực hành rèn luyện các kỹ
năng nói, viết,nghe phục vụ cho học tập và giao tiếp hàng ngày, cụ thể :
Thực hành về các nghi thức lời nói tối thiểu : chào hỏi, tự giới thiệu, cảm ơn, xin lỗi….
Thực hành về kỹ năng phục vụ học tập và đời sống hàng ngày, như : viết bản tự thuật
ngắn, lặp danh sách học sinh, tra mục lục sách, ……….
Thực hành rèn kỹ năng diễn đạt ( nói, viết ),như : kể về người thân, tả biển, tả cây cối,
……
Thực hành rèn kỹ năng nghe :
Với cách biên soạn này, giờ dạy Tập làm văn trở nên linh hoạt hơn, gắn với cuộc sống
đời thường hơn và giúp học sinh hứng thú trong học tập.
CHƯƠNG II.
THỰC TRẠNG VIỆC DẠY HỌC SINH LỚP 2
VIẾT ĐOẠN VĂN NGẮN TRONG GIỜ TẬP LÀM VĂN
Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC TRUNG HƯNG.
I-Ưu điểm
1.Vài nét về tình hình địa phương và nhà trường:
Trường Tiểu học Trung Hưng nằm trên địa bàn xã Trung Hưng, là xã có phong trào học tập
và truyền thống hiếu học. Đó là niềm tự hào và là niềm động lực luôn luôn động viên giáo viên và
học sinh phát huy truyền thống ấy để thi đua dạy tốt học tốt, góp phần vào sự nghiệp giáo dục của
đất nước. Hiện nay, trường đang vững bước đi lên nhờ đội ngũ cán bộ quản lí trẻ , năng động, nhiệt
tình; đội ngũ giáo viên yêu nghề mến trẻ, hết lòng vì học sinh thân yêu. Trường nhiều năm liền đạt
danh hiệu là trường Tiên tiến Xuất sắc, có nhiều thành tích đáng kể. Trường là một trong những
trường đứng ở tốp đầu của huyện về các phong trào và các cuộc thi: Năm 2011- 2012 trường đã
được công nhận: Tập thể lao động xuất sắc. Trường có tổng diện tích là 6.900 m2, với tổng số học
sinh là 555 em chia làm 5 khối gồm 19 lớp. Khối 2 có 120 em, chia làm 4 lớp. Có 2 lớp được học
10 buổi/ tuần nên giáo viên có điều kiện rèn cho các em học tập được tốt hơn. Các em học sinh rất
ham tìm tòi hiểu biết, ưa tham dự vào các hoạt động Đội - Sao nhi đồng. Hầu hết các em học sinh là
con em nông dân nhưng các em đều được gia đình, nhà trường quan tâm, giáo dục các em ngay từ
nhỏ nên các em đều ngoan và có ý thức tốt.
2-Về kiến thức trong sách giáo khoa:
Nói chung kiến thức trong sách giáo khoa được sắp xếp một cách hợp lí, lôgic đi từ
đơn giản đến phức tạp, từ cách nhìn thực tế đến sự vận dụng vốn sống, vốn hiểu biết để
viết đoạn văn. Học sinh được dạy các kĩ năng kể (tả) đơn giản. Song không phải kể lại
hoặc tả lại câu chuyện cảnh vật theo nội dung bài tập đọc dựa vào lời kể (tả) của tác giả
mà các em được kể (tả) những gì có và diễn ra trong cuộc sống xung quanh. Điều này đã
phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong kĩ năng viết đoạn. Do đó, ta
có thể khẳng định rằng: Sách giáo khoa Tiếng Việt 2 đặc biệt chú trọng tới rèn kĩ năng
viết đoạn văn cho học sinh.
II. Những khó khăn hạn chế khi dạy học sinh lớp 2 viết đoạn văn ngắn .
1.Về phía giáo viên:
- Một số giáo viên chưa coi trọng việc rèn viết đoạn văn cho học sinh cách dạy của
giáo viên còn đơn điệu, lệ thuộc một cách máy móc vào sách giáo viên, hầu như rất ít
sáng tạo, chưa linh hoạt, chưa cuốn hút được học sinh. Cách dạy của giáo viên có phần
khuôn mẫu.
Ví dụ: Khi dạy học sinh bài Tập làm văn tuần 20 “ Tả ngắn về bốn mùa ". Giáo
viên đã hướng dẫn gợi mở các câu hỏi theo sách giáo khoa:
+ Mùa hè bắt đầu từ tháng nào trong năm ?
(Mùa hè bắt đầu từ tháng tư trong năm).
+ Mặt trời mùa hè như thế nào ?
(Mặt trời mùa hè rất chói chang).
+ Cây trái trong vườn như thế nào ?
(Cây trong vườn có rất nhiều hoa quả ).
+ Học sinh thường làm gì trong dịp nghỉ hè ?
(Học sinh thường được vui chơi trong dịp nghỉ hè).
- Giáo viên chưa vận dụng kỹ năng tả “ Mùa Xuân" của bài tập 1 vào hướng dẫn bài
tập 2. Sự dập khuôn máy móc như vậy dẫn đến bài viết của học sinh là bốn câu thiếu
lôgíc và sáng tạo, không phát huy được tính tích cực của học sinh.
- Khi trao đổi với giáo viên dạy lớp 2 về cách hướng dẫn học sinh làm bài tập "Viết
đoạn văn ngắn", đa số giáo viên đều trả lời rằng:
Bước 1: Học sinh đọc yêu cầu bài .
Bước 2: Giáo viên nêu yêu cầu của bài: Viết đoạn văn từ 3 đến 5 câu, các câu phải
liên kết với nhau .
Bước 3 : Học sinh viết vào vở .
Bước 4 : Chấm chữa lỗi.
+ Gọi 1 hoặc 2 học sinh đọc bài viết.
+ Giáo viên chấm bài, chữa một số lỗi sai về câu từ .
- Với cách hướng dẫn như trên học sinh khó có thể nhận ra nội dung đoạn viết cần
có những gì ? Liên kết câu như thế nào ? Cách diễn đạt làm sao cho thoát ý… Đến bước
4 chấm lỗi như vậy chưa có kết quả thiết thực đối với học sinh vì đối tượng học sinh lớp
2 các em dễ nhớ nhưng nhanh quên. Do đó, cái sai của học sinh vẫn được lặp lại trong
bài.
2. Về phía học sinh
-Các em học sinh lớp 2 vốn sống còn ít, vốn hiểu biết về Tiếng Việt còn rất sơ sài,
chưa định rõ trong giao tiếp, viết văn câu còn cụt lủn. Hoặc câu có thể có đủ ý nhưng
chưa có hình ảnh. Các từ ngữ được dùng về nghĩa còn chưa rõ ràng. Việc trình bày, diễn
đạt ý của các em có mức độ rất sơ lược, đặc biệt là khả năng miêu tả.
- Học sinh có hứng thú trong giờ Tập làm văn song chủ yếu tập trung vào các bài
tập làm miệng với các yêu cầu nói lời cảm ơn, xin lỗi, đáp lại lời khẳng định, phủ định…
Học sinh thích thú nói về các con vật, người, quang cảnh và những gì diễn ra xung quanh.
Song vốn từ các em còn chưa nhiều, kỹ năng diễn đạt bằng ngôn ngữ viết của học sinh
còn hạn chế nên đôi khi các em chưa nhận ra được sự khác biệt giữa các ngôn ngữ nói và
ngôn ngữ viết.
Ví dụ: Khi học bài tập làm văn tuần 10: Dựa theo lời kể bài 1 hãy viết một đoạn
văn ngắn (từ 3 đến 5 câu) kể về ông, bà hoặc người thân của em.
Bài viết của học sinh :" Bà em đã lên 65 tuổi rồi . Da mịn màng. Tóc dài óng ả. Bà
cho em ăn bánh. Bà rủ em đi chợ sau đó hai bà cháu lại đi chơi."
- Học sinh thường viết theo ý hiểu bằng ngôn ngữ của mình cho nên câu văn chưa
giàu hình ảnh, dùng từ chưa phù hợp.
Ví dụ: Cũng viết đoạn văn ngắn kể về ông, bà hoặc người thân ở bài tập làm văn
nói trên có một học sinh viết: "Ông đã già, 70 tuổi. Nghề là thợ xây. Hôm nào ông cũng đi tập
thể dục vào sáng sớm."
- Một số bài viết của học sinh còn lộn xộn về câu, ý, dùng từ chưa đúng vào văn
cảnh, câu rời rạc thiếu sự liên kết.
Ví dụ: Đây là đoạn văn của một học sinh khi viết đoạn văn tả về một loài chim mà
em thích ( Tập làm văn tuần 21) như sau:
" Những ngày đi học về em cảm thấy rất nhớ nó. Mỏ nó mượt và nó hót rất hay. Em
rất thương nó và nó đẹp. Bộ lông nó mượt. Hình dáng của con bồ câu rất thích thú".
- Đôi khi học sinh viết câu dùng cụm từ so sánh để diễn tả nội dung song sự so
sánh ấy rất khập khiễng.
Ví dụ: Khi viết đoạn văn kể về bà có em viết : "Da mặt bà em nhăn nheo như quả bưởi
héo".
Có em lại viết “Mỗi khi bà cười để lộ vài chiếc răng sữa trông rất duyên.”
- Một lỗi nữa mà học sinh hay mắc là trả lời theo kiểu nắp đuôi cho nên câu văn
thiếu sự hấp dẫn, sinh động.
Ví dụ : Khi dạy bài Tập làm văn tuần 8 để viết đoạn văn kể về cô giáo (thầy giáo)
cũ của em sách giáo khoa có mấy câu hỏi gợi ý trong đó có câu hỏi:
+ Tình cảm của cô đối với học sinh như thế nào?
+ Em nhớ nhất điều gì ở cô ( thầy)?
+ Tình cảm của em đối với thầy (cô) như thế nào?
Có em viết như sau : Tình cảm của cô đối với em rất tốt. Em nhớ nhất điều là cô
giáo rất dịu dàng và viết chữ rất đẹp. Tình cảm của em đối với cô rất kính trọng.
III.Nguyên nhân của thực trạng
1.Do học sinh chưa có kỹ năng quan sát.
Do tâm lý lứa tuổi, do chưa được rèn luyện thường xuyên nên các em chưa có cách
quan sát cụ thể chi tiết. Các em chỉ quan sát thoáng qua, hời hợt, thậm chí có em còn
không để ý đến đối tượng cần quan sát. Thêm vào đó khả năng tưởng tượng còn hạn chế,
thiếu vốn sống thực tế. Do vậy khi viết đoạn văn còn có những câu văn lạc lõng không
sát thực với yêu cầu của đề bài.
2.Chưa biết dùng từ, đặt câu,.
Vốn từ của học sinh lớp 2 còn nghèo nàn, chưa hiểu hết nghĩa của từ , chưa hiểu nhiều về
cấu tạo của câu nên khi viết đoạn văn các em còn nhiều hạn chế. Các em không biết
viết thế nào, viết từ đâu để thành một đoạn văn.
3.Chưa có kỹ năng sắp xếp câu thành đoạn.
Từ chỗ nói chưa thành câu, nói câu cộc lốc nên khi viết các em bị chi phối nhiều. Hơn
nữa các em còn không biết viết câu nào trước, câu nào sau, viết chưa thành câu đã chấm
hết câu, viết xuống dòng tùy tiện do vậy nhiều bài văn của các em viết không thành đoạn
theo dung yêu cầu.
4.Giáo viên dạy phần lý thuyết chưa tốt.
Nhiều giáo viên chưa chuẩn bị kĩ nội dung bài trước khi lên lớp, chưa thực sự đổi mới
phương pháp, chưa tự giác tự nghiên cứu trau dồi thêm chuyên môn nghiệp vụ để phục
vụ công tác giảng dạy.
IV. Tiến hành khảo sát
- Sau khi dạy xong bài tập làm văn tuần 8 tôi khảo sát 2 lớp: lớp 2A và 2B với đề bài
như sau :
Đề bài: Em hãy viết một đoạn văn ngắn từ 3 đến 5 câu kể về cô giáo lớp 1 của em.
Thời gian: 15 phút
Kết quả đạt được như sau:
Giỏi
Điểm
Khá
TB
Yếu
Lớp
Sĩ số SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
2A
35
6
17,2
10
28,5
12
34,3
7
20
2B
35
5
14
8
23
14
40
8
23
- Nhìn vào bảng số liệu ta nhận thấy ngay rằng tỉ lệ bài viết điểm khá giỏi ít mà tỉ lệ
điểm yếu cao.
- Khi viết đoạn văn kể về cô giáo, các em thường bộc lộ các điểm yếu sau:
+ Về cách diễn đạt như: Từ bị lặp nhiều, dùng từ không chính xác. Ví dụ có em
viết :"Cô giáo em tên là Lan. Cô Lan có dáng người cao, cô Lan có mái tóc dài, cô Lan có
đôi bàn tay rất khéo viết chữ rất đẹp...". Hay có em viết: Cô giáo em có đôi mắt to tròn
xoe như hai hòn bi.
+ Câu không rõ nghĩa, câu không đủ bộ phận, các câu trong đoạn văn còn lộn xộn,
viết đoạn văn mang tính chất trả lời câu hỏi. Ví dụ có em viết : "Cô giáo em dạy lớp 1.
Có nụ cười tươi. Em rất yêu quý cô. có hàm răng trắng. cô giảng dễ hiểu. Em rất quý
cô"....
+ Có em viết đoạn văn theo cách trả lời nắp đuôi như sau: Tình cảm của cô đối với
em rất tốt.
- Trước thực trạng đó tôi đã tìm tòi, tham khảo nghiên cứu và đưa ra một số giải pháp
cụ thể.
CHƯƠNG III.
MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐỂ HƯỚNG DẪN HỌC SINH LỚP 2
VIẾT ĐOẠN VĂN NGẮN TRONG PHÂN MÔN TẬP LÀM VĂN
Biện pháp 1:Rèn các kỹ năng cơ bản cho học sinh viết đoạn văn ngắn.
Giáo viên cần chú trọng việc rèn viết đoạn văn ngắn cho học sinh. Cần coi đây là
công việc có vị trí quan trọng trong chương trình Tiếng Việt lớp 2. Vì có viết đoạn văn
tốt thì học sinh mới có nền tảng vững chắc để học văn sau này.
a-Tạo cho học sinh có thói quen quan sát:
Giáo viên yêu cầu học sinh có thói quen quan sát những sự vật hiện tượng xung
quanh để ghi nhận lại và sử dụng khi thật cần thiết. Vì qua thực tế đôi khi tôi cho các em
một bài tập tả về cảnh biển, có em bảo là con chưa bao giờ nhìn thấy biển. Quả đúng như
vậy, vì các em được sinh ra và lớn lên ở nông thôn nên các em không nhìn thấy biển là
đúng. Bởi thế giáo viên cũng cần sưu tầm những phim ảnh để có thể trình chiếu cho các
em, cho các em quan sát về cảnh biển, … hoặc vào dịp nghỉ hà các em hay được ba mẹ
cho đi tham quan tắm biển, nhân đó, giáo viên có thể yêu cầu học sinh quan sát kỹ để có
ý tưởng cho tập làm văn tả cảnh biển.
b-Cung cấp vốn từ ngữ cho học sinh:
Để các em có thể làm được một bài văn tốt, các em phải có vốn từ ngữ phong phú.
Mà vốn từ đó, có em tích lũy khá nhiều nhưng chưa biết vận dụng. Có em thì có rất ít
hoặc chưa hề có. Bởi vậy, giáo viên chính là người cung cấp.Mà cung cấp ở đâu? Tôi
nghĩ trong các bài tập đọc có khá nhiều. Mỗi chủ đề của môn Tiếng Việt thì môn tập đọc
đều có những bài văn, bài thơ nói về chủ để đó. Trong các tiết dạy, giáo viên nên tập cho
học sinh trả lời thành câu đủ ý và chú ý đến những bài tập đọc có liên quan đến tiết tập
làm văn. Từ đó học sinh có thể rút ra những câu văn hay, từ ngữ đẹp và ghi nhớ sau này
vận dụng. Ví dụ : qua bài Tôm Càng và Cá Con học sinh rút ra được đoạn văn tả về chú
Cá Con trong bài “Con vật thân dẹt, trên đầu có đôi mắt tròn xoe, toàn thân phủ một
lớp vẩy bạc óng ánh”. Vốn từ còn có trong phân môn luyện từ và câu. Giáo viên có thể
cho các em chơi trò chơi, thi đua tìm từ ngữ tả về chú cá. Các em sẽ rất hứng thú và tìm
được rất nhiều từ.
Để hỗ trợ cho học sinh, giáo viên cần cung cấp cho học sinh : Nhiều từ ngữ gợi tả, từ
láy, từ tượng thanh, tượng hình … Ví dụ : Mặt biển xanh và rộng thành mặt biển xanh
ngắt và rộng mênh mông. Nối các câu văn lại thành những từ ngữ liên kết như : và, thì,
nếu, vậy là ….
Lưu ý học sinh trong đoạn văn tránh lặp lại từ nhiều lần mà phải thay những từ ngữ
lặp lại bằng từ có ý nghĩa tương tự , ví dụ: Bác Hồ thành Bác, Người… thay những từ
ngữ thông thường thành những từ ngữ trau chuốt hơn. Ví dụ: buổi sáng thành buổi sớm
mai, buổi bình minh.
Ví dụ: Sau khi thành lập sơ đồ, có thể các em sẽ thành lập một đoạn văn như sau : “Nhà
em có nuôi một chú gà . Nó có bộ lông màu đỏ tía. Nó gáy rất to. Em rất yêu nó”.
Giáo viên có thể khuyến khích học sinh là “con làm đúng nhưng chưa hay. Từ những ý
tưởng ban đầu của con, chúng ta sẽ hình thành một đoạn văn hay hơn nhé : “Chú gà
trống nhà em trông mới oai vệ làm sao ! Toàn thân nó phủ một lớp lông vũ màu đỏ
tía. Sáng sáng, trống tía nhảy tót lên ụ rơm đầu hè mà rướn cổ gáy vang ò ó o. Mỗi
khi đi học về, em thường rải cho nó một ít thóc và vuốt ve cái đuôi dài, cong cong
của nó”. Khi đó, học sinh sẽ thấy được vẫn là ý tưởng cũ nhưng đoạn văn đã được lột
xác, thêm thắt những từ ngữ trau chuốt hơn làm cho đoạn văn đẹp hơn, nghệ thuật hơn.
Giáo viên có thể sưu tầm những bài văn hay và đọc cho học sinh nghe để học sinh
học hỏi. Trưng bày những bài văn hay của các bạn trong lớp để các em noi gương. Tập
ghi chép những từ hay, ý đẹp khi bắt gặp ở đâu đó vào một quyển từ điển riêng của
mình. Từ đó, vốn từ của các em sẽ ngày càng nhiều, càng phong phú.
c-Giúp học sinh nắm chắc bố cục của đoạn văn:
Tạo cho các em thói quen làm văn phải có bố cục 3 phần : mở bài (giới thiệu),
thân bài (nội dung), kết luận (tình cảm) và lập sơ đồ trước khi làm tập làm văn. Tôi xin
gợi ý một cách lập sơ đồ thông qua một trò chơi “em và chú gà” như sau . Ví dụ : Khi tả
một chú gà, giáo viên cho hai em lên sắm vai, một em là “chú gà”, một em là “người tả”.
Cùng lúc đó, giáo viên cho học sinh vẽ sơ đồ trên vở nháp.
“Người tả” sẽ nói một câu để giới thiệu chú gà “nhà em có nuôi một chú gà”
Còn “chú gà” thì vừa nói vừa diễn tà : “tôi có bộ lông nhiều màu sắc. Tôi có
cái màu trên đầu. Tôi gáy rất to …”
Người tả lúc này nói về tình cảm của mình đối với chú gà : “Em thường rải
thóc cho gà ăn …”
Hoặc có thể tinh giảm em “người tả” chỉ cần một em sắm vai “chú gà”.
- Sau khi nghe tả và quan sát xong các em thành lập ra một sơ đồ như sau :
Chú gà ở nhà em
Gáy to
Mào đỏ
Con gà
Ăn thóc
Lông nhiều màu
Em yêu mến chú gà
Từ đó các em đã nắm được đặc điểm của con vật cần tả mà phát triển thành một đoạn
văn. Hoặc ta có thể cho em hình thành một đoạn văn qua trò chơi “tiếp sức”.
- Từ sơ đồ đã thành lập ở trên, giáo viên yêu cầu học sinh tạo thành câu, cứ thể nối
tiếp nhau thành lập thành đoạn văn. Trong lúc đó, giáo viên có thể ghi lại trên bảng,
thế là đã có bốn đoạn văn mẫu. Có thể câu văn lúc ấy còn lủng củng nhưng ta có
thể sửa chữa.
Biện pháp 2:Trang bị cho học sinh về vốn từ và kĩ năng viết đoạn văn ngắn
a.Cung cấp vốn từ
Mỗi đoạn văn là cả một thực tế sinh động diễn ra xung quanh các em. Song có
được đoạn văn theo yêu cầu của bài là cả một quá trình học sinh phải tư duy, phân tích,
tổng hợp, sắp xếp….
* Giáo viên cần trang bị cho học sinh một số từ thuộc chủ đề hoặc phù hợp với văn cảnh.
Ví dụ:
- Tả nắng của mùa hè: nắng chói chang, nắng gắt gỏng, nắng như thiêu như đốt…
- Tả về tiếng hót của chim: hót líu lo, hót véo von, hót vang lừng …
- Tả về hình dáng người.
+ Thân hình : mảnh khảnh, gầy gò, béo tròn, thon thả …
+ Nước da : đen sạm, trắng hồng, bánh mật, xanh xao, đỏ đắn, ngăm đen …
+ Mái tóc: đen bóng, óng mượt, bồng bềnh, loăn xoăn….
+ Khuôn mặt: Trái xoan, đầy đặn, tròn trịa, xương xương, vuông vức....
* Giáo viên đưa một số câu văn hay đến với học sinh một cách tự nhiên không gò
ép.
Ví dụ:
- Khi dạy học sinh viết đoạn văn tả cảnh biển tuần 26 giáo viên gợi mở :
Câu “Những cánh buồm đủ màu sắc được nắng sớm chiếu vào sáng rực lên, trông
xa như những đàn bướm bay lượn giữa trời xanh cùng với cánh chim hải âu”. Có thể trả
lời cho câu hỏi nào? (Trên mặt biển có những gì ?)
- Xem thêm -