Tài liệu Mô hình phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội của một số nước phát triển ở châu âu - kinh nghiệm và ý nghĩa đối với việt nam

BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CHƯƠNG TRÌNH KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ TRỌNG ĐIỂM CẤP NHÀ NƯỚC KX.02/06-10 BÁO CÁO TỔNG QUAN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU CẤP NHÀ NƯỚC MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN XÃ HỘI VÀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI CỦA MỘT SỐ NƯỚC PHÁT TRIỂN Ở CHÂU ÂU KINH NGHIỆM VÀ Ý NGHĨA ĐỐI VỚI VIỆT NAM Mã số: KX.02.13/06-10 Chủ nhiệm đề tài: GS.TS Nguyễn Quang Thuấn Thư ký đề tài: Ths. Đặng Minh Đức Cơ quan chủ trì: Viện Nghiên cứu Châu Âu 8484 HÀ NỘI - 2010 BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CHƯƠNG TRÌNH KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ TRỌNG ĐIỂM CẤP NHÀ NƯỚC KX.02/06-10 BÁO CÁO TỔNG QUAN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU CẤP NHÀ NƯỚC MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN XÃ HỘI VÀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI CỦA MỘT SỐ NƯỚC PHÁT TRIỂN Ở CHÂU ÂU-KINH NGHIỆM VÀ Ý NGHĨA ĐỐI VỚI VIỆT NAM Mã số: KX.02.13/06-10 Cơ quan chủ trì: Viện Nghiên cứu Châu Âu Chủ nhiệm đề tài: GS.TS Nguyễn Quang Thuấn Thư ký đề tài: Ths. Đặng Minh Đức THÀNH VIÊN NHÓM NGHIÊN CỨU 1. GS.TS. GS.TS. Bui Bùi Huy Khoát 7. TS. Bùi Nhật Quang 2. GS.TS. Phạm Xuân Nam 8. TS. Hoàng Vĩnh Long 3. PGS.TS Nguyễn Quang Thuấn 9. Th.s. Đặng Minh Đức 4. PGS.TS. Đinh Công Tuấn 10. Th.s. Nguyễn Xuân Trung 5. PTS.TS. Phạm Ngọc Thanh 11. và những thành viên khác 6. TS. Nguyễn An Hà 1 MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU.......................................................................................................................6 CHƯƠNG I: CÁC VẤN ĐỀ LÝ THUYẾT VỀ MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN XÃ HỘI VÀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI CHÂU ÂU........................................................21 I. LÝ THUYẾT VỀ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI VÀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI 21 1. Phát triển xã hội và phát triển kinh tế..........................................................22 2. Các yếu tố cần thiết cho phát triển xã hội. ..................................................23 3. Ba bước tiến của phát triển..........................................................................29 4. Phát triển tự nhiên và phát triển có kế hoạch. .............................................32 5. Phát triển xã hội-một cái nhìn tổng quan. ...................................................33 II. LỰA CHỌN LÝ THUYẾT VÀ QUAN ĐIỂM NGHIÊN CỨU VỀ MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN XÃ HỘI VÀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI CHÂU ÂU ..............38 1. Các vấn đề lý thuyết và khái niệm liên quan...............................................39 2. Lựa chọn khái niệm và thực tiễn phát triển xã hội. .....................................44 3. Quan điểm nghiên cứu về các mô hình phát triển xã hội nổi bật của Châu Âu. ...................................................................................................................46 CHƯƠNG II: NHỮNG MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN XÃ HỘI VÀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI ĐẶC TRƯNG Ở CHÂU ÂU ................................................................55 I. MÔ HÌNH BẮC ÂU – TRƯỜNG HỢP THỤY ĐIỂN...............................................56 1. Quá trình hình thành và phát triển...............................................................56 1.1. Quá trình hình thành............................................................................56 1.2. Các giai đoạn phát triển ......................................................................61 2. Những đặc trưng cơ bản của mô hình nhà nước phúc lợi Thuỵ Điển .........67 2.1. Hệ thống bảo hiểm xã hội cho người lao động....................................68 2.2. Hệ thống chăm sóc sức khoẻ gia đình và trẻ em..................................76 2.3.Hệ thống giáo dục miễn phí ..................................................................81 2.4. Hệ thống chính trị, xã hội dân sự, vai trò của chính phủ và các tổ chức phi chính phủ...............................................................................................83 3. Một số nhận xét ...........................................................................................87 II. MÔ HÌNH ANGLO-SAXON – TRƯỜNG HỢP VƯƠNG QUỐC ANH ................94 2 1. Hoàn cảnh lịch sử và các nhân tố quyết định tiến trình hình thành và phát triển..................................................................................................................94 1.1. Báo cáo Beveridge và sự hình thành nhà nước phúc lợi xã hội hiện đại ở Anh ...........................................................................................................95 1.2. Sự phát triển của nhà nước phúc lợi hiện đại Anh từ 1948 đến nay ...96 2. Hệ thống An sinh xã hội của nước Anh .................................................... 100 2.1. Bảo hiểm hưu trí................................................................................. 100 2.2. Chăm sóc sức khoẻ............................................................................. 102 2.3. Trợ cấp ốm đau, mất sức lao động .................................................... 104 2.4. Bảo hiểm thất nghiệp ......................................................................... 105 2.5. Chăm sóc trẻ em................................................................................. 106 3. Chính sách thị trường lao động tích cực ở Anh ........................................ 107 3.1. Trước năm 1997 ................................................................................. 107 3.2. Sau năm 1997..................................................................................... 108 3.3. Tác động của chính sách thị trường lao động tích cực...................... 111 4. Sự hoà nhập và gắn kết xã hội ở nước Anh............................................... 112 4.1. Sự phân tầng xã hội và bất bình đẳng ở nước Anh............................ 113 4.2. Giới tính và sự bất bình đẳng ở Anh.................................................. 114 4.3. Những tiến bộ trong xoá đói giảm nghèo .......................................... 116 5. Các vấn đề bảo vệ môi trường trong phát triển kinh tế ............................. 117 6. Hệ thống chính trị và vai trò của chính phủ, các tổ chức phi chính phủ trong mô hình phát triển xã hội............................................................................... 119 6.1. Hệ thống chính trị Anh:...................................................................... 119 6.2. Vai trò của nhà nước trong quản lý phát triển xã hội ....................... 120 6.3. Vai trò của các tổ chức phi chính phủ trong việc xác lập mô hình xã hội và quản lý phát triển xã hội ở Anh...................................................... 122 III. MÔ HÌNH CHÂU ÂU LỤC ĐỊA – TRƯỜNG HỢP CHLB ĐỨC ......................128 1. Cơ sở hình thành và thực hiện mô hình phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội ở CHLB Đức .............................................................................. 128 2. Những đặc trưng và nội dung cơ bản của mô hình xã hội CHLB Đức..... 134 3. Hệ thống an sinh xã hội Đức ..................................................................... 140 3.1. Hệ thống chăm sóc sức khỏe (bảo hiểm y tế)..................................... 141 3 3.2.Hệ thống bảo hiểm và trợ cấp thất nghiệp.......................................... 143 3.4. Bảo hiểm hưu trí................................................................................. 150 3.5. Các phúc lợi xã hội khác.................................................................... 150 4. Dân số, lao động, việc làm và hệ thống giáo dục...................................... 152 4.1. Dân số, lao động và việc làm ............................................................. 152 4.2. Hệ thống giáo dục .............................................................................. 155 5. Những đặc trưng cơ bản của tiến trình hòa nhập và gắn kết xã hội của mô hình phát triển xã hội Đức ............................................................................. 162 6. Bản sắc văn hóa, tôn giáo và giữ gìn phát huy bản sắc của CHLB Đức trong tiến trình hội nhập Châu Âu .......................................................................... 165 6.1. Bản sắc văn hóa và tôn giáo Đức ...................................................... 165 6.2. Gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa Đức trong tiến trình hội nhập Châu Âu..................................................................................................... 168 7. Bảo vệ môi trường trong phát triển kinh tế ............................................... 173 8. Hệ thống chính trị và vai trò của chính phủ, các tổ chức phi chính phủ trong việc xác lập mô hình xã hội và quản lý phát triển xã hội.............................. 179 8.1. Hệ thống chính trị và vai trò của nhà nước ....................................... 179 8.2. Vai trò của các tổ chức phi chính phủ trong phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội Đức ............................................................................ 181 IV. MÔ HÌNH ĐỊA TRUNG HẢI – TRƯỜNG HỢP TÂY BAN NHA .....................184 1. Bối cảnh phát triển..................................................................................... 184 2. Tính đặc thù của Mô hình Phát triển Xã hội Địa Trung Hải và trường hợp Tây Ban Nha.................................................................................................. 188 2.1. Tính đặc thù........................................................................................ 188 2.2. Các thách thức đặt ra trong thời kỳ phát triển mới ........................... 194 3. Những vấn đề nổi bật trong quá trình phát triển xã hội Tây Ban Nha ...... 199 3.1. Chuyển đổi chính trị và xây dựng nền dân chủ.................................. 199 3.2. Cải cách kinh tế và hội nhập quốc tế. ................................................ 207 3.3. Dân số, lao động và việc làm ............................................................. 214 3.4. Đối thoại giữa các đối tác xã hội....................................................... 218 3.5. Vấn đề an sinh xã hội ......................................................................... 220 3.6. Bảo vệ môi trường và phát triển bền vững ........................................ 222 4 V. XU HƯỚNG HÌNH THÀNH MỘT MÔ HÌNH CHUNG CHÂU ÂU VỀ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI VÀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI...........................................225 CHƯƠNG III: ĐÁNH GIÁ MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN XÃ HỘI VÀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI Ở CHÂU ÂU VÀ Ý NGHĨA ĐỐI VỚI VIỆT NAM ............235 I. ĐÁNH GIÁ VỀ CÁC MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN XÃ HỘI CHÂU ÂU...................235 1. Về đặc trưng của các mô hình ................................................................... 235 2. Thành công nổi bật .................................................................................... 247 3. Hạn chế và thách thức ............................................................................... 252 II. TƯƠNG ĐỒNG VÀ KHÁC BIỆT TRONG PHÁT TRIỂN XÃ HỘI VÀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI CỦA CHÂU ÂU VÀ VIỆT NAM ............................................ 262 1. Khái quát Mô hình phát triển xã hội ở Việt Nam...................................... 262 2. Tương đồng và khác biệt giữa mô hình Việt Nam và Châu Âu................ 272 III. MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ GIẢI PHÁP CHO MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN XÃ HỘI CỦA VIỆT NAM..................................................................................... 277 1. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam .......................................................... 277 2. Kiến nghị một số giải pháp hoàn thiện mô hình phát triển xã hội Việt Nam ....................................................................................................................... 286 2.1. Kiến nghị cụ thể hóa quan điểm phát triển xã hội của Đảng ............ 286 2.2. Kiến nghị về một số hướng giải pháp cho mô hình phát triển xã hội ở nước ta giai đoạn 2011-2020 .................................................................... 289 KẾT LUẬN.......................................................................................................................297 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................................................299 5 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Kinh tế thế giới đã trải qua hai thập niên tăng trưởng với tốc độ cao được gọi là “thập niên vàng” - những năm 1950 và “thập niên bạc”- những năm 1960 với nhịp độ trung bình 5,9%/năm để rồi sau đó gặp suy thoái và khủng hoảng với nhịp độ giảm liên tục xuống mức dưới 3% ở những năm 1990. Mặt khác khi xây dựng các chiến lược phát triển tổng thể, quốc gia nào cũng đề cao mục tiêu tiến đến xã hội phồn vinh, đảm bảo đời sống sung túc cho mọi công dân của mình. Trong thực tế có những quốc gia đạt được mục tiêu tăng trưởng này nhưng cũng có nhiều quốc gia thất bại và ngay cả những quốc gia thành công cũng không phải không gặp các vấn đề của sự tăng trưởng. Vấn đề nổi lên cho tất cả các quốc gia chính là tăng trưởng phải đi kèm phát triển, tăng trưởng kinh tế phải đảm bảo tiến bộ và công bằng xã hội, không thể tăng trưởng bằng bất kỳ giá nào dẫn đến sự huỷ hoại làm suy thoái môi trường tự nhiên và văn hóa xã hội. Đặc biệt ở Châu Âu, nhiều quốc gia thành viên EU dù đã được xếp hạng vào nhóm các quốc gia có thu nhập cao (theo phân hạng của Ngân hàng Thế giới năm 2007 có 60 quốc gia / vùng lãnh thổ thuộc nhóm này với thu nhập theo đầu người từ 11.116 USD trở lên, trong đó có mặt tất cả các quốc gia EU-15) nhưng vẫn đang đối mặt với hàng loạt vấn đề trước hết là những vấn đề phát triển xã hội. Rõ ràng là có nguyên nhân từ mô hình phát triển và hệ thống quản lý bởi mô hình xã hội Châu Âu từng đem lại nhiều thành tựu và được ca ngợi một thời nay đang đứng trước các nghịch lý. Ngày nay, người ta đang tranh luận khá nhiều về những mặt được và không được về mô hình phát triển của một số quốc gia Châu Âu điển hình như mô hình phát triển của Đức, một số quốc gia Bắc Âu và mô hình phát triển của Anh. Không chỉ người Châu Âu đang nghiên cứu nhìn nhận lại mô hình phát triển xã hội và hệ thống quản lý tương ứng để có thể thực hiện thành công chiến lược chuyển sang nền kinh tế tri thức trên cơ sở một xã hội phồn vinh của văn minh hậu công nghiệp và phổ biến mô hình của mình ra thế giới như là một chuẩn mực cần phải noi theo. Còn nhiều quốc gia khác, nhất là các quốc gia đang phát triển cũng quan tâm nghiên cứu mô hình Châu Âu 6 để học hỏi những kinh nghiệm cả thành công và chưa thành công để vận dụng vào thúc đẩy công cuộc phát triển kinh tế bền vững trong điều kiện cụ thể riêng có. Tổng kết 25 năm đổi mới (1986-2010) ai cũng có thể thấy nền kinh tế và xã hội Việt Nam đã thu được những thành tựu to lớn mà lịch sử đất nước trước đó chưa bao giờ đạt được. Bước vào thời kỳ “hậu đổi mới” nền kinh tế Việt Nam tiếp tục tăng trưởng với tốc độ cao và ngày càng thu hút thiện cảm của thế giới. Bên cạnh nhịp độ tăng trưởng cao Việt Nam cũng được Ngân hàng thế giới đánh giá là một trong những quốc gia thành công nhất trong thực hiện các mục tiêu thiên niên kỷ. Tuy nhiên muốn đạt được mục tiêu sớm thoát khỏi tình trạng kém phát triển để đến năm 2020 cơ bản trở thành một quốc gia công nghiệp theo hướng hiện đại như Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ X đã chỉ ra chúng ta còn phải vượt qua hàng loạt thách thức trên mọi mặt của đời sống chính trị, kinh tế, đối ngoại và phát triển xã hội. Đây là những vấn đề thu hút tâm huyết không chỉ của các nhà lãnh đạo, của giới khoa học mà còn là của tất cả những ai quan tâm đến vận mệnh đất nước. Chính vì vậy việc nghiên cứu kinh nghiệm nước ngoài trong xây dựng mô hình phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội là việc làm thường xuyên cần thiết. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu những kinh nghiệm của Châu Âu, các bài học chính diện và phản diện từ việc xây dựng và áp dụng “các mô hình xã hội Châu Âu” không nằm ngoài nhu cầu chung đó. 2. Tình hình nghiên cứu ở trong và ngoài nước Ngay từ trong lịch sử cổ - trung đại Châu Âu với sự hình thành nhà nước Cộng hòa La Mã rồi việc ra đời Vương quốc Frank vào cuối Thế kỷ thứ 4 đã xuất hiện các ý tưởng dẫn đến việc hình thành mô hình phát triển xã hội với hệ thống các cơ quan quyền lực về quản lý phát triển xã hội tuy còn rất sơ khai nhưng đã tạo cơ sở cho sự định hình phát triển xã hội Châu Âu trong những thế kỷ kế tiếp cho đến khi chủ nghĩa tư bản ra đời. Phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội là chủ đề được nhiều học giả Châu Âu quan tâm nghiên cứu từ rất sớm do yêu cầu thực tiễn xây dựng và phát triển đất nước, đặc biệt ở thời kỳ chủ nghĩa tư bản phát triển với các quốc gia tiên tiến đóng vai trò lực lượng dẫn dắt tiến bộ xã hội. Khi Châu Âu bước vào thời kỳ hội nhập từ sau Thế chiến II dẫn đến sự hình thành và ngày càng mở rộng tổ chức Liên minh Châu Âu (EU) người ta càng bàn luận nhiều hơn 7 đến mô hình phát triển xã hội (bao hàm cả quản lý phát triển xã hội) trước hết là về những thành tựu nổi bật và sau đó là những khiếm khuyết của mô hình thị trường xã hội được xem là điển hình Châu Âu, tạo ra sự khác biệt với các mô hình Hoa Kỳ và Nhật Bản. Từ giữa thập niên 90 của thế kỷ trước đã xuất hiện ngày càng nhiều các công trình khoa học liên quan đến chủ đề này không chỉ trong giới học giả Châu Âu mà còn ở nhiều quốc gia khác. Ở Việt Nam cũng có sự quan tâm nhất định đến chủ đề này với các nghiên cứu ở những góc độ khác nhau thường là khi bàn luận đến sự phát triển bền vững hoặc hệ thống an sinh xã hội v..v.. Cho đến nay trong phạm vi các tư liệu chúng tôi có thì chưa thấy công trình nghiên cứu nào của nước ta chuyên bàn luận về vấn đề lý thuyết phát triển xã hội và các mô hình phát triển xã hội cũng như quản lý phát triển xã hội ở Châu Âu. Đề tài “Mô hình phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội của một số nước phát triển Châu Âu-kinh nghiệm và ý nghĩa đối với Việt Nam” có thể kế thừa thành quả nghiên cứu của nước ngoài và cả trong nước để triển khai nghiên cứu theo các mục tiêu đã được xác định. 2.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài Nếu xem những ý tưởng và sự tìm kiếm cách thức tổ chức-quản lý phát triển xã hội của các nhà triết học cổ điển như “Lý luận về nhà nước lý tưởng” của Platon và các trước tác của Aristotle là những nghiên cứu lý thuyết về phát triển xã hội (theory of social development) thì mô hình các vị đưa ra ở dạng sơ khai mang sắc thái cộng đồng có thể xem là những nghiên cứu sớm nhất về mô hình phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội. Sau khi nhà nước cộng hòa La Mã suy sụp, xã hội Châu Âu tiếp tục phát triển với sự ra đời liên tiếp của Vương quốc Frank-nước Pháp, nhà nước Đức và Vương quốc Anh…thì xã hội đã được định hình với các tầng lớp cư dân cũ và tầng lớp thị dân mới (do sự ra đời của các thành thị trung cổ) được phân biệt bởi tài sản chiếm hữu. Một mô hình xã hội Châu Âu sơ khai đã hình thành và dần hoàn thiện cùng hệ thống quản lý với bộ máy nhà nước gồm Đại hội nhân dân, Viện nguyên lão…của cộng hòa La Mã, rồi chế độ quân chủ đại biểu đẳng cấp (tăng lữ, quý tộc và thị dân) của nước Pháp Thế kỷ 14, mô hình “Đại hiến chương tự do” và “Quốc hội” với Thượng viện gồm đại biểu của đại quý tộc và giáo hội, Hạ viện gồm đại biểu của kỵ sỹ và thị dân giầu ở nước Anh Thế kỷ 13 – 8 14…v.v. Những nghiên cứu lý thuyết về phát triển xã hội khi Châu Âu bước vào thời kỳ phát triển chủ nghĩa tư bản được tiến hành khá mạnh mẽ với sự xuất hiện hàng loạt công trình khoa học trong đó có những công trình nghiên cứu về xã hội công dân. Một số trước tác của C. Mác và Ph. Anghen về chủ nghĩa tư bản và nhà nước tư bản cũng có đề cập đến sự phát triển xã hội và hệ thống quản lý phát triển xã hội của nhà nước tư bản chủ nghĩa. Mô hình xã hội Châu Âu tư bản chủ nghĩa dần dần định hình ngày càng rõ nét mang những đặc trưng của một xã hội văn minh hiện đại cùng tất cả những mâu thuẫn nội tại của nó. Đặc biệt với sự ra đời Cộng đồng Châu Âu sau Thế chiến thứ II và tiến trình hội nhập dẫn tới việc hình thành Liên minh Châu Âu ngày càng mang tính “siêu quốc gia” thì những công trình nghiên cứu về phát triển xã hội, các mô hình xã hội và hệ thống quản lý phát triển xã hội, mô hình xã hội Châu Âu xuất hiện ngày càng nhiều. Về những vấn đề chung có thể kể các nghiên cứu như “Comprehensive Theory of Social Development”(1997) của Garry Jacobs, Robert Macfariane và N. Asokan. Trên cơ sở những quan sát thực tiễn trong thế giới đương đại, trước hết là quá trình xuất hiện các hoạt động mới trong xã hội, sự tiến triển các quyền lực của tổ chức cũng như giới hạn của sự phát triển, sự gia tăng dân số và tiến trình thành thị hóa v..v.. các tác giả đã trình bầy lý thuyết phát triển xã hội với sự phân định ba giai đoạn phát triển xã hội. Tiếp đó năm 1999 ấn phẩm “Social Development Theory” cũng của Garry Jacobs viết chung với Harlan Cleveland, ngoài phần phân tích tầm quan trọng của lý thuyết các tác giả còn đi sâu vào xem xét các công cụ của phát triển là khoa học-công nghệ, vốn-kết cấu hạ tầng, chính sách xã hội-các thiết chế. Nói đến quản lý phát triển xã hội cuốn sách đề cập đến vấn đề khả năng của các chính phủ trong việc định hướng các nguồn năng lượng xã hội (social energies) thông qua các công cụ luật pháp, chính sách công, thủ tục hành chính, kiểm tra kiểm soát…Trong số những nghiên cứu lý thuyết các vấn đề có liên quan đến phát triển xã hội cũng phải kể đến những công trình nghiên cứu về xã hội công dân (civil society) nói chung và xã hội công dân ở Châu Âu nói riêng, ví dụ như cuốn “Civil Society and Political Theory” của các tác giả Jean L. Cohen và Andrew Arato hoặc “Civil society: History and Possibilities” của Sudipta Kavira và “Models of Civil Society” của các tác giả Thụy Điển v…v.. Những chủ đề được 9 xem xét ở đây thường là truyền thống lý thuyết ở phương Tây và các quan niệm về xã hội công dân kể từ Hêghen, các quan niệm theo truyền thống Mác-xit cho tới các quan niệm hiện đại trong Thế kỷ 20, xã hội công dân và nền dân chủ, các thiết chế của xã hội công dân, xã hội công dân và toàn cầu hóa… Ngoài ra cũng có những công trình gắn việc nghiên cứu về phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội trong tiến trình toàn cầu hóa, đáng chú ý là cuốn “Globalization and Social Development-European and Southeast Asian Evidence” của nhiều tác giả do Ludo Cuyvers chủ biên, phân tích tác động của toàn cầu hóa đến phát triển xã hội xem xét từ thực tiễn Châu Âu và các nền kinh tế Đông Nam Á (Thái Lan, Philipin và Việt Nam). Gần hơn với chủ đề nghiên cứu của đề tài là những công trình nghiên cứu về mô hình xã hội Châu Âu. Những nghiên cứu chung có thể kể như “European social model” của Kirsty Hughes, “European Social Model” của giáo sư André Sapir (2005), “The New Social Europe” của Poul Nyrup Rasmussen và Jacques Delors (2006), “European Social Model and Welfare States” của Marisa Alves Pereira, Saltanat Auyesbayeva v..v…Các chủ đề được nghiên cứu xem xét chính là những nội dung cơ bản của phát triển xã hội như mô hình xã hội Châu Âu là gì và nó dựa trên cơ sở những thang giá trị nào, chiến lược về việc làm đầy đủ, tri thức và đổi mới là chìa khóa của tăng trưởng khôn khéo, quyền bình đẳng thực tế giữa nam và nữ, tạo dựng tính tích cực trong một xã hội đang già đi, sự tập hợp và gắn kết xã hội, đa dạng hóa và nhất thể hóa v..v…Đặc biệt là những tư liệu của các cuộc hội nghị, hội thảo quốc tế về chủ đề này. Ví dụ như hai cuộc hội thảo cùng diễn ra vào tháng 3 năm 2006: Hội thảo tại Paris ngày 9 tháng 3 với chủ đề “The European Social Model(s): Which directions and responsibilities for the EU?” theo đuổi mục tiêu xác định các phương hướng và trách nhiệm của EU trong việc hiện đại hóa mô hình xã hội Châu Âu thông qua trao đổi bàn luận các vấn đề: làm cách nào phá vỡ sự bế tắc hiện có trong phát triển xã hội Châu Âu, mức độ đa dạng và hội tụ nào Châu Âu có thể đạt được, làm sao có thể đảm bảo các hệ thống bảo vệ xã hội là phù hợp và bền vững về tài chính cho tất cả các quốc gia thành viên EU v..v…Cuộc Hội thảo khác về đề tài này có tên gọi “Beyond the European Social Model” thì tập trung vào giải quyết vấn đề: Thế nào là mô hình xã hội Châu Âu chung (a common 10 European Social Model) và với gánh nặng về thuế dao động từ 28 đến 52% GDP trong EU 25 quốc gia có những khác biệt về trình độ phát triển và nhất là về văn hóa thì liệu có thể nói đến một mô hình xã hội chung không? Hội thảo đã trao đổi các vấn đề từ huyền thoại về mô hình Scandina cho đến sự sụp đổ của thần kỳ Airơlen trước mô hình xã hội Châu Âu cũng như trao đổi về các vấn đề cụ thể hơn của nội dung phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội như ma túy và mô hình xã hội Hà Lan, sự gắn kết xã hội, dân số và việc làm, bài học cho các nhà cải cách…vv. Chúng tôi chưa tiếp cận được nhiều công trình nghiên cứu đề cập đến các mô hình xã hội cụ thể ngoài một số tư liệu phân tích về sự phát triển xã hội Na Uyquốc gia được coi là đi tiên phong trong lĩnh vực phúc lợi xã hội, về sự phát triển xã hội Pháp-quốc gia có hệ thống phúc lợi xã hội phát triển cao, về sự không phù hợp với tất cả mọi người của mô hình xã hội Đan Mạch, sự đối nghịch của mô hình “Anglo-Saxon” đối với các mô hình “xã hội Châu Âu” v..v.. Quản lý phát triển xã hội và mô hình quản lý phát triển xã hội Châu Âu là chủ đề ít được nghiên cứu hơn xét trên bình diện chung vì phần lớn những nghiên cứu đã có đều tập trung vào những khía cạnh cụ thể của việc quản lý, theo rõi, giám sát tiến trình phát triển xã hội ở những bộ phận cụ thể. Ví dụ công trình “The EU strategy for sustainable development process and prospects” tập trung nghiên cứu phát triển xã hội và quản lý bền vững như là các mục tiêu xã hội và kinh tế của chiến lược. Một công trình khác “Social development” lại tập trung vào nghiên cứu việc quản lý và khủng hoảng của quản lý trong giáo dục, môi trường, tài chính và giới trong phát triển. Công trình “Development Administration” thì nghiên cứu sự kết nối “vốn xã hội” (social capital) với quá trình quản lý phát triển của một quốc gia. Đặc biệt đáng lưu ý là những kết quả nghiên cứu của Chương trình MOST do UNESCO tài trợ mà Viện Nghiên cứu Châu Âu được mời tham gia (GS.TS. Bùi Huy Khoát được giao nhiệm vụ giám đốc bộ phận tham gia phía Việt Nam) từ giữa những năm 90. Một “nhóm nghiên cứu quốc tế” do Pháp chủ trì thu hút sự tham gia của một số quốc gia Châu Á, Châu Phi và Mỹ La tinh cùng với một số cơ quan của Pháp nghiên cứu xem xét phân tích tiến trình quản lý phát triển xã hội ở góc độ những cải biến xã hội ở các quốc gia này và tham khảo kinh nghiệm của Pháp và 11 Châu Âu (EU). Tên gọi của chương trình - MOST là các chữ cái đầu của cụm từ Management Of Social Transfomation đã nói lên nội dung nghiên cứu của mình. 2.2. Những nghiên cứu trong nước Theo khảo sát dữ liệu của nhóm nghiên cứu từ nhiều nguồn khác nhau như qua mạng internet, hệ thống các thư viện chuyên ngành, tham khảo các cơ sở dữ liệu của Viện Nghiên cứu Châu Âu…vv thì đến nay ở trong nước chưa có công trình nghiên cứu nào đã được công bố có chủ đề trùng với tên đề tài này. Trực tiếp liên quan đến đề tài mới chỉ có một số công trình nghiên cứu dạng các đề tài nghiên cứu cấp Bộ mà Viện Nghiên cứu Châu Âu đã triển khai gần đây như “Hệ thống an sinh xã hội của EU và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam” do PGS.TS. Đinh Công Tuấn làm chủ nhiệm, Đề tài “Chính sách phát triển vùng của Italia” do TS. Bùi Nhật Quang làm chủ nhiệm; Đề tài: “Hệ thống thể chế chính trị và cải cách thể chế chính trị EU trong bối cảnh Liên Minh Châu Âu mở rộng” do TS. Đặng Thế Truyền làm chủ nhiệm và đề tài cấp Bộ do PGS.TS Đinh Công Tuấn làm chủ nhiệm: “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn xã hội dân sự ở Liên Minh Châu Âu”. Trong dự án ODA ”Chương trình nghiên cứu Châu Âu ở Việt Nam” (ESPV) do EU tài trợ mà Viện Nghiên cứu Châu Âu là chủ dự án, ở nội dung nghiên cứu cũng có triển khai nghiên cứu về tiến trình phát triển kinh tế - xã hội của một số quốc gia thành viên EU như Thụy Điển, Hà Lan, Pháp, Anh và Italia v..v.. trong đó có xem xét sơ bộ về các mô hình phát triển xã hội. Ngoài ra cũng trong một dự án hợp tác nghiên cứu với nước ngoài khác của Viện Nghiên cứu Châu Âu do EU tài trợ và Đại học Roskindle, Đan Mạch là cơ quan đối tác nước ngoài với chủ đề liên quan đến việc xóa đói giảm nghèo: “Sustainable Livelihoods in Southeast Asia: a Grassroots-informed Approach to Food Security”, Viện Nghiên cứu Châu Âu đã cùng các đối tác Đan Mạch, Anh, Italia, Thái Lan, Lào tổ chức khảo sát thực tế ở Việt Nam, Thái Lan, Lào về hệ thống quản lý theo dõi tiến trình phát triển kinh tế gắn với những chuyển biến xã hội ở các vùng nông thôn từ góc độ an ninh lương thực và xóa nghèo. Những kinh nghiệm của Châu Âu, trước hết là của Đan Mạch, Anh và Italia cũng được các học giả Châu Âu nghiên cứu và trình bầy để rút ra các bài học kinh nghiệm. Năm 2007, Viện Nghiên cứu Châu Âu cũng đã triển khai đề tài hợp tác với Đại học Naples - Italia và các đối tác Anh, Pháp có tên gọi 12 “Grassroots democracy and participatory budgeting” đề cập đến vấn đề dân chủ cơ sở cũng có liên quan trực tiếp đến một số nội dung của chủ đề quản lý phát triển xã hội. Ở góc độ các lý thuyết tổng quan với vai trò làm nền tảng lý luận của hoạt đông nghiên cứu, trước hết có thể kể đến những lý thuyết kinh điển của Chủ nghĩa Mác-Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh được tham khảo và lựa chọn như những chỉ dẫn về lý luận và phương pháp luận cho việc nghiên cứu đề tài. Liên quan đến việc nghiên cứu quan điểm phát triển của các tác giả kinh điển của Chủ nghĩa MácLênin có công trình của GS.TS. Nguyễn Văn Huyên về “Triết lý phát triển Mác, Angghen, Lênin, Hồ Chí Minh” (2000) và “Triết lý Hồ Chí Minh” (1996) của GS. Trần Văn Giầu. Gần với chủ đề của đề tài hơn là những công trình nghiên cứu về phát triển và phát triển xã hội như “Triết lý phát triển ở Việt Nam, mấy vấn đề cốt yếu” do GS. Phạm Xuân Nam chủ biên (2002) tập trung nghiên cứu một số vấn đề cơ bản của lý luận phát triển và mối quan hệ biện chứng giữa các nhân tố tạo nên sự phát triển. Trong một nghiên cứu khác cũng do GS. Phạm Xuân Nam chủ biên “Quản lý sự phát triển xã hội trên nguyên tắc tiến bộ và công bằng” (2001) các tác giả lại đi sâu vào xem xét vấn đề phát triển xã hội gắn với công bằng và tiến bộ xã hội. Phát triển xã hội được xem xét dưới góc độ quan hệ giữa xã hội và tự nhiên được tác giả Hồ Sỹ Qúy nghiên cứu trong công trình “Mối quan hệ giữa con người và tự nhiên trong sự phát triển xã hội” (2000). Trong số những Chương trình nghiên cứu khoa học cấp nhà nước đã được nghiệm thu cũng có một số đề tài liên quan trực tiếp đến một số nội dung của chủ đề phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội. Chương trình KX-05 “Hệ thống chính trị trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta” do GS. Nguyễn Đức Bình làm chủ nhiệm có xem xét đến các lý thuyết về nhà nước pháp quyền và cơ chế dân chủ (1998). Năm 2006 có Chương trình KX 10 “Tiếp tục đổi mới hoàn thiện hệ thống chính trị nước ta trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước và chủ động hội nhập kinh tế quốc tế” do PGS.TS. Trần Đình Hoan làm chủ nhiệm đã đi sâu nghiên cứu cơ cấu tổ chức và mô hình hoạt động của hệ thống chính trị ở một số quốc gia trên thế giới trong đó có một số quốc gia Tây Âu cung cấp những tư liệu rất bổ ích. Cũng liên quan đến chủ đề hệ thống chính trị gần đây có cuốn “Hệ thống chính trị 13 Anh, Pháp, Mỹ” do GS.TS. Nguyễn Văn Huyên chủ biên đi sâu nghiên cứu những thành tố cơ bản của hệ thống chính trị ở các quốc gia này từ đó rút ra các bài học cho việc đổi mới hệ thống chính trị ở Việt Nam v..v… 2.3. Một vài nhận định về tình hình nghiên cứu đề tài Từ tìm hiểu về tình hình nghiên cứu đề tài ở trong và ngoài nước như đã nêu ở trên, nhóm nghiên cứu đưa ra một vài nhận định như sau: - Các công trình nghiên cứu trực tiếp về chủ đề phát triển xã hội ở góc độ lý thuyết của các tác giả nước ngoài khá phong phú. Trên cơ sở tham khảo một số trước tác có quan hệ gần gũi với chủ đề của các tác gia kinh điển của chủ nghĩa Mác-Lênin để thấm nhuần các quan điểm lý luận và phương pháp luận Macxit, có thể sử dụng những thành quả nghiên cứu lý thuyết này để làm rõ cơ sở lý thuyết và nội dung lý luận của phát triển xã hội. Một số công trình nghiên cứu của các tác giả trong nước cần được tham khảo để thấy sự gần gũi về lý thuyết và các khác biệt có thể có do tính đặc thù về lý thuyết phát triển và phát triển xã hội. Đề tài cần triển khai các nghiên cứu lý thuyết để làm rõ sự hiểu biết chung và lý giải về sự khác biệt trong quan điểm lý luận có thể có do sự diễn giải và cách hiểu của các bên về cùng một khái niệm, một lý thuyết. Tức là cần làm rõ các lý thuyết chung trong nhận thức từ thực tiễn của Việt Nam. - Những nghiên cứu về mô hình phát triển xã hội Châu Âu, phạm vi EU (phần nào bao hàm cả vấn đề quản lý phát triển xã hội) cũng rất phong phú. Các tác giả chủ yếu xem xét việc tạo dựng một mô hình phát triển xã hội “gốc” chung cho toàn EU và trên cơ sở đó phát triển các mô hình riêng đặc thù như sự biểu hiện cái chung. Chủ đề nghiên cứu này gây tranh cãi khá sôi nổi trong giới nghiên cứu EU giữa hai “trường phái” ủng hộ và phản bác sự tồn tại một mô hình chung. Đề tài sẽ phải mô tả tổng quan để cung cấp thông tin đầy đủ về vấn đề gây tranh cãi này và có những nhận xét đánh giá từ góc độ học thuật và thực tiễn phát triển EU về tính khả thi, hữu dụng của mô hình xã hội Châu Âu. - Những công trình nghiên cứu trực tiếp về quản lý phát triển xã hội ở Châu Âu không nhiều. Đề tài sẽ kế thừa một số kết quả của Chương trình MOST và các dự án đã và đang làm với Đan Mạch, Italia… để từ đó đi sâu tìm hiểu thêm và 14 nghiên cứu hoàn chỉnh về hệ thống quản lý này trên bình diện lý thuyết gắn với nghiên cứu ở các mô hình phát triển xã hội cụ thể. - Những nghiên cứu về các mô hình phát triển xã hội Châu Âu cũng không có nhiều tuy nhiên cũng có những phân loại khác nhau về các mô hình tiêu biểu. Đây là một nội dung quan trọng mà đề tài cần triển khai nghiên cứu từ xem xét các tiêu chí tạo khác biệt giữa các mô hình đến nghiên cứu trực tiếp làm rõ các mô hình với đại diện là một số quốc gia kinh tế phát triển là thành viên EU. - Những công trình nghiên cứu trong nước ở tầm lý luận chung tuy không nhiều nhưng khá tập trung vào chủ đề lý thuyết phát triển và phát triển xã hội. Đây là những tư liệu giúp trực tiếp cho việc tìm hiểu những hiểu biết về lý thuyết phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội đã được các nhà nghiên cứu trong nước phân tích. Trên cơ sở tham khảo các tư liệu đó kết hợp với khảo sát thực tế một số địa bàn ở trong nước những người nghiên cứu đề tài sẽ có được những hiểu biết thực tiễn về mô hình phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội đang hình thành ở Việt Nam giúp cho việc đối chiếu so sánh với lý thuyết và thực tiễn Châu Âu từ đó rút các bài học kinh nghiệm và đề xuất giải pháp cho các nhà hoạch định và thực thi chính sách. 3. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài. Mặc dù ở nước ta đã có một số công trình nghiên cứu ở tầm lý luận về phát triển nhưng lý thuyết phát triển xã hội dường như còn chưa được nghiên cứu nhiều. Đề tài có nhiệm vụ nghiên cứu hệ thống hóa những lý thuyết phổ biến đã được thừa nhận ở Châu Âu về mô hình phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội để vừa thông tin khoa học vừa đóng góp cho việc tìm kiếm xây dựng cơ sở lý luận cho phát triển xã hội và xây dựng mô hình phát triển xã hội cũng như quản lý phát triển xã hội ở Việt Nam trên cơ sở kết hợp tri thức chung của thế giới với những đặc thù Việt Nam qua vận dụng quan điểm Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh vào hoàn cảnh cụ thể đất nước. Qua nghiên cứu mô hình phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội của một số nước phát triển Châu Âu đề tài làm rõ không chỉ cơ sở lý luận mà còn những điều kiện chủ quan và khách quan cho việc xây dựng và vận dụng mô hình phát triển xã hội. Đây là vấn đề có ý nghĩa thực tiễn đối với Việt Nam khi chúng ta 15 mong muốn tiếp thu các lý thuyết hiện đại nhưng cần hiểu bối cảnh và những nhân tố chi phối việc vận dụng lý thuyết và kinh nghiệm nước ngoài vào hoàn cảnh cụ thể của đất nước. Những kết quả nghiên cứu của đề tài còn có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong bối cảnh hiện nay EU đang muốn “xuất khẩu” mô hình mà họ cho là “giá trị chung” để “khai hóa văn minh” cho thế giới các nước đang phát triển qua việc ép buộc có tính áp đặt các giá trị dân chủ nhân quyền của phương Tây trong hợp tác quốc tế mà thiếu quan tâm đến bối cảnh cụ thể của các quốc gia đang phát triển. Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ cho thấy dù cho thực tiễn Châu Âu với những lý thuyết khoa học và mô hình được xem là có nhiều ưu điểm vượt trội nhưng Châu Âu cũng không phải là toàn thế giới và cũng không phải là hình mẫu duy nhất để mọi quốc gia-dân tộc nhất nhất noi theo, cho nên Châu Âu chỉ là một nguồn tham khảo cho việc áp dụng các kinh nghiệm nước ngoài vào Việt Nam. 4. Mục đích, đối tượng và phạm vi nghiên cứu. - Làm rõ nguồn gốc lịch sử-thực tiễn của sự hình thành các ý tưởng-lý thuyết và mô hình phát triển xã hội, hệ thống quản lý phát triển xã hội từ đó xác định nền tảng lý thuyết của tiến trình phát triển xã hội (với các mô hình khác nhau) và quản lý phát triển xã hội trong mối quan hệ tương tác với các lý thuyết phát triển kinh tế, chính trị, văn hóa…ở các quốc gia Châu Âu ngày nay. - Trên cơ sở lý thuyết chung của Châu Âu về phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội xác định các mô hình phát triển xã hội như sự biểu hiện cái chung trong cái riêng ở một số quốc gia phát triển là đại diện và làm rõ bản chất, đặc điểm, điều kiện hình thành và vận hành của các mô hình này cùng hệ thống quản lý chúng. - Dự báo triển vọng của các mô hình đã lựa chọn nghiên cứu trong khả năng phát triển kinh tế-chính trị của Châu Âu với xu thế liên kết siêu quốc gia hội nhập mô hình phát triển xã hội trên cơ sở tạo dựng “bản sắc Châu Âu” (European Identity) và “Mô hình xã hội Châu Âu” (European Social Model) trong đa dạng văn hóa-sắc tộc trong các thập niên đầu Thế kỷ 21. - Từ những nghiên cứu về thực trạng phát triển xã hội, các mô hình phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội ở một số quốc gia Châu Âu tiêu biểu, cũng như tìm hiểu thực tiễn ở Việt Nam, rút ra những vấn đề Việt Nam có thể tham khảo 16 trong tiến trình xây dựng xã hội phồn vinh, công bằng, dân chủ, văn minh, xã hội chủ nghĩa. - Đối tượng nghiên cứu là quá trình phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội và phạm vi nghiên cứu của đề tài được giới hạn ở khu vực các quốc gia có nền kinh tế phát triển là thành viên của tổ chức Liên minh Châu Âu (EU 15). 5. Đóng góp mới và lợi ích của đề tài. Đề tài nghiên cứu về mô hình phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội của các quốc gia phát triển Châu Âu là đề tài mới, lần đầu tiên được thực hiện tại Việt Nam và kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ là những đóng góp mới cho xã hội với nhiều lợi ích nổi bật. Có thể tóm tắt các lợi ích và đóng góp mới của đề tài nghiên cứu như sau: a) Tác động đến xã hội (đóng góp cho việc xây dựng chủ trương, chính sách, pháp luật hoặc có tác động làm chuyển biến nhận thức của xã hội) và tác động đối với ngành, lĩnh vực khoa học (đóng góp mới, mở ra hướng nghiên cứu mới thông qua các công trình công bố ở trong và ngoài nước) - Đối với việc xây dựng đường lối, chính sách: Đóng góp của đề tài là khi hoàn thành mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu sẽ góp phần cung cấp luận cứ khoa học cho các cơ quan hoạch định chính sách của Đảng và Nhà nước trong việc xây dựng và hoàn chỉnh mô hình phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội của Việt Nam cho phù hợp với thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, điều chỉnh mô hình phát triển để đạt tới các mục tiêu phát triển của đất nước trong giai đoạn 2010 – 2020. - Đối với phát triển kinh tế, xã hội: Những kết quả nghiên cứu của đề tài có thể đóng góp cho việc điều chỉnh và hoạch định, thực hiện các chính sách phát triển xã hội và hệ thống quản lý phát triển xã hội, từ đó có tác động tích cực thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội ở các địa phương và trong địa bàn cả nước. - Đóng góp thông qua ứng dụng các kết quả nghiên cứu: Từ nghiên cứu các kinh nghiệm của Mô hình phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội Châu Âu, xem xét tính đa dạng và tính thống nhất của các mô 17 hình riêng lẻ bên trong một mô hình chung của các nước Châu Âu đang trên đường phát triển sâu và tăng cường liên kết, đề tài sẽ cung cấp một số bài học kinh nghiệm thực tiễn của các quốc gia Châu Âu cho các cơ quan điều hành hoạt động thực tiễn và các cơ quan quản lý về phát triển xã hội ở Việt Nam. b) Nâng cao năng lực nghiên cứu của tổ chức, cá nhân thông qua tham gia thực hiện đề tài, đào tạo trên đại học (số người được đào tạo thạc sỹ - tiến sỹ, chuyên ngành đào tạo) - Đóng góp cho phát triển lĩnh vực khoa học về Châu Âu: Châu Âu học là bộ môn khoa học còn khá mới mẻ ở Việt Nam và đang được xây dựng, phát triển và mở rộng hoạt động đào tạo tại một số viện nghiên cứu và trường đại học. Kết quả nghiên cứu của đề tài này sẽ đóng góp cho việc củng cố và nâng cao chất lượng giảng dạy của bộ môn khoa học này, trong đó sẽ có đóng góp cho bộ môn quốc tế học nói chung và khu vực học nói riêng. - Đối với công tác đào tạo cán bộ khoa học (bao gồm cả cơ hội nâng cao năng lực nghiên cứu của các cá nhân và tập thể nhà nghiên cứu khi thực hiện đề tài): Đề tài nghiên cứu do Viện Nghiên cứu Châu Âu chủ trì và đây là viện nghiên cứu chuyên ngành duy nhất của Việt Nam về các vấn đề của Châu Âu. Viện đã và đang xây dựng một đội ngũ cán bộ chuyên môn về nghiên cứu Châu Âu và quá trình thực hiện đề tài là cơ hội tốt để các nhà nghiên cứu nâng cao trình độ, mở mang kiến thức nhằm đáp ứng yêu cầu khoa học nghiêm khắc hơn. Ngoài ra, đội ngũ các nhà nghiên cứu thực hiện đề tài sẽ nâng cao được trình độ lý luận và kiến thức thực tế, mở rộng quan hệ hợp tác với các đồng nghiệp khác cả ở trong và ngoài nước. Viện nghiên cứu Châu Âu đồng thời cũng tham gia đào tạo tại rất nhiều cơ sở đào tạo bên ngoài về các vấn đề thuộc chuyên ngành Châu Âu học. Những kết quả nghiên cứu của đề tài do Viện chủ trì thực hiện thông qua các cán bộ nghiên cứu, giảng viên của Viện do vậy sẽ có cơ hội đến được với các sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu sinh tiến sỹ đang được đào tạo về các chuyên ngành quan hệ quốc tế, quốc tế học, kinh tế thế giới và quan hệ kinh tế quốc tế, Châu Âu học… ở 18 nhiều cơ sở đào tạo khác nhau trên toàn quốc. 6. Nội dung nghiên cứu. (a) Nghiên cứu làm rõ và hệ thống hóa các lý thuyết được phổ biến rộng rãi ở Châu Âu về mô hình phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội cũng như mối quan hệ giữa chúng (kể cả các quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin) và làm rõ quan điểm của Đảng ta, sự tiếp thu và nhận thức của các học giả Việt Nam về vấn đề này trên cơ sở thấm nhuần chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh: - Những ý tưởng về phát triển xã hội và các mô hình sơ khai ở Châu Âu về phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội. - Nội dung cơ bản của các lý thuyết về mô hình phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội phổ biến ở Châu Âu. - Quan điểm và cách hiểu của các học giả Việt Nam về lý thuyết phát triển, phát triển xã hội và các phạm trù khái niệm có liên quan. Cách hiểu và những khái niệm cơ bản có liên quan đến việc triển khai nghiên cứu đề tài như tăng trưởng và phát triển, phát triển xã hội, mô hình phát triển xã hội, quản lý phát triển xã hội v...v... được đề cập và phân tích trong khi nghiên cứu các quan điểm và nội dung lý thuyết phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội như nói ở trên. (b) Nghiên cứu mô hình phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội ở Châu Âu. - Nghiên cứu tổng quan về mô hình phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội chung ở Châu Âu tập chung chủ yếu vào nhà nước phúc lợi xã hội, an sinh xã hội. - Tác động của sự phát triển liên kết Châu Âu theo xu hướng siêu quốc gia tạo cơ sở vững chắc cho hình thành mô hình xã hội Châu Âu chung. - Xã hội dân sự - lý thuyết và thực tế ở Châu Âu trong tiến trình thống nhất. - Các mô hình phát triển kinh tế thị trường ở Châu Âu, những đặc trưng có tính phổ quát và những đặc thù ở một số quốc gia điển hình, khía cạnh xã hội của sự phát triển kinh tế thị trường và quản lý phát triển xã hội 19