Tài liệu Mô hình phát triển khu kinh tế việt nam, những bài học kinh nghiệm từ trung quốc

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH  ĐẶNG XUÂN GIANG MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN KHU KINH TẾ VIỆT NAM, NHỮNG BÀI HỌC KINH NGHIỆM TỪ TRUNG QUỐC LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT CHUYÊN NGÀNH: CHÍNH SÁCH CÔNG MÃ SỐ: 60.31.14 NGƯỜI HƯỚNG DẪN: TS VŨ THÀNH TỰ ANH TP.HỒ CHÍ MINH – NĂM 2012 F -X C h a n ge F -X C h a n ge c u -tr a c k N y bu to lic k I CAM OAN Tôi cam oan lu n v n này hoàn toàn do tôi th c hi n. Các trong lu n v n này u c d n ngu n và có chính xác cao nh t trong ph m vi hi u bi t a tôi. Lu n v n này không nh t thi t ph n ánh quan ph H Chí Minh hay Ch n trích d n và s li u s d ng m c a Tr ng i h c Kinh t thành ng trình Gi ng d y Kinh t Fulbright. TP. H Chí Minh, ngày 25 tháng 4 n m 2012 Tác gi lu n v n ng Xuân Giang .d o m w o .c C m i o .d o w w w w w C lic k to bu y N O W ! PD O W ! PD c u -tr a c k .c F -X C h a n ge F -X C h a n ge c u -tr a c k N y bu to lic k TÓM T T LU N V N Các Khu kinh t (KKT) ã có quá trình hình thành và phát tri n lâu dài trên th gi i và góp ph n quan tr ng trong vi c thúc ho t y s phát tri n kinh t c a các qu c gia thông qua các ng thu hút FDI, t o vi c làm và thúc công c a các KKT trên th gi i là không KKT n m 2011, d a trên chi n l y xu t kh u. Tuy nhiên, cho ng u. Theo báo cáo c a Ngân hàng th gi i v c c nh tranh thì các KKT hình KKT, ó là mô hình KKT truy n th ng v i chi n l chính sách u ãi v tài khóa và chi phí lao nh t nh trong giai tri n n n n nay s thành c chia thành hai nhóm mô c c nh tranh ch y u d a trên các ng th p. Mô hình này ã có nh ng thành công u, tuy nhiên ã b c l nh ng h n ch trong vi c duy trì s phát nh. Mô hình th hai là mô hình a m c tiêu, mô hình này không ch d a vào nh ng i th c nh tranh n thu n là các chính sách u ãi, chi phí lao th ng c s h t ng c ng ng b và hi n i; chính sách qu n lý mang tính ng cao c a ngu n nhân l c. Mô hình này ã kh c ph c ng th p mà còn có h t c nhi u s thành công, t phá; ch t c bi t là nó ã c nh ng h n ch c a mô hình truy n th ng ó là vi c duy trì s phát tri n n nh. Qua nh ng nghiên c u các c khu kinh t ( KKT) Trung Qu c – là cho s thành công nh t c a mô hình a m c tiêu – tác gi nh s thành công thành; v trí i v i ch Ch ng ch các n c nh ng y u t quy t ng trình phát tri n KKT Trung Qu c ó là: th i a lý; th ch và chính sách áp d ng h t ng c ng và chi n l ã rút ra i di n tiêu bi u i v i các KKT; chi n l c m hình u t vào c c phát tri n ngu n nhân l c. ng trình phát tri n KKT Vi t Nam ra i vào n m 2003. Là m t n c i sau khi áp ng trình này, chúng ta có nhi u l i th trong vi c h c h i nh ng kinh nghi m c a c i tr công nh mong c, tuy nhiên cho n nay ch ng trình này v n ch a mang l i nh ng thành i. Qua phân tích, ánh giá th c tr ng phát tri n c a các KKT Vi t Nam trong m i liên h so sánh v i các KKT Trung Qu c và các KKT c a các n c khác trên th gi i, tác gi th y .d o m w o .c C m ii o .d o w w w w w C lic k to bu y N O W ! PD O W ! PD c u -tr a c k .c F -X C h a n ge F -X C h a n ge c u -tr a c k N y bu to lic k ng: m c dù mô hình các KKT Vi t Nam khá gi ng v i mô hình các nhiên chi n l KKT Trung Qu c, tuy c c nh tranh c a các KKT Vi t Nam l i gi ng v i các KKT truy n th ng v n ã b c l nhi u h n ch trong b i c nh m i c a n n kinh t th gi i. Ngoài ra, ch ng trình KKT Vi t Nam c ng còn l rõ nh ng mâu thu n, b t c p trong quy trình l a ch n và ra quy t nh thành l p các KKT, c ch chính sách, chi n l c bi t là chúng ta ã c u t xây d ng c s h t ng c ng và t ra quá nhi u m c tiêu hoành tráng trong u ki n ngu n l c h n ch , do ó làm phân tán ngu n l c, bi n các KKT tr thành nh ng mô hình t m th hi n kh n ng c nh tranh th p trong vi c thu hút FDI, t o vi c làm, thúc nh ng v n m: t n t i trên, tác gi ã ng th y xu t kh u. a ra m t s gi i pháp v m t chính sách bao nh h ng phát tri n, nhóm chính sách v h th ng pháp lu t và c ch qu n lý, nhóm chính sách v u t phát tri n c s h t ng, và nhóm chính sách phát tri n ngu n nhân l c. Ngoài ra tác gi c ng xu t m t s gi i pháp nh ng l i th so sánh c a vùng này. i v i KKT Chân Mây – L ng Cô d a trên .d o m w o .c C m iii o .d o w w w w w C lic k to bu y N O W ! PD O W ! PD c u -tr a c k .c F -X C h a n ge F -X C h a n ge c u -tr a c k N y bu to lic k CL C I CAM OAN ................................................................................................................. i TÓM T T LU N V N ...................................................................................................... ii C L C ...........................................................................................................................iv DANH M C T VI T T T ..............................................................................................ix DANH M C B NG BI U ................................................................................................... x DANH M C CÁC HÌNH....................................................................................................xi IC M CH N.................................................................................................................... xii NG 1: GI I THI U................................................................................................. 1 1.1. B i c nh nghiên c u ................................................................................................... 1 1.2. M c tiêu nghiên c u ................................................................................................... 2 1.3. Câu h i nghiên c u..................................................................................................... 3 1.4. it ng và ph m vi nghiên c u ............................................................................... 3 1.5. C s lý thuy t và các nghiên c u tr c ..................................................................... 3 1.5.1. C s lý thuy t .................................................................................................... 3 1.5.2. Các nghiên c u tr 1.6. Ph CH c .......................................................................................... 3 ng pháp nghiên c u ............................................................................................ 4 NG 2: T NG QUAN V KHU KINH T TRÊN TH GI I, CÁC Y U T THÀNH CÔNG VÀ NH NG THÁCH TH C TRONG B I C NH M I ............... 5 2.1. T ng quan v s phát tri n Khu kinh t trên th gi i ................................................... 5 2.1.1. C s hình thành các KKT .................................................................................. 5 2.1.2. Phân lo i các KKT .............................................................................................. 6 2.1.3. Tóm l c nh ng thành công và th t b i c a các KKT trên th gi i ...................... 6 2.2. KKT Trung Qu c, nh ng kinh nghi m thành công .................................................. 8 2.2.1. Chi n l c phát tri n và c ch chính sách c áp d ng t i KKT ...................10 a) C ch và phân c p qu n lý..................................................................................10 b) Chính sách u ãi ................................................................................................10 .d o m w o .c C m iv o .d o w w w w w C lic k to bu y N O W ! PD O W ! PD c u -tr a c k .c F -X C h a n ge F -X C h a n ge c u -tr a c k N y bu to lic k c) Bên c nh ó, các KKT Trung Qu c ã r t linh ho t trong vi c chuy n th c ho t ng theo các h 2.2.2. Chi n l c 2.2.3. Môi tr ng 2.2.4. Nh ng k t qu i mô ng chính ................................................................10 u t và c s h t ng .....................................................................11 u t và ch t l t ng ngu n nhân l c................................................12 c c a các KKT..............................................................13 a) Thu hút FDI .........................................................................................................13 b) Ho t ng xu t kh u ............................................................................................14 c) Ngu n thu ngân sách............................................................................................15 2.2.5. Nh ng y u t thành công c a KKT Trung Qu c ..............................................16 CH NG 3: PHÂN TÍCH, ÁNH GIÁ TH C TR NG PHÁT TRI N CÁC KHU KINH T VI T NAM TRONG M I LIÊN H SO SÁNH V I C KHU KINH TRUNG QU C ......................................................................................................19 3.1. T ng quan v các KKT Vi t Nam..............................................................................19 3.2. Phân tích, ánh giá mô hình, chi n l c phát tri n và c ch , hành lang pháp lý t i KKT Vi t Nam ...........................................................................................................20 3.2.1. Quy trình thành l p và m c tiêu phát tri n ..........................................................20 3.2.2. C ch , chính sách áp d ng t i KKT ...................................................................22 a) Chính sách u ãi ................................................................................................22 b) C ch QLNN i v i KKT .................................................................................23 c) Th t c hành chính ..............................................................................................24 d) H th ng pháp lu t...............................................................................................25 3.3. KKT Chân Mây - L ng Cô trong m i liên h so sánh v i KKT Thâm Quy n .........27 3.3.1. V trí a lý, di n tích..........................................................................................27 3.3.2. Mô hình và chi n l c phát tri n ........................................................................28 3.3.3. Các chính sách u ãi .........................................................................................29 3.3.4. Th c tr ng phát tri n c s h t ng c ng ............................................................31 a) V n ngân sách c p ...............................................................................................31 .d o m w o .c C m v o .d o w w w w w C lic k to bu y N O W ! PD O W ! PD c u -tr a c k .c F -X C h a n ge F -X C h a n ge c u -tr a c k N y bu to b) Ngu n v n huy 3.3.5. Nh ng k t qu a) Thu hút ut n ng t các nhà t lic k u t ................................................................32 c......................................................................................33 c ngoài (FDI) .........................................................................33 b) C c u ngành ngh trong KKT ............................................................................35 c) Ho t ng xu t kh u và ngu n thu ngo i t .........................................................37 d) T o vi c làm và thu nh p cho ng i lao ng ......................................................38 3.4. K t lu n.....................................................................................................................39 CH NG 4: KHUY N NGH CHÍNH SÁCH ................................................................41 4.1. nh h ng phát tri n chung i v i các KKT Vi t Nam ..........................................41 4.2. Nhóm chính sách v h th ng lu t pháp và c ch qu n lý .........................................41 4.2.1. C ch qu n lý ...................................................................................................41 4.2.2. Chính sách u ãi ...............................................................................................42 4.2.3. Xây d ng hành lang pháp lý ...............................................................................42 4.3. Nhóm chính sách phát tri n c s h t ng ..................................................................44 4.3.1. Các b c th c hi n .............................................................................................44 4.3.2. Ngu n l c u t ................................................................................................44 4.4. Nhóm gi i pháp v phát tri n ngu n nhân l c ............................................................45 4.5. i v i KKT Chân Mây - L ng Cô ...........................................................................45 TÀI LI U THAM KH O ..................................................................................................... 48 PH L C ............................................................................................................................. 50 .d o m w o .c C m vi o .d o w w w w w C lic k to bu y N O W ! PD O W ! PD c u -tr a c k .c F -X C h a n ge F -X C h a n ge c u -tr a c k N y bu to lic k DANH M C CÁC T BQL KKT VI T T T Ban qu n lý c khu kinh t KCN Khu công nghi p KCX Khu ch xu t KKT Khu kinh t NA (Non available) Không có d li u NDT Nhân dân t QLNN Qu n lý Nhà n VSIP Khu công nghi p Vi t Nam Singapore c .d o m w o .c C m vii o .d o w w w w w C lic k to bu y N O W ! PD O W ! PD c u -tr a c k .c F -X C h a n ge F -X C h a n ge c u -tr a c k N y bu to lic k DANH M C B NG BI U ng 2.1 Các KKT Trung Qu c ......................................................................................... 9 ng 2.2. ut n c ngoài t i các KKT Trung Qu c giai n 1980 – 1993.....................13 ng 2.3 Thành qu xu t kh u c a 5 KKT Trung Qu c ......................................................14 ng 2.4 Thu ngân sách KKT Trung Qu c ......................................................................15 ng 3.1 Th i gian c p Gi y ch ng nh n u t t i BQL KKT Chân Mây - L ng Cô ............24 ng 3.2 V n u t CSHT t ngân sách c p trên a bàn KKT Chân Mây - L ng Cô...........31 ng 3.3 V n u t CSHT t khu v c t nhân t i KKT Chân Mây - L ng Cô, n m 2011 ....32 ng 3.4 Tình hình thu hút v n FDI tr c và sau khi thành l p KKT Chân Mây L ng Cô ....34 ng 3.5 Tình hình thu hút v n FDI tr c và sau khi thành l p KKT Thâm Quy n giai n 1979 - 1984 ...........................................................................................................................35 ng 3.6 C c u ngành ngh t i KKT Chân Mây - L ng Cô tính ng 3.7 So sánh s l ng lao n n m 2011 ....................36 ng t i m t s Khu ..............................................................38 .d o m w o .c C m viii o .d o w w w w w C lic k to bu y N O W ! PD O W ! PD c u -tr a c k .c F -X C h a n ge F -X C h a n ge c u -tr a c k N y bu to lic k DANH M C CÁC HÌNH Hình 2.1 B n v trí các c khu kinh t Trung Qu c.......................................................17 Hình 3.1 V trí c a Khu kinh t Chân Mây - L ng Cô trong khu v c ông Nam Á và Th gi i ..............................................................................................................................................28 Hình 3.2. So sánh c c u ngành ngh các khu .....................................................................37 .d o m w o .c C m ix o .d o w w w w w C lic k to bu y N O W ! PD O W ! PD c u -tr a c k .c F -X C h a n ge F -X C h a n ge c u -tr a c k N y bu to lic k IC M N Trân tr ng c m n Quý Th y Cô và toàn th CBCNV t i Ch Fulbright ã t o cho tôi m t môi tr ng h c t p h t s c chuyên nghi p và nghiêm túc. bi t tôi mu n g i l i c m n sâu s c nh t n Ti n s V Thành T Anh ã r t t n tình h n giúp tôi hoàn thi n lu n v n này. Và qua ây c ng xin các anh ch h c viên ã giúp c t p t i Ch ng trình Gi ng d y Kinh cg il ic m n c ng n các b n, , chia s nh ng ki n th c, kinh nghi m v i tôi trong th i gian ng trình này. Tác gi lu n v n ng Xuân Giang .d o m w o .c C m x o .d o w w w w w C lic k to bu y N O W ! PD O W ! PD c u -tr a c k .c F -X C h a n ge F -X C h a n ge c u -tr a c k N y bu to lic k CH 1.1. NG 1: GI I THI U i c nh nghiên c u Các lo i hình KKT ã có m t quá trình hình thành, phát tri n t lâu th gi i và ngày càng th hi n o vi c làm, t ng c c vai trò nh t ng xu t kh u. nh trong vi c thu hút v n m ts n th nghi m chính sách trong quá trình chuy n i các n ut n c trên c ngoài, c, mô hình KKT còn nh là m t công c i n n kinh t . Theo báo cáo c a Ngân hàng th gi i n m 2011 v KKT, thì hi n nay có r t nhi u lo i mô hình KKT khác nhau khác nhau. Có nh ng n c áp d ng trên th gi i và k t qu c c a các KKT c ng r t c thì ã r t thành công khi áp d ng mô hình này (nh Trung Qu c, Hàn Qu c, Dubai…), nh ng c ng có nhi u n thành công trong giai t n c ã g p th t b i ho c ch u sau ó b c l nh ng h n ch khi ph i i th c trong b i c nh m i (nh Bangladesh, Honduras, Mauritus và m t s n Ch ho t ng trình phát tri n KKT Vi t Nam ra ng, hi n nay c n a lý, c ra quy t u v i nh ng thách c Châu phi…). nh thành l p v i t ng di n c. M c dù có nhi u có nhi u l i th v v trí c áp d ng các chính sách u ãi cao nh t, và nh ng ng c ng, tuy nhiên các KKT Vi t Nam hi n nay v n ch a mong c nh ng i vào n m 2003, tr i qua g n 10 n m i vào c ã có t t c 18 KKT tích 730.553 ha, chi m 2,2 % t ng di n tích c n t u ki n thu n l i v c s h t c nh ng thành công nh i. T i H i ngh t ng k t 20 n m công tác phát tri n KCN, KCX, KKT Vi t Nam, các quan QLNN c ng ã nhìn nh n m t s b t c p, h n ch i v i KKT nói riêng và các lo i hình “khu” nói chung c a Vi t Nam hi n nay ó là: (1) Ch t l trong c c u u t và hàm l ng công ngh , tính phù h p v ngành ngh u t ch a cao. (2) Công tác kh n, v ng thu hút ng m c. n bù, gi i phóng m t b ng, xây d ng k t c u h t ng còn g p nhi u khó .d o m w o .c C m 1 o .d o w w w w w C lic k to bu y N O W ! PD O W ! PD c u -tr a c k .c F -X C h a n ge F -X C h a n ge c u -tr a c k N y bu to lic k (3) C ch , chính sách i v i KKT v n còn nhi u mv ng m c c n ti p t c hoàn thi n1. Là m t n c i sau trong vi c phát tri n mô hình KKT, Vi t Nam có nhi u l i th t vi c h c h i kinh nghi m thành công và th t b i c a các n nh ng nghiên c u v các KKT trên th gi i c i tr c. Vì v y, r t c n có so sánh và rút ra bài h c kinh nghi m cho Vi t Nam. Trong s các n nhi u nét t ng c ang áp d ng mô hình phát tri n KKT thì Trung Qu c là n c có r t ng v i Vi t Nam c v kinh t l n chính tr . Mô hình phát tri n và m c tiêu t ra iv i KKT c ng t ng i gi ng mô hình KKT Vi t Nam, ó là mô hình KKT t ng p, c hình thành trong b i c nh c hai n c này u th c hi n các chính sách c i cách kinh t , vì v y ngoài các m c tiêu c b n mà các KKT trên th gi i uh ng n thì các KKT c a Vi t Nam và Trung Qu c còn là “phòng thí nghi m” cho vi c áp d ng các chính sách m i. Bên c nh ó, Trung Qu c là m t trong s các n phát tri n các KKT, vì v y ây là mô hình lý t c t thành công nh t trong vi c ng cho Vi t Nam nghiên c u h c h i. nh ng òi h i khách quan ó, thông qua tài nghiên c u này, tác gi mong mu n c góp m t ph n nh c a mình vào vi c phân tích, tìm hi u nh ng nguyên nhân d n n ch c a KKT Vi t Nam trong m i liên h so sánh v i mô hình c a n ra nh ng bài h c chính sách h 1.2. ng n s thành công i v i ch t ó rút ng trình KKT Vi t Nam. c tiêu nghiên c u Vì nh ng gi i h n nh t nh nh mô hình, chi n l nh nên tài ch t p trung vào nghiên c u d a trên m t s khía c phát tri n, c ch chính sách và phát tri n h t ng c s c a các KKT trên th gi i (trong ó t p trung ch y u vào mô hình ra bài h c kinh nghi m 1 c khác ns T Minh, 2012 áp d ng vào tình hu ng c th KKT c a Trung Qu c) t Vi t Nam. ó rút .d o m w o .c C m 2 o .d o w w w w w C lic k to bu y N O W ! PD O W ! PD c u -tr a c k .c F -X C h a n ge F -X C h a n ge c u -tr a c k N y bu to lic k 1.3. Câu h i nghiên c u 1. Nh ng kinh nghi m thành công và th t b i c a KKT trên th gi i? (Trong ó tác gi s sâu vào nghiên c u nh ng y u t d n i n thành công c a KKT Trung Qu c). 2. Th c tr ng phát tri n c a KKT Vi t Nam, tình hu ng c th t i KKT Chân Mây – L ng Cô? 3. Nh ng gi i pháp chính sách 1.4. it it t ra i v i KKT Vi t Nam là gì? ng và ph m vi nghiên c u ng nghiên c u: T p trung ch y u vào các KKT t ng h p nh KKT Trung Qu c và KKT ven bi n Vi t Nam. Ph m vi nghiên c u: KKT Vi t Nam (trong ó tác gi t p trung vào tình hu ng c th KKT Chân Mây – L ng Cô) trong m i liên h so sánh v i KKT Trung Qu c (tình hu ng c th là KKT Thâm Quy n). Lý do tác gi l y mô hình các KKT Trung Qu c vì hai mô hình này có r t nhi u c tiêu h ng n. Ngoài ra, các thành công c a ch 1.5. mt ng ng: lo i hình ho t ng, b i c nh ra i và các KKT Trung Qu c là m t trong nh ng ví d tiêu bi u cho ng trình phát tri n KKT trên th gi i vì v y nó r t áng s lý thuy t và các nghiên c u tr 1.5.1. so sánh v i các KKT Vi t Nam b i h c h i. c s lý thuy t Lý thuy t v t h p và kinh t h c m i cho c nh tranh c a Micheal E.Porter; và lý thuy t c nh tranh xu ng áy. 1.5.2. Các nghiên c u tr c Nghiên c u c a Shahu Hamees P.M, n m 1996; và Gao Guanjiang & Long Guo Qiang KKT Trung Qu c, n m 1996. ng k t nh ng kinh nghi m và tri n v ng c a Khu kinh t t do Trung Qu c sau h n 20 n m c a Guangwen Meng, n m 2009. .d o m w o .c C m 3 o .d o w w w w w C lic k to bu y N O W ! PD O W ! PD c u -tr a c k .c F -X C h a n ge F -X C h a n ge c u -tr a c k N y bu to lic k Khu kinh t m Chu Lai và s phát tri n nông thôn: Phòng thí nghi m cho s im i th ch và chính sách c a m t n n kinh t k ho ch hóa t p trung c a Ti n s V Thành T Anh và các c ng s , n m 2006. Nghiên c u tác trong u ãi ng c a chính sách u ãi, bài h c t nghiên c u tình hu ng: Xé rào u t c a các t nh trong b i c nh phân c p Vi t Nam: “sáng ki n” hay “l i t c p h i” c a Ti n s V Thành T Anh và các c ng s , n m 2007. Báo cáo nghiên c u c a Ngân hàng th gi i v KKT n m 2011. 1.6. Ph ng pháp nghiên c u Tác gi s s d ng ph tích và so sánh nghiên c u. ng pháp nghiên c u tình hu ng k t h p v i ph ng pháp phân .d o m w o .c C m 4 o .d o w w w w w C lic k to bu y N O W ! PD O W ! PD c u -tr a c k .c F -X C h a n ge F -X C h a n ge c u -tr a c k N y bu to lic k CH NG 2: NG QUAN V KHU KINH T TRÊN TH GI I, CÁC Y U T THÀNH CÔNG VÀ NH NG THÁCH TH C TRONG B I C NH M I 2.1. ng quan v s phát tri n Khu kinh t trên th gi i Các KKT trên th gi i t n t i d nhau nh : khu th i nhi u hình th c khác nhau, v i nhi u tên g i khác ng m i t do, khu ch xu t, khu công nghi p t do, Qu c), khu kinh t ven bi n (Vi t Nam)… M c dù v y, “… chung c m là m t ph n lãnh th có nh ng quy ch nh cho cùng hóa trong quy i quan, ch it ng c khu kinh t (Trung c b n thì các KKT c bi t, khác bi t h n v i các quy i v i nh ng ph n còn l i c a n n kinh t , bao g m m c nh v ch thu quan qu n lý ho t i v i hàng hóa xu t - nh p kh u, ch ng kinh doanh u có trong n i khu…, theo h t do ki m soát ng t o ra m t s c p d n h n h n các vùng khác nh m thu hút ngu n l c phát tri n” 2. 2.1.1. s hình thành các KKT3 1. Thu hút v n hi n u t tr c ti p n c ngoài (FDI): d a trên l i th c s h t ng i, c ch qu n lý u ãi và thông thoáng, quy t các ngành ngh có liên quan v i nhau… làm gi m chi phí ho t ng cho các doanh nghi p (theo lý thuy t t h p Micheal Porter, xem ph l c 2) và ây là c s 2. thu hút các nhà phép các qu c gia thúc c ngoài. c m c a và c i cách m r ng n n kinh t : KKT là công c cho y và a d ng ho t ng xu t kh u. Các KKT v a giúp khuy n khích xu t kh u v a cho phép duy trì các hàng rào ngo i th 2 ut n ph c v nh “van áp l c” nh m gi m b t tình tr ng th t nghi p v i quy mô l n. 3. H tr cho chi n l 3 ng b ng. Bùi T t Th ng, 2011 Ph n này tác gi d a trên nghiên c u c aWorld Bank, n m 2011 v KKT. .d o m w o .c C m 5 o .d o w w w w w C lic k to bu y N O W ! PD O W ! PD c u -tr a c k .c F -X C h a n ge F -X C h a n ge c u -tr a c k N y bu to lic k 4. Là phòng thí nghi m cho vi c áp d ng các chính sách và c ch m i: các chính sách FDI, KKT tr t ai, lao c lúc ng, giá và h th ng lu t pháp s c áp d ng và ki m tra trong các a vào áp d ng cho toàn b n n kinh t . 2.1.2. Phân lo i các KKT c dù mô hình KKT trên th gi i r t a d ng, song d a trên quy mô và m c tiêu ho t ng có th phân lo i các KKT thành 3 nhóm nh sau4: Nhóm 1: Nhóm các KKT có tính th Nhóm này có l ch s lâu ng m i i nh t, bao g m các khu th ng m i t do nh : kho ch a hàng mi n thu , kho quá c ng, khu m u d ch t do… Nhóm 2: Nhóm các KKT có tính ch t công nghi p, bao g m: các khu công nghi p, khu ch xu t và khu công ngh cao. Nhóm 3: Nhóm các KTT mang tính t ng h p i n i dung ho t ng mang tính t ng h p t công nghi p, d ch v , du l ch, tài chính, ngân hàng, nghiên c u khoa h c, k thu t c tri n khai trên quy mô l n trong m t ph m vi lãnh th r ng. Các KKT lo i này ngoài m c tiêu thu hút FDI, thúc thì nó còn là “phòng thí nghi m” cho nh ng chính sách m i y xu t kh u, t o vi c làm các n c “chuy n i” nh Trung Qu c hay Vi t Nam. 2.1.3. Tóm l c nh ng thành công và th t b i c a các KKT trên th gi i Hi n nay trên th gi i có kho ng 3.500 KKT phân b 130 qu c gia. Các KKT c chi m kho ng 200 t USD giá tr xu t kh u toàn c u và t o ra kho ng 40 tri u vi c làm. Mô hình này ã r t thành công 4 World Bank, 2011 nhi u n c. Ch ng h n nh Dominica, các KKT ã t o ra h n .d o m w o .c C m 6 o .d o w w w w w C lic k to bu y N O W ! PD O W ! PD c u -tr a c k .c F -X C h a n ge F -X C h a n ge c u -tr a c k N y bu to lic k 100.000 vi c làm và góp ph n quan tr ng trong vi c nông nghi p. Nh ng câu chuy n thành công t a tn c này thoát kh i m t n ng t c ng c nhìn th y các n c c khác 5 nh Maurtius, Hàn Qu c, ài Loan, Trung Qu c . Qua báo cáo nghiên c u c a Ngân hàng th gi i v KKT n m 2011, s thành công c a các KKT là không nh cho ng u. Có nh ng mô hình thành công r c r và v n duy trì phát tri n n n nay, c ng có nh ng mô hình th t b i ho c ch u và sau ó b c l c nhi u h n ch . C n c vào chi n l thành qu t t c thành công trong b c xây d ng l i th c nh tranh và c, báo cáo ã chia các KKT trên th gi i thành 2 mô hình nh sau: Mô hình truy n th ng: ch y u d a trên l i th c nh tranh là chi phí lao các chính sách u ãi ng ã thu u t , ví d nh c nh ng thành công nh t hút FDI, t o vi c làm, thúc ng lên và các các u ãi th các n ng th p và c Bangladesh, Honduras… Mô hình này nh vào nh ng n m 80 c a th k XX trong vi c thu y xu t kh u, tuy nhiên nó ã g p ph i h n ch : - Không th duy trì s phát tri n n nh trong m t th i gian dài khi mà chi phí lao ng ng m i không còn là m t l i th c nh tranh n a do s ra a WTO và s phát tri n m nh m c a các hi p - c nh th ng m i khác. n ch trong vi c thu hút các ngành công ngh cao, có giá tr gia t ng l n và a d ng hóa các ho t ng xu t kh u. Ví d v tr 1980 và c ng ã ng h p c a Bangladesh: các KKT c a n t c m t s thành công nh t c này ra nh. Trong giai i vào nh ng n m n 1994 – 1999, bình quân v n FDI ch y vào các KKT c a n c này FDI tích l y t i các KKT n n 1,5 t USD, chi m 22% giá tr v n FDI c a c c. ho t Wold Bank, 2011 c này lên ng xu t kh u, các KKT n nh v i t l t ng tr 5 i t 52 tri u USD/n m. c này c ng ng bình quân là 23% trong giai t c s t ng tr n n m 2009, v n ng nhanh và n n 1993 – 2008, chi m 18% giá tr .d o m w o .c C m 7 o .d o w w w w w C lic k to bu y N O W ! PD O W ! PD c u -tr a c k .c F -X C h a n ge F -X C h a n ge c u -tr a c k N y bu to lic k xu t kh u c a c n c n m 2003. Ngoài ra các KKT n c này c ng t o ra c 220.000 vi c làm, bình quân hàng n m t o ra 15.000 vi c làm m i6. Tuy nhiên, do mô hình KKT c a Bangladesh ch y u d a vào l i th c nh tranh là ngu n lao các u ãi v tài khóa nên các KKT này ã b c l nh ng h n ch ng giá r (xem ph l c 8) và ó là: (1) Mâu thu n gi a vi c duy trì l i th ngu n nhân công giá r v i áp l c c i thi n ki n và nâng cao m c s ng cho ng i lao ng. (2) H n ch trong vi c a d ng hóa các ho t tranh c a n n kinh t do các KKT n nh v c d t may, thâm d ng nhi u lao u ng xu t kh u và nâng cao n ng l c c nh c này ch y u ch thu hút ng có trình c các doanh nghi p trong tay ngh th p và giá tr gia t ng mang i cho n n kinh t không cao (xem ph l c 1). Mô hình a m c tiêu: mô hình này không ch d a vào nh ng l i th c nh tranh thu n là các chính sách u ãi, chi phí lao ng b và hi n mang tính i, các t phá; ch t l nh ng y u t quy t ng th p mà còn có h th ng c s h t ng c ng u ki n thu n l i v c s h t ng m m nh : chính sách qu n lý ng ngu n nhân l c, môi tr ng kinh doanh thu n l i… ây là nh l i th c nh tranh qu c gia hay vùng lãnh th (theo lý thuy t t h p và c nh tranh c a Micheal Potter - xem ph l c 2). Mô hình này ra nh ng n n kinh t chuy n ph c i nh Trung Qu c d i tên g i là i vào nh ng n m 1980 KKT. Mô hình này ã kh c c nh ng h n ch c a mô hình truy n th ng, và ngày nay nó ang ts n c khác nh Dubai, Hàn Qu c… này, sau ây tài s n c nhân r ng hi u rõ h n v nh ng thành công c a mô hình i sâu vào nghiên c u mô hình KKT Trung Qu c. 2.2. KKT Trung Qu c, nh ng kinh nghi m thành công KKT là m t lo i KKT mang tính t ng h p, ây là m t mô hình th c cao nh t, 6 Wold Bank, 2011 y nh t c a m t xã h i thu nh . c t ch c theo hình KKT có m t khu v c a lý riêng bi t, .d o m w o .c C m 8 o .d o w w w w w C lic k to bu y N O W ! PD O W ! PD c u -tr a c k .c F -X C h a n ge F -X C h a n ge c u -tr a c k N y bu to lic k c áp d ng các chính sách kinh t ki n th c v qu n lý c bi t nh m thu hút v n ut n phát tri n kinh t v i m t c c u ngành ngh c ngoài, công ngh , y c a m t n n kinh qu c dân bao g m: công nghi p, nông nghi p, d ch v , tài chính, du l ch... KKT Trung Qu c ra trong giai và h n chuy n 7 i vào n m 1980, trong b i c nh n n kinh t Trung Qu c ang i t n n kinh t k ho ch hóa t p trung sang n n kinh t th tr ng ra bên ngoài. Vì v y các KKT c a Trung Qu c không ch h ng ng n các m c tiêu b n mà còn là công c “th nghi m” chính sách trong th i k m c a c a Trung Qu c. Hi n nay, Trung Qu c có 5 KKT, trong ó có 4 khu u th p niên 80 c a th k XX và khu còn l i là H i Nam khi 4 c khu u ã t c nh ng thành công nh t c thành l p vào nh ng n m c thành l p vào n m 1992 sau nh (xem b ng 2.1) ng 2.1 Quy mô các KKT Trung Qu c n v tính:ha m Thâm Quy n Chu H i Sán u Môn i Nam ng 1980 32.750 681 160 250 - 33.841 1992 32.750 12.100 23.400 13.100 3.400.000 3.481.350 Ngu n: Gao Guanjiang & LongGuo Quiang, 1996 7 Gao Guanjiang & Long Guo Qiang, 1996 .d o m w o .c C m 9 o .d o w w w w w C lic k to bu y N O W ! PD O W ! PD c u -tr a c k .c